სამიზნე მოწყობილობები, წინა (მყშკა) და უკანა (ცელიკი) წარმოადგენს თქვენი იარაღის დამიზნების ძირითად მოწყობილობებს. არსებობს აზრი, რომ ახლო მანძილზე შეიარაღებულ შეტაკებაში მსროლელს არ ექნება დრო, რომ გამოიყონოს სამიზნე მოწყობილობები და ის უბრალო მიუშვერს მოწინააღმდეგეს იარაღს და ისე განახორციელებს გასროლებს. ასე გაჩნდა ტერმინი მიშვერით სროლა (point shooting). ალბათ შესაბამის ფორუმებზე  და იარაღის მოყვარულთა სფეროში არ არის უფრო გაცხარებული კამათების მიზეზი ვიდრე მიშვერით და დამიზნებით სროლის ტექნიკის შედარებები. მაგრამ ფაქტია, რომ შეიარაღებული პროფესიონალების საზოგადოებაში პრონციპში ეს საკამათო თემა დიდი ხანია აღარ არის. პროფესიოანლები მათ შორის ყველაზე ხმამაღალი და ავტორიტეტული სახელები, თანხმდებიან რომ მიშვერით სროლა არის უპასუხისმგებლო და სახიფათო. ნებისმიერი სერიოზული სასროლოსნო სკოლა ასწავლის სწრაფ და ეფექტურ სროლას და სწავლების ერთ ერთ მთავარ ნაწილს ყოველთვის  წარმოდგენს დამიზნების ილეთები, როგორიცაა flesh sighting (ამ ტერმინის ავტორი და ტექნიკის დამფუძნებელი ჯეფ კუპერი) ან ე.წ. out-of-the-notch shooting (ამ ტექნიკის პიონერი ტოდ ჯარეტი) და კიდევ სხვა ტექნიკებს მაგრამ მათ ყველას აერთიანებს ერთი საერთო რამ, სამიზნე მოწყობილობების აუცილებელი გამოყენება. მიშვერით სროალს აქვს თავისი ადგილი რა თქმა უნდა, მაგრამ ის ეფექტურია უკიდურესად ახლო მანძლებზე ანუ დანით ან მუშტებით ჩხუბის მანძილებზე.  იმის დასადასტურებლად, რომ სამიზნე მოწყობილობები არის უკიდურესად მნიშვნელოვანი, რამოდენიმე ცნობილამა ავტორმა ჩაატარა დამოუკიდებელი და ვრცელი გამოკითხვები, მათ შორის ვინც იმყოფებოდნენ რეალურ შეტაკებებში და გამოვიდნენ გამარჯვებულები. გამოკითხულების აბსოლუტური უმეტესობა ადსატურებდა, რომ ისინი კარგად და ძალიან კარგად ხედავდნენ თავისი იარაღის სამიზნე მოწყობილობებს, ისე მკაფიოდ რომ ციტატა: მუშკაზე რკინის დამუშავების ყველა წვრილმანი დეფექტის იყო შესამჩნევი.  აქიდან დასკვნა: თავდაცვის ან საბრძოლო მოკლელულიან იარაღს უნდა ქონდეს ეფექტური და მოსახერხებელი სამიზნე მოწყობილობები.  რა უნივერსალური მოთხოვნების წაყენება შეიძლება სამიზნე მოწყობილობებისათვის? პირველ რიგში გამძლეობა და მყარი, საიმედო კონსტრქუცია. სამიზნეები უნდა უძლებდნენ დაუნდობელ ექსპლუატაციას და სტრესებს, რომლებიც განპირობებულია საბრძოლო და თავდაცვის იარაღის პირდაპირი დანიშნულებით ან რეალური სწავლებების დროს. ყველაფერი დანარჩენი არის მეორე ხარისხოვანი, თუმცა სამიზნე მოწყობილობების კონსტრუქცია უნდა აკმაყოფილებდეს მოთხიოვნებს , რომლებსაც კარნახობს იარაღის გამოყენების კონკრეტული სპეციფიკა. დღეს იარაღის მწარმოებლები აყენებენ სხვა და სხვა  ტიპის სამიზნე მოწყობილობებს მათ მიერ წარმოებულ იარაღებზე, ხოლო უამრავი კომპანია დამატებით სთავაზობს ნაირ ნაირი ტიპის სამიზნე მოწყობილობების ფართო არჩევანს. ამ სტატიაში იქნება განხილული ყველა ძირითადი კონსტრუქციის სამიზნე მოწყობილობა, რომელიც დღეს ბაზარზე არსებობს.

სანამ მიმოხილვას დავიწყებდი მინდა ავღნიშნო. რომ ის სამიზნე მოწყობილობები, რომლებითაც აღჭურვილია ძველი იარაღები (კოლტი 1911, მაკაროვი, ტტ) არანაირად არ აკმაყოფილებს მოთხოვნებს, რომლებსაც აყენებს თანამედროვე რეალიები. მასად აიუბი თავის წიგნში Combat Handgunnery წერს, რომ საბრძოლო/თავდაცვის იარაღზე სამიზნეები უნდა იყოს დიდი, დაკუთხული, ადვილად შესამჩნევი სტრესულ პირობებში, საიმედო და გამძლე. აღნიშნული ძველი გამოშვების იარაღების სამიზნე მოწყობილობები არ აკმაყოფილებენ ამ მოთხოვნილებებს.   წვრილი მუშკა და დაბალი პატარა ცელიკი ცუდათ ჩანს ან საერთოდ არ ჩანს დაბნელების პირობებში, წვრილი მუშკა ადვიალდ ზიანდება (იღუნება) იარაღის დავარდნისას.  უმეტესობა მომხმარებელბის, რომლებიც ირჩევენ ძველ იარაღს პირველ რიგში ცვლიან ძველი ტიპის სამიზნე მოწყობილობებს ახლებით. ასევე მიუხედავათ იმისა, რომ დღეს უმრაველსობა საბრძოლო და თავდაცვის პისტოლეტების უკვე ქარხნიდან გამოდის სავსებით ადეკვატური სამიზნე მოწყობილობებით, მაინც შეიარაღებული პროფესიონალები აყენებენ მათზე ისეთ მოდელებს, რომლებიც 100% პასუხობენ მათ სპეციფიურ მოთხოვნებს. ქარხნული თანამდეროვე სამიზნეების უმეტესობა წარმოადგენს კლასიკურ რკინის სამიზნე მოწყობილობებს, რომლებსაც დამატებით გააჩნიად თეთრი ზოლები ადვილი დაზმინებისათვის. მაგრამ მათი უმეტესობა არის მარტივი და იაფი ხოლო ზოგიერთ შემთხვევაში აპრიორი არასკამრისად გამძლე, როგორიცაა მაგალითად გლოკის სტანდარტული პლასტმასის სამიზნე მოწყობილობები.  ზოგი კომპანია თავიდანვე აყენებს კარგი მწარმოებლის საბრძოლო სამიზნე მოწყობილობებს მაგრამ ეს ზრდის იარაღის საბოლოო ფასს.

სურათზე ჩანს სტანდარტული სამიზნე მოწყობილობების ფორმების და შესრულების  მრავალფეროვნება სხვა და სვხა იარაღის მწარმოებლებს შორის.

დამატებით არსებობს მოსაზრება, რომ ზოგადად ფიქსირებული სამიზნე მოწყობილობების უფრო გამძლეა ვიდრე რეგულირებადი. ეს ძირითადში ასეა, თუმცა არსებობს უკიდურესად გამძლე რეგულირებადი სამიზნე მოწყობილობები, რომლებსაც უშვებენ მაგალითად კომპანიები Bo Mar ან MMC. რეგულირებადი სამზინე მოწყობილობების პლიუსი არის ის, რომ შესაძლებელია უფრო ზუსტი მისროლა ვიდრე არარეგულირებადი სამზინე მოწყობილობებით. ვერტიკალური გაფნტვის პირობებში, გამოსაცვლელი იქნება მთლიანი ცელიკი, ხოლო რეგულირებადი ცელიკის შემთხვევაში, საკმარისია შესაბამისი შესწორების შეტანა ნაწილების გამოცვლის გარეშე.  ეს საკმაოდ მნიშვნელოვანი უპირატესობაა მაგრამ არა გადამწყვეტი.

უკიდურესად გამძლე და საიმედო რეგულირებადი ცელიკის მაგალითი. ამ შემთხვევაში MMC “Combat Adjustables” დაყენებული ზიგ–ზაუერზე. ორივე მხრიდან ”ცელიკი” დაცულია მასიური ფოლადის “ყურებით”, როგორც ადრე პისტოლეტ –ტყვიამრქვევ უზის შემთხვევაში.  

ღამის სამიზნე მოწყობილობები

მათი ისტორია იწყება 1970–ანი წლებიდან, როდესაც ხულიო სანტიაგომ პირველად შექმნა Bar-Dot-ი,  ცელიკი ტრიტიუმის ელემენტებით, რომლებიც ანათებდა სიბნელეში. ტრიტიუმის სამიზნე მოწყობილობების ნათების “სიმძლავრე” საკმაოდ დიდია ხოლო ნათების ხანგრძლივობა 10–15 წელი.  აღსანიშნავია, რომ თავდაპირველად ვინაიდან სამიზნეები შეიცავდა რადიოაქტიურ ნივთიერებას, მათი დამზადების და გაყიდვისთვის იყო საჭირო სპეციალური ნებართვა აშშ–ს ენერგეტიკის დეპარტამენტისგან.  მიუხედავად იმისა, რომ ტრიტიუმი რადიოაქტიური ნივთიოერებაა ( და შესაბამისად მას არ ჭირდება მზის შუქი რომ ანათოს ან დაიტენოს), მისი რაოდენობა სამიზნე მოწყობილობებში იმდენად მცირეა, რომ რომც გადაყლაფოთ შიგ მოთავსებული ტრიტიუმი, მიიღებთ ისეთივე დოზით რადიაცას, როგორც ერთ გარეთ გატარებულ მზიან დღეს. ასეთი სამიზნე მოწყობილობები საკამოდ ძვირი ღირს, 80–150 დოალრი, იმიტომ რომ ეს არ არის უბრალოდ რკინის დეტალი ზედ დაწვეთებული ტრტიტუმით. პირიქით, ეს არის საკმაოდ რთული და მაღალტექნოლოგიური პროდუქტი. ტრტიუმი გაზის ფორმით არის წნევით დატუმბული გამჭირვალე პოლიმერის კოლბაში (რადიატორში), რომელიც თავსდება  ცელიკში და დამატებიტ ამორტიზაციისთვის და უკუცემის ენერგიის შთანთქვისთვის არის მოთავსებული რეზინის ამორტიზატორში. გარედან კოლბა შეიძლება იყოს დამატებით დაცული საფირის შუშის ფირფიტით, რომელიც დაიცავს კოლბას დაზიანებისგან. ასევე კოლბას გააჩნია, თეთრი რკალი რაც აადვილებს მათ სამიზნე მოწყობილობების გამოყენებას დღისით. სხვა და სხვა დიზაინები და ფერების კომბინაციები არის ხელმისაწვდომი. მაგალითად ყვითელი ორი წერტილი ცელიკზე და მწვანე მუშკა. განსხვავებული ფერები პირველად გამოიყენა კომპანია IWI-იმ. ასევე არის მაგალითად მეიარაღე დიკ ჰეინის მიერ მოგონილი ერთი მეორეს ზევით მოთავსებული ორი მწვანე წერტილი, ე.წ. “straight eight”. ზოგი ირჩევს მხოლოდ ტრიტიუმის მუშკას, ხოლო ცელიკი არის კონვენციონალური “რკინის”.  ტრიტიუმის სამიზნე მოწყობილობებს უშვებენ: Trijicon, IWI, Meprolight, AmeriGlo და სხვა მწარმოებლები.

ხშირად ისმის მოსაზრება, რომ ღამის სამიზნე მოწყობილობები სინამდვილეში გამოუსადეგარია, ვინაიდან ღამით ისედაც სამიზნე არ ჩანს და შესბამისად მისი იდენტიფიცირებაც და ცეცხლის გახსნაც შეუძლებელია. მე (და ჩემთან ერთად ექსპერტების უმეტესობა) ვთვლით, რომ ეს აბსოლუტურად მცდარი მოსაზრებაა. ტრიტიუმი კარგად ანათებს უმნიშვნელო დაბნელების პირობებშიც, როდესაც უკვე რთულია “რკინის” სამიზნე მოწყობილობების გარჩევა მაგრამ საფრთხის იდენტიფიცირება შესაძლებელია. გარდა ამისა თუ თქვენ ღამით თქვენ ეზოში ხედავთ სიბნელეში სილუეტს და თქვენ ბრძანბეაზე: სდეგ! ან რომელი ხარ! ისმის დედის გინება და გასროლა, სამიზნე წარმატებით იდენტიცირებულია და ცეცხლის გახსნაც შესაძლებელია. ტრიტიუმი იძლევა საშუალებას არა მხოლოდ დაუმიზნოთ სიბნელეში იდენტიფიცირებულ სამიზნეს არამედ მაგალიტად სწარაფდ იპოვოთ დავარდნილი იარაღი სიბნელეში.

საიტის ავტორის კუთვნილი .45 კალიბრის Cz97BD აღჭურვილი Meprolight Tru Dot ტიპის ტრიტიუმის სამიზნე მოწყობილობებით. დიდ წილად ამ პისტოელტის BD მოდიფიკაციის არჩევის მიზეზი იყო ის რომ მის  კომპლექტაციაში თავიდანვე იყო გათვალისწინებული აღნინული სამიზნე მოწობილობები.

ექსპრეს ტიპის სამიზნე მოწყობილობები

აღნიშნული დიზაინის ავტორი არის ეშლი ემერსონი, კომპანია Eshley Outdoors–ის დამფუძნებელი. კონსტრუქციულად ის წარმოადგენს დიზაინის მოდიფიკაციას, რომელიც უკვე ერთი საუკუნეა ცნობლი, და რომელიც ყენდებოდა მსხვილკალიბრიან ხრახნილულიან თოფებზე – ექსპრესებზე.  ეშლი ემერსონმა გამოიყენა ეს დიზაინი და მცირე შესწორებების შეტანით შექმნა ძალიან ეფექტური სამიზნე მოწყობილობების ტიპი. ის წარმოადგენ V ფორმის ცელიკს, რომელსაც შუაში აქვს თეთრი ხაზე, ხოლო ცელიკი არის მრგვალი ფორმის, რომელიც დამიზნებისას ამ V-s შიგნით “თავსდება”. მუშკა შეიძლება იყოს ტრიტიუმის რადიატორით.  ამ ტიპის  სამიზნე მოწყობილობა არის ძალიან მოსახერხებელი ხალხისთვის, რომელიც ახლოს ცუდათ ხედავს, დიდი ზომების და ადვილად აღთქმადი ფორმების გამო მისი გამოყენება სწრაფია და ადვილი. მინუსი?  25 მეტრზე და ზევით ძნელია ზუსტი სროლა. ბოლო ბოლო ექსპრეს ტიპის თოფები იყო განკუთვნილი ახლო მანძილზე სწრაფი სროლისთვის საშიშ ნადირზე ნადირობისას.  იგივე პრინციპი შენარჩუნებულია პისტოლეტის ექსპრეს ტიპის სამიზნე მოწყობილობებში. სისწრაფე და სიზუსტე ახლო მანძილზე მხოლოდ.  

ექსპრეს ტიპის სამიზნე მოწყობილობები, კომპნია XS Sight Systems მიერ წარმოებული. ამ შემთხვევაში დაყენებული Smith & Wesson–ის  M&Pსერიის პისტოლეტზე.

ოპტიკურ ბოჩკოვანი სამიზნე მოწყობილობები

ერთ ერთი ყველაზე უკანასკნელი მატება სამიზნე მოწყობილობების როგებშირ აირს ე.წ. ოპტიკურ ბოჩკოვანი (Fiber-optic) სამიზნე მოწყობილობები. კონსტრქუციის ძირითად ელემენტს წარმოადგენს ე.წ. “შუქის მილი”, გამჭირვალე ცილინდრი რკინის ან პლასტმასის ჩარჩოში, რომელიც აგროვებს დღის შუქს, ატარებს მას მილში და ფოკუსიებას უკეთებს მილის ერთ მხარეს. შესაბამისად იქმენა ილუმინაციის ეფექტი, რომელსაც ხედავს მსროლელი როგორც მანათობელ წერტილს, რომელიც ცოტათი უფრო კაშკაშაა ვიდრე გარშემო ობიექტები. ჯეფ კუპერმა თავის დროზე თქვა: თუ აპირებთ გამოიყენოთ კონტრასტული სამიზნე მოწყობილობები აირჩიეთ ის ფერი, რომელიც ბუნებაში იშვიათად გხვდებათ. მისაღებია ღია წითელი, ნარინჯის ფერი, კაშკასა ცისფერი და ასე შემდეგ. ფიბერ ოპტიკური სამიზნე მოწყობილობები გამოუსადეგარია ღამით, მაგრამ ზომიერი დაბნელების პირობებში ის საკმოდ ადვილად ხილვადია. მისი გამოყენება საბრძოლო და თავდაცვის იარაღში საკმაოდ შეზღუდულია, მაგრამ სპორტში და ნადირობაში ის დომინირებს.  კონსტრუქციის მინუსია, რომ “შუქის მილი” უნდა იყოს ღია, რომ შუქს ეფექტურად აგროვებდეს. ღია დიზაინი განაპირობებს მილის დაზიანების ალბათობას.  ასეტი კონსტრქუციის ერთ ერთი უპირატესობა არის მათი მარავალფეროვნება და ასევე დაბალი ფასი. ფიბერ ოპტიკურ სამიზნე მოწყობილობებს უშვებენ AmeriGlo, Hi-Viz (ძირითადად პლასტმასის ჩარჩოებით დამზადებული) და სხვა კომპანიები.  

სურათზე ჩანს ფიბერ ოპტიკური მუშკების ნაირსახეობები, ზოგი უფრო კაშკაშაა ზოგი უფრო ნაკლებად. დიზაინი თავიდანვე არ არის გათვლილი ინტენსიურ ექსპლუატაციაზე და ცუდათ იტანს დარტყმებს.   

როდესაც ეს სტატია უკვე მზად იყო, ჩემთვის გახდა ცნობილი, რომ კომპანია Hi-Viz–მა გამოუშვა ახალი ტიპის ფიბერ ოპტიკური მუშკა, რომელიც ფოკუსირებას უკეთებს შუქს პირდაპირ მსროლელის დომინანტ თვალისთვის, და მეორე თვალისთვის ის უხულავი რჩება. როგორც ჩანს ფიბერ ოპტიკურ სამიზნეებში კიდევ ყველაფერი მოგონილი არ არის.

Ghost Ring

აღნიშნული ტერმინის ავტორი არის ჯეფ კუპერი. ასე ამნ დაარქვა ილეტს, რომელსაც იყენებდნენ მე–19 საუკუნის მაერიკელი ირმებზე მონადირეები. ისინი ხსნიდნენ აპერტურული ცელიკიდან დისკებს და იყენებდნენ იმ რგოლებს, რომელშიც ეს დისკები ეყენა. მიზეზი იო მარტვივი. ცნობილია, რომ აპერტურული, დიოპტრიული სამიზნეები ძალიან ზუსტია, მაგრამ ხვრელის ზომა რომლშიც იხედება თვალი იყო მცირე. რაც უფრო მცირე მით უფრო ზუსტი, მაგრამ მცირე ხვრელი ატარებს ნაკლებ შუქს ხოლო უმნიშვნელო დაბნლებას დაყავდა დიოპტრიული სამზინის ეფექტურობა ნოლამდე. უნდა ვაღიარო, რომ იგივე ილეთამდე მე მივედი დამოუკიდებლად, ჩემი სპორტული ტოზ–8–ის ქსპლუატაციის დროს.  როდესაც მე აღმოვაჩინე, რომ დიოპტრი უმნიშვნლო დაბნელებაში კარაგვს  თავის ეფქტურობას ანუ მასში უბრალოდ არაფერი არ ჩანს, მე ავიღე და მოვხსენი დისკი ხვრელით და დავიწყე იმ რგოლის გამოყენება, რომელშიც ყენდებოდა დისკი. 50 მეტრამდე მანძილზე სიზუსტის შემცირება იყო უმნიშველო.  იგივე პრინციპით მუშაობენ პისტოლეტის Ghost Ring–ები. მათი პოპულარობა არ არის დიდი ბუნებრივი მიზეზების გამო.  რგოლი შორსაა თვალებისგან, ის მაინც ატარებს ნაკლებ შუქს, სიბნელეში ის გამოუყენებელია. დაქვეითებული მხედველობის პატრონებს მოექონებათ ასეთი ტიპის სამიზნე მოწყობილობები, სხვა დანარჩენ შემთხვევაში ის  ნაკლებად ეფექტურია და შესაბამისად ნაკლებად პოპულარულია.

ნაკლებად ცნობილია Ghost Ring–ის მოდიფიკაცია, რომელიც წამროადგინა იარაღის ექსპერტმა გარი პოლ ჯონსტონმა. მან უბრალოდ გადაჭრა Ghost Ring–ი შუაზე. დიზაინი მოიწონა და გაუშვა სერიაში უეინ ნოვაკმა (ცნობილი სახელი სამიზნე მოწყობილობების წარმოებაში).

 Smith & Wesson 686–ზე დაყენებული Ghost Ring–ი …

…და “გადაჭრილი “  Ghost Ring–ის მოდოფოკაცია Novak Tritium Ghost Sight დაყენებული M1991A1-ზე

ჯერ ჯერობით Novak რჩება ერთადერთი მწარმოებელი ასეთი ტიპის სამიზნე მოწყობილობის, მაგრამ სავარაუდოთ მა იდეას მალე სხვა მწარმოებლებიც აიტაცებენ.

ოპტიკური სამიზნეები

ოპტიკური სამიზნეების პისტოლეტებში გამოყენების პიონერი იყო მსოფლიო ჩემპიონი ჯერუ ბარნჰარტი, მან პირველად აღმოაჩინა 1980–ან წლებში, რომ “წითელი წერტილის” ტიპის სამზინე მოწყობილობა იყო ბევარდ უფრო სწრაფი და მოსახერხებელი დამიზნებაში ვიდრე ნებისნმიერი სხვა. ამ აღმოჩენის შემდეგ  პრაქტიკული სროლის ღია კლასში ოპტიკური სამიზნეები პისტოლეტზე არის ნორმა.  ყვლაზე დიდი უპირატესობა ასეტი ტიპის მოწყობილობის არის ის რომ დამიზნების ელემენტი – წერტილი მხოლოდ ერთია, და ის პროეცირებულია პირდაპირ სამზინეზე, რაც გამორიცხავს სიტუაციას, როგორიცაა მუშლა ფოკუსში –სამიზნე ფოკუსი გარეთ. ეს კი ძალიან სერიოზლული უპირატესობაა. პრაქტიკული სროლის სამყაროში “წითელმა წერტილებმა” ეგრევე ფეხი მოიკიდეს მაგრამ პრაქტიკული სროლა არის სპორტი, სპორტულ ინვენტარზე გაბარიტული ოპტიკური სამზინეების დაყენება არ წარმოადგებნდა პრობლემას.  ხოლო ოპტიკური საზმინის საბრძოლო პისტოლეტზე დაყენება საკამოდ რთული ტექნიკური დავალებაა.  ძალიან ბევრი რამე რაც ახასიათებს ოპტიკურ სამიზნეებს არის მიუღებელი, როდესაც ვსაუბრობთ საბრძოლო პისტოლეტის სამიზნე მოწყობილობებზე. ესენია პირველ რიგში:  გაბარიტები, დამოკიდებულება კვების ელემენტებზე, კონსტრუქციის გამძლეობა და ასე შემდეგ. მაგრამ ის, რაც იყო შეუძლებელი 20 წლის წინ გახდა შესაძლებელი დღეს.   პრინციპში პირველმა კომპანიამ, რომელმაც შეძლო მართლაც კარგი, საბრძოლო პისტოელტის ოპტკური სამოზინის შექმნა იყო Tasco. მათი სამზინე/კოლიმატორი Tasco Optima 2000, იყო გამძლე, მსუბუქი და მოსახერხებელი. მისი დიზაინი იძლეოდა საშუალებას გამოყენებულიყო ჩვეულებრივი რკინის სამზინე მოწყობილობებთან ერთად, რაც ელემენტების მწყობრიდან გამოსვლის შემთხვევაში  იარაღი მიან მწყობრში რჩებოდა. კომპანია დაიხურა და სესაბამისად ოპტიმა 2000 უკვე ხელმიუწვდომელია.  ერთ ერთ კარგ დიზაინს ასევე წარმოადგენს J Point ტიპის კოლიმატორი. მისმა შემქნელმა ჯონ პოლმა თავდაპირველად შექმნს ის როორც სპორტული კოლიმატორი, მაგრამ  ის მალე გახდა პოპულარული პოლიციელებში და სამხედროებში. პოპულარობის მიზეზი ისევ და ისევ იყო კომპაქტურობა, საიმედოობა და გამძლე კონსტრუქცია.

პირველი მერცხალი საბრძოლო პისტოლეტების ოპტიკაში, Tasco Optima 2000 დაყენებული Glock 26-ზე…..

…და უახლესი J point დაყენებული “მძიმედ” მოდიფირებულ Smith&Wesson M&P 9-ზე

კოლიმატორებს გათვლილებს საბრძოლო და თავდაცვის იარაღზე ასევე უშვებენ Docter,  Trijicon და Burris

როგორც ხედავთ, უამრავი ტიპის და დიზაინის სამზინე მოწყობილობებია ხელმისაწვდომი. მათი შეკვეთა და ჩამოტანა შესაძლებელია. რომელი გჭირდებად კონკრეტულად თქვენ, თქვენი გადასაწყვეტია, მე შევეცადე მოკლედ და გასაგებ ფორმაში მეამბო, როგორც მათ კონსტრუქციაზე ასევ მათ სუსტ და ძლიერ მხარეებზე.

Stay safe!

Shooter

ჩემი აზრით Cz97 არის ერთ ერთი ყველაზე მე ვიტყოდი დაუმსახურებლად ყურდღება არ მიქცეული .45 კალიბრის პისტოლეტი. ცნობილი და პოპულარული მხოლოდ ვიწრო წრეებში არა და ეს იარაღი გაცილებით მეტ ქებას იმსახურებს.  მე თვითონ 6 წელი მივდიოდი ამ იარაღის შეძენამდე და ეხლა ვნანობ რომ აქამდე ის არ ჩავიგდე ხელში.

მე მაქვს ვერსია, რომ .45 კალიბრის არც ტუ ისე დიდი პოპულარობა პოპულარობა (ის ფართოდ გავრცელებულია პრაქტიკულად მხოლოდ ჩრდილო ამერიკაში) ისევე, როგორც .45–ის ჩანაცვლება 9მმ–ნი და .40 კალიბრით განპირობებულია პირველ რიგში არა ბოლო კალიბრების ბალისტიკური უპირატესობებით არამედ თვითონ .45 კალიბრის იარაღის გეომეტრიით და ასევე წმიდა ეკონომიკური მოსაზრებებით. საქმე იმაშია, რომ .45–ით კარგად სროლას ჭირდება დრო და ვარჯიში, უფრო მეტი ვიდრე უფრო მცირე კალიბრების შემთხვევაში. .45 ვაზნა უფრო ძვირია და ბოლოს .45 კალიბრზე გათვლილი იარაღი არ და ვერ იქნება მოსახერხებელი მსროლელებისათვის, რომლებსაც აქვთ პატარა ზომის ხელები.  ამასთანავე ქალების რაოდენობა სულ უფრო იზრდება როგორც შეიარაღებულ ძალებში ისევე ძალოვან სტრუქტურებში, შესაბამისად პარლელურად იზრდება მათი ადეკვატური იარაღით უზრუნველყოფის საკითხი. ორი ზომის იარაღის შეძენა (მაგალითად სრული ზომის პისტოლეტი  და მისი კომპაქტური მოდიფიკაცია) არის მიღებული პრაქტიკა ძალოვან სტრუქტურებში  და ეს განპირობებულია, როგორც ფარული ტარების აუცილებლობით ასევე იმისთვის, რომ პატარა ხელების პატრონებმა შეძლონ იარაღის ეფექტური გამოყენება. აღნიშნული პრაქტიკა რა თქმა უნდა უცნობია საქართველოში სადაც მუდამ ან ველოსიპედს იგონებენ ხელახლა ან ყველაფერი 20–30 წლის დაგვიანებით ჩადის ან საერთოდ ვერ ჩადის ხოლმე. შესაბამისად სამოქალაქოში ჩაცმული თანამშრომლებისთვის მაკაროვი კვლავ რჩება არჩევანის იარაღად იმიტომ რომ გაბარიტული HS-9 მათთვის ზედმეტი წონაა. ცხადია ამ რეალობაში მსხვილი .45 კალიბრის პისტოლეტები არ ჯდებოდა. ცოტა უკან, რომ დავბრუნდეთ მე უნდა ხაზგასმით ავღნიშნო, რომ სრული ზომის ფოლადის ან პოლიმერის რესივერიანი .45 კალიბრის პისტოლეტის უკუცემა არ არის არც აუტანელი და არც ზედმეტად ძლიერი. .45 ოპერირებს დაბალ წნევებზე, ხოლო იარაღებს ამ კალიბრში აქვთ საკმარისად მოსახერხებელი ტარები და დიდი წონები, რაც კიდე უფრო ახშობს უკუცემას. სურათი იცვლება თუ ჩვენ ვხმარობთ კონპაქტურ ან სუბკომპაქტურ პისტოლეტებს. მათ “დამუღამებას” უკვე გაცილებით მეტი დრო ჭირდება და ისინი მოითხოვენ მსროლელისგან სროლის ოსტატობის მაღალ დონეს. გარდა ამისა მათ გააჩნიათ საკმაოდ მცირე ტევადობის (დღევანდელი სტანდარტების მიხედვით) მჭიდები. მაგალითად სუბკომპაქტური Glock 36–ის მჭიდის ტევადობა “სულ რაღაც” 6 ვაზნაა. იგივე ზომის 9მმ–ნი Glock 26–ის ტევადობა არის 12 ვაზნა, ორმაგი განსხვავება. Glock 26 ჭორდება ნაკლები მომზადება, ის მოსახერხებელია ყველანაირი ანატომიის ადამიანისთვის, მას ჭირდება ნაკლები მჭიდები სტანდარტული ტყვიაწამლის მარაგისთვის, რომელიც უნდა ქონდეს მის ოპერატორს, 9მმ–ნი ვაზნა უფრო იაფია ვიდრე .45 და არსებობს დახვეწილი ექსპანსიური ვაზნების დიდი არჩევანი რაც ზრდის 9მმ–ნი ვაზნის ეფექტურობას.  არჩევანი? უმეტეს შემთხვევაში ეს იქნება Glock 26. ეხლა გავიმეორებ ჩემ აზრს: .45 პოპულარობის შემცირება განპირობებულია ფაქტორებით, რომლებიც პირდაპირ არ უკაბშირდებიან ვაზნის ბალისტიკურ მახასიათებლებს, არამედ უფრო უკავშირდება გარეშე ფაქტორებს, როგორებიცაა ეკონომიკური ფაქტორები, ამ კალიბრზე გათვლილი იარაღის გეომეტრიული ზომები და ასევე მისი მომხმარებელების ანატომია. ისიც უნდა ავღნიშნო, რომ ტყვიაწამლის მწარმოებლები სთავაზობენ დღეს ძალიან რთულ და დახვეწილ ტყვიის კონსტრუქციებს სხვა და სხვა მათ შორის მცირე კლაბრებში, რაც კიდე უფრო ზრდის მათ ეფექტურობას და ამცირებს ტყვიის დიამეტრის ზომის ფაქტორს. 

მაგრამ, ამავე დროს  უნდა ავღნიშნო, რომ იქ სადაც ალბათობა მოხვდე შეიარაღებულ შეტაკებაში არის დიდი ხოლო არჩევანი იარაღის არის თავისუფალი .45 კვლავ ინარჩუნებს პოზიციებს. მაგალითად რამოდენიმე ელიტარული სპეცდანიშნულების ნაწილი აშშ–ს შეიარაღებულ ძალებში დღემდე იყენებს .45 კალიბრის პისტოლეტებს. ესენია პირველ რიგში საზღვაო ფეხოსანთა კორპუსის სადაზვრევო ნაწილები (Kimber ICQB) და სამხედრო საზღვაო ძალების  სპეცდანიშნულების   რაზმი SEAL (Heckler&Koch Mk23).  .45 ასევე ინარჩუნებს პოზციებს პოლიციურ სტრუქტურებში და უბრალო იარაღის მოყვარულებში. მე ღრმად ვარ დარწმუნებული, რომ .45 კალიბრის სრული ზომის ავტომატური პისტოლეტი არის პირადი თავდაცვის იარაღის კვინტესენცია და პროფესიონალების ყველაზე კარგი არჩევანი, ისევე როგორც დარწმუნებული ვარ, რომ .45ACP რჩება ეტალონურ თავდაცვის კალიბრად, რომლის ეფეტურობა არასდროს არ დამდგარა ეჭვქვეშ. მასად აიუბი, ჯეფ კუპერი, პიტერ კოკალისი და ბევრი სხვა გურუ რღებიან .45–ის ქომაგად და ეს ნამდვილად რაღაცას ნიშნავს. 

ეხლა კიდე დაუბრუნდეთ სტატიის ძირითად თემას. ცნობილია, რომ ჩეხურ კომპანია Česká zbrojovka Uherský Brod (დაფუძნებული 1936 წელს)  უკავია ძლიერი პოზიციები აშშ–ს ბაზარზე.  მისი იარაღი სარგებლობს ამ ქვეყანაში დიდი პოპულარობით, და ფასობს ხელმისაწვდომი ფასის და მაღალი  ხარისხის გამო. ბუნებრივია, რომ ამ კომპანიაში გაჩნდა იდეა შექმნილიყო იარაღი ამერიკისთვის  ტრადიციულ კალიბრში ანუ .45–ში. ამ გზით წავიდა ბევრი ევროპული მწარმოებელი – იგივე ზიგ ზაუერი ან ტანფოლიო, ძირითადად 9მმ–ნი პისტოლეტების ბაზაზე შესაბამისი .45 კალიბრის მოდელების შექმნით.  იგივე გზით მაგრამ პატარა ცვლილებებით წავიდნენ ჩეხებიც.  მიუხედავად იმისა, რომ ჩზ97 შექმნილია Cz 75–ის ბაზაზე განსხვავებები საკმაოდ ბევრია. სრული სიგრძის რესივერი, ჩაკეტვა ხდება არა ლულაზე განთავსებული ”უპორების” მეშვეობით არამედ ისევე როგორც პირველად Sig Sauer P220-ზე, სადაც ლულა იკეტება პირდაპირ ექსტრაქციის ფანჯარაზე. ასევე ლულის ცენტრირება საკეტში ხდება სპეციალური ”ვტულკის” მეშვეობით.   საკეტის ზედა მხრიდან განლაგებულია ვაზნის ინდიკატორი. მე არ ვარ დარწმუნებული, რომ ეს ასე ძალიან აუცილებელია, მაგრამ სავაზნეში ვაზნის არსებობა შეიძლება   შემოწმდეს ვიზუალურად და ხელით, როდესაც ინდიკატორი არ ჩანს, მაგალითად სიბნელეში.  პისტოლეტის წარმოება დაიწყო 1997 წელს და დღემდე გრძელდება. 1999 წელს ჟურნალ Soldier of Fortune-ის ამერიკულმა რედაქციამ გამოცადა მთელი რიგი სრული ზომის .45 კალიბრის პისტოლეტები და  აღიარა, რომ Cz97 არის “ყველაზე ზუსტი სერიული .45 კალიბრის პისტოლეტი”.

არსებობს პისტოლეტის ორი მოდიფიკაცია, სტანდარტული B მოდელი და BD, აღჭურვილი დეკოკერით, რომელმაც შეცვალა არაავტომატური დამცველი.  მე ავირჩიე BD მოდელი რიგი მიზეზების გამო. პირველ რიგში მე არ მინდოდა დამცველი. მიმაჩნია, რომ ორმაგი მოქმედების იარაღზე ის ზედმეტია. გარდა ამისა BD მოდელი აღჭურვილია შავი რეზინის სახელურით და ასევე Meprolight-ის გამოშვებული ტრიტიუმის სამიზნე მოწყობილობებით რაც უკვე უპირატესობაა. განსხვაბვება ფასში შეადგენს სულ 70 ევროს რაც არც ისე ბევრია. 

ეხლა რაც შეეხება იარაღის ერგონომიკას. Cz97 დიდია, ის ძალიან დიდია. ამას ხვდები იმ მომენტიდან, როდესაც მას პირველად დაინახავ ან ხელში აიღებ.  ზუსტად ამან გადამაფიქრებინა მისი შეძენა 8 წლის წინ. Cz97-ის წონა ვაზნების გარეშე შეადგენს 1.09 კილოგრამს, რაც ბევრია. მაგრამ ამავე დროს იარაღი საკამოდ თხელია, ხოლო ერგონომიკა ….. მე არ მეგულება არც ერთი სხვა პისტოლეტი, რომელიც ხელში ჯდება ისე კარაგდ და ბუნებრივად როგორც  Cz97.  პრაქტიკულად ის ხელში იგრძნობა, როგორც სპორტული პისტოლეტი,  ინდივიდუალურად მორგებული მსროლელის ხელზე. დიდ როლს ამაში თამაშობს ასევე შესანიშნავი რეზინის სახელურის პანელები.   სასხლეტს დაჭირდა პატარა დამუშავება რაც გამოიხატა 800–1000 შეყენება დაშვბეაში, რის შემდეგაც ის გახდა უფრო რბილი და ერთგვაროვანი.

Cz92 შედარებაში 9მმ–ან Beretta 92FS Inox–თან. სხვაობა არც ისე დიდია, თუმცა არც ბერეტა არ არის კომპაქტური იარაღი.  

რომ შევადაროთ ის სხვა .45 კალიბრის პისტოლეტებს მაშინ Cz97 თავისი ზომა–წონით აბსოლუტირად ბუნებრივად გამოიყურება. ის იგივე წონისაა რაც მაგალითად .45 კალიბრის M1911A1 ან Sig Sauer P220 ფოლადის რესივერით. ამასთანავე ის უფრო თხელია, იტევს მეტ ვაზნას  და უფრო იაფიც ღირს. კოლტის .45 კალიბრაინისგან ის განსხვავდება მჭიდის გაზრდილი ტევადობით (10 ვაზნა 8–ს წინააღმდეგ) და რაც მთავარია აქვს შესანიშნავი, ორმაგი მოქმედების დამრტყმელ–სასხლეტი მექანიზმი.  სუბიექტურად Cz97 ხელში უფრო კარგადაც ზის ვიდრე M1911A1 მაგრამ ეს ჩემი სუბიექტური აზრია.

იარაღს კომპლექტში მოყვება, პლასტმასის კეისი, ინსტრუქცია, ქარხნული ტესტირების სამზინის ასლი, ორი მჭიდი, სპეციალური ინსტრუმენტი ლულის “ვტულკის” მოსახსნელად და გასაღებიანი საკეტი. რესივერზე აქვს CZ-USA–ს საიმპორტო დამღა რაც მეტყველებს იამზე, რომ იარაღი აშშ–ს ბაზრისთვის იყო დამზადებული.

მიუხედავად მზგავსობისა Cz75–თან, 97–ე ცოტა სხვანაირად იშლება. საკეტი ეხსნება ისევე როგორც Cz75 ის შემთხვევაში, შემდეგ კიდე უნდა ამოიღოთ დამაბრუნებელი ზამბარა, ფოლადის ცილინდრი მოყვება მას და ათავისუფლებს ლულის “ვტულკას’, შემდგომ იხსნება ლულის ვტულკა და ლულა გამოდის გარეთ. მეტი დაშლა ჩვეულებრივი წმენდისთვის და მომსახურებისთვის საჭირო არ არის. 

საკეტი აწყბილს მდგომარეობაში

როგორც უკვე ავღნიშნე იარაღი ცნობლია თავისი უნიკალური სიზუსტით. ამას განაპირობებს რა თქმა უნდა შესანიშნავი ერგონომიკა და ასევე ლულის “ვტულკა” რომელიც დამატებით აფიქსირებს ლულას და ასევე სრული სიგრძის საკეტის “სალაზკები”, რაც უზრუნველყოფს საკეტის საიმედო ფიქსაციას და მინიმალურ რხევას, სროლიდან სროლამდე.

სიზუსტის დამადასტურებელი ფოტოსურათი ინტერტენტიდან (სროლის მანძილი 23 მეტრი), მე თვითონაც ვიტყოდი სიამოვნებით Cz97–ის სიზუსტეზე მაგრამ უაზრო კანონმდებლობა  მიკრძალავს მის სახლიდან გატანს.

რას ვისურვებდი მე დამატებით ამ იარაღში? პირველ რიგში დამაბრუნებელი ზამბარის ღერძს ფოლადისგან, ასევე ფოლადის ძირებს მჭიდებისთვის (ეს კიდევ უფრო შეამცირებდა გაბარიტებს)  ასევე იარაღის ქამრის სამაგრს ტარის ქვედა ნაწილზე, არჩევანი, რომ მქონოდეს სავაზნის ინდიკატორზეც ვიტყოდი უარს. იაარღის გაბარიტებიდან გამომდინარე მჭიდის ევადობა შეიძლება ცოტა გაზრდილიყო თუნდაც 12 ვაზნამდე. ვისურვებდი, რომ ნემსა პირდაპირ ამოდიოდეს საკეტიდან როგორც პირველ Cz75–ში. იარაღს აქვს სრული ზომის რესივერი, მასზე დაყენებული უნივერალური სამაგრი იქნებოდა აბსოლუტურად ბუნებრივი, თუმცა მისი მანდ დამაგრება პრინციპში პრობლემას არ უნდა წარმოადგენდეს. ფოლადის, ზუსტი ჩამოსხმის მეთოდით დამზადებული რესივერი უპრობლემოდ აიტანდა ორ ხვრელს ხრახნებისთვის რაც საკამრისი იქნებოდა, რომ დამაგრებულიყო უნივერსალური სამაგრი.   მომავალში შეიძლება ასეც გავაკეთებ….  

Shooterscentral–ის დასკვნა

Cz97 წარმოადგენს ხარისხიან და საიმედო .45 კალიბრის იარაღს, რომელსაც გააჩნია საბრძოლო და სამომხმარებლო თვისებების მშვენიერი ნაკრები, როგორიცაა: შესანიშნავი ერგონომიკა, მთლიანად ფოლადის კონსტრუქცია, ორმაგი მოქმედების  დამრტყმელ სასხლეტი მექანიზმი და შესანიშნავი სიზუსტე. დიდი უპირატესობაა ასევე მისი ხელმისაწვდომი ფასი. ასევე ის გაცილებით უფრო თხელია ვიდრე ნებისმიერი სხვა .45 კალიბრის პისტოლეტი ორ რიგიანი მჭიდით. ამასთანავე ის არ გამოდგება სუსტი აღნაგობის მსროლელებისათვის და პატარა ხელების პატრონებისათვის. მისი დიდი მასა და გაბარიტები ართულებენ იარაღის ფარულ ტარებას.