არც ისე დიდიხანია საქართველოში შესაძლებელი გახდა სამოქალაქო AR-15-ის შეძენა. იყიდება ისინი, როგორც მეორადი იარაღის ბაზარზე ასევე მინიმუმ ერთ მაღაზიაში თბილისში. არა და სულ რაღაც ორი წლის წინ ეს იარაღი დიდი იშვიათობა იყო და მე მქონდა ერთ-ერთი პირველი აქ აწყობილი  AR-15. ვინ აწყობს მაგათ მე აქ წერას არ დავიწყებ, სტატიის მიზანი არ არის მათი ნახელავის შეფასება. ყველაფერი ცხადია ლეგალურად ხდება, უბრალოდ ვიტყვი, რომ მინიმუმ ორი ხელოსნების ჯგუფი ცდილობს მათ აწყობას და ამით კონკრეტული ფინანსური მოგების ნახვას. რაც ცუდი არ არის ცხადია.

მიუხედავად იმისა, რომ  AR-15 ნამდვილად ძალიან ადვილად იწყობა გამზადებული დეტალებისგან, არის გარკვეული ასე ვთქვათ წყალქვეშა ქვები, რომლის შესახებ ასეთი იარაღის შეძენის მსურველმა უნდა იცოდეს. ადვილ აწყობას რაც ეხება მე ვგულისხმობ იმ ფაქტს, რომ როგორც წესი თუ ნაყიდია შესაბამისი კონფიგურაციის დეტალები კარგი მწარმოებლისგან აწყობისას  AR-15 არ ითხოვს ხელით მორგებას გინდაც 20 სხვადასხვა მწარმოებლის ნაწილები გამოიყენოთ. მე არ დაგღლით ტექნიკური სიღრმეებში ხანგრძლივი ექსკურსით უბრალოდ მიგითითებთ რას უნდა მიაქციოთ ყურადღება AR-15-ის ყიდვისას, ხოლო როდესაც გეცოდინებათ რას უყუროთ ადვილად მიხვდებით კონკრეტულად რა უნდა ეძებოთ და დააზუსტოთ ნეტში.

პირველ რიგში კომპონენეტების ხარისხს აქვს მნიშვნელობა. AR-15-ის კომპონენტებს უშვებს ალბათ ასობით კომპანია. დაწყებული ცნობილი მწარმოებლებიდან დამთავრებული საერთოდ უსახელო გუშინ-წინ შექმნილი მცირე სახელოსნოებით.

მე ვთვლი რომ ლულაზე უფრო მნიშვნელოვანი კომპონენტი  AR-15-ში არის საკეტი. ის არის ამ ტიპის იარაღის გული და ბევრი რამე დამოკიდებულია მის ხარისხზე. AR-15 არის ისეთი ტიპის იარაღი, რომელიც უნდა ისროდეს სულ. დაბალი ხარისხის ლულა შეიძლება არ მოგცეთ განსაკუთრებული სიზუსტე მაგრამ ის მაინც იქნება ადეკვატური ამ ტიპის იარაღისთვის ხოლო უხარისხო საკეტს შეუძლია გამოიწვიოს იარაღის გაჭედვა ან სერიოზული დაზიანებაც. ამიტომ არის საკეტი ჩემი აზრით ყველაზე მნიშვნელოვანი დეტალი ამ სისტემის იარაღში.  ეხლა საქმე იმაშია, რომ იმის გარკვევა რა ტიპის საკეტი აყენია თქვენ იარაღში შეიძლება იყოს შეუძლებელი (ლაპარაკია ნაწილებიდანა აწყობილ იარაღზე). იმიტომ, რომ უმეტსობა საკეტების მარკირებული არ არის საერთოდ არანაირი დამღებით. ხოლო საკეტის ფასი თავის მხრივ მერყეობს 100 დოლარიდან 500 დოლარამდე. ამიტომ ეს დეტალი იმსახურებს სერიოზულ ყურადღებას. გასაგებია, რომ ქარხნულ AR-15-ში, რომელიც აწყობილია კარგი რეპუტაციის მქონე ქარხანაში ექნება კარგი საკეტიც. აქ ლაპარაკია აქ აწყობილ იარაღებზე სადაც ამწყობის მიზანია მიიღოს მაქსიმალური მოგება მინიმალური დანახარჯით. თუ ვიზუალურად კარგი და ცუდი საკეტი ერთნაირად გამოიყურება დიდი ალბათობით ჩვენი ქართველი „მეიარაღე-ბიზნესმენები“ აირჩევენ ყველაზე იაფ საკეტს რომელიც კი შეიძლება იყიდო.

ხარისხის ნიშნებია შიგნიდან ქრომირებული საკეტის ჩარჩო (რაშიც მოძრაობს საკეტის თავი), შესაბამისად დაფიქსირებული “საკეტის გასაღები” (carrier key) (1) და დამღა რომელიც მეტყველებს რომ დეტალმა გაიარა ტესტირება სანამ გაყიდვაში მოხვდებოდა (2). უკანასკნელი კარგია თუ იქნება მაგრამ მისი არ არსებობა ჯერ არ ნიშნავს რომ საკეტი დაბალი ხარისხისაა.

მე ერთხელ ჩავატარე ექსპერიმენტი. ჩემ მეგობარს შესთავაზეს AR-15-ის აწყობა. დაუანგარიშეს ყველაფერი და დაამატეს, რომ თუ ექნებოდა სურვილი მისის სპეციფიკაციებით აუწყობდნენ იარაღს. ცხადია ადამიანმა, რომელსაც ნანახი აქვს AR-15 მხოლოდ სურათებში ვერანაირი  პერსონალური პრეფერენციები ვერ ექნებოდა ამ მხრივ. სამაგიეროდ მე მქონდა ეს პრეფერენციები და ვათქმევინე ჩემ მეგობრას რაც მსურდა მე, ყველაზე უბრალო ე.წ. „მილ-სპეკ“ კარაბინი საშუალო ფასიანი კომპონენტებისგან. პასუხიც მალე მივიღეთ, თქვენი გემოვნეებიტ აწყობილი AR-1-ის ფასი იქნება 3300 დოლარი. ჩვენი სპეციფიკაციებით: 1700 დოლარი. გინდათ გითხრათ რა ღირს ყველაზე იაფი დეტალებისგან აწყობილი AR-15? საქართველოში მისი ფასი ვერანარიად ვერ იქნება 900 დოლარზე მეტი ყველა ხარჯის გათვალისწინებით.

დამღებს რაც შეეხება. დამღები MPI და HPT ხანდახან გვხვდება საკეტზე ან ლულაზე. რა არის High Pressure Test (HPT დამღა)?. ეს არის ტესტირების ერთ-ერთი მეთოდი, როდესაც დეტალი მოწმდება სატესტო (მაღალი წნევის) მუხტის გასროლით. ამით დასტურდება, რომ დეტალი ვარგისია ექსპლუატაციისათვის. ყველა კარგი კომპანია არ მიმართავს ამ ტესტს და ნაცვლად ტესტავს ცალკეულ დეტალებს პარტიებიდან. თუ რომელიმე დეტალმა ვერ გაუძლო ტესტირებას, მთლიანი პარტია იბრაკება.  აღნიშნელ ტესტს  AR-15-ში გადის საკეტის თავი და ლულა. ბუნებრივია იაფი კომპონენტები ასეთ შემოწმებას არ გადიან.

რა არის   Magnetic Particle Inspection (MPI დამღა). ეს არის ტექნიკური, არა-ძალოვანი ტესტი, რომლის მიზანია გამოვლინდეს ფარული დეფექტები მეტალის სტრუქტურაში, რომლისგანაც მზადდება დეტალი ( AR-15-ის შემთხვევაში ისევ საკეტის თავი და ლულა). როგორც წინა შემთხვევაში ყველა კარგი მწარმოებლი არ ახდენს ყველა დეტალის აუცილებელ ტესტირებას. ხოლო იაფი დეტალების მწარმოებლები საერთოდ არ იტკიებენ თავს ზედმეტი შემოწმებებით.

განვიხილოთ შემდეგი კომპონენტი. ქვედა ჩარჩო ე.წ. “ლოვერი/ლოუერი”. არის როგორც წესი ორი ტიპის ალუმინის ლოუერი. ე.წ. „მილ-სპეკი“ ანუ დამზადებული ჯერ ნაჭედი ალუმინის ნაჭრისგან და შემდგომ ფრეზირების მეთოდით დამუშავებული და მთლიანად ფრეზირების მეთოდით დამზადებული (არსებობს კიდე ჩამოსხმული ლოუერები, მაგრამ ისინი უკვე დიდი იშვიათობაა ამერიკაშიც). პირველი ჩემი აზრით უკეთესია იმიტომ რომ ალუმინი უფრო მყარია და გარდა ამისა კლასიკური  AR-15-ის იერსახეს აძლევს იარაღს. მეორე მეთოდს არაფერი ცუდი არ გააჩნია გარდა თეორიულად უფრო ნაკლებად მყარი ალუმინისა. ბოლოს და ბოლოს ქვედა ჩარჩო არის ქვედა ჩარჩო, ის არ იტვირთება ექსპლუატაციის დრო და მისი რესურსი ბევრად აღემატება ლულის და საკეტის რესურს. მაგრამ საქმე იმაშია, რომ უმეტესობა აქ აწყობილი  AR-15-ების აღჭურვილია “ლოურებეით”, რომლებიც გამოიგზავნა საქართველოში ნახევრად დამზადებული ფორმით, ხოლო მათი ბოლომდე მიყვანა ხელოსნებმა აქ დაასრულეს.

მარცხნივ დამთვარებული „ლოუერი“, რომელიც აშშ-ის კანონით ითვლება იარაღად და დაუმთავრებელი „ლოუერი“, რომელიც თავისუფლად იყიდება აშშ-ში როგორც ალუმინის ჯართი.

ასეთი ლოუერები შეიძლება იყოს ანოდირებული ან ანოდირების გარეშე (ანოდირება არის ალუმინის დეტალის ზედაპირის ქიმიური დამუშავება, რაც ზრდის ზედაპირის სიმკვირივეს და უკეთ იცავს კოროზიისგან, ანოდირების ორი ტიპი არსებობს და მეორე ტიპის ანოდირება არის სასურველი და დიახ ალუმინი განიცდის კოროზიას). აბსოლუტური უმეტესობა ჩარჩოების შეღებილია საღებავით. რა საღებავით უცნობია ხოლო მისი მდგრადობა გამოჩნდება მხოლოდ ექსპლუატაციის შემდეგ. აუცილებელია ანოდირება? არა. ანოდირებული  ალუმინი უფრო მყარ ზედაპირს იღებს და უფრო გამძლეა ნაკაწრების წინააღმდეგ მაგრამ ალუმინის მარკა რომლისგანაც ეს დეტალი მზადდება ისედაც ძალიან მყარია და განსაკუთრებული საჭიროება ალუმინის ანოდირების არ არის. (კიდევ ერთი მიზეზი ეძებოთ “მილ-სპეკ” “ლოუერი”). ხარისხი აქ დამზადებული ქვედა ჩარჩოსი შეიძლება იყოს ძალიან მაღალი ან ძალიან დაბალი, გააჩნია რომელმა ხელოსანმა დაასრულა ის. გარედან ეს დეტალი პრაქტიკულად არ საჭიროებს დამუშავებას მაგრამ შიგნიდან ითხოვს საკმაოდ ბევრ შრომას და ამიტომაც ეს დეტალი შიგნიდან უნდა დაათვალიეროთ. როგორც წესი “ლოუერის” დასრულებისას გამოიყენება სპეციალური შაბლონი, რის გამო შეცდომის დაშვება ძალიან ძნელია მაგრამ შესაძლებელია. კოსმეტიკური დეფექტები იმდენად მნიშვნელოვანი არ არის რამდენადაც მნიშვნელოვანია რომ უველა ნახვრეტი იყოს გაბურღული ზუსტად რაც უზრუნველყოფს დამცემ სასხლეტი მექანიზმის საიმედო მუშაობას.

ეხლა რა არის უკვე ორჯერ ნახსენები ამ სტატიაში “მილ-სპეკი”? Mil-spec, Military Specifications, არის სტანდარტი, რომლიც განსაზღვრავს როგორი ტექნოლოგიებით და რა ზომების და სპეციფიკაციების დაცვით უნდა დამზადდეს სამხედრო  AR-15 ტიპის იარაღი (M4/M16) აშშ-ის შეიარაღებული ძალებისთვის. ფოკუსი იმაშია, რომ იარაღი ითვლება “მილ-სპეკად” თუ მან გაიარა შემოწმება სახელმწიფოს მიერ დანიშნული ინსპექტორის მიერ ამიტომაც წარწერა კომერციული დეტალის ყუთზე რეალურად არის ტყვილი. კი დეტალი შეიძლება აკამყოფილებდეს სამხედრო სტანდარტს, მაგრამ ის ვერ იქნება “ნაღდი მილს-სპეკი” თუ არ არის მოხსნილი ამერიკული შეიარაღებული ძალების კუთვნილი იარაღიდან.

წლების განმავლბაში აშშ-ის შეიარაღებულიი ძალები და კოლტი აგროვებდა გამოცდიელაბს  M4/M16-ის ექსპლუატაციის შესახებ და შეძლებისდაგვარად აუმჯობესებდა კონსტრუქციას. შედეგები ამ შრომის არის წარმოდენილი კოლტის ტექნიკური მონაცემების პაკეტში (Colt’s Technical Data Package (TDP) ). ბელგიური FN, რომელიც კოლტის გარდა უშვებდა იარაღებს ამერიკული ჯარისთვის ასევე იყენებდა კოლტის ამ დოკუმენტს.

კიდე უფრო მოკლედ რომ ავხსნა „მილ-სპეკი“ არის რეცეპტი მუშა AR-15-ის მინიმალურ შესაძლო ფასად, რომელიც დააკმაყოფილებს აშშ-ის ჯარის მოთხოვნებს. ანუ ეს არ არის საუკეთესო AR-15-ის რეცეპტი და მითუმეტეს არ არის “ოქროს სტანდარტი”.

 არის თუ არა “მილ-სპეკ” მზგავსი AR-15 საუკეთესო  ამ ტიპის იარაღი? არა არ არის. ნებისმიერი high-end AR-15-ს ექნება ყველაფერი რაც “მილ-სპეკ” AR-15-ს დამატებული უამრავი სხვა დეტალი, რომელთა გამოყენება სამხედრო იარაღში არ იქნებოდა მიზანშეწონილი მაღალი ფასის გამო. მაგალითად ზე-მდგრადი დაფარავა, მონოლითური ლულის კოლოფი (ე.წ. აპერი)  და ასე შემდეგ.

“მილ-სპეკი” კარგია, როდესაც აწყობთ იარაღს, იმიტომ, რომ როგორც მინიმუმ არსებობს მეტ ნაკლებიად დიდი ალბათობა იმისა, რომ ?ე.წ. “მილ-სპეკ” დეტალებს პრაქტიკულად არ დაჭირდბება მორგება. მაგალითად ჩემი კუთვნილი კარაბინი აწყობილია სულ ე.წ. “მილ-სპეკ” მზგავსი დეტალებით და გეფიცებით, იარაღი ისე აიწყო რომ არც ერთ დეტალს მორგება არ დაჭირდა.  ვარჩევ დეტალს, აწერია მილ-სპეკი ესეიგი ყველაფერი ნორმაშია. მილ-სპეკ აპერი წავა მილ-სპეკ ლოუერზე, მილ-სპეკ ლოურზე დაყენდება მილ-სპეკ ბუფერის მილი და ასეთივე მილ-სპეკ კონდახი. შეცდომა გამორიცხულია.

მოიცადე და აბა წყალქვეშა ქვებიო? პირველი წალქვეშა ქვა მე უკვე დაგანახეთ. ეს არის იაფი, უსახელო კომპანიების დეტალები.

შემდეგი წყალქვეშა ქვა არის მაგალითად კონდახი. აქ კიდე შეცდომის დაშვება ადვილია. AR-15-ის ტელესკოპური კონდახი მაგრდება რესივერის დამაგრძელებელზე, რომელსაც ასევე უწოდებენ ბუფერის მილს. ის ორი ტიპის არის, ე.წ. “მილ-სპეკი” და კომერციული სტანდარტის.  საქმე იმაშია, რომ კომერციული კონდახები უფრო მეტია და შესაბამისად აზრი აქვს კომეცრიული “მილის” დაყენებას. მე მაინც “მილ-სპეკ” ავირჩიე. როგორც წესი მწარმოებელი უთითებს რა სტანდარტის არის მისი კონდახი ან “მილი”. კომერციული მილები უფრო განიერია და შესაბამისად კომერციულ კონდახს ექნება საკამოდ დიდი ლუფტი თუ დააყენებთ მას “მილ სპეკ” მილზე.

თუ გნებავთ კიდე ერთი საინეტერესო ჩემი დაკვირვება. ჩვენი “მეიარაღე ბიზნესმენები” აყენებენ ყველაზე იაფ სამიზნე მოწყობილობებს. დამზადებული ჩინეთში ეს ალუმინის ჯართი არ უნდა ეყენოს იარაღზე, მაგრამ ის იაფია და კარგად გამოიყურება.  თუ კომპლექტი, კარგი მაღალი ხარისხის წინა და უაკანა სამიზნე მოწყობილობების ღირს 100 დოლარიდან და მეტი, ჩინური კომპლექტის ფასი იქნება 30-40 დოლარი.

როგორც წესი აქ აწყობილი AR-15 ძალიან ღარიბ კომპლექტაციაში იყიდება ყველაზე იაფი ტიბჟირით, სახელურით და კონდახით.

ბუფერი, დეტალი, რომელიც თამაშიბს დიდ როლს AR-15-ის საიმედოობაში. ეს ის დეტალია, რომელიც აწვება საკეტს და გასროლის შემდეგ ასკდება მას უკნიდან და კეტავს ლულაზე. მისი წონა განსხვავდება იმის და მიხედვით თუ რა კონფიგურაცია აქვს AR-15-ს, დენთის აირების მილის და ლულის სიგრძის კომბინაციას ვგულისხმობ. მეტ წილად ბუფერები არ არის მარკირებული ხოლო თუ ქარხნულ AR-15-ში მწარმოებელმა კარაგდ იცის რა წონის ბუფერი ჩადოს, რა დევს აქ აწყობილ იარაღში კაცმა არ იცის. მართალია უნდა ავღნიშნო, რომ ნახევრად-ავტომატურ AR-15-ში ბუფერის წონას არ აქვს კრიტიკული  მნიშვნელობა. შაშხანის და კარაბინის ბუფერები განსხვავებულია.

კიდე ერთი წყალქვეშა ქვას წარმოადგენს განსხვავება დეტალებში, რომლებიც განკუთვნილია კარაბინისთვის და შაშხანისთვის ერთმენეთისგან განსხვავდება. იციან ამის შესახებ იმათმა ვინც აწყობს AR-15-ს საქართველოში? მე არ ვიცი. ჩემ თვალწინ ხელოსანმა დააყენა უკანა სამიზნე მოწყობილობა უკუღმა, მეორეს არ ესმოდა სხვაობა .223 რემ-ის და 5.56 NATO-ს შორის, კიდე ერთი ვერ არჩევდა ნაჭედ და ფრეზირებულ “ლოუერებს”, ასე, რომ ყველაფერი შესაძლებელია. ჩემი რჩევა იქნება იმათთვის ვინც შეეცდება ააწყოს საკუთარი ძალებით AR-15 ან ექნება არჩევანი სხვადასხვა ტიპის AR-15-ს შორის, აირჩიოს 7 ინჩიანი კარაბინის სიგრძის დენთის აირების სისტემა და 14.5 ინჩიანი ლულა. ეს კომბინაცია წლები,ა ექსპლუატაციაშია და ლომის წილი სამოქალაქო AR-15-ის ასეთი კონფოგურაციით იყიდება (მართალია 16.5 ინჩიანი ლულებით, როგორც ამას აშშ-ს კანონმდებლობა ითხოვს მაგრამ 7 ინჩიანი დენთის აირების სისტემა მაინც საუკეთესო არჩევანია). ასეთი კონფიგურაციის სუსტ და ძლიერ მხარეებზე ცნობილია ყველაფერი.  გარდა ამისა ასეთი კონფიგურაციისთვის საჭირო დეტალების რაოდენობა ურიცხვია. ყველაზე საიმედო AR-15? ეს არის შაშხანა 11 ინჩიანი დენთის აირების სისტემოით და გრძელი 20 ინჩნიანი ლულით.  მე ნამდვილად არ დავიწყებ ახსნას რა ტექნიკური სხვაობებია შაშხანასა და კარაბინის შორის. განსხვავდება ბუფერები, ბუფერის მილები, სავაზნეში მისაწოდებელი “რამპები”, საკეტები.

ლულები. AR-15-ის ლულები ძირითადად მზადდება ორი ტიპის ფოლადისგან. 4150 და 4140. რომ არ წავიდეთ ტექნიკურ სიღრმეებში სამოქალაქო AR-15-თვის გამოდგება ორივე. სამხედროებს მოწონთ 4150, ისევე, როგორც მოწონთ გრძელი ჯერებით სროლა და ამიტომაც ირჩევენ ამ მარკას. სამოქალაქო მსროლელი ვერასდროს ვერ ნახავს სხვოაბას ორს შორის ისევე, როგორც გაუჭირდება “დაანგრიოს” ლულა დამზადებულია 4140 ფოლადისგან. ფოლადის მარკაზე უფრო მნიშვნელოვანია სხვა რამეები. მაგალითად ქრომირება. აქ ყველაფერი ცნობილია. ქრომის გარეშე ლულები უფრო ზუსტია, ქრომირებული ლულები უფრო უძლებენ ინტენსიურ ექსპლუატაციას. რა გჭირდებათ თქვენ თავად გადაწყვიტეთ. არჩევანი ნომერი ორი რომელიც ლულებს უკავშირდება და რომელიც უნდა გააკეთოთ: უკვე დაყენებული დენთის აირების ბლოკი თუ შემდგომ დაყენებული აქ, თუნდაც საქართველოში? ჩემი რჩევა იქნება იყიდოთ ლულა უკვე დაყენებული ქარხნული წესით დენთის აირების ბლოკით. იმიტომ, რომ აქ გვაქვს გარანტია (თუ მწარმოებელი კარგია), რომ დენთის აირების ბლოკი შეესაბამება სპეციფიკიაციებს და დაყენებულია პროფესიონალის მიერ. არასწორედ დაყენებული ან ცუდი ხარისხის დენთის აირების ბლოკი პრაქტიკულად გაანდგურებს იარაღის საიმედოობას. ძალიან ბევრი ლულა იყიდება უკვე დაყენებული დენთის აირების ბლოკით. ასევე მასზე უკვე წამოცმულია ლულის ქანჩი. ასე, რომ ერთი შეძენით თავს არიდებთ დენთის აირების ბლოკის მორგებას და ცალკე ლულის ქანჩის ყიდვას. მე ზუსტად ასეთი ლულა ვიყიდე და არასდროს არ მინანია.

დენთის აირების ბლოკი მაგრდება ლულაზე ორი შტიფტით (ზოგ მოდელში ხრახნით). თუ ამ დეტალებს ეტუობა ნაკაწრები უხეში მორგების ნიშნები ესეიგი ბლოკი საქართველოში დაყენდა. დაყენდა ან კარგად ან ცუდათ მაგრამ თუ ეს დეტალი არასწორედ დაყენდა მაშინ ის უბრალოდ  გაგაწამებთ.

რა სხვაობაა “.223 ლულას” და “5.56 ლულას” შორის. სხვაობა არის ვაზნაში და სავაზნის კონსტრუქციაში. დაიმახსოვრეთ: .223 რემინგტონზე გათვლილ იარაღში 5.56 NATO-ს ვაზნის გამოყენება აკრძალულია! .223 რემის გამოყენება უკანასკნელში შესაძლებელია. ყოველთვის იყიდეთ “5.56 ლულა”. დამატებითი ინფორმაციისთვის მიმართეთ გუგლს, მაგრამ შეგიძლიათ სიტყვაზე მენდოთ, სხვაობა ამ ორს შორის არსებობს.  როგორც წესი ლულა მარკირებულია, მაგრამ ყოველთვის არა ამიტომ თუ ყიდულობთ აქ აწყობილ AR-15-ს ნუ მიაქცევთ ყურადღებას რა წერია ქვედა ჩარჩოზე. ნახეთ ლულა. ლულაზე უნდა იყოს დამღა 5.56NATO, თუ ის არ არის მაშინ გამოიყენეთ მხოლოდ .223 რემინგტონის ვაზნები. კიდე ერთი პრობლემა არის, რომ ხანდახან ლულას აკლია მწარმოებლის დამღაც, რის გამოც ლულის იდენტიფიცრება ხდება პრობლემური.

ტვისტს რაც შეეხება ანუ ხრახნების ბიჯს, ზე-პოპულარულია უნივერსალური 1:9. რატომ? იმიტომ რომ ეს ბიჯი მუშაობს 5.56X45 კალიბრის ტყვიის  ყველაზე პოპულარულ წონებთან ანუ 52-65 გრანიან ტყვიებთან.

ასე, რომ კითხვაზე რა ლულა ვიყიდოთ ავარჩიოთ? ჩემი პასუხია, 14.5 ინჩიანი ლულა, ქრომირებული ლულის არხით და სავზნით, ტვისტი 1.9, დენთის აირების სიგრძე 7 ინჩი, ქარხნულად დაყენებული დენთის აირების ბლოკით. ეს არჩევანი კარგია თუ გინდათ უნივერსალური კომპაქტური კარაბინი. თუ გინდათ 10 ინჩიანი ლულა ან “ვარმინტ  AR-15″ ყველაფერი გაცილებით რთულდება და ხარჯებიც იზრდება (ბოლო შემთხვევაში).

ეხლა დენთის აირების ბლოკს რაც შეეხება. სტანდარტული A2 ტიპის, ტიპიური სამკუთხედი ფორმის დენთის აირების ბლოკი არის ორი სიმაღლის და ორი ტექნოლოგიით დამზადებული. ე.წ. F ტიპის არის უფრო მაღალი და განკუთვნილია კარაბინისთვის, იმიტომ რომ კარაბინი მოკლეა და მანძილიც სამიზნემდე მცირდება. საჭირო გახდა მისის ამაღლება. ტექნლოგიოას რაც შეეხება ის მზადდება ჩამოსხმის მეთოდით (cast) და ჭედვით (forged). უკანასკნელი უმჯობესია თუმცა პირველიც კარგად მუშაობს. F ტიპის სამიზნეს შეიძლება ქონდეს F დამღა და შეიძლება არ ქონდეს. ხვდებით რომ არც ისე მარტივია ყველაფერი?

მჭიდები შეიძლება იყოს პრობლემატური. მჭიდი იყო და იქნება AR-15-ის აქილევსის ქუსლი. იმისთვის, რომ იარაღმა იმუშაოს საიმედოთ საჭიროა კარგი მჭიდები. ჩვენი მაღაზიები ყიდიან 12 დოლარიან შესანიშნავ Magpul-ის მჭიდებს „სულ რაღაც“ 80 ლარად. კიდევ კაი, რომ კარგი AR-15-ის მჭიდი ღირს პრაქტიკულად იგივე რავ ცუდი მჭიდი, წინააღმდეგ შემთხვევაში მოგვიწევდა ყიდვა 80 ლარად უკვე ცუდი მჭიდების. მიუხედავად ამისა მე მაინც შემხვედრია უსახელო დაბალი ხარისხის მჭიდები.

რაც შეეხება მარკირებებს, ეს თემა, რომ განვავრცოთ, ამერიკული კანონმდებლობით რესივერი/“ლოუერი“ უნდა იყოს მარკირებული შემდეგი წესით. მასზე დატანილი უნდა იყოს კომპანიის სახელი, მისი ასე ვთქვათ რეგისტრაციის მისამართი (ქალაქი და შტატი) და სერიული ნომერი. პრობლემა მდგომარეობს იმაში, რომ დაიმთადებული ქვედა ჩარჩო აშშ-ში არ ითვლება იარაღად და მასზე უმეტეს შემტხვევაში არ არის არანაირი დამღები. შესაბამისად მარკირება ხდება აქ და აქ რას დააწერენ კაცმა არ იცის. ასე, რომ განსაკუთრებული ეჭვით უნდა შეხედოთ ცნობილი ბრენდების AR-15-ებს. შეიძლება თვქენ წინ სულაც არ იყოს Noveske-ს ან თუნდაც Bushmaster-ის კარაბინი არამედ აქ აწყობილი იარაღი. არაფერი ცუდი თავის მხრივ არ არის აქ აწყობილ იარაღში თუ ის აწყობილია კარგად, კარგი და სწორედ შერჩეული კომპონენეტებისგან. მთელი სიკეთე ამ სისტემის როგორც უკვე ავღნიშნე არის ის რომ თუ კომპონენტები კარგი ხარისხისაა იარაღი არ საჭიროებს არანაირ მორგებას. “ჰედსპეისის” (მანძილი საკეტის სარკიდნ სავაზნეს ბოლომდე) AR-15-ში მოწმდება უბრალოდ გადაზღვევის მიზნით მაგრამ, როგორც წესი არასდროს არ ხდება საჭირო მორგება. ამასთან შედარებით კალაშნიკოვი, რომლის სათადარიგო დეტალები მზადდება სერიოზული პლუსით ზომებში მათი შემდგომი მორგებისთვის კონკრეტულ იარაღზე არის უბრალოდ გასული საუკუნე. მიუხედავად ამისა მაინც მე ძალიან ხშირად მესმის პრობლემებზე ამ იარაღებთან. არ ტენის,  არ მუშაობს სუსტ ვაზნებთან და ასე შემდეგ.  ჩემ პირველ Ar15-ზე გვერძე გადახრილი წინა სამიზნე იყო რაც მეტყველებდა არასწორად მორგებულ ლულაზე. მე ვნახე აქ აწყობილი AR-15, “ახალი”, რომელსაც ამოჭმული ქონდა საკეტის სარკე რაც მეტყველებდა რამდენიმე ათას ნასროლ ვაზნაზე. იარაღის სხვა ნაწილები ახალი იყო ანუ იმან ვინც ეს იარაღი ააწყო დაუყენა მას ნახმარი საკეტის თავი. ჩემი მეგობარი ესტუმრა მაღაზიას, რომელიც ყიდიდა აქ აწყობილ AR-15-ს და გაოცებული დარჩა ქვედა ჩარჩოს დაბალი ხარისხით და იმ ფაქტით, რომ 5-დან 3 იარაღზე მცველი არ მუშაობდა (ვინც ერკვევა იმან იცის რომ იმისთვის რომ მცველმა სწორედ იმუშაოს ხანდახან საჭიროა მცირე მორგება). ყველაფერი ეს ძალიან სამწუხაროა, იმიტომ, რომ ასეთი მიდგომა გაანადგურებს ამ იარაღის რეპუტაციას საქართველოში. არავინ არ დაიწყებს გარკვევს მიზნებში რის გამოც აქაური AR-15-ები ვერ მუშაობენ კარგად და ძალიან ცოტა ადამიანი ალბათ წაიკიტხვას ამ სტატიას და მიხვდება რაშიც არის საქმე. მე? მე ჩემი AR-15-ით აბსოლუტურად კმაყოფილი ვარ და ის აბსოლუტურად საიმედოა.

პრობლემა მძიმდება იმით, რომ არავის აქ ბოლომდე ზუსტად არ ესმის ეს სისტემა, და პრობლემის შემთხვევაში ჯერ უნდა დასვათ დიაგნოზი, დანიშნოთ სწორი მკურნალობა და შემდგომ დაწვათ ვაზნების არც ისე მცირე რაოდენობა, რომ დარწმუნდეთ რომ პრობლემა აღარ არსებობს. ეს კიდე ჩვენ პირობებში შეიძლება იყოს ძალიან რთული და ბევრისთვის საერთოდ შეუძლებელი.

გაგიჩნდათ სურვილი თავად ააწყოთ იარაღი? მეგობრებო იარაღის აწყობის უფლება საქართველოს კანონმდებლობით აქვთ მხოლოდ შესაბამისი ლიცენზიის მქონე პირებს, ხოლო თუ გაქვთ შეკითხვები რა რაზე მიდის და რა რასთან მუშაობს იყიდეთ ეს წიგნი: Gunsmithing - The AR-15 by Patick Sweeney (ინგლისურ ენაზეა) ხოლო თუ არ იცით ინგლისური და გინდათ ააწყოთ AR15 მოემზადეთ “საინტერესო” თავგადასავლებისთვის. ეს სტატია არ ეხება საკუთარი ძალებით იარაღის აწყობას. მაგას არც სტატია ეყოფა და არც წიგნი.

და ბოლოს, სტატია არ არის და ვერ იქნება სრული. ჩემი მიზანია კიდევ ერთხელ გავაფრთხილო მყიდველი და ავარიდებინო მას თავი სერიოზულ პრობლემებს.  სამწუხაროდ იმის იმედი, რომ მაღაზიებში მივიღებთ ზუსტ, ამომწურავ პასუხს ჩვენ კითხვებზე არ უნდა გქონდეთ.

რა არის საერთოდ „განულება“? გასწორება? მისროლა? ყველაფერი ეს ნიშნავს ერთი და იგივეს, პროცედურების ერთობლიობას, რომლებიც მიზნად ისახავენ, რომ კონკრეტული იარაღიდან ნასროლი ტყვია სასურველ დისტანციაზე მოხვდეს  ხვდებოდეს  იმ ადგილს რომელსაც უმიზნებთ. ანუ კონკრეტულ დისტანციაზე მოხვედრის საშუალო წერტილი დაემთხვევა დამიზნების წერტილს. რომელ დისტანციაზე და რატომ? რა განაპირობებს განულების დისტანციის არჩევას და საერთოდ რატომ არის ეს მნიშვნელოვანი? დისტანცია როდესაც დამიზნების ხაზი გადაკვეთს ტყვიის ტრაექტორიას აირჩევა მსროლელის მიერ, მაგრამ  ეს არჩევანი ყოველთვის უნდა იყოს განპირობებული კონკრეტული მოთხოვნებით. ამ სტატიაში მე შევეცდები გავცე პასუხები ამ კითხვებზე. სტატია არ ისახავს მიზნად აღწეროს განულების პროცედურა დეტალებში (სად რა და რამდენით დაატრიალოთ) არამედ მიზნად ისახავს ახსნას განულების მანძილის სწორი არჩევანის მნიშვნელობა კონკრეტული იარაის მაგალითზე – 14.5 ინჩინია ლულით აღჭურვილი AR-15 ტიპის კარაბინი, გათვლილი  5.56X46 კალიბრზე. იგივე კონფიგურაციის იარაღი (Bushmaster XM15) არის საქართველოს შეიარაღებული ძალების და პოლიციის შეიარაღებაშიც.

ამჟამად ამერიკულ არმიაში მიღებულია იარაღის განულება 300 მეტრზე (M16A1 ნულდებოდა 250 მეტრზე). პრაქტიკული მიზნებიდან გამომდინარე ჯარში გამოიყენება სატნდარტული სამიზნე რომლითაც იარაღის გასწორება ხდება 25 მეტრზე სროლისას. რატომ 25 მეტრი? ეს არჩევანი განპირობებულია რიგი პრაქტიკული მიზეზებით.  ყოველთვის არ არის ხელმისაწვდომი 300 მეტრიანი სასროლეთი, ხოლო 25 მეტრიანი სასროლეთის მოწყობა საველე პირობებშიც არ არის პრობლემა. გარდა ამისა 300 მეტრზე განულებისას 25 მეტრზე არის ახლო ნული ანუ წერტილი სადაც დამიზნების ხაზი და ტყვიის ტრაექტორია იკვეთება პირველად. შემდეგ ტყვია აგრძელებს აწევას ჰაერში, აღწევს მაქსიმალურ სიმაღლეს და იწყებს დაშვებას, რა დროსაც დაახლოებით 300 მეტრზე ის ხელმეორედ კვეთს დამიზნების ხაზს. ხელმისაწვდომია, როგორც სტანდარტული 25 მეტრიანი სამიზნეები ზედ დატანილი მისროლის ინსტრუქციებით ასევე შესაბამისი საველე ინსტრუქცია FM 3-22.9. დავამატებ მხოლოდ რომ რეკომენდირებულია ასევე მიღებული შედეგების გადამოწმება 300 მეტრზეც მაგრამ ჩავთვალოთ, რომ სტანდარტული განულების პროცედურა 25 მეტრზე არის მინიმუმი რაც უნდა გაკეთდეს.

პატარა შენიშვნა. ტყვია როდესაც ტოვებს ლულას არ იწევა მაღლა ეს შეუძლებელია. საქმე იმაშია რომ იარაღი მზადდება ისე, რომ როდესაც სამიზნე მოწყობილობების ერთმანეთის მიმართ გასწორებულია ლულა იყურება ოდნავ ზევით.

სტანდარტული 25 მეტრიანი სამიზნე (ორი ტიპის, M4-ის და M16-ის განულებისთვის)  არის მარტივი გამოყენებაში, (როგორც წესი მისროლის პროცესი სამიზნეზე არის აღწერილი). თითო ოთხკუთხედი უდრის ერთ კლიკს მექანიკურ სამიზნეში. თუ მოხვედრის წერტილი არის ხუთი ოთხკუთხედით ზევით და სამი ოთხკუთხედი მარცხნივ ზუსტად ამდენი კლიკით უნდა დაატრიალოთ ჯერ წინა სამიზნე მოწყობილობა, რომ დაწიოთ მოხვედრის წერტილი დაბლა და შემდეგ უკანა სამიზნე მოწყობილობა რომ გადაიტანოთ მოხვედრის წერტილი მარჯვნივ.

შენიშვნა: სანამ გასწორებას დაიწყებთ, იარაღი უნდა განულდეს მექანიკურად. ამისთვის აყენებთ უკანა სამიზნე მოწყობილობას შუაში ხოლო წინა სამიზნე მოწყობილობას ისე რომ „მუშკის“ ფუძე გაუტოლდეს სამიზნის ბაზას. ამის მერე ხორციელდება გასროლა სამიზნეში და აუცილებელი შესწორებების შეტანა. თუ უკანა სამიზნე მოწყობილობას არ აქვს სკალა მაშინ გადაწევთ მას ბოლომდე ერთ მხარეს, შემდეგ გადაწევთ საპირისპირო მხარეს ასევე ბოლომდე და დაითვლით კლიკებს. რაოდენობას გაყოფთ ორზე და ამ რაოდენობით დააბრუნებთ სამიზნეს, რომელიც ზუსტად ცენტრში გაჩერდება. მისროლისას გამოიყენება ყველაზე ვიწრო აპერტურიანი სამიზნე მოწყობილობა, მაქსიმალური სიზუსტის მიღწევის მიზნით.

როდესაც განულება დასრულებულია და ტყვიები ხვდება სამიზნეს ზუსტად იქ სადაც უმიზნებთ თქვენ რეალურად დაასრულეთ მხოლოდ პირველი ნაწილი იარაღის გასწორების, იმიტომ, რომ მნიშვნელოვანია, არა მარტო მოარტყათ სამიზნეს ვთქვათ 300 მეტრზე არამედ ზუსტად იცოდეთ რა გზას გადის ტყვია სანამ ის ამ მანძილს მიაღწევს. თუ ისვრით 150 მეტრზე, სად მოხვდება ტყვია? სილუეტს მოხვდება ყველა შემთხვევაში მაგრამ ეს არ არის საკმარისი. უნდა ქონდეთ უნარი მოარტყათ უფრო პატარა სამიზნეებს და ეს ისე, რომ ხელი არ ახლოთ სამიზნე მოწყობილობებს. ბრძოლაში ამის დრო დიდი ალბათობით არ იქნება.ეხლა კიდე უკვე მივედით დეტალამდე, რომელიც ზოგადად წარმოადგენს მთავარ ნაწილს ამ სტატიის? რა მნიშვნელობა აქვს განულების დისტანციას? ამისთვის ნახეთ ცხრილი დაბლა.

ცხრილიდან ჩანს, რომ ე.წ.“200 მეტრიანი ნული“ უფრო მიესადაგება .223 კალიბრის ტყვიის (M855) ტრაექტორიას და 200 მეტრამდე უზურუნველყოფს მინიმალურ გადაცდომებს დამიზნების ხაზიდან. სამიზნეების სმაღლე ლულასთან მიმართებაში არის 2.5 ინჩი, (M4/AR15-ის სტანდარტული რკინის სამიზნეებს სიმაღლე). ვაზნა არის სტანდარტული ამჯერად შეიარაღებაში მყოფი M855, თუმცა თუ თქვენ სხვა ვაზნას იყენებთ მოგიწევთ აღნიშნული ცხრილის თავად შედგენა და გაანალიზება რა მანძილზე მისროლა გაძლევთ ოპტიმალურ შედეგეს. რკინის სამიზნე მოწყობილობების შემთხვევაში მოქმედებს ერთი პრინციპი, რაც უფრო ნაკლებია გადახრები დამიზნების ხაზიდან მით უკეთესი.

თავისთავად ცხადია „განულების“ ეს მეთოდი ჩემი მოგონილი არ არის. 200 მეტრიანი ნულის შესახებ კარგად ცნობილია „ტაქტიკურ“ საზოგადოებაში და ეს მეთოდი ხშირად გამოიყენება პრაქტიკაში. ხოლო პირველად 200 მეტრიანი ნულის უპირატესობაზე და განულების მეთოდზე დაწერა ამერიკელმა ვიცე-პოლკოვნიკმა ჩარლზ სანტუზიმ. მან დაარქვა თავის მეთოდს Improved Battlesight Zero, ანუ გაუმჯობესებული საბრძოლო ნული. უნდა აღინიშნოს, რომ  შეიარაღებული ძალები ძალიან კონსერვატიული ორგანიზაციიაა (მათ შორის აშშ-იც) და რამდენადაც ჩემთვის ცნობილია აშშ-ს და საქართველოს ჯარშიც ჯერ ჯერობით გამოიყენება 300 მეტრზე განულების მეთოდი. გარკვეული შესწორებები და განმარტებები წარმოდგენილია აშშ-ის შეიარაღებული ძალების საველე ინსტრუქციაში FM 3-22.9 (პარაგრაფი 5-49, 5-50), რომელიც გამოიცა 2011  წელს. ასევე „ასიმეტრიული საბრძოლო მოქმედებების ჯგუფმა“ შეიუმაშავა სასწვალო პროგრამა, სადაც ის იყენებს 200 მეტრზე განულების მეთოდს და ამ მეთოდს იყენებს რამდენიმე ცალკეული სბრძოლო შენაერთი, როგორც განულების სტანდარტულ მეთოდს.

2011 წელს, აშშ-ის  შეიარაღებული ძალების კვლევითმა ინსტიტუტმა გამოაქვეყნა კვლევის შედეგები (Research Report 1947. Training Aids for Basic Combat Skills: Obtaining a200 M Zero with M16 Rifle and M4 Carbine), რომელიც მიზნად ისახავდა შეესწავლა განულების ახალი მეთოდიკა სამხედრო მოსამსახურეების წინასწარი მომზადების პროგრამის ეფექტურობის გაზრდის მიზნით. დოკუმენტი 33 გვერდისგან შედგებოდა და მათ შორის იყო აღწერილი ახალი ტიპის სამიზნეები, რომლებსაც უნდა შეეცვალა აქამდე არსებული. განულების მანძილი აქაც აღებულ იქნა 200 მეტრი. კვლევამ, რომელიც ითვალისწინებდა ასევე რეალურ სროლებს აჩვენა ახალი მეთოდების უპირატესობა, ისევე როგორც ხაზი გაუსვა 200 მეტრიანი ნულის უპირატესობებს აქამდე არსებულ მეთოდთან შედარებით.

აღნიშნული სამიზნეები (დააჭირეთ სურათს უკეთესი გამოსახულებისათვის) გამოიყენებოდა 200 მეტრიანი ნულის მისაღწევად. კვლევის პროცესი ითვალისწინებდა მეთოდს, რომელიც იყენებდა სამი ტიპის სამიზნეს. სროლა ხორციელდბა  25 მეტრზე თუმცა სამიზნეზე არის „გამოტანილი“ ზონა სადაც უნდა მოხდეს ტყვიები. შედეგების გადამოწმება ხდება 100 და 200 მეტრზე. ასევე გათვალისწინებულია კოლიმატორის გამოყენება Aimpoint CompM2 (CCO).

ყველაფერი ზემოაღნიშნული, გვაძლევს ჩვენ უფლებას დარწმუნებით გამოვაცხადოთ, რომ 200 მეტრი არის საუკეთესო განულების მანძილი. განვმარტავ ლაპარაკია საბრძოლო/თავდაცვით იარაღზე, რომლის გამოყენება ხდება საბრძოლო პირობებში. აქ არ არის ლაპარაკი ზუსტ სროლაზე მაქსიმალური ქულების რაოდენობის დასაგრივებლად.

დამატებით უნდა ავღნიშნო, რომ გარდა 200 და 300 მეტრიანი ნულებისა ასევე გამოიყენება ორი სხვა განულების მეთოდიც. პირველი არის განულება 100 მეტრზე. ამ მეთოდისას ტყვია არასდროს არ ადის დამიზნების ხაზის ზევით და კვეთს მას 100 მეტრზე რის შემდეგაც ბუნებრივია ტყვია სულ ვარდება. რამდენადაც ჩემთვის ცნობილია ეს მეთოდი გარკვეული პოპულარობთ სარგებლობს აშშ-ს სპეციალური დანისნულების ძალების ოპერატორებში. მკვეთრი ვარდნა 100 მეტრის შემდეგ პრობლეემას არ წარმოადგენს თუ გამოიყენება დახვეწილი სამიზნე მოწყობილობა ტყვიის ვარდნის კომპენსირების საშუალებით მაგრამ სტანდარტულ ა2 ტიპის სამიზნისთვის ეს მეთოდი ნაკლებად გამოსადეგარია. მეორე მეთოდს  უწოდებენ Maximum Point Blank Zero. პრინციპი არის მარტივი. ტყვია ტოვებს ლულას და ადის დაახლოებით 6 სმ-ის სიმაღლეზე (ჩვენი ეტალონური იარაღის მაგალითში) რა დროსაც ის პირველად კვეთს დამიზნების ხაზს, ის აღწევს ტრაექტორიის უმაღლეს წერტილს რომელიც ასევე უდრის 6 სმ-ს და შემდგომ იწყებს დაშვებას რა დროსაც კვეთს დამიზნების ხაზს მეორედ და ჩამოდის დაბლა ისევ 6 სმ–ით. ანუ ტრაექტორია არ ცილდება დამზინების ხაზს არც ზევით და არც ქვევით წინასწარ განსაზღვრული სიდიდით.  გარვეული რკინის სამიზნეებიანი M4-ის შემთხვევაში პირველი (ახლო) ნული იქნება 39 მეტრზე და მეორე ნული დაახლოებით 220 მეტრზე.  ბუნებრივია წარმოიშვება  პრობლემა რეზულტატის გადამოწმებისას თუ სასროლეთი არ ითვალისწინებს ასეთ მანძილებს.

მაქსიმალური მიბჯენითი სროლის მანძილის Maximum Point Blank Range-ის ილუსტრაცია. ამ მაჩვენებლის დაანაგრიშების ფუნქცია რამდენადაც ჩემთვის ცნობილია გააჩნია პრაქტიკულად ყველა ბალისტიკურ კალკულატორს.

სტატია არ ისახავს მიზნად განიხილოს ეფეტური სროლის მაქსიმალური მანძილები. ანუ რა ხდება ვთქვათ 200 მეტრის ზევით.  ჩემი აზრით ამ ტიპის იარაღის გამოყენების პრაქტიკული დისტანციები არის სწრორედაც, რომ 200 მეტრამდე. რა თქმა უნდა მე არ ვიძახი, რომ მხოლოდ და სულ ყოველთვის ეს დისტანცია არის საკმარისი. ყველა თავისთვის განსაზღვრავს თავისთვის ოპტიმალური განულების დისტანციას გამომდინაარე იქიდან რა აღჭურვილობა და იარაღი აქვს და რა პირობებში უხდება იარაღის გამოყენება. იგივე 200 მეტრიანი ნული არ გამოდგება თუ მსროლელი იყენებს “საბსონიკებს” ანუ ტყვიას რომლის საწყისი სიჩქარე ბგერის სიჩქარეზე ნაკლებია. საქართველოს პირობებში ჩემი აზრით 200 მეტრიანი ნული არის ადეკვატური ჯარისთვისაც და პოლიციისთვისაც და სწორედ ეს მეთოდი უნდა გამოიყენებოდეს. ასევე 200 მეტრიანი ნული არის სასურველი ნებისმიერი ადამიანისთვის ვისაც აქვს სამოქალაქო ვერსია აღნიშნული იარაღის. ახლო მანძილებზე სროლისას, მსროლელმა ზუსტად უნდა იცოდეს რა მანძილზე სად მოხვდება მის მიერ ნასროლი ტყვია. ასეთ მანძილებზე შეცდომას შეიძლება მოყვეს საპასუხო, უფრო ეფექტური ცეცხლი ან დაშავდეს უდანაშაულო ადამიანი, უფრო შორი მანძილები გაძლევენ გადარჩენის უფრო მეტ შანს (მანძილი თქვენი საუკეთესო მცველია), შეცდომის დაშვების შემთხვევაში. დიახ AR15, 14.5 ინჩიანი ლულით არის უფრო ზუსტი პლატფორმა არის ვიდრე თქვენ ეს შეიძლება წარმოიდგინოთ. კონკრეტულად ავტორს არ ქონდა პრობლემა დაწოლილზე ყოვლეგვარი სადგარის გარეშე რეგულარულად გაერტყა რკინის სილუეტისთვის 450 მეტრის მანძილზე სტანდარტული სამიზნე მოწყობილობების გამოყენებით და დამიზნებაში შესაბამისი შესწორების შეტანით. ბუნებრივია საბრძოლო პირობებში კარგი განათება, სიწყნარე ირგვლივ და სტაციონარული სამიზნეები ალბათ არ იქნება, ამიტომაც საჭიროა უფრო რეალისტურად შევაფასოთ ჩვენი საკუთარი, იარაღის და ტყვიის შესაძლებლობები.

თუ თქვენ იცით თვქენი ვაზნის მონაცემები, წონა, სიჩქარე, ბალისტიკური კოეფიციენტი, ეს გაძლევთ საშუალებას შეადგინოთ საკუთარი სროლის ცხრილები და ისროლოთ სხვა და სხვა მანძილებზე ერთი და იგივე “ნულით”. უმეტესობა ქარხნული ვაზნის/ტყვიის მონაცემები ხელმისაწვფომია ინტერნეტით, ასევე პოპულარული ვაზნა/იარაღის ცხრილების მოპოვებაც არ არის პრობლემა.

დღეს ჩემმა მეგობარმა გადმომიგზავნა ერთი სტატიის “სკანი”. ეს სტატია დაიბეჭდა ჟურნალ არსენალში.  მე არ ვარ ჟურნალ არსენალის მკითხველი იმის გამო რომ, როგორც წესი მანდ ჩემთვის საინეტრესო თემატიკაზე როგორც წესი არ წერენ და სტატიები ცეცხლსასროლ იარაღზე არის ზედაპირული და არასრული. თუმცა ამავე დროს პატივს ვცემ ამ ჟურნალის კოლექტივს მათი საჭირო საქმიანობის გამო. სამწუხაროდ ამ სტატიამ ძალზედ არასასიამოვნოდ  გამაოცა პირველივე გვერდიდან უფრო სწროედ სახელიდან, რომელიც ასე ჟღერს ” არსენალმა ქართული ავტომატი გამოცადა, HK416 ქართულად – ბუშმასტერის M4-ზე ბევრად საიმედო” და ბოლოს სამი წერტილი. სახელი არის რბილად რომ ვთქვათ არიფული. ჯერ ეს ერთი AR15 (ასე ქვია ამ სისტემის იარაღის ოჯახს მთლიანად, ხოლო M16  და M4 არის კონკრეტული მოდელების სახელები) დგუშით გაცილებით უფრო ადრე არის ცნობილი ვიდრე HK416 თუმცა ავტორებმა როგორც ჩანს ამის შესახებ არ იცოდნენ. დგუშიანი AR15-ის პროტოტიპი ქონდა დამზადებული კოლტს, ხოლო პირველი კომერციული ნაკრები, რომელსაც გადაყავდა AR15 დგუშზე 80-წლებში შექმნა Rhino International-მა. გარდა ამისა ამერიკული კომპანია ბუშმასტერის იარაღს, რომელიც საქართველოს შეიარაღებაში დგას ქვია XM-15 და არა M4. სწორედ ეს არის იმ ზედაპირულობის მაგალითი, რომელზეც მე ვსაუბრობ. თუმცა ეს ჩავთვალოთ, რომ წვრილმანებია, საინტერესო რამეები მერე იწყება, როდესაც ავტორი გამომდინარე სტატიის შინაარსიდან ცდილობს დაარწმუნოს მკითხველი, რომ AR15 არის ცუდი იარაღი ხოლო დგუშიანი ქართული G5 შესაბამისად არის კარგი იარაღი. ამ მიზნის მისაღწევად გამოყენებულ იქნა ბანალური ტყვილები. აქ ლაპარაკი არ არის აზრთა და შეხედულებების  სხვა და სხვაობაზე, ინფორმაცია მოყვანილი სტატიაში არ შეესაბამება სიმართლეს.

ტყუილი პირველი. AR15-ის დენთის აირების მილაკი იჭედება. გაცნობებთ, რომ ეს დეტალი საერთოდ არ არის განკუთვნილი წმენდისთვის. მიზეზი ამის არის მარტივი. წნევა, რომელიც წარმოიქმნება ამ მილში იმდენად დიდია, რომ მანდ ნადები არ რჩება. საერთოდ არ რჩება. აღნიშნული პრობლემას ქონდა ადგილი, როდესაც ხდებოდა M16-ის შეიარაღებაზე მიღება 60-ან წლებში და იმის გამო რომ აშშ საომარ მოქმედებებს აწარმოებდა ბევრი რამ ხდებოდა ნაჩქარებად მათ შორის ტყვიაწამლის მიწოდებაც, რომელიც არ შეესაბამებოდა სპეციფიკაციებს და ხდებოდა ნადების დაგროვება მათ შორის მილაკშიც. სპეციფიკაციებს არ შეესაბამებოდა ბევრი სხვა რამ, მათ შორის სავაზნის ზომები და ასე შემდეგ. პროცესი იარაღის შეიარაღებაში მიღების თითქმის არასდროს არ არის ადვილი და უპრობლემო. სხვაობა ის იყო, რომ ომის დროს ასეთ დაბრკკოლებები იწვევდნენ ჯარისკაცების სიკვდილს. სტატიის ავტორი უნდა დიანტერესდეს HK416 ნორვეგიაში შეიარაღებაში მიღებით და ბევრ საინტერესო ფაქტს აღმოაჩენს.  მას მერე რაც გახდა ცნობილი დენთის სპეციფიკაციები და ის სავალდებულო გახდა ეს პრობლემა გაქრა და მას მერე არასდროს აღარ დაბრუნებულა. ეს მოხდა თითქმის ნახევარი საუკუნის წინ.

ტყუილი მეორე. AR15-ს შემქმნელმა დაუშვა შეცდომა და გამოიყენა არასწორი აირგადამტენი სისტემა. სტატიიდან გამომდინარეობს რომ სტოუნერი არის ამ სისტემის ავტორი რაც ასევე არ არის სიმართლე.  Direct Gas Impingement  ანუ დენთის აირების პირდაპირი შეფრქვევის სისტემის ავტორი არის შვედი კონსტრუქტორი ერიკ ეკლუნდი, და ეს სისტემა მან 1941 წელს გამოიყენა თავის შაშხანაში  Ag m/42. იუჯინ სტოუნერმა კიდე ბრწყინვალედ შეასრულა ის რაც მას სთხოვეს. შექმნას იაფი, ადვილი წარმოებაში, ტექნოლოგიური, თანამედროვე მასალებისგან დამზადებული, მსუბუქი შაშხანა, მინიმალური მოძრავი დეტალებით და რომელსაც ექნებოდა ადეკვატური სიზუსტე ჯერებით სროლისას. სტოუნერმა დავალება ხუთიანზე შეასრულა და შექმნა ლეგენდა. მისი არჩევანი ამ სისტემის არისს ბუნებრივი. დენთის აირების პირდაპირი შეფრქვევა უზრუნველყოფს მოძრავი ნაწილების მასის შემცირებას რაც უზრუნველყოფს იარაღის სტაბილურობას. იმპულსის გადაცემა ხდება პირდაპირ საკეტზე რის გამოც ლულა ნაკლებად ირხევა. ასევე  ის უფრო ადვილია მოსავლელად, არ არის საჭირო დგუშის და დგუშის მილის წმენდა. მოძრავი ნაწილების მასის შემცირების გამო ბუნებრივია თანდაყოლილი უნარი გართულებულ პირობებში მუშაობის შემცირდა.  რაღაცას იგებ, რაღაცას აგებ. Direct Gas Impingement არის ის რაც არის. მას აქვს თავისი პლუსები და თავისი მინუსები, როგორც ყველა კონსტრუქციას. როგორც უკვე აგიხსენით მისი დენთის აირების მილაკი არ იჭედება და არანაირ თანდაყოლილი დეფექტი ამ სისტემას არ გააჩნია.

შემდეგ სისტემის აღწერილობისას ავტორმა აღწერა მხოლო ნაწილი ციკლისა სადაც ქმედება დამთავრდა როდესაც დენთის აირებმა მიაღწია “ბერკეტს” (დეტალის ზუსტი სახელია Gas Key). სინამდვილეში ეს დეტალი მხოლოდ შუალედური ნაწილია და ყველაზე საინტერესო იწყება როდესაც დენთი აღწევს საკეტის შიგნით და საქმეში ერთვება დენთის აირების რგოლები (gas rings) თუმცა ეს ყველაზე საინეტერესო ნაწილი ავტორს გამორჩა.  უმეტესობა პრობლემების, რომლებიც შეიძლება წარმოიშვას AR15-ში იწყება დენთის აირების მიერ მილაკის გავლის შემდეგ. უფრო მეტიც, ძველ იარაღში დენთის აირების წნევა არ ვარდება, ის პირიქით იზრდება ლულაზე დენთის აირების გამოსაყვანი ნახვრეტის ეროზიის გამო, რის შედეგადაც აირების რაოდენობა იზრდება და წნევა პირიქით მატულობს და არა იკლებს.  ხოლო მილაკი არის ისეთივე სუფთა როგორც ახალ იარაღში.

ტყუილი მესამე. Direct Gas Impingement სქემა დასახელდა “ბავშვურ ავადმყოფობად”. ბავშვური ავადმყოფობა, ანუ ეს ტერმინი ნიშნავს რაიმე კონსტრუქციის თავისებურებას/სისუსტეს, რომელიც ქმნიდა პრრობლემებს თავიდან და შემდგომ მოდიფიკაციებში ის იქნა გასწორებული.  ბუნებრივია ამ ტერმინის გამოყენება ამ შემთხვევაში არ არის სწორი.

სტატიაში ითქვა, რომ G5 არის HK416-ის ასლი. სამწუხაროდ დაშლილი G5-ის სურათები წარმოდგენილი არ იქნა. სურათები რომ დადებულიყო დარწმუნებული ვარ რომ ესეც ტყული აღმოჩნდებოდა.  HK416 გამოირჩევა ლულის კოლოფის “აპერის” მაღალი სიმაღლით რაც განპირობებულია უფრო მსხვილი დგუშის განლაგებით (ადრინდელ მოდელებზე ეს დეტალი ტყდებოდა და ამტვრევდა ლულის კოლოფს). სურათებიდან ნათლად ჩანს რომ G5 ლულის კოლოფი სტანდარტული სიმაღლის არის. ანუ არანაირ ასლზე ლაპარაკი არ არის. თუ ასლსში იგულისხმეს ის რომ HK416 არის დგუშიანი AR15-ების მამა მაშინ ავტორებმა არ იციან რაზე ლაპარაკობენ.

მერე მოდის ე.წ. გამოცდა. გამოცდის შედეგები მოყვანილია ერთ აბზაცში, სადაც ავტორი იუწყება რომ “რამდენიმე მჭიდი ისროლა”. ევრიკა! ავტომატი ისვრის! ეტყობა ეს ფაქტი საკმარისად ჩაითვალა და გამოცდის სხვა შედეგები არ დაიდო. სროლის ტემპი, სიზუსტე, საწყისი სიჩქარე, ლულის ტიპი და ხრახნების ბიჯი რჩება გამოცანად ან სამხედრო საიდუმლოებად. იჯდნენ ეხლა რუსები და იტეხონ თავი იმაზე რამდენად ზუსტია ეს G5.  მკითხველებისთვის G5 “უკეთესობა” ასევე რჩება დაუდასტურებელი. ასეთი მიდგომა დაახლოებით იგივეა რომ ქართული Auto-Bild-ის ჟურნალისტი ჩავიდეს იტალიაში ახალი ფერარის გამოსაცდელად და სტატიაში ტესტ-დრაივი აღწეროს ერთი წინადადებით “კაროჩე პავაროტებში მაგრად ვიგაზავე”. მერე კიდე აჩქარების მაჩვენებელი 0-დან 100 კმ/ს-მდე შეცვალოს ფრაზით “მაგრად კრიფავს”,  გადაცემათა კოლოფს დაარქვას ” ტიპტრონიკი კარობკა” და ბოლოს არასწორედ მიუთითოს მანქანის მოდელი. არ მგონია ავტომოყვარულებმა მოიწონონ ასეთი “ამომწურავი” ანგარიში.

მე შეგნებულად არ ვეხები AR15-ის “დგუშზე გადაყვანის” მიზანშეწონილობის თემატიკას. დავაზუსტებ მხოლოდ, რომ ასე, როგორც სტატიაში წერია ნამდვილად არ არის, “ჩააგდე” შიგნით დგუში და ვუა-ლა! მიიღე მაგარი ავტომატი. პრობლემებზე, რომელიც ახასიათებს “დგუშუან” AR15-ს ამ ბლოგზე წერია და კიდევ ერთხელ მათი აქ აღწერას აზრი არ აქვს. იხილეთ განყოფილება  AR15/M16/M4 და მანდ ნახავთ საკმარის მასალებს ამ თემატიკაზე. მე თავად მქონდა AR15 და დამერწმუნეთ საუკეთესო ინფორმაციის წყაროები მაქვს. სწორედ ამის შედეგად ამ განოყიფილებაში დევს 8 სტატია AR15-ზე და მის მოდიფიკაციებზე. ჩემი აზრით არსენალში დაბეჭდილი სტატია არის ბანალური “ხალტურა”, რომელიც არის არაზუსტი და შესაბამისად მავნე.

მაპატიეთ ბლოგის მკითხველებო, მე თავს ვიკავებ ნეგატივისგან და არ მინდა არავის კრიტიკით საკუთარ თავს ქულები დაუწერო მაგრამ უბრალოდ არ შემეძლო იგნორირება გამეკეთებინა ამ აბსურდული “ტესტირებისთვის”. მე მზად ვარ თუ ჩემი ხმა მიაღწევს ამ “სტატიის” ავტორებამდე ნებისმიერ დროს მათ პირადად წარმოუდგინო ჩემი არგუმენტები.

შენიშვნა: Ag m/42 იყო პირველი წარმატებული და სრულყოფილი სისტემა, რომელიც იყენებდა აირების პირდაპირ შეფრქვევას. მცდელობები დენთის აირების გამოყენების გადატენვისთვის ენერგიის პირდაპი საკეტისთვის გადაცემით იყო ადრეც და არსებული წყაროებით ამის შესახებ პირველი ხსენება ასეთი სისტემის შესახებ ეხება ფრანგებს და 1901 წლის როსინიოლის კონსტრუქციის ნახევრად ავტომატურ შაშხანას. იუჯინ სტოუნერი თავის პატენტში, რომელიც გაცემულია 1960 წლის 6 სექტემბერს, იუწყება, რომ მისი სისტემა არის გაფართოებული დენთის აირების სისტემა და ის უკეთესია ვიდრე პირდაპირი შეფრქვევა ან იმპულსის გადაცემა აირების ცილინდრის და დგუშის მეშვეობით. ხოლო საკეტი და საკეტის ჩარჩო არის ორმაგი დანიშნულების. უზრუნველყოფს ავტომატიკის მუშაობას და წარმოადგენს აირგადამტენ სისტემას დგუშის გარეშე ანუ აიძულებს სისტემას დაიწყოს გადატენვის ციკლი. არის მოსაზრება, რომ სტოუნერის AR15 არ შეიძლება ამის გამო ჩაითვალოს სისტემად პირდაპირი შეფრქვევით, თუმცა ზოგადად ითვლება, რომ AR15 იყენებს უფრო დახვეწილ მექანიზმს მაგრამ მაინც პირდაპირი შეფრქვევის სქემით არის აგებული. ასეთი აღწერილობა კიდე იყო საჭირო უბრალოდ გამოგონების არგუმენტირებისათვის და პატენტის მისაღებად.

ნომერ პირველი მიზეზი პრობლემების AR-15-ში გახლავთ მჭიდები. სწორედ არასათანადო მდგომარეობაში მყოფი მჭიდები არის მიზეზი უმეტესობა პრობლემების, რომლებსაც შეიძლება ადგილი ქონდეს AR-15-ის შემთხვევაში. თხელი ალუმინისგან დამზადებული იარაღის ეს ნაწილი მოითხოვს ყურადღებას. AR-15-ის სტანდარტულ 30 ვაზნიანი ალუმინის მჭიდს აქვს თავისი დიდი პლუსებიც, ის არის ძალიან მსუბუქი, კომპაქტური და იაფიც ღირს. მაგრამ უყურეთ ასეთ მჭიდებს, როგორც სახარჯ მასალას, ანუ ადრე თუ გვიან ინტენსიური ექსპლუატაციის პირობებში მათი გამოცვლა შეიძლება გახდეს აუცილებელი. ყველა მჭიდი უნდა იყოს მარკირებული, ისე, რომ მათმა პატრონმა გამოარჩიოს თავისი მჭიდები სხვისისგან და პრობლემების გამოვლენის შემთხვევაში, მწყობრიდან გამოსული მჭიდი ამოიღოს ექსპლუატაციიდან.  შესაძლებელია სხვა მჭიდების გამოყენებაც, მაგალითად Magpul P-mag-ზე არის კარგი გამოხმაურებები, მაგრამ პანაცეა არ არსებობს. AR-15-ის მჭიდები არის ამ სისტემის ყველაზე სუსტი წერტილი. ამიტომაც ამ სუსტი წერტილის შესახებ მაქსიმალური ინფორმაციის ცოდნა არის მნიშვნელოვანი. პირველ რიგში AR-15-ის მჭიდები უნდა იყოს დანომრილი, მონიშნული და მკაცრად აღრიცხული. საჭიროების გარეშე არ არის რეკომენდირებული მათი ზედმეტად დატვირთვა, მიწაზე ძალით დაგდება გადატენვებისას, სავსე მჭიდების დაგდება, მაგათზე ფეხებით სირბილი და ასე შემდეგ. გაფუჭებული მჭიდი უნდა განადგურდეს, იმიტომ, რომ ის უნდა მოხდეს ვინმე სხვა მსროლელის ხელში. განსაკუთრებით ეს ეხება მჭიდებს, რომელთა ექსპლუატაცია ჯარში ან პოლიციაში ხდება  სადაც მჭიდის გამო გაჭედილ იარაღს შეიძლება მოყვეს იარაღის პატრონის სიკვდილი. ამავე დროს შესაძლებელია გაფუჭებული მჭიდის გამოყენება სავარჯიშო მიზნებისთვის, იმისთვის რომ ძალით აიძულოთ AR-15 გაჭედოთ და ივარჯიშოთ იარაღის სწრაფი მწყობრში დაბრუნებაში, დაბრკოლების სწრაფი აღმოფხვრის გზით. ბუნებრივია ასეთი მჭიდი უნდა იყოს შესაბამისად მარკირებული. რამდენად მისაღენია ეს პრაქტიკა თქვენთვის, თქვენი გადასაწყვეტია.

ავტორის კუთვნილი სამოქალაქო AR-15 და მჭიდი მარკირებული პერმანენტული მარკერით. ორი ასო ნიშნავს მჭიდის მწარმოებელს ხოლო ციფრი მის ნომერს. მჭიდი არის სტანდარტული ალუმინის ე.წ. GI mag.

მჭიდების მდგომარეობის შემოწმება ხდება დათვალიერებით და ტესტირებით.

დათვალიერება გულისხმობს მჭიდების ვიზუალურ ინსპექტირებას რაიმე დაზიანებების/დეფექტების გამოსავლენად. დაჟეჟილობები, ბზარები, დეფორმაციები. პრობლემური მჭიდის ნიშნებია ასევე, ვაზნების ამოვარდნა მჭიდიდან, როდესაც მჭიდის ტუჩები არ იჭერენ ზედა ბოლო ვაზნას. ჩაატარეთ შემდეგი ტესტი: ჩადეთ მჭიდში 20 ვაზნა, დაიჭირეთ ხელში ვერტიკალურად და დაარტყით ხელი ქვევიდან მჭიდის ძირს. თუ ზედა ბოლო ვაზნა ამოხტა, მჭიდის ტუჩების გეომეტრია დარღვეულია. პრობლემებზე მიუთიტებს ასევე მჭიდის გაჭედვა იარაღში, ან როდესაც ის არ ვარდება გარეთ თავისუფლად. ეს  მეტყეველებს იმაზე, რომ მჭიდის კორპუსი დეფორმირებულია. ტუჩების გასწორებას აზრი არ აქვს, ისევე, როგორც მჭიდის კორპუსის. ასეთი მჭიდები ამოღებულ უნდა იქნან ექსპლუატაციიდან.  ტუჩების მდგომარეობის შემოწმება ხდება მათი გაზომვით (მეიარაღის მიერ) და ვიზუალური დათვალიერებით. დაჭეჭყილი ადგილები, ბზარები (განსაკუთრებულად მჭიდის უკანა მხარეს), შესამჩნევი დეფორმაცია, მიუთიტებს პრობლემებზე. გაითვალისწინეთ, რომ ახალი პლასტმასის მჭიდები შეიძლება თავიდან არ ამოვარდეს თავისუფლად და ეს დროთა განმავლობაში გამოსწორდება. ზოგი პლასტმასის მჭიდი არ შეესაბამაბეა სპეციფიკაციებს და ოდნავ სქელია. სქელი საღებავი მჭიდზე და იარაღზე ასევე შეიძლება გამოიწვიოს მჭიდის დარჩენა იარაღში მჭიდის ამოგდების ღილკაზე დაჭერის მიუხედავად. 

შეიძლება, რომ მჭიდმა არ გაიაროს ინსპექტირება ზემოაღნიშნული კრიტერიუმებით მაგრამ მაინც იმუშაოს. საქმე იმაშია, რომ ალბათობა პრობლემების შექმნის ასეთ მჭიდებში მაინც არის და თუ ხართ მოსამსახურე (ჯარისკაცი, პოლიციელი) თავიდანვე უნდა უზრუნველყოთ თქვენი აღჭურვილობის სრული მზადყოფნა და დეფექტური მჭიდები არავითარ შემთხვევაში არ უნდა წაიღოთ ბრძოლაში, იმისთვის რომ დაბრკოლების ალბათობა მინიმუმამდე დაიყვანოთ. მე არ ვიცი რა პროცედურები არის ჩვენ ძალოვნებში დეფექტური მჭიდების ჩაბარების/გამოცვლის მხრივ ან როგორ ხდება დეფექტური მჭიდების გამოვლიენება, მაგრამ თუ ეს პროცესი არ არის დალაგებული და მომსამსახურეები არ იღებენ ადეკვატურ ინფორმაცია მჭიდების ექსპლუატაციაზე და დეფექტური მჭიდების გამოვლენაზე მაშინ ჩვენ სერიოზული პრობლემები გვაქვს.

ორივე ალუმინის მჭიდს აქვს შესამჩნევი დაზიანებები. დაჭეჭყილი ტუჩი (1) და დეფორმირებული მჭიდის ხუფი. ორივე ეს მჭიდი დაზიანდა ტესტირების ფარგლებში და ორივე ეს მჭიდი მუშაობდა. ალბათობა იარაღის გაჭედვის მათ გამო არის დიდი. ასეთი მჭიდები ექსპლუატაციდან უნდა ამოღებულ იქნას.  სტანდარტული ალუმინის მჭიდები არც ისე სუსტები არიან, როგორც ამას ზოგი თვლის ან ინტერნეტში წერენ.

სუსტი ზამბარა ან მიმწოდებელი, რომელიც იხრება მჭიდის შიგნით ასევე იწვევენ პრობლემებს. ყველაზე ხშირი დაბრკოლება არის როდესაც საკეტი ზევიდან აწვება ვაზნას კედელზე და არა ძირზე, რაც იწვევ ვაზნის დეფორმაციას და იარაღის გაჭედვას. მიზეზი არის ის, რომ მჭიდის ზამბარას არ ყოფნის ძალა, რომ საკმარისად მალე აწიოს ვაზნა და საკეტი ასწრებს მას და ეჯახება ნახევრად ამოწეულ ვაზნას ზევიდან და არა უკნიდან. დეფორმირებული ვაზნის გამოყენება არ შეიძლება! თუ მჭიდის ვიზუალურად კარგ დმგომარეობაშია მაშინ მჭიდის ზამბარა უნდა გამოიცვალოს და მოხდეს მჭიდის ტესტირება. მიმწოდებელს რაც შეეხება, ზოგი მოდელი ისეთი ფორმის არის რომ შეიძლება გადაიხაროს მჭიდის შიგნით  გაიჭედოს, გამოიწვიოს ზედმეტი ხახუნი ან ვაზნის არასწორი განლაგება მიწოდებისას. ამის გამო ვაზნის დროული აწევა არ მოხდება და ადგილი ექნება იგივე დაბრკოლებას ან უბრალოდ არ მოხდება საერთოდ ვაზნის მიწოდება.

ტესტირება სროლით გულისხმობს ორ ეტაპს. ჯერ მჭიდში იდება მხოლოდ ხუთი  ვაზნა და ასე ხდება სროლა. თუ მიმწოდებელი იხრება, ეს გამოიწვევს ვაზნის გამოსვლას მჭიდიდან კუთხით, მას დაეჯახება საკეტი და მოხდება დაბრკოლება.  შემდეგ მჭიდი იტენება ბოლომდე 30 ვაზნით და ხდება ხუთი გასროლა, შემდეგ ისევ იტენება ბოლომდე და ისევ ხუთი გასროლა და ასე რამოდენიმეჯერ.  თუ ზამბარა სუსტია, მას არ ეყოფა ძალა აწიოს 30 ვაზნა და მოხდება დაბრკოლება.

bolt-over base malfunction.  საკეტმა ზევიდან გადაიარა ვაზნაზე და გაჭედა ის. ვაზნა დეფორმირებულია. სუარათის წყარო ar15.com.

თუ ადგილი აქვს ორმაგ მიწოდებას, როდესაც ზედა ვაზნა დაძრულია სავაზნისკენ და ქვედა მას გაყვა და გაჭედა აან მხოდა ერთდროულად ორი ვაზნის გამოსვლა მჭიდიდან,  მაშიინ ყველაზე დიდი ალბათობით ამაში დამნაშავეა პრობლემური ტუჩები.

ყველაზე საიმედო ტესტირების მეთოდია სროლა. აქიდან გამომდინარე აზრი აქვს სროოლებისას მეთოდურათ გაატაროთ იარაღში ყველა მჭიდი, რომ დარწმუნდეთ, რომ ყველა მუშაობს. მას შემდეგ რაც სროლები დაადასტურებენ, რომ ყველა მჭიდი მწყობრშია აზრი აქვს გადახედოთ მათი გამოყენების განრიგს და ვთქვათ ვარჯიშში დატვირთოთ რამოდენიმე მჭიდი, ხოლო დანარჩენი შეინახოთ რეალური “შუხერისთვის”. იდეალურ შემთხვევაში ყველა მჭიდი უნდა იყოს მარკირებული, გაცემული ცალკეულ მეომარზე და მიწერილი კონკრეტულ იარაღზე. ყველა მჭიდის მუშაობა უნდა იყოს მკაცრად აღწერილი. დეფექტური მჭიდის გამოცვლა უნდა ხდებოდეს მარტივად და ეგრევე მოთხოვნის შესაბამისად. თუ ეს ასე არ ხდება, მაშინ შესაძლებელია საჭირო გახდეს გადაწყობა მჭიდების. მჭიდში, რომლის ტუჩებიც დაზიანდა შეიძლება იყოს კარგი ზამბარა, რომლის გამოყენება შესაძლებელია სხვა მჭიდში სუსტი ზამბარით. მჭიდების კორპუსის (და ტუჩების) რემონტი არ ხორციელდება!

თავისთავად ტესტირება ხდება სუფთა, დაზეთილი და დამაკმაყოფილებელ ტექნიკურ მდგომარეობაში მყოფი იარაღით. წინააღმდეგ შემთხვევაში დაბრკოლებები შეიძლება მოხდეს არა მჭიდის გამო. ანალოგიურად უნდა დარწმუნდეთ, რომ გამოყენებული ამუნიცია შეესაბამება სპეციფიკაციებს და ვაზნები დეფეტქების გარეშეა.  ახალი მჭიდების ტესტირებაც არის კარგი პრაქტიკა. ბრაკისგან არავინ დაცული არ არის.

მჭიდი ფაქიზი დეტალია და მას უნდა მოფრთხილება. კარგი მწარმოებლის ალუმინის და პლასტმასის მჭიდები მუშაობენ. ყველას აქვს თავისი დადებითი და უარყოფითი მხარეები. სურათზე არის სამი კარგი პლასტმასის მჭიდი, Tango Down, Pmag და Tapco. სამივე გასკდა, როდესაც ისინი დააგდეს ბეტონის ზედაპირზე, ტუჩებით ძირს  2.5 მეტრის სიმაღლიდან. სტანდარტულმა ალუმინის მჭიდებმა ამ ტესტ გაუძლეს. სურათის წყარო Shotgun News magazine.

მსხვრევადობა პლასტმასის მჭიდების ახალი თემა არ არის. უფრო მეტიც რეკომენდირებულია მხოლოდ შავი ფერის მჭიდების შეძენა ვინაიდან ის ფხვნილი, რომელიც ემატება სასურველი ფერის მისაღებად, ამცირებს პლასტმასის სიმკვრივეს. ეს არის ინსაიდერული ინფორმაცია მაგპულიდან და მისი გადამოწმება შეუძლებელია.

მოკლედ ჩემი რეკომენდაციაა ნაკლებად უყუროთ რეკლამას და უსმინოთ ჭორებს. სტანდარტული ალუმინის მჭიდები კარგად მუშაობენ, მათთვის Magpul-ი უშვებს ისეთ მიმწოდებლებს რომელიც არ იხრება მჭიდის შიგნით. გაუფრთხილდეთ მათ, აკონტროლოთ მათი დმგომარეობა და პერიოდულად შეამოწმოთ ისინი. არც Pmag-ებზე არ არის ცუდი გამოხმაურებები და ისევე როგორც ზოგ სხვა მოდელებზე. მათი მიმოხილვა არ წარმოადგენს ამ სტატიის მიზანს.  ჩემი არჩევანი იქნება სტანდარტული ალუმინის 30 ვაზნიანი მჭიდი “მაგპულის” მიმწოდებლით. ეს მჭიდები კარგად მუშაობენ. მეორე ადგილზე გავიყვანდი “მაგპულის” Pmag-ს მაგრამ მე არ მომწონს, რომ ის გარანტირებულად ტყდება თუ ის ვაზნებით სავსე დააგდეთ საკმარისი სიმაღლიდან მყარ ზედაპირზე. ასეთ დაგდებას არც მჭიდის პატრონი გაუძლებს, ხოლო მჭიდი ასეთი ბზარით მაინც ფუნქციონირებს მაგრამ მე მაინც ვთვლი რომ ეს არის ხარვეზი.  სხვა მხრივ ეს მჭიდები დღეს ყველაზე პოპულარულია და ძალიან კარგი რეპუტაცია აქვთ.  ამის მიზეზი ფასიც არის. ასეთი მჭიდები 12-15 დოლარი ღირს. იყიდე ბევრი და თუ რომელიმე გატყდა უბრალოდ გადააგდე და დაივიწყე. სამოქალაქოებს და პოლიციურ სამსახურებს ჩემი აზრით შესანიშნავად მოემსახურება 20 ვაზნიანი ალუმინის მჭიდები, რომლებიც გაცილებით უფრო საიმედოები არიან ვიდრე 30 ვაზნიანები.

MagPul anti-tilt follower. ცალის ფასი დაახლოებით 2-3 დოლარი არის. თუ მჭიდი მწყობრიდან არის გამოსული მას არ არის აუცილებელი გააყოლოთ ასეთი მიმწოდებელი. მოხსენით და გადააყენეთ ის სხვა მჭიდში სადაც არ არის “ანტი-ტილტ” მიმწოდებელი. რა თქმა უნდა შეამოწმეთ მიმწოდებელის მდგომარეობა.

მჭიდის მოვლას, რაც შეეხება აქ ყველაფერი მარტივად არის. მჭიდი უნდა დაიშალოს და გაიწმინდოს ჭუჭყისგან. თავიდან ალუმინის მჭიდები იქმნებოდა როგორც პრაქტიკულად ერთჯერადი დეტალები. მას მერე რაც დადსტურდა, რომ ეს არც ისე იაფი გზა არის, მჭიდის კონსტრუქცია შეიცვალა, ისე რომ გახდა შესაძლებელი მისი დაშლა და მომსახურება.

გაუყარეთ სახრახნისი მჭიდის ხუფს, დინჯათ ამოწიეთ ეს მხარე და გამოწიეთ ხუფი გარეთ (მწვანე ისრის მიმართულებით) . მეორე ხელით გეჭიროთზამბარა ისე, რომ ის არ ამოხტეს გარეთ (მჭიდის ძარის “ეშვები” წესით ზამბარას მაინც დაიჭერენ შიგნით). შემდეგ ამოიღეთ მიმწოდებელი.

დაზეთვა მჭიდის არ არის საჭირო. თუმცა იმისთვის, რომ დაიცვათ ზამბარა კოროზიისგან, შესაძლებელია ის გაწმინდოთ ზეთიანი ტილოთი. ზეთი მჭიდის შიგნით გამოიწვევს ჭუჭყის, ქვიშის და მტვერის დაგრივებას. აქცევ მას წებოვან მასად და  ადრე თუ გვიან გამოიწვევს პრობლემებს. ალუმინის მჭიდი ისედაც დაფარულია სპეციალური დაფფარვით, რომელიც ამცირებს ხახუნს და ასრულებს ზეთის ფენის ფუნქციას. აწყობისას დააკვირდით რომ მიმწოდებელი და ზaმბარა სწორედ არის განლაგებული.

რაც შეეხება ტევადობას, კარგი ხარისხის მჭიდი გათვლილია  30 ზუსტად  ვაზნაზე და არანაირ საჭიროებას არ წარმოადგენს ნაკლები ვაზნების ჩალაგება. ერთადერთი რაც შეიძლება არ მოგეწონოთ არის ძალა, რომელიც საჭიროა რომ ბოლომდე სავსე მჭიდი მოათავსდეს იარაღში. თუ ეს გიქმნით დისკომფორტს, მაშინ დატენეთ მხოლოდ 28 ვაზნა და შეიმუშაევთ ჩვევა ტევადობის გადამოწმების. დააჭირეთ თითი ზევიდან ვაზნებს და დაიმახსოვრეთ 28 ვაზნის შემტხვევაში რა ძალა არის საჭირო რომ დააწვეთ და რამდენზე ჩადიან ვაზნები დაბლა. 30 ვაზნაზე მეტის ჩატენვა მჭიდში თავისთავად არის სისულელე.

AR15-ის მჭიდის ზამბარები მზადდება ჩვეულებრივი ფოლადისგან, უჟანგავი ფოლადისგან და chrome silicone-სგან დამზადებული (ფოლადის ნაირსახეობა, რომელიც მე არ ვიცი როგორ არის ქართულად). უკანასკნელი საუკეთესო მასალა არის და მისგან დამზადებულ ზამბარებს უფრო დიდი რესურსი აქვთ ვიდრე პირველ ორს, თუმცა მეორე უკეთესად უძლებს კოროზიას. წესით ზამბარის მასალა უნდა იყოს მითითებული დოკუმენტაციაში, რომელიც მჭიდებს მოყვება.

PS

სამწუხაროდ ჩვენ ჯარში და პოლიციაში არავის თავი არ ტკივა უნიფიცირების და სტანდარტების გამო. მე მინახია ჩვენი მჭიდები და ისინი ბევრნაირია, ზოგში იყო მაგპულის მიმწოდებელი, ზოგში არა. არც ერთი არ იყო მარკირებული. განსხვავდებიან მწარმოებლები და სპეციფიკაციები. ასეთ მდგომარეობაში მეომარი რას მიიღებს არსენალში კაცმა არ იცის ისევე, როგორც ეს მძიმე ტვირთად აწვება მეიარაღეებს. ასეთ მდგომარეობაში მატერიალური ნაწილის ცოდმა მოეთხოვება ყველას და იმედია ეს სტატია რამეში მაინც მათ დაეხმარება.

უკვე  ათ წელზე მეტი გავიდა, რაც აშშ და გლობალურ ტერორიზმთან ბრძოლის იდეის ქვეშ გაერთიანებული ქვეყნების კოალიცია იბრძვის აქტიურად ერაყში და ავღანეთში, ისევე, როგორც სამყაროს სხვა ნაწილებში.  წელს   ერაყში პრაქტიკულად დასრულდა საბრძოლო ოპერაციებში უცხოური ქვეყნების სამხედრო ძალების მონაწილეობა. ავღანეთში სამწუხაროდ  პირიკით ხდება შეიარაღებული კონფლიქტის ესკალაცია და აქტიური საბრძოლო მოქმედებები ინტენსიურად  მიმდინარეობს. უნდა ვაღიაროთ, რომ ამ კონფლიქტებში AR15-ის ოჯახის იარაღებმა შესანიშნავად გამოავლინეს თავი.  რომ შევხედოთ ამ კონფლიქტებს ასეთი კუთხით, შეიძლება ითქვას, რომ ეს არის ამ სისტემის – იუჯინ სტოუნერის AR15–ის სრული ტრიუმფი.  გარდა იმისა, რომ ეს სისტემა კვლავ რჩება მწყობრში, ამ იარაღით უკვე შეირაღებულია ერაყის და ავღანეთის ახლად შექმნილი უსაფრთხოების ძალები.

ამერიკელი ინსტრუქტორი თვალს ადევნებს ავღანელი კურსანტების საცეცხლე მომზადებას, კაბულის საჯარისო სასწავლო ცენტრში. 2009 წელი. სურათის წყარო airforcetimes.com

ჭორების მის შეცვლაზე არ გამართლდა. რაზეა ლაპარაკი იარაღი ნახევარ საუკუნეზე მეტია შეიარაღებაში იმყოფება და ცხადია ეხლა ფიქრები ახალ იარაღზე არ წყდება, მაგრამ ფაქტი ჯიუტია. დღეს არის 2012 წლის 27 იანვარი და AR15 ისევ მწყობრშია. დიახ გასაკვირი არ არის, იცვლება ომის წარმოების მეთოდები, იცვლება პირობები, იცვლეა იარაღი, არ უნდა გაგვიკვირდეს, რომ პერიოდულად ჩნდება კარგი და არც ისე კარგი ალტერნატივები, რომლებმაც უნდა შეცვალონ გამოცდილი სისტემა, მაგრამ ყველა ამ მცდელობად თუ დავაკვირდებით აღმოვაჩენთ, რომ არც ერთი ალტერნატივა, რომელიც მოისახრებოდა AR15–ის შემცვლელად ჯერ ერთი და ვერ სთავაზობდა გადამწყვეტ უპირატესობას და მეორეც ერთი თავად გააჩნდა სერიოზული ნაკლოვანებები.  ბუნებრივია მოვა დრო და AR15–იც შეიცვლება, მაგრამ დღეს ის არის შაშხანა, რომელიც შეიარაღებაში ძალიან დიდიხანი გაჩერდა და მას ბრწყინვალე საბრძოლო რეპუტაცია აქვს მიუხედავად არც ისე კარგი სტარტისა ვიეტნამის ომში. დამერწმუნეთ ნებისმიერი ახალი იარაღი, რომელიც სახაზავი დაფიდან პირდაპირ ბრძოლის ველზე მოხვდება იგივე ბედს გაიზიარებს და გაიზიარა კიდევაც.

უფრო მეტიც, აშშ–ის საზღავო ფეხოსანთა კორპუსი ცვლის თავიანთ ბელგიური წარმოშობის M249 ტიპის მსუბუქ ხელის ტყვიამფრქვევებს ახალი ტიპის ზუსტი ნახევრად ავტომატური იარაღით ინდექსით M27, რომელიც წარმოადგენს AR15-ის ბაზაზე შექმნილ შაშხანას.

გარდა ამისა ამ კონფლიქტებს და ზოგადად ტერორიზმის საფრთხის ზრდას მოყვა უპრეცენდენტო მოთხოვნილება AR15–ის ტიპის იარაღებზე. აშშ–ში AR15 არის ყველაზე გაყიდვადი ასეთი სისტემა და დიდი ალბათობით სამოქალაქო ბაზარზე  ყველაზე გაყიდვადი გრძელლულიანი იარაღია.

ასევე უნდა აღინიშნოს, რომ AR15–მა მოიკიდა ფეხი მისი “მთავრი კონკურენტის” სამშობლოში რუსეთში. სადაც რუსული კომპანია “Молот”, რომელიც РПК-ს ტიპის იარაღის ბაზაზე აწყობილ სამოქალაქო კარაბინებს და თოფებს უშვებდა დაიწყო AR15-ის აწყობა. არაფერს ვიტყვი იმაზე, რომ რუსეთში პრაქტიკული სროლის დისციპლინებში, კარაბინის კლასში AR15 დომინირებს და პრაქტიკულად მთლიანად განდევნა კალაშნიკოვის სისტემის ავტომატების კლონები.

რუსული AR15, საგამოფენო სტენდზე. წარმოადგენს გერმანიიდან იმპორტირებული ნაწილებისგან აწყობილ იარაღს, თუმცა მალე მისი სრული წარმოება “მოლოტ”-ის ქარხანაში საკუთარი ძალებით დაიწყება.

AR15–ის კლონებს დღეს უშვებენ ასევე კომპანიები უკრაინაში, გერმანიაში, ჩინეთში, სერბიაში და ასე შემდეგ. ანუ AR15 პრაქტიკულად ხდება გლობალური იარაღი, რომელიც იწყობა და იყიდება უამრავ ქვეყანაში. დაუმატეთ ამას მოდულური დიზაინი, სიმარტივე, ნაწილების და აქსესუარების ურთიერთცვლადობა და გასაგები ხდება, რომ ეს იარაღი სულ მალე გახდება სმოფლიოში ყველაზე პოპულარული ამ კლასის სისტემა, და ეს სხვათაშორის იდეოლოგიური მოკავშირეებისათვის მისი უფასოდ, საჩუქრად გადაცემის გარეშე.

ასე რომ ძაღლი ყეფს, ქარავანი მიდის (ვეხმაურები რა გაუთავებელ დისკუსიებს ამ თემაზე ფორუმებზე და სხვა წრეებში), AR15 მიუხედავად უმძიმესი გამოცდისა 10 წლიან კონფლიქტში, კვლავ რჩება ფეხოსნის ძირითად იარაღად, აგრძელებს მსახურობას და მუდმივ ევოლუციასაც განიცდის.  მიუხედავად იმისა, რომ ადრინდელი Colt Commando და ეხლანდელი სპეცრაზმელის კარაბინი ვიზუალურად მნიშვნელოვნად განსხვავდებიან, სისტემა პრაქტიკულად უცვლელია.  დახვეწილი მაღალ–ტექნოლოგიური “გაჯეტები” კი მხოლოდ ზრდიან შესანიშნავი საბრძოლო იარაღის თვისებებს და შესაძლებლობებს.

ვიეტნამი, 1965 წელი …..

………ავღანეთი, 2009 წელი

მორიგი მოკლე სტატია ემატება ჩვენ ახალ განყოფილებას. ამჯერად პოპულარულ მითზე, რომელიც ეხება HK416-ის და FN SCAR-ის გამოჩენას აშშ-ის შეიარაღებულ ძალებში, რაც როგორც წესი აიხსნება იმით, რომ ჯარი უკმაყოფილოა კოლტის მიერ წარმოებული M4A1-ის კარაბინით.  ლოგიკურად ჟღერს, მაგრამ რეალობა ცოტა განსხვავებულია.

ბელგიური FN SCAR (Special Operations Command Assault Rifle) ადრინდელი პროტოტიპი და გერმანული Heckler Koch 416, ერთ დროს მოიაზრებოდნენ, როგორც M4A1-ის ალტერნატივები აშშ-ის სპეციალური დანიშნულების  ძალებში.

სანამ ეს ორი იარაღი გამოჩნდებოდა და მათ ბედზე საუბარს დავიწყებდი შეგახასენებთ, რომ მანამდე იყო კიდევ ორი მცდელობა შეცვლილიყო ის ორი ძირითადი იარაღი, რომელიც ამერიკელი ფეხოსნის შეიარაღებას წარმოაგენდა იმ დროს და ეხლაც კარაბინი M4A1 და შაშხანა M16A2/A3).  ამ მცდელობებიდან მხოლოდ ერთის შემთხვევაში ფიგურირებდა მეტ ნაკლებად ახალი და ინოვაციური იარაღი, რომელიც გაცილებით უფრო ეფექტური იქნებოდა ვიდრე წინა თაობის ინდივიდუალური ცეცხლსასროლი იარაღი. ეს არის XM-29 OICW – კონვენციონალური 5.56 კალიბრის შაშხანის და 25მმ-ნი ავტოამტური ყუმბარმტყორცნის ჰიბრიდი. მოგვიანბით მრავლი ცვლილების შემდეგ პროგრმამა გაიყო და დარჩა ცალკე ახალი შაშხანა, რომელიც გახდა მოგვიანებით XM8 და ცალკე ავტოამტური ყუმბარმტყორცნი.  Heckler&Koch-ის XM8-ზე (მეორე მცდლობა) ასევე დიდი იმედენს ამყარებდნენ, მაგრამ საბოლოოდ ეს პროგრამაც დაიხურა, იმ მიზეზით, რომ ეს სისტემა არ სთავაზობდა გადმწყვეტ უპირატესობას უკვე არსებულ M4-ზე და M16-ზე. მოგეხსენებათ XM8 პრაქტიკულად წარმოადგენდა ამავე კომპანიის მიერ წარმოებული G36 ტიპის შაშხანის მოდიფიკაციას.  ამ ორისგან განსხვავებით, SCAR-ის და HK416-ს გაცილებით მოკრძალებული პერსპექტივები ქონდათ.  SCAR-ი გაჩნდა, აშშ-ის სპეციალური დანიშნულების ძალების სარდლობის (SOCOM) მოთხოვნების საპასუხოდ. იდეაში იქიდან ის უნდა გავრცელებულიყო  დანარჩენ შეიარაღებულ ძალებში, როდესაც ახალი სისტემის უპირატესობები გახდებოდა აშკრა ყველასთვის. გაგახსენებთ თავის დროზე ასე მოხვდა M16-ზეც გადაიარაღებაც. ის ჯერ აშშ-ის საჰაერო ძალებში მოხვდა და იქიდან პირდაპირ საბრძოლო ნაწილებში.  თავის მხრივ გერმანული იარაღი პრაქტიკულად კერძო ინიციატივების საფუძველზე მოხდა იგივე სარდლობის ცალკულ დანაყოფებში.  ორივე აღნიშნულ სისტემას ქონდა გარკვეული უპირატესობები, როგორც ადრინდელ ორ პროექტთან ასევე შეიარაღებაში მყოფ M4-თან და M16-თან.  ეს გასაკვირი არაა თუ გავითვალისწინებთ სამივე სისტემის ”ასაკს”.

SCAR-ი (უფრო სწორდ მოთხოვნები რის საფუძველზეც ის შეიქმნა)   ასე ვთქვათ გამოჩნდა ჰორიზონტზე იმის გამო, რომ მას უნდა დროებით შეეცვალა 5.56 და 7.62 კალიბრის იარაღები, სანამ უფრო დახვეწილი ახალი თაობის ინდივიდუალური იარაღი გამოჩნდებოდა. გარდა ამისა SCAR-ი თავიდან იყენებდა მკვვდრად შობილ იდეას ლულის და კალიბრის სწრაფი გამოცვლისა, რომელიც იმ დროს სანამ ამ იდეის ნაკლოვანებები გამოჩნდებოდა საკმაოდ დამაიმედებლად გამოიყურებოდა. მაგრამ რეალობამ მალევე დაადასტურა, რომ ჯარს არ ჭირდება მულტი კალიბრის ოფცია (რიგი მიზეზების გამო, რომელთა დასახელება არ შედის ამ სტატიის მიზნებში). გარდა ამისა მთავარი იდეა SCAR-ის პროგრამაში იყო, რომ ეს იარაღი შეინარჩუნებდა საერთო რესივერს და ამავე დროს სამი კალიბრის ოფციას (5.56X45, 7.62X51, 7.62X39). სულ მალე აღმოჩნდა, რომ სპეცრაზმელებს, რომლებიც ცდიდნენ SCAR-ს არ სურდათ იარაღი, რომელიც იქნებოდა M4-ზე მძიმე (რა გასაკვირია???). SCAR-ი იყო მძიმე იმიტომ, რომ თუ გათვალისწინებულია მულტი კალიბრის ოფცია, მაშინ იარაღი თავიდანვე უნდა იყოს გათვლილი ყველაზე ძლიერ ვაზნაზე (7.62X51) და ის შემდგომ გადაიწყობოდა 5.56 კალიბრზე. ეს კი თავის თავად გულისხმობს, რომ იარაღი იქნებოდა მძიმე (ნახევარი კილოგრამით უფრო მძიმე ვიდრე მისი კოლტის კონკურენტი) . გარდა ამისა ყველაზე დიფ პრობლემას წარმოადგენდა ის, რომ მიუხედავად იმისა, რომ კომპანია საპირისპიროს ამტკიცებდა, ლულის შეცვლისას საჭირო იყო იარაღის ხელახლა მისროლა.  კომპანია FN-ს მე დიდ პატივს ვცემ მაგრამ SCAR-ის შემთხვევაში მათ საშინაო დავალება აშკარად ვერ შეასრულეს. მოგეხსენებათ M4-ში “აპერის” გამოცვლა არ ითხოვდა მისროლას, იმიტომ რომ ოპტიკა უკვე არის ზედ დაყენებული. FN-მა შეეცადა ვითარება გამოესწორებინა, ერთიანი პლატფორმა გაიყო ორად, და მთელი SCAR-ის “მუღამიც” დაიკარგა. გარდა ამისა ვიწრო, სპეციალიზირებულ წრეებში ცირკულირებენ ხმები, რომ სისტემა ვერ უძლებს ექსპლუატაციას და მას თავისი წილი პრობლემები აქვთ (ვერ დასტურდება/მტკიცდება). ეხლა ცნობილია, რომ აღნიშნული კომპანია კვლავ დაუბრინდა ერთიანი პლატფორმის იდეას და ალბათ შეეცდება წარმატების მიღწევას სხვა ბაზრებზე. საქმე კი ალბათ იმაშია, რომ უბრალოდ SCAR-ი არ არის რევოლუციური და საკმარისად ინოვაციური, რომ ასე ადვილად მიაღწიოს წარმატებას.  დღეს SCAR-ის პროგრამა დახურულია იმის გამო, რომ სისტემამ ვერ აჯობა მნიშვნელოვნად უკვე არსებულ კარაბინს იმდენად, რომ ღირდეს გადაიარაღება. გარდა ამისა Сolt-მა წარმოადგინა თავისი ვერსია მულტი-კალიბრიანი მოდულური იარაღისა Сolt Modular Carbine CM901, რომლიც ასევე ხელმისაწვდომია 7.62X51 კალიბრში რაც შეუძლებელი იყო M4A1-ის შემთხვევაში.

CM901 ტიპის რამოდენიმე იარაღი, არაოფიციალური სადემონსტრაციო სროლებისას.

არსებობს ინფორმაცია, რომ უკვე ნაწილობრივ შეიარაღებაში მყოფი მსუბუქი SCAR-ი შეიცვლება მძიმე მოდელით და მას დაემატება 5.56 კალიბრის კომპლექტი. რეალურად რა ხდება ჯერ ჯერობით ბოლომდე უცნობია, თუმცა ყველა გაცემული იარაღი (გადაეცა სპეციალური დანიშნულების ძალების სარდლობაში შემავალი ოთხი კომპონენტისგან სამს) 2013 წლამდე ამოღებული იქნება ექსპლუატაციიდან. სულ სპეც. დანიშნულების ძალებს დაახლოებით 850 ”მსუბუქი” SCAR-L გადაეცა.

ეხლა რაც შეეხება HK416-ს. ის გამოჩნდა სპეც რაზმში, შეიძლება ითქვას ფორმალური პროცედურბის და ბიუროკრატიული ბარირების გვერდის ავლით. პრაქტიკულად ამ იარაღის გამოჩენა განპირობებულია ერთი გასაიდუმლოებული რაზმის ოპერატორების პირადი ინიციატივით ისევე, როგორც იარაღი იქმნებოდა ამ შენაერთის ვეტერანების აქტიური მონაწილობით.  ლაპარაკია რა თქმა უნდა დანაყოფზე, რომელიც ცნობილია, როგორც ”დელტა”. ძირითადი მიზეზი მისი გამოჩენის ცალკეულ სპეციალური დანიშნულების დანაყოფებში იყო ის, რომ სპეცრაზმელებს ძალიან სურდათ დაეყენებინად მაყუჩები მათი დამოკლებულ M4A1-ზე. ამ სისტემის გაზრდილი საიმედოობა აქ პრინციპში არაფერ შუაში არ არის (სიურპრიზი!!!!), თუმცა თუ გაზრდილი საიმედოობა, იქნება დამატებითი ფაქტორი რა ჯობია ამას? ეხლა რაც შეეხება დამოკლებულ M4A1-ს ანუ Mk18-ს, იგივე M4A1 CQBR-ს (Close Quarters Battle Receiver). აღნიშნულ კარაბინს აქვს 10.3 ინჩიანი ლულა, ძალიან მოკლე ლულა. მასზე მაყუჩის დაყენება რიგი მიზეზების გამო იწვევს პრობლემებს იარაღის საიმედოობასთან. ეს უკავშირდება ზედმეტ დაბინძურებას და ავტომატიკის მუშაობის ციკლში სინქრონულობაში დარღვევას, ანუ სტაბილური წნევის შექმანას სროლის მთელი ციკლის განმავლობაში, რაც აუცილებელია ავტომატიკის საიმედო მუშაობისთვის. ასეთი მოკლე ლულის გამო Mk18-ზე ასევე ყენდება სტანდარტულზე უფრო მოკლე დენთის აირების მილი.  მოკლე AR15-ებს ძალიან მძიმე ბიოგრაფია ქონდათ აშშ-ის ჯარში მათი გამოჩენის თანავე და იმ დროიდან ტექნოლოგია წინ წავიდა და რიგი პროლემების, რაც ვერ წყდებოდა მაშინ გადაწყვეტადი გახდა დღეს.  მიუხედავად იმისა, რომ მოკლე 10 ინჩიანი ლულით M4-ის მოდიფიცირება შესაძლებელია მაყუჩის გამოყენებისთვის, ამისთვის საჭიროა ნაწილების სპეციალური კომპლექტი, განსხვავებული დეტალების დაფარვები, შესაბამისად ზედმეტი ხარჯები. ანუ იარაღი სპეციალურად უნდა იყოს აღჭურვილი/მოდიფიცირებული მაყუჩის გამოყენებისათვის.  არსებული ბიუროკრატიული სისტემა პრაქტიკულად შეუძლებელს ხდიდა ქარხანაშივე წარმოებისას ამ ცვლილებების შეტანას. ადგილზე მოდიფიცირება დააკმაყოფილებდა ერთი ორი კონკრეტული შენაერთის მოთხოვნილებას, მაგრამ ვერ გადაწყვიტავდა პრობლემას მთლიანად სპეიალური დანიშნულების ძალების მასშტაბებით. სამართლიანობისთვის უნდა ავღნიშნო, რომ იარაღის დიზაინი აქ პრინციპში არაფერ შუაში არ არის. როგორც ყველა კონსტრუქციას, სტოუნერის კონსტრუქციასაც აქვს თავისი შესაძლებლობების ზღვრები.  ეს არ ნიშნავს, რომ კონსტრუქცია ხარვეზიანია, გავიხსენოთ, რომ თავდაპირვალად (ნახევარი საუკუნის წინ) სტოუნერი ქმნიდა შორს მსროლელ 7.62Х51 კალიბრის შაშხანას (!!!) და არა მოკლე 5.56 კალიბრის კარაბინს.  ისიც უნდა ავღნიშნო რომ ისტორია არ იცნობს AR-15-ზე უფრო უნივერსალურ და ადვილად მოდერნიზირებულ სისტემას, რომელიც დომინირებს გრძელ ლულიანი იარაღის გამოყენების  მთელ სპექტრში, ახლო ბრძოლებიდან დაწყებული და 1000 მეტრამდე ზუსტი სროლით დამთავრებული.  ყველა აქ ჩამოთვლილი მიზეზებიდან გამომდინარე  იდეა გამოყენებულ ყოფილიყო მისი მოკლე და თითქმის იდენტური ანალოგი HK416, იყო ბუნებრივი. მასში გამოყენებული ავტომატიკის სქემა (დგუში მოკლე სვლით) გამორიცხავდა პრობლემებს საიმედოობასთან მაყუჩის გამოყენების შემთხვევაში, თანაც ყოველგვარი გადაკეთების გარეშე. გარდა ამისა HK416-ის  ”აპერი” ანუ ზედა ნაწილი, პირდაპირ დაყენდებოდა არსებულ M4A1-ის რესივერზე, რაც კიდე უფრო შეამცირებდა ხარჯებს. დაუზუსტებელი ცნობებით თავის დროზე დამატებით 85 ასეთი კომპლექტი შეძენილ იქნა კუნძულ ოკინავაზე ბაზირებული სპეციალური დანიშნულების ჯგუფის მიერ.

HK416C  იქნებოდა შესანიშნავი დამატება ან ალტერნატივა M4A1 SOPMOD-ისთვის, სპეციალიზირებული დავალებების შესასრულებლად. ასევე მასზე დაყენდებოდა უმეტესობა იმ აქსესუარების და მოწყობილობების რასაც SOPMOD პაკეტი მოიცავს.  სამწუხაროდ პროექტი ჩავარდა წმიდა პოლიტიკური მიზეზების გამო.

რა თქმა უნდა ამ იარღის შემთხვევაშიც ყველაფერი იდეალურად არ იყო. HK416-ს აქვს თავისი ნაკლოვანებები. პირველ რიგში ის არის მძიმე ვიდრე M4, და ეს არა მხოლოდ იმიტომ, რომ კონსტრუქციას დაემატა დგუში. ლულის ზედმეტი ვიბრაციების გამო, რაც გამოწვეულია ძალის გადატანით ლულისგან დგუშზე, გერმანელი ინჟინრები იძულებული გახდნენ დამატებით გაესქელებინათ ლულა. გარდა ამისა მოუგვარებელი დარჩა ზედმეტი ვერტიკალური გაფანტვა ჯერებით სროლისას, რაც იგივე მიზეზებით იყო გამოწვეული, რის გამოც მოხდა ლულის გასქელება. ისტორია დასრულდა იმით, რომ ერთი წლის წინ ყველა სპეც დანიშნულების ნაწილში გადაცემული HK416 ამოღებულ იქნა და დაბრუნდა საწყობებში. რამდენადაც ჩემთვის ცნობილია მხოლოდ ორი ნაწილი იყო შეიარაღებული ამ იარაღით ეს არის AWG (Assymetric Warfre Group) და ცნობილი ”Delta”.  სულ დაახლოებით 240 ცალი იყო შეძენილი მათი მოთხოვნების დასაკმაყოფილებლად.  სულ ყველა ამოღებულ იქნა შეიარაღებიდან, მიუხედავადვ იმისა, რომ ამას მოყვა ოპერატორების სასტიკი წინააღმდეგობა. არა, იმიტომ არა, რომ HK416 იმდენად უფრო კარგი იარაღია, რომ M4A1-ზე დაბრუნება იქნებოდა დიდი ნახტომი უკან. უბრალოდ იმიტომ, რომ ჩაბარებული იარაღის სანაცვლოდ ისინი მიიღებდნენ საწყობებიდან  ”ძველ” M4-ებს (არა A1 მოდელებს), ხოლო გამომდინარე იქიდან, რიომ უწყვეტი ავტომატუირ სროლის რეჟიმი სწორედ სპეცრაზმელების მოთხოვნით გაჩნდა ამ იარაღზე, რა გასაკვირია რომ ამდენი წლის მერე სპეცრაზმელებს არ სურდათ ისევ ფიქსირებულ სამ გასროლიანი რეჟიმის მქონე იარაღებთან დაბრუნება.

სამხედო საზღვაო ძალების სპეც დანიშნულების ნაწილის მებრძოლი, შეიარაღებული Mk18-ით.

დამატებით არ შეიძლება არ ვახსენო ის ფაქტი, რომ “პირდაპირი შეფრქვევის” სისტემის ტრანსფორმირება დგუშიან სისტემაში არ არის განსაკუთრებულად ახალი იდეა.  მე ჩემ არქივში მაქვს 1985 წლის ამერიკული ჟურნალის ნომერი სადაც აღწერილია ერთ ერთი აღნიშნული სისტემა, რომლის კონსტრუქცია ეკუთვნის კომპანია Rhino International-ს. მარტივი კომპლექტი, რომლიც ყენდება სტანდარტულ AR15-ზე და აუქმებს პირდაპირ შეფრქვევის სისტემას.  მიუხედავად იმისა, რომ ეს სისტემები დიდიხანია ჩვენთან ერთად არიან, ტოპ კლასის მწარმოებლები კვლავ ანიჭებენ უპირატესობას “პირდაპირი შეფრქვევის” სისტემას მისი უპირატესობების გამო,  მათი მაღალი კლასისის იარაღის წარმოებისას. ბოლო რამოდენიმე წელს იყო ხანმოკლე ინტერესი დგუშიანი AR15-ების მიმართ, თუმცა ამ სქემის AR15-ების კომერციულ წარმატებებზე მაინც და მაინც არაფერი განსაკუთრებული არ ისმის. ჩემი აზრით ეს ინტერესი და ახალი მოდელების გამოჩენა აიხსნება იმით, რომ კომპაანიები შეეცადნენ გარკვეული მოგება ენახათ იმ ჭორებზე, რომელიც “პირდაპირი შეფრქვევის” სისტემის და მის არასაიმედოობის ირგვლივ ტრიალებდა. თუმცა დღეს ორიგინალური სტოუნერის დიზაინი კვალვ აბსოლუტურად დომინირებს წარმოებულ AR15-ს შორის.

მე არ მინდა ვთქვა, რომ  ”პირდაპირი შეფრქვევა” უფრო საიმედოა ვიდრე დგუშიანი სისტემები მოკლე სვლით.  დიდი ალბათობით უკანასკნელები გაცილებით უფრო საიმედოა რთულ პირობებში და ცუდი მოვლის შემთხვევაში. მაგრამ, როგორც ჩანს ამ ეტაპზე პირველი სისტემის უპირატესობები (დაბალი მასა, სიმარტივე, მეტი სიზუსტე), ისევე როგორც მდიდარი საბრძლო გამოცდილება, გადაწონის იმ დადებით მხარეებს, რაც დგუშიან სისტემებს გააჩნია.  ერთი შეხედვით პარადოქსალური სიტუაციაა. სენატორები, კონგრესმენები, პოლიტიკოსები, მედია ჯგუფები ცალკეული აქტივისტები ითხოვენ უკეთეს იარაღს ჯარისთვის, ხოლო ჯარი კბილბით იცავს M4-ს და M16-ს. შეიძლება იმიტომ, რომ ცნობები ამ სისტემის არასაიმედოობაზე უბრალოდ ძალიან გადამეტებულია?

ამ სტატიის დაწერა მიბიძგა გაუთავებელმა საუბრებმა AR15 ტიპის იარაღის და კალაშნიკოვის სისტემის შედარებებზე, ანუ რომელი უფრო ჯობია, „ემშისტნადცატი თუ კალაშნიკოვი“.  BMW თუ Mercedes-ი, ჩემი მამა მოერევა თუ მამაშენი და ასე შემდეგ. რა გასაკვირია, განსაკუთრებულად ამ საუბრებმა მოიმატა მას შემდეგ, რაც AR15 ჩემ საკუთრებაში გაჩნდა. თან ამ საუბრებმა იმდენად მოიმატა, რომ უკვე ჩემში მსუბუქ ნერვულ აშლილობას იწვევს.  დავიწყოთ იქიდან, რომ არც ერთი სერიოზული ადამიანი ასეთი შეკითხვებით არ დაკავდება. ის ჯობია თუ ეს ეს ნამეტანი გამარტივებაა საკითხის. დამერწმუნეთ ამ კიტხვაზე პასუხი არის, ის ჩემთვის ცნობილია და სახალისო ხასიათზე, როდესაც ვიქნები აუცილებლად ამ თემაზე სტატიას დავწერ. ვიტყვი ამ ეტაპზე მხოლოდ იმას, რომ როგორც არ არსებობს იდეალური მანქანა ისე არ არსებობს იდეალური იარაღი, თუმცა თუ შეიძლება, რომ არსებობდეს იდეალური შაშხანა, AR15 ალბათ მასთან ძალიან ახხლოს იქნებოდა. თქვენ ვინც ჩემ ბლოგს კითხულობთ, შეამჩნევდით, რომ ამ განყოფილებაში პირველი სტატია თემაზე არის კრიტიკული AR15-ის დიზაინის მიმართ. ამ სტატიის დაწერის შემდეგ უკვე კაი ხანი გავიდა. მიუხედავათ იმისა, რომ სტატია არის ზუსტი მე მაინც ეხლა დღევანდელი გადმოსახედიდან მას არ დავეთანმხებოდი. პირველ რიგში იმიტომ, რომ გაცილებით მეტ ინფორმაციას ვფლობ ამ სისტემაზე დღეს ვიდრე მაშინ, როდესაც იმ სტატიას ვწერდი. გარდა ამისა ცოცხალი AR15 აგერ გვერძე მიდევს და სურათები და ნახაზები და სხვისი მონაყოლი არ მჭირდება, რომ მასზე შთაბეჭდილება შემექმნას. პირდაპირ ვიტყვი უშუალო გაცნობის შემდეგ ჩემი აზრი თუ შეიცვალა მხოლოდ უკეთესობიკენ. გარდა ამისა, ლომის წილი ჩემ ნეგატიურ შეფასებებში “დამნაშავეა” ვითარება ჩვენ ჯარში და იმის გათვითცნობიერება, რომ არსებობს უამრავი სირთულე ტექნიკის ათვისებისას. არა და თანამედროვე ტექნიკის ეფექტურობა პირდაპირ პროპორციულია პერსონალის მიერ  ამ ტექნიკის ათვისების ხარისხის. თანამედროვე საბრძოლო ტექნიკა რთულია და მოითხოვს კვალიფიციურ, განათლებულ, მოაზროვნე ოპერატორებს.  

ასე, რომ არა, ამ სტატიაში მე არ დავიწყებ საუბარს ვისი მამა ვის მოერევა, სათაურიდან ჩანს, რომ სულ სხვა რამაზე მექნება საუბარი. კონკრეტულად კი იმაზე თუ რაოდენ მნიშვნელოვანია იარაღის მოვლა, სწორი ექსპლუატაცია და ამ მოვლის უზრუნველყოფა სამხედრო ნაწილის ან რაიმე პოლიციური დანაყოფის პირობებში.

რატომ ვწერ ამაზე? იმიტომ რომ AR15-ზე ხშირად მესმის, რომ მის მოვლა რთულია, წმენდა რთულია, საველე პირობებში ვერ დაშლი, აი ჩაჟანგული კალაშაც ისვრის და მას მოვლა არ უნდა და ასე შემდეგ და ასე შემდეგ. გპირდებით სტატია პოპულარულ მიტებზე, რომლებიც AR15-ს ეხება აუცილებლად დაიწერება ახლო მომავალში.

აქ შემიძლია მარტო ვთქვა, რომ შედარებისას კი ნადვილად, იმ ნაწილში, რომელიც ეხება მოვლას და გამძლეობას კალაშნიკოვი ასე ვთქვათ ცოტათი მაინც წამოეწევა AR15-ს და ხდება მასთან კონკურენტუნარიანი. რატომ? იმიტომ არა რომ ის AR15-ს ჯობია. დარწმუნებული ვარ მაგალითად 1898 წლის მაუზერის მოდელის შაშხანა ორივეზე უფრო საიმედო იქნება და გამძლეც. ხოლო შურდული სამივეზე უფრო საიმედო იქნება და ნაკლებ მოვლას მოითხოვს. ვერ მიხვდით საითკენ მივდივარ? კიდევ ერთხელ ავხსნი. ავიღოთ ტელეფონი, კავშირგაბმულობის საშუალება. როგორი იყო ის ერთი საუკუნის წინ? მარტივი. იღებდით ტელეფინს, არტყავდით თითს ღილკას და სთხოვდით ოპერატორს დაკავშირებას აბონენტთან. უმარტივესია ხო? ტელეფონში იყო ორი ძირითადი ნაწილი, მიწაზე დავარდნისას ის არ გაფუჭდებოდა, მისი მოხმარება იყო ადვილი, იმიტომ რომ ადამიანსა და სატელეფონო კავშირს შორის ინტერფეისის როლს ასრულებდა ადამიანი. დარეკვა ისეთივე ადვილი იყო როგორც პორტიეს გამოძახება ზარზე ხელის დარტყმით. არანაირი განსაკუთრებული უნარჩვევა და ცოდნა არ იყო საჭირო. შემდგომ სატელეფონო კავშირი უფრო დახვეწილი, უფრო სწრაფი და უფრო „შორსმსროლელი“ ხდებოდა, ტელეფონი გახდა მობილური, დაემატა კამერა, შესაძლებელი გახდა სურათების და მონაცემების გადაგზავნა. და კიდევ ერთი რამ: ტელეფონის კონსტრუქცია რთულდებოდა! იმიტომ, რომ ტელეფონი იძენდა ისეთ ფუნქციებს რაც აქამდე მას არ ქონია. ეს ზოგადად არის ბუნებრივი პროცესი, პროგრესთან ერთად ტექნიკა რთულდება. იგივე ხდება ავტომობილებში, იგივე ხდება საყოფაცხოვრებო ტექნიკაში და ასე შემდეგ. რა თქმა უნდა იგივე ხდება იარაღშიც, თუმცა ცეცხლსასროლი იარაღი ბევრად უფრო კონსერვატიულია ამ მხრივ.

 ეს სურათი ეკუთვნის ცნოილ ინსტრუქტორს და ექპერტს მაიკ პანოუნს (Mike Pannone).  სურათზე არის NGA X7, AR15 ტიპის კარაბინის საკეტი, რომლიდანაც წმენდის გარეშე გასროლილი არის 1600 ვაზნა, დაბრკოლებების გარეშე. იარაღი არც კი იზეთებოდა. ასეთი საიმედოობა, მათ შორის მიღწეულია მაღალტექნოლოგიური კერამიკული დაფარვის წყალობით, რომელიც რადიკალურად ამცირებს ხახუნის ძალას და ზრდის დეტალების რესურს.  საკეტზე არ ჩანს რაიმ ზედმტი დაბინძურება, რომელიც ხელს შეუშლის იარაღის ფუნქციონირებას ან რაიმე ზედმეტი ცვეთის ნიშნები.  მოდით ასე ვიტყვი (ჩემი პირადი გამოცდილებიდან), ვინც მიჩვეულია კალაშნიკოვს, სროლის შემდეგ AR15-ში ვერაფერ გასაწმენდს და დაბინძურებულს ვერ იპოვის.

საერთოდ თუ ჩვენ ასე გვადარდებს ამ ორი იარაღის შედარება, გთხოვთ გაითვალისწინოთ, რომ AR15 არის ბევრად უფრო ტექნოლოგიური და წინ წასული კონსტრუქცია ვიდრე კალაშნიკოვი. ვიმეორებ იმას, რაც უკვე ადრე დავწერე სხვა სტატიებში.  მაგალითად იმისთვის, რომ ნაწილების სრული კომპლექტისგან ააწყოთ AR15 გეყოფათ ერთი ლურსმანი და ჩაქუჩი. შეძლებთ ნაწილების კომპლექტისგან კალაშნიკოვის აწყობას ჩაქუჩით და ლურსმნით? არა არ შეძლებთ. იმიტომ, რომ ეს იარაღი 40-ნი წლების ტექნოლოგიებით არის შექმნილი. დიახ, სავარაუდოთ არასწორი მოპყრობის პირობებში კალაშნიკოვის ავტომატი უფრო გვიან დათმობს პოზიციებს ვიდრე AR15, მაუზერის შაშხანა კიდე უფრო გვიან და შურდული კიდე უფრო გვიან. გამოსავალი? შევიარაღდეთ შურდულით? ჩაქუჩით? იქნებ ქვით ჯობია ომი? ის ხომ არასდროს გიმტყუნებს?!

AR15 გთვაზობთ იმას, რაც არ აქვს კალაშნიკოვის ავტომატს, ისევე როგორც მობილური ტელეფონი უფრო მეტს გთავაზობთ ვიდრე ციფერბლატიანი აპარატი. რის ფასად? ცოტა მეტი ყურადღება, ცოტა მეტი მოვლა. რატომ არის კალაშნიკოვი ასეთი არა ტექნოლოგიური? რატომ არ ყენდება კალაშნიკოვზე ოპტიკა ასე ადვილად? რატომ ვერ უტოლდება კალაშნიკოვის სისტემა სიზუსტეში AR15-ის სისტემას. რატომ რემონტში და მოსმახურებაში AR15 უფრო მოსახერხებელია. რატომ არის AR15 უფრო მსუბუქი. რატომ არის უფრო ადვილი AR15-ის წარმოება? რატომ არის AR15 ასეთი ერგონომიული? იმიტომ, რომ ის უპირატესი სისტემაა. გინდათ ეს ყველაფერი? კეთილი ინებეთ და მოუარეთ მას და დაიცავით უსაფრთხო ექსპლუატაციის მინიმალური წესები. აქიდან მივდივართ ამ სტატიის მთავარ აზრამდე. ჯარში თუ რამე შეიძლება გაფუჭდეს, ის გაფუჭდება. ადრე თუ გვიან მაგრამ გაფუჭდება.  მათ შორის ფუჭდება კალაშნიკოვიც, მაუზერიც, შურდულიც და ქვასაც ჯარში დამერწმუნეთ გააფუჭებენ.  ხომ ყოფილხართ რეზერვში? ჭედავენ ხო კალაშნიკოვები? ჭედავენ. AR15-იც გაჭედავს. გამოსავალი? მხოლოდ ერთი. იარაღთნა ურთიერთობისას დისციპლინის დაცვა! რასაც ოფიცრები, სერჟანტები უნდა უზრუნველყოფდნენ. მხოლოდ ისინი უზრუნველყოფენ იმას, რომ ჯარისკაცს ეცოდინება, როგორ უნდა მოუაროს თავის იარაღს, როგორ და სად გაწმინდოს და ასე შემდეგ. ასევე ისინი უზრუნველყოფენ, რომ იარაღს არ გამოიყენებენ არადანიშნულების მიხედვით, როგორც სასეირნო ჯოხს, ნიჩაბს და ასე შემდეგ.

მოგეხსენებათ, AR15-ს აქვს რამოდენიმე ნაწილი, რომელიც გარკვეული “გარბენის” შემდეგ უნდა გამოიცვალოს. ასეთი ნაწილები აქვსს პრინციპში ყველა იარაღს, თუმცა AR15-ის შემთხვევაში ასეთი ნაწილების სიცოცხლის ციკლიკონკრეტულად განსაზღვეულია. პირველ რიგში ეს არის დენთის აირების რგოლები (gas rings) ეს არის სამი C ფორმის თხელი ფირფიტა, რომელიც მოთავსებულია საკეტის კუდზე და უზრუნველყოფს დენთის აირების წნევის შენარჩუნებას საკეტში, რაც უზრუნველყოფს საიმედო  გადატენვას. კითხეთ ჩვენ ჯარისკაცს, საველე პირობებში, როგორ უნდა ამ რგოლების ფუნქციონალურობის დიაგნოსტირება? დარწმუნებული ვარ ვერც ერთი ვერ გიპასუხებთ.  მე გეტყვით. ამოღებული საკეტი გაშალეთ, ანუ საკეტის ჩარჩოდან გამოწიეთ წინ საკეტი და დადეთ ის პირდაპირ რამე სწორ ზედაპირზე. თუ საკუთარი წონით ის დაიკეცება და დაეცემა, რგოლები თავის ფუნქციას ვეღარ ასრულებენ და უნგა გამოიცვალონ. არის ამაში რამე რთული? ჯარში, რომელშიც ტექნიკის ექსპლუატაცია გრძელდება სანამ ის არ შეწყვეტს ფუნქციონირებას იმის გამო, რომ მისი ელემენტები მწყობრიდან გამოსვლად დაიწყებს, AR15-ს პრობლემები შეექმნება.  ვიღაცას ერთი ყურით რაღაცა ამის შესახებ რაღაცა სადღაც სმენია. ასე გაჩნდა მითი იმის შესახებ, რომ AR15-ს ჭირდება მომარაგების ბაზა თორე ის გაფუჭდება. მოგახსნებეთ დაბალი სიცოცხლის ციკლი აქვს დენთის აირების რგოლებს. “მხოლოდ” 5 000 გასროლა. თუ მე სწორედ მახსოვს ეს არის კალაშნიკოვის ავტომატის ლულის რესურსის ნახევარი.  რგოლები ღირს რანოდენიმე ცენტი, იწონის რამოდენიმე გრამს და მათი გამოცვლა შესაძლებელია ინსტრუმენტების გარეშე, AR15-ის არასრული დაშლის შემდეგ. ხანგრძლივ პერსპექტივაში AR15-ის არსენალის მოვლა და მომსახურება უფრო ნაკლები დაჯდება და უფრო ადვილი იქნება ვიდრე კალაშნიკოვების არსენალის. ეს არის  ფაქტი. და ამის მათემატიკუად დამტკიცება არის ადვილი.

დაუბრუნდეთ თანამედროვე ტექნიკის ათვისების თემას. დედაჩემს აქვს პრობლემები მობილური ტელეფონის მენიუს კითხვასთან. მისთვის ეს არის ახალი ხილი. ის რაც ჩვენთვის ბუნებრივია მისთვის არის არაბუნებრივი და მას აბნევს. გამოსავალი? იაროს უტელეფონოდ? იაროს კაბელიანი ტელეფონით? არა რა თქმა უნდა. იმის გამო, რომ არ გინდათ ან არ შეგიძლიათ ასწავლოთ ჯარისკაცს იარაღის სწორი ექსპლუატაცია ამიტომ ის უნდა იაროს ჩამორჩენილი და მორალურად მოძველებული იარაღით? არა რა თქმა უნდა. გამოსავალია ახალი სასწავლო პროგრამების შემოღება და ჯარისკაცის ადეკვატურრი სწავლა. დიახ, იმ უპირატესობებში, რაც გააჩნია ახალ იარაღს, ჩვენ ვიხდით გარკვეულ ფასს. და AR15-ის შემთხვევაში ეს ფასი დამიჯერეთ არც ისე დიდია. გაცილებით ნაკლები ვიდრე მობილური ტელეფონების შემთხვევაში.

ეხლა ორიოდე სიტყვა სწორ ექსპლუატაციაზე. როდესაც, AR15 ტიპის კარაბინები მოხვდა აშშ-ს ჯარში, ისინი განიხილებოდნენ, როგორც პისტოლეტ-ტყვიამფრქვევები. ამ უკანასკნელს შეუძლია ხანგრძლივი ავტომატური ცეცხლის წარმოება. ასობით და ათასაობის ვაზნის გასროლაც კი, უწყვეტ რეჟიმში. იმიტომ, რომ ვაზნები დაბალი სიმძლავრისაა და თანამედროვე პისტოლეტ-ტყვიამფრქვევები ძალიან გამძლეებია და გამძლეობის დიდი მარაგიც აქვთ. კარაბინი, მძლავრ ვაზნაზე გაცილებით უფრო ფაქიზია და ასეთი ექსპერიმენტები მას მალევე მწყობრიდან გამოიყვანენ და ასეც ხდებოდა აშშ-ის ნაწილებში სადაც კარაბინის ექსპლუატაცია ისევე ხდებოდა, როგორც პისტოლეტ ტყვიამფრქვევების. ეს გრძელდებოდა მანამ სანამ სპეციალური ინსტრუქციებით პერსონალს არ აუხსნეს, როგორ უნდა ეფექტური სროლის წარმოება იარაღის მოსპობის გარეშე.  მას მერე კარაბინები არა თუ სპეც-რაზმებში არამედ ჩვეულებრივ მოტო-მექანიზირებულ ნაწილებში სტანდარტული შეიარაღება გახდა და პრაქტიკულად გამოდევნა M16 ტიპის შაშხანა.

თუ იარაღის ექსპლუატაციისას დაცულია მარტივი წესები AR15 ისეთივე საიმედოა, როგოც ნებისმიერი სხვა მისი ანალოგი. ექსპლუატაციის წესების დაცვისთვის საჭიროა დისციპლინა, დისციპლინას კუ უზრუნველყოფენ მეთაურები, უფრო სერჟანტები.  თუ მაგალითად, ბრძოლის დროს  ჯარისკაცი უწყევტ რეჟიმში ერთი მეორე მჭიდის მიყოლებით ისვრის, მეთაური ვალდებულია მას ცეცხლი შეაწყვეტინოს და უბრძანოს გაუფრთხილდეს იარაღს. ეგ ყოველთვის შეუძლებელია იტყვით თქვენ. კი ბატონო, ექსტრემალურ პირობებშიც AR15 თავს გამოიჩენს. ოფიციალურ ვიდეო ჩანაწერზე, რომელიც კოლტმა გაავრცელა, სტანდარტული კარაბინი M4A1 უწყვეტ რეჟიმში ისვრის 700 ვაზნას. კი მას ბოლი ასდის, დენთის აირების მილი ნაწილობრივ დადნება, პლასტმასისი სახელურს ცეცხლი გაუჩნდება, მაგრამ 700 ვაზნა უწყვეტ რეჟიმში დაბრკოლებების გარეშე იქნა გასროლილი. რეალურ ცხოვრებაშიც ასეა. რაც უფრო მკაცრია დისციპლინა მით უფრო დიდიხანს მუშაობს იარაღი უპრობლემოდ და როდესაც მოხდება ის განსაკუთრებული ბრძოლა სადაც გახდება საჭირო უწყვეტ რეჟიმში 300-400-500 ვაზნის გასროლა იარაღი არ გიმტყუნებს, იმის გამო რომ მას აქამდე არ უვლინდნენ, ის ცოტა დაჟანგდა, სანგარის ამოთხრის მერე შიგნით ცოტა მიწა დარჩა ან დენთის აირების რგოლების შეცვლა მებრძოლს დაეზარა. 

 ეს არი SWAT Magazine-ში გამოქვეყნებული სტატიის სკანირებული ნაწილი, რომელზეც არის ასახული Bravo Company-ს მიერ წარმოებული AR15 ტიპის კარაბინი და მისი ნაწილები, მას მერე რაც ამ იარაღიდან გასროლილი იყო ათასობით ვაზნა წმენდის გარეშე.  მიუხედავად იმისა, რომ იარაღს არ უვლიდნენ და საერთოდ არ წმენდნენ (სპეციალურად ექსპერიმენტის ფარგლებში) ის საიმდოთ მუშაობდა.  სულ ამ რეჟიმში 31 175 გასროლა განხორციელდა, სერიოზული პრობლემების გარეშე

ავტომრბოლელს დამერწმუნეთ შეუძლია ერთ წრეზეც დაწვას ძრავი და შეუძლია 71 წრე იასპარეზოს და რბოლა მოიგოს. ეს არის მისი ოსტატობის ნაწილი. ადამიანი, რომელცი არ იცის ტარება დაწვავს გადაბმას მანქანაზე ერთ საათში, ვინც იცის ტარება წლები ივლის სანამ გადაბმის დისკი გამოსაცვლელი გახდება. როგორც მანქანას ისევე იარაღის „გაყვანა“ შეიძლება ისეთ რეჟიმში, რაც ცილდება მის გამძლეობის მარაგს. ეს არ არის მანქანისა ან იარაღის ბრალი, ეს არის მძღოლის/მსროლელის ბრალი. ჯარისკაცისს საბრძოლო უნარჩვევების ნაწილი უნდა იყოს იარაღის სწორი ექსპლუატაცია. ეს მიიღწევა საბრძოლო წესდებების მკაცრი დაცვით! ხოლო საბრძოლო წესდებების დაცვას უზრუნველყოფენ უშუალო მეთაურები, სერჟანტები პირველ რიგში. ყველა იარაღს აქვს ზღვარი, როდესაც ის შეწყვეტს მუშაობას.  AR15-ის შემთხვევაში ეს ზღვარი გადის 700 გასროლაზე უწყვეტ რეჟიმში ან მინიმუმ 5 000 გასროლაზე მცირე ნაწილების გამოცვლის გარეშე (რეალურად რგოლიც და ბუფერიც ბევრად მტეს ძლებენ). არ არის საკმარისი? მე მგონია, რომ საკმარისია.

მაპატაიეთ, რომ ასეთ მარტივ მაგალითებს ვხმარობ, მაგრამ გამოცდილება მკარნახობს, რომ ზოგიერთ ადამიანს უბრალოდ არ ესმის რაზეა აქ საუბარი ან არ უნდათ, რომ გაიგოს. იმედს ვიტოვებ მარტივი მაგალითებით მე მაინც მივახვედრებ მკითხეველბს აზრს, რომელიც ამ სტატიაში დევს.

შეიძლება კიდე დავამატო, რომ ხშირად მესმის ეგეთი ფრაზები, აი კალაშნიკოვით სანგარს  ამოთხრის, რაღაცას მაგით დაამტვრევ და ასე შემდეგ. სანგრის ამოსათხრელად მოგონილია ბატონებო ნიჩაბი, დასამტვრევად ჩაქუჩი ან ურო. იარაღი არის იარაღი და მას ცოტა სხვა ფუნქციები აქვს. ვოლგა ეჯახება მერსედესს და ამგარდ ამტვრევს მას. დასკვნა? ვოლგა უფრო კარგი მანქანაა. არა ხო?

რა უნდა გააკეთოს სერჟანტმა, როდესაც ხედავს რომ ჯარისკაცი თხრის სანგარს კალაშნიკოვის კონდახით ან მიწაში იქექება ლულით.  პირველ რიგში პოპულარულ ენაზე აუხსნას იარაღის დანიშნულება და შემდგომ უმკაცრესად დასაჯოს ის. იმიტომ, რომ ასეთი მოპყრობა იარაღისადმი გამოიწვევს იმას, რომ ბრძოლაში ეს იარაღი მას უმტყუნებს. ზუსტად ეს არის დისციპლინა, რომელზეც მე ვსაუბრობ ეხლა.

ერთხელ მე ავტვირთე ერთ ერთ ფორუმზე სურათი ქართული სამხედრო ნაწილების წვრთნებიდან. სადაც მე პირადად არაფერი საგანგაშო არ შევამჩნიე, თუმცა გამოცდილმა საზოგადოებამ, (უცხოელებმა) ეგრევე „დაწვეს“ რომ ჯარისკაცების იარაღი თავიდან ბოლომდე თოვლში იყო, არა და ისისნი საბრძოლო პოზიციაზე იყვნენ. იარაღი უნდა ყოფილიყო სრულ საბრძოლო მზადყოფნაში, როგორც მინიმუმ ლულაში და სამინზე მოწყობილობებზე თოვლი არ უნდა ყოფილიყო. რას შვებოდნენ მეთაურები? სავარაუდოთ დაკავებულები იყვენ პოზირებით და ამ „უმნიშვნელო“ დეტალს არ აქცევდნენ ყურადღებას.

მორალი ამ ისტორიის. არც კალაშნიკოვი არც AR15 არ უნდა გამოიყენებოდეს მიწის სამუშაოების დროს და სხვა არასაშტატო რეჟიმებში. თუ ეს უმკაცრესად არ სრულდება, კალაშნიკოვიც და AR15 მწყობრიდან გამოვა. AR15 ცოტა უფრო ადრე, მაგრამ საბოლოოდ ორივე გამოვა მწყობრიდან. მართალია AR15 ბევრად უფრო მარტივად და მალე დაბრუნდება მწყობრში, ვიდრე კალაშნიკოვის სისტემის ავტომატი.

რა თქმა უნდა ბრძოლაში ყველაფერი ხდება და ალბათ უმეტეს წილად არასაშტატაო სიტუაციები მაგრამ დამერწმუნეთ აშშ-ის ჯარი, რომელიც 2003 წლიდან ინტენსიურ საბრძოლო მოქმედებებშია ჩართული, M4-ს და M16-ს დიდიხანია შეცვლიდა რამე სხვა უკეთესი იარაღით იმ ისტორიების, რაც ინტერნეტში, რომ ცირკულირებს 10% მაინც სინამდვილე რომ ყოფილიყო.

არ შემიძლია არ ავღნიშნო საიდან მოდის ეს გაუთავებელი მითები AR15ის არასაკამარის საიმედოობაზე. პირველ რიგში ისინი უკავშირდება ვიეტნამის ომს და პერიოდს, როდესაც იარაღი სახელად M16 მოხვდა საბრძლო ნაწილებში პირდაპირ წინა ხაზზე.   ბევრმა იცის, რომ იყო პრობლემები საიმედოობასთან, მაგრამ თითქმის არავინმა (ყველას ვისაც მე ვკითხე) არ იცოდა ზუსტად რითი იყო ეს პრობლემები განპირობებული ან საერთოდ რაში გამოიხატებოდა. იარაღი ჭედავდა და მორჩა. დავიწყო ჩამოთვლა რამდენმა რამემ შეიძლება გაჭედოს იარაღი? მოკლედ რომ ჩამოვაყალიბო, პირველ რიგში ეს იყო მცდარი კონცეფციის დაჯერება რომ ეს სისტემა არ ითხოვდა წმენდას. ამის გამო ჯარში ინსტრუქციები იარაღის მოვლაზე უფრო გვიან გაჩნდა ვიდრე თვითონ იარაღი.  საბოლოო ჯამში ის ნაკლებ მოვლას ითხოვს მაგრამ მაინც ითხოვს, როგორც ნებისმიერი სხვა იარაღი. ცნობილია, რომ საიმეოობასთან არსებული პობლემების მიზეზი, ახალ იარაღზე გარკვეული პერიოდის განმავლობაში სავაზნეები არასწორი ზომებით მზადდებოდა, რაც გამოწვეული იყო მისი ნაჩქარებად სერიაში გაშვებით და მასობრივი წარმოების მოწყობით.  იარაღი ქარხნიდან პირდაპირ მიდიოდა წინა ხაზზე. არ იყო ინსტრუქციები, არ იყვნენ მომზადებული ხელოსნები, თვითონ ჯარისკაცებმა არ იცოდნენ ახალი იარაღის სწორი მოვლა და მომსახურება. არ იცოდნენ AR15-ის სისტემის თავისებურებები.  თუ მშვიდობიან დროს ახალ იარაღზე გადასლა მოხდებოდა აჩქარბის და ზედმეტი ხმაურის გარეშე, ომის პირობებში ყველა ახალ აღმოჩენილ პრობლემას ეწირებოდა ჯარისკაცების სიცოცხლე. რაც ბუნებრივია იწვევდა ნეგატიურ რეაქციას და გამოხმაურებას. უბრალოდ არავის არ უნდოდა პრობლემაში ბოლომდე გარკვევა და შემოიფარგლებოდნენ მარტივი ლოზუნგებით, M16 ჭედავს! ჩვენი ჯარისკაცები უკეთეს იარაღს იმსახურებენ! 

გარდა იმ პრობლემებისა, რაც მე უკვე ჩამოვთვალე, იყო კიდე ერთი, რომელზეც გაცილებით უფრო ნაკლებია ცნობილი და ის უკავშირდება 5.56 კალიბრის ვაზნებს, უფრო სწორედ დენთს, რომელიც ამ ვაზნებში გამოიყენებოდა. მოგეხსენებათ, ახალი იყო არა მარტო M16, ახალი იყო მისი ვაზნებიც, რომლის წარმოების ათვისება M16-ის წარმოების ათვისების პარალელურად მიმდინარეობდა და მათი დახვეწა ასევე ომის პირობებში ხდებოდა, ყველა აქიდან გამომდიანარე ნეგატიური მაგრამ მაინც დროებითი შედეგებით. ახალ ვაზნებზე სწრაფმა მოთხოვნამ გამოიწია ის, რომ მიმწოდებელი კომპაია რემინგტონი თუ ადრე შედარებით ადვილად აწვდიდა მცირე რაოდენობით საჭირო ვაზნებს (IMR 4475 დენთით), ომის პირობებში ვეღარ ახერხებდა ადეკვატურ მომარაგებას.  დაეცა დენთის ხარისხი, შემცირდა იარაღის საიმედოობა.  საქმე იმაშია, რომ წნევის მაჩვენებელი ამ მარკის დენთში არასატაბილურია პარტიიდან პარტიამდე, მწირი მიწოდების პირობებში საჭირო პარტიის შერჩევა რემინგტონისთვის არ იყო პრობლემა, გაზრდილი მოთხოვნის პირობებში ასეთი პრაქტიკა აღარ მუშაობდა.  სანამ აშშ-ის შეიარაღებული ძალების სარდლობამ და მწარმოებელმა კომპანიებმა მოილაპარაკეს დენთის ტიპზე, სტადნარტებზე და მიწოდებაზე, გავიდა გარკვეული პერიოდი, რა დროსაც ბრძოლის ველზე M16 შესაბამის პრობლემებს განიცდიდა.  ისიც უნდა ავღნიშნო სპეციალურად დაბინძურებული და გაჭედილი ჩარჩოების/რესივერის თეორიის მოყვარულთათვის, რომ დეფექტური დენთის გამოყენებისას ჩარჩო არ ბინძურდებოდა, ბინძურდებოდა და ნამწვავით იჭედებოდა დენთის აირების მილი, რაც იწვევდა პრობლემებს საიმედოობასთან.  ამას ყველაფერს დაემატა ხმაური პოლიტიკურ წრეებში, სადაც ტრადიციულად არ უყვართ დეტალებში ჩახედვა, ეს აიტაცეს სხვა და სხვა დაინტერესებულმა ჯგუფებმა, რომლებიც ამ თემით აქტიურად სპეკულირებდნენ და შედეგად მივიღეთ მითები და ლეგენდები M16-ზე, რომელიც ძალიან ზუსტია მაგრამ სულ ჭედავს. რატომ არის M16 ზუსტი და რატომ ჭედავდა ამდენი წლის მერე არავინმა ზუსტად არ იცის. გადიოდა დრო, იხვეწებოდა იარაღი, ამუნიცია, ტექნოლოგიები. ვიეტნამის ომის დროინდელ M16A1-ს და  დღევანდელ AR15-ებს შორის, მითუმეტეს ამ სისტემის თანამედროვე მაღალტექნოლოგიურ შაშხანებს შორის, უზარმაზარი სხვაობაა. ხოლო სტოუნერის ”პირდაპირი შეფრქვევის სისტემა” სრულყოფილობამდეა დაყვანილი. კი გამოჩნდა ახალი სისტემები, რუსებმა წაროადგინეს კალაშნიკოვის ავტომატი მოდელი 200 რომელიც საეჭვოდ წააგავს ჩრდილოეთ ამერიკაში წარმოებულ “კასტომიზირებულ” კალაშნიკოვის კლონებს, გაჩნდა “მულტი კალიბრები”, სწრაფად მოსახსნელი ლულები მაგრამ ჯერ ჯერობით ვერც ერთი მათგანი საბრძოლო ბიოგრაფიით ვერ შეედრება გამოცდილ AR15-ს, რომელიც ჯერ კიდე კარგახანი შეინარჩუნებს სავარაუდოთ საუკეთესო ”ავტომატის” ტიტულს.  

სტოუნერის სქემა სრულყოფილამდე დაყვანილი მაღალტექნოლოგიურ იარაღში, რომელიც წარმოადგენს უმაღლესი კლასის AR15-ის ტიპის სერიულ იარაღს:  Next Generation Arms, X7.  მძიმე Noveske-ს ლულა, კერამიკული დაფარვა, Geissele Automatics-ის დამრტყმელ სასხლეტი მექანიზმების არჩევანი, გარანტირებული სუზუსტე 1 MOA 100 მეტრზე, საბრძოლო იარაღის საიმედოობა  და ფასი 2445 აშშ-ის დოლარი, ორჯერ უფრო ძვირი ვიდრე საშუალო თანამედროვე  AR15 ტიპის იარაღი. ალბათ ეს არის იდეალური საბრძოლო შაშხანა.

t0 be continued …..

ბლოგზე ვხსნი ახალ განყოფილებას, რომელიც მთლიანად ეხება იუჯინ სტოუნერის  AR-15 ტიპის შაშხნას და მის ბაზაზე შექმნილ სხვა მოდელებს, მათ შორის აშშ-ის შეიარაღებული ძალების შეიარაღებაში მყოფ კარაბინს M4-ს  და შაშხანას M16-ს.  მოგვწონს ჩვენ ეს თუ არა ამ სისტემის იარაღით არის ჩვენი ქვეყნის შეიარაღებული ძალები აღჭურვილი და რამე, რომ მოხდეს შეიძლება მოგვიწიოს ამ იარაღით ბრძოლა. შესაბამისად ეს განყოფილება და მასში განთავსებული სტატიები ასევე შეიძლება გარკვეულ ინტერესს წარმოადგენდეს იმათთვის ვისაც უწვეს ამ იარაღით მსახურება.

რა შეიძლება ორი სიტყვით ითქვას ამ ოჯახის იარაღებზე? იმით დავიწყებ, რომ AR15-ზე ძალიან ბევრი მცდარი ინფორმაცია დადის, განსაკუთრებით იქ სადაც ეს იარაღი ფიზიკურად მიუწვდომელია. ყველა კომპიუტერულ თამაშში და კინოში ეს იარაღი ფიგურირებს, მაგრამ “ლაივში” კინოს და თამაშების მოყვარულებს AR15 არ უნახავთ. მინდა გითხრათ, რომ ამ სისტემის იარაღი ძალიან თავისებურია, მისი მოვლა და კარგ ფორმაში ყოფნა მოითხოვს სპეციფიურ ცოდნას, რომელიც ხშირად ეწინააღმდეგება იმას, რაც აქამდე იცოდით იარაღის მოვლაზე. გარდა ამისა იარაღს აქვს ე.წ. “სახარჯი მასალები” ანუ დეტალები, რომელიც უნდა გამოიცვალოს გარკვეული “გარბენის” შემდეგ. ხოლო მათი დროული არ გამოცვლა გავლენას მოახდენს იარაღის საიმედოობაზე. ასევე თუ გაგაჩნიად AR15, საჭიროა იცოდეთ  იარაღის ძირითადი ელემენტების დიაგნოსტირება, რომ გამორიცხოთ პრობლემების წარმოქმნა. დამატებით არსებობს ცვლადი დეტალების კომბინაციები, რომლებიც არ მუშაობენ ერთად, მაგალითად დენთის აირების მილის სიგრძეები და ბუფერის (საკეტის ზამბარის) წონები და ექსტრაქტორის ზამბარები. ჩანს როგორც რთული, რამ მაგრამ თავიდან, რომ გაერკვევით პრობლემებიც არ შეგექმნებად. დამატებით გეტყვით, რომ ეს ის იარაღია, რომლის ინსტრუქცია კარგად უნდა წაიკითხოთ და მას ერთი ორი წიგნიც დაუმატოთ, რომ ბოლომდე გაერკვეთ მის თავისებურებებში. თუ ყველა კომპონენტი სწორედ არის არჩეული  AR15 სისტემის იარაღი ისეთივე საიმედოა, როგორც ნებისმიერი სხვა ანალოგიური სისტემა. არ მინდა, რომ იფიქროთ თითქოს AR15 არის კონსტრუქტორი “сделай сам”. კარგი მწარმოებლის გამოშვებული AR15 იქნება აბსოლუტურად საიემედო და არ მოითხოვს არანაირ გაუმჯობესებებს, მაგრამ იუჯინ სტოუნერი იყო გენიოსი და შექმნა იარაღი, რომელზეც ნებისმიერი ოპერაცია დაწყებული ტარის გამოცვლით და ლულის დაყენებით არის ძალიან მარტივი და არ მოითხოვს განსაკუთრებულ დაზგებს ან ინსტრუმენტებს. ამით ბევრი სარგებლობს და ხშირად უბრალოდ მუღამისთვის ნა წმიდა ფინანსური თვალსაზრისით თავად აწყობენ იარაღებს. მაგალითად AR15 მოყვარულთა ფორუმზე ერთ ერთი წევრი ყვებოდა თუ როგორ ააწყო მან AR15 450 დოლარად.

გარდა ამისა AR15-ებს, როგორც მთლიან შაშხანაბეს და კარაბინებს და ასევე მათ კომპონენტებს უშვებს უამრავი კომპანია. ეხლა, რომ მთხოვოტ ეგრევე დაგისახელებთ 20-30 კომპანნიას. ანუ იმის თქმა მინდა, რომ არის სხვა და სხვა ხარსხის AR15 სისტემის იარაღები.  შესაძლებელია კონკრეტული მონაცემებით AR15 ღირდეს 900 დოლარი და შესაძლებელია ღირდეს 2500 დოლარი. სხვაობა ფასში განაპირობებს სხვაობას ხარისხში.

ასევე უნდა აღინიშნოს, რომ საიმედოობასთან დაკავშირებული პრობლემების დიდი ნაწილი უკავშირდება AR15-ის მჭიდებს. მჭიდები პრაქტიკულად სახარჯი მასალაა. მსუბუქი (ეს უნდა თავად ნახოთ რომ გაიგოთ) ალუმინის მჭიდებს საბრძოლო პირობებში შედარებით მოკლე სიცოცხლის ციკლი აქვთ და საჭიროა მათი მდგომარეობის მუდმივი კონტროლი. ახალი მაგპულის P-Mag-ებმა (პლასტმასისი მწიდები) პრაქტიკულად ეს პრობლემაც მოაგვარეს. აღნიშნული კომპანიის მჭიდები გამოირჩევიან ფენომენალური გამძლეობით და რამოდენიმე დღის წინ ჩემმა მეგობარმა ავღანეთიდან მომწერა რომ ამ მჭიდების მისაღებად AR15-ის ოპერატორები სპეციალურად აფუჭებენ სტანდარტულ ალუმინის მჭიდებს.  ორიგინალური ალუმინის მჭიდები ნამდვილად არ არიან ცუდი კონსტრუქციის და სამოქალაქო იარაღზე პრობლემებს სავრაუდოთ არასდროს შეგიქმნიან, მინიმალური მოვლის პირობებში, მაგრამ ომის პირობებში ისინი მაინც კარგად ვერ უძლებენ სტრესებს და ეს არის  ფაქტი. სამაგიეროდ ისინი იაფია და მარტივებია.

ყველაფერი ამის ფასად რაც მე ზევით დავწერე ჩვენ ვღებულობთ შემდეგს:

AR15 არის მარტივი იარაღი, უფრო მარტვიად იშლება ვიდრე კალაშნიკოვის სისტემის იარაღები, არ აქვს არანაირი პატარა და ბევრი ადვილად დასაკარგი დეტალი, რომლეზეც ხშირად წერენ ინტერნეტში.

ერგონომიკით და shootability-ით ის ათი თავით მაღლა დგას ვიდრე ნებისმიერი კალაშნიკოვის ავტომატი, განსაკუთრებით ეს უპირატესობები იგრძნობდა არასტაბილური პოზიციებიდან სროლისას ან დინამიური ტაქტიკური ვარჯიშების შესრულებისას. სროლისას იარაღი არ ინძრევა, უკუცემა მინიმალურია, ლულა არ დახტის. AR15-ის  მოდერნიზაციის პოტენციალი არის პრაქტიკულად შეუზღუდავი და ყველა პროცედურის შესრულება ჩვეულებრივ ავტოფარეხში შესაძლებელია, ძალიან მარტივი ინსტრუმენტების გამოყენებით.

AR15 ტიპის კარაბინები არარეალურად მსუბუქი და კომპაქტურებია. ძალიან კომპაქტურებია. ერგონომიკით AR15-ს დღემდე ვერც ერთი სისტემა ვერ შეედრება. ის ძალიან სწრაფია. გადატენვა და სროლა ელვის სისწრაფით შესაძლებელია. ასევე ის ძალიან ზუსტია. ლულის და საკეტის ზამბარის გამოცვლით შესაძლებელია მიიღოთ ვარმნიტ კლასის ზეზუსტი შაშხანა ან კომპაქტური კარაბინი, რომელიც პისტოლრტ-ტყვიამფრქვევის გაბარიტების იქნება. ეხლა რა თქმა უნდა მე ცოტა ვაადვილებ ტრანსფორმაციის შესაძლებლობებს მაგრამ, დამერწმუნეთ ტრანსფორმაციის და მოდერნიზაციის პოტენციალი არის უზარმაზარი. ამიტომაც ეს სისტემა გამოდის უფრო მეტ კალიბრზე ვიდრე ნებისმიერი სხვა სისტემა. კალიბრების არჩევანი იწყება .22lr-დან და მთავრდება .50BMG-თი, შუაში კი 20-მდე სხვა კალიბრია.

ასეთი დიაზაინი, შეასძლებლობები და ერგონომიკა განაპრირობებს იმას, რომ სასროლოსნო სპორტის იმ სახეობებში სადაც იარაღიც და ადამიანიც შესაძლებლობების ზღვარზე მუშაობენ AR15 სისტემის იარაღი დომინირებს, მათ შორის უკვე რუსეთშიც, სადაც პრაქტიკული სროლის დისციპლინები სწრაფად ვითარდება. ანუ ვისაც კი იქ შეუძლია (რუსეთში AR15 ძალიან ძვირი ღირს)  გადადიან ამ სისტემის იარაღზე. ვისაც ამის საშუალება არ აქვს, “დარბიან” მძიმედ მოდიფიცირებული კალაშნიკოვის ავტომატების კლონებით, მათზე დაყენებული უშველებელი კომპენსატორებით და მძიმე კრონებით ოპტიკისთვის, იმიტომ, რომ AR150ზე ოპტიკა ყენდება უპრობლემოდ ხოლო “აკმოიდზე” კარგი კრონის დაყენება ძვირი სიამოვნებაა და პროფესიონალი ხელოსნის ჩარევას ითხოვს. მე კიდე რამდენი მორყეული კრონშტეინი მინახია საიგებზე, СКС-ებზე, სროლისას სეირნობას, რომ იწყებდნენ ან საერთოდ ძვრებოდნენ.

მე ინტერნეტში მცხოვრებ კაცს  არ მეგონა თუ მოვესწრებოდი დროს როდესაც რუსულ ფორუმებზე AR15-ის ფანატები გაჩნდებოდნენ. როდესაც თემა გავხსენი ჩემ AR15-ზე ერთი ფორუმელი წამომიხტა: გავკარი იმ ავტომატსო საკეტის წინ მისაწევი ცალკე დეტალი რომ ექნებაო. მე ვერც მოვასწარი ხმის ამოღება, როდესაც  თავისივე თანამემამულეებმა “ჩაწიხლეს”!   მერე კიდე მათ საკუთრებაში არსებული მოდიფიცირებული AR15-ის სურათები გამომიგზავნეს. საკეტის მისაწევი, რატომ არის ცალკე დეტალი მე ერთ ერთ სტატიაში ავხსენი, და ეს სტატია ამ განყოფილებაშია.  AR15-ის მფლობელები ყოველთვის მზადყოფნით გაგცემენ სრულ პასუხებს ნებისმიერ კითხვაზე. ეს ძალიან მეგობრული. თბილი და სოლიდარული კასტაა, რომელიც შესაშური ერთგულებით გამოირჩევიან როგორც AR15-ის სისტემის იარაღის ასევე სხვა AR15-ის მფლობელების მიმართ.

მოკლედ თვალი ადევნეთ ჩემ ბლოგს და მალე თქვენ ყველაფერი ან თითქმის ყველაფერი გეცოდინებათ AR15 სისტემის თავისებურებებზე.

გასაგებია, რომ გადაწყვეტილება პოლიტიკურია, გასაგებია, რომ ალბათ იაფად მოგვცეს, ალბათ არც არავინმა არ შეგვეკითხა რა გვინდ და უბრალოდ გამზადებული გადაწყვეტილება შემოგვთავაზეს. ალბათ ის ფულიც, რითიც ვიყიდეთ გვაჩუქეს. ასეა თუ ისეა მე მგონია, რომ ეს გადაწყვეტილება არ იყო სწოი რა ავხსნი, რატომ.  ისიც ნათელია, რომ პრეზიდენტი როცა იძახდა მსოფლიოში საუკეთესო იარაღზე, ცდებოდა. ამასაც ავხსნი რატომ. თუმცა მას არ ევალება ერკვეოდეს იარაღში.

მოკლედ M4-ზე

M-4 ნაკლოვანებებზე უკვე ბევრი, რამ ცნობილია და ისინი გამომდინარეობს მისი კონსტრუქციიდან. დებთის წვის აირების პირდაპირი მოხვედრა სისტემაში იწვევს მის სწრაფ გადახურებას. უფრო მალე ვიდრე ეს ხდება იარაღში, რომლებიც იყენებნ დგუშიან სისტემას. მიუხედავათ იმისა, რომ დენთის აირების რაოდენობა არის ძალიან მცირე, მაგრამ ის არის, და ის პირდაპი ხვდება იარაღის შიგნით.  აბინძურებას მას და საჭიროებს მუდმივ წმენდას და კონტროლს. მარტო ეს ფაქტორი განაპირობებს, რომ M-4 კონსტრუქციიდან გამომდინარე არის უფრო ნაკლებად საიმედო ვიდრე სხვა სისტემები, რომელბიც იყენებენ ავტომატიკის განსხვავებულ სისტემებს.  მაგრამ ის არ არის კატასტროფული, ეს არის ძალიან მნიშვნელოვანი.  წლების განმავლობაში, M16/M4–ის კონსტრუქცია დაიხვეწა, პრობლემები აღმოიფხვრა და მიღწეულ იქნა ფუნქციონალური საიმედოობის ადეკვატური ხარისხი. რომელიც პენტაგონის ამმების აზრით დღესაც არის საკმარისი, რომ ამერიკელმა ჯარისკაცმა დაკისრებული ფუნქცია შეასრულოს. რამდენი საიმედოობა გინდა შენ? რამდენს გამოიყენებ? საიმედოობა იარაღის მიიღწევა გარკვეული საფასურის გადახდით, გარდა ამისა ავტომატური იარაღის საიმედოობაზე ბევრი ფაქტორი მოქმედებს და ავტომატური იარაღის საიემდოობა მნიშვნელოვნად დამოკიდებულია ორ ცალკე ელემნტზე – მჭიდზე და ვაზნებზე. მცირე გადაცდომა და მიიღებთ საიმედოობაში პრობლემებს. ყველაზე ცნობილი ამის მაგალითები არის M16თან დაკავშირებული პროლემები ვიეტნმაში და ბერეტტა 92 საიმედოობის პრობლემა დაკავშირებული დაბალი ხარისხის მჭიდებთან ერაყში.

როგორ მიღწევა (და აშშ–ის და იზრაელის ჯარში ის მიღწეულ იქნა)  M16–ის საიმედოობა და რატომ აღნიშნული ჩემი აზრით ვერ იქნება მიღწეული საქართველოში? ან ნაწილის მომზადებაში მე დამეხმარნენ ამ იარაღის ექსპლუატაციის გამოცდილი უცხოელი სპციალისტები ასე, რომ არ გეგონოთ, რომ ეს ჩემი პირადი სპეკულაციებია.  პირველ რიგში M16–ის საიმედოობაში კრიტიკულ როლს თამაშობს მოვლლის პროცედურა და ხარისხი.  M16 სულ წმინდავენ! დავალებაზე გასვლის წინ და დისლოკაციის ადგილში დაბრუნების შემდეგ. რატომ? კალაშნიკოვის სისტემის 7.62 ავტომატის  მაღალი საიმედოობა მიიღწევა დგუშიანი ავტომატიკის სქემის გამოყენებით, მოძრავი ნაწილების გრძელი სვლით და მათი მოძრაობის მაღალი სიჩქარით. რაც თავის მხრივ განაპირობებს მაღალ იმპულსს და სროლას ხდის არაკომფორტულს და ნაკლებად ზუსტს. ჯერებით სროლა კიდევ უფრო არაეფექტურია. სამაგიეროდ მოძრავი ნაწილების დიდი მასა და სიჩქარე უზრუნველყოფს იარაღის ფუნქციონირებას ძლიერი დაბინძურების შემთხვევაშიც.  ამის საპირისპიროდ M16–ს გააჩნია მსუბუქი საკეტი, მოკლე სვლით, რომელიც იმყოფება ასევე დანეთის აირების პირდაპირი ზემოქმედების ქვეშ. იუჯინ სტოუნერი, რომელიც ქმნიდა ამ იარაღს არ იყო სულელი. მან უბრალოდ კარგად შეასრულა მიცემული დავალება. ამერიკელი სამხედორები, იმ დროს იყენებდნე ჯონ გარანდის სისტემის შაშხანას და მის მოდიფიცირებულ ვარიანტს M14–ს. აუცილებელი პირობა იყო, როგორც კალიბრის და შესაბამისად იმპულსის შემცირება ასევე იარაღის საერთო მასის შემცირება, სიზუსტის გაზრდა. იუჯინ სტოუნერი თავის მემუარებში წერდა, რომ სამხედროები ითხოვდნენ არარეალურად მსუბუქ იარაღს. სტოუნერი იყო ნიჭიერი და ასეთი იარაღი შექმნა. რაც უთხრეს ის გააკეთა.

ბევრი, რამე დაიწერა იმის შესახებ, რომ M16 არ გაამართლა ვიეტნმაში. ეს სიმართლეცაა და ამავე დროს მცდარი ინფიორმაციაც. საქმე იმაშია, რომ თავის დროისთვის რევოლუციური იარაღი მოხდა ნაწილებში, რომლებიც უკვე ომობდნემ. იარაღის ათვისება და შეცდომების გამოვლენა ხდებოდა ჯარისკაცების სისხლის ფასად. ვიეტნამის კამპანიაში გამოვლენილი M16–ის პრობლემებზე წიგნები დაიწერა (და მე ისინი წავიკითხე ;–)) და მათ ამ სტატიაში სრულყოფილად ვერ ავღწერ, მაგრამ რამოდენიმე ყველაზე მნიშვნელოვან პრობლემას გამოვყოფ. როდესაც M16 ჯარში მოხვდა არ არსებობდა მისი მოვლის პროცედურები. ჯარისკაცს უნდა აუხსნა, როგორ მოუაროს ახალ იარაღს, როგორ გაწმინდოს, რითი გაწმინდოს და ასე შემდეგ. ეს არ მოხდა. შედეგად დაეცა იარაღის მოვლის ხარისხი, რაც გამოიხატა საიმედოობის შემცირებაში. პრობლემა ნაწილობრივ გადაწყდა ფერადი კომიქსების დარიგებით სადაც ნათლად იყო აღწერილი მოვლის პროცედურები და სპეციალური საწმენდი კომპლექტების მიწოდებით.    

კომიქსების სახით სასწრაფოდ გამოშვებული მომსახურების ინსტრუქცია

დენთი, შეუთანხმებლობამ მწარმოებლებს და დმკვეთს შორის, გამოიწვია სხვა და სხვა დენთის გამოყენებამ. შედეგად ისედაც მგძნობიარე ავტომატიკამ უბრალოდ ვერ მოინელა დენთის გარკვეული მარკები.  დენთს გააჩნდა წვის დაბალი სიჩქარე, რის გამოც ის ნაწიობრივ ხვდებოდა დენთის არიების მილში და ჭედავდა მას. ისევე, როგორც მის გავლით ხვდებოდა პირდაპი იარაღში და ადინძურებდა მას, რაც აფერხებდა საკეტის მოძრაობას. აქ მთელი დეტექტიური ისტორიაა მაგრამ მე უფლებ მივეცი ჩემ თავს ეს ისტორია ერთ აბზაცამდე შეემცირებინა.

1967 წლის ოქტომბერში, კომისიამ სენატორ რიჩარდ აიხორდის თავჯდომარეობით, გამოაქვეყნა გამოძიების დასკვნა, რომელიც შედგებოდა 51 გვერდისგან და ადანაშაულებდა შეიარაღებულ ძალებს და თავდაცვის დეპარტამენტს 31 პუქნქტით, მათი უმეტესობა ეხებოდა დენთის მარკის ცვლას, რამაც გამოიწვია M16–ის საიმედოობის შემცირება.

ეს სურათი ვიეტნამი ომის დროს არის გადაღებული. დააკვირდით იარაღზე დამაგრებულ საწმენდი შომპოლის ღერძს . ეს იმისთვისაა გაკეთებული, რომ თუ იარაღმა გაჭედა ეგრევე მოხსნა ის და შეეცადო გაჭედილი მასრა ამოაგდო. ეს საკმაოდ გავრცელებული პრაქტიკა იყო.

შენიშვნები გათვალისწინებულ იქნა და პრობლემები მოგვარდა.

M16A2/A3/A4 და M4 მისი მოდიფიკაციებით საიმედო იარაღია თუ ხდება მისი ადეკვატური მომსახურება, გამოიყენება შესაბამისი ვაზნები, მჭიდები, თუ მისი მომხრბელი კარგად იცნობს იარაღს და არის მისი დისციპლინირებული მომხმარებელი. M16 მეტ მომზადებას ითხოვს ჯარისკაცისგან და მეტ ყურადღებას. ეს არის ფაქტი. სავარაუდოთ იგივე კალაშნიკოვს, რომელიც შეიქმნა გაუნათლებელი დაბალი კვალიფიკაციის ჯარისკაცისთვის.  მაგალითი: M16 მჭიდი თუ დატენეთ ის 31 ვაზნით (და ის ამის საშუალებას იძლევა) დიდი ალბათობით  ის გაჭედავს. ვიზუალურად ვაზნების რაოდენობის კონტროლი შეუძლებელია. კალაშნიკოვის ავტომატის მჭიდში 31 ვაზნას ვერ ჩადებთ.  თუ 31 ვაზნა დევს დახურულ საკეტიან M16–ში მისი მოთავსება გართულდება. ან ის უბრალოდ იქ საერთოდ არ მოთავსდება.  ასევე ცნობილია, რომ მჭიდზე დაყრდნობა სროლის დროს არ შეიძლება, მაშინ როდესაც კალაშნიკვის ავტომატში ეს პრობლემას არ გამოიწვევს. იგივე შეიძლება ითქვას მაგალითად გაჭედილი მასრის ამოღებაზე. საველე ინსტრქუციის მიხედვით თუ ხელით საკეტზე მოქაჩვით ის არ აოდის, იარაღი კინდახით უნდა დაარტყათ მიწას და ისე ეცადოტ საკეტით ამოაგდოთ გაჭედილი მასრა. რა მოხდება ეხლა ხშირად რომ ურტყა პლასტმასის ტელესკოპურ კონდახიანი იარაღი მიწას მგონი გასაგებია ხო? განსხვავებით კალაშნიკოვის ავტომატისგან, დენთის აირების მილი M16–ში არ იწმინდება. ამის საჭიროება არ არსებობს.  როდესაც ნაწლში ამ თხელ მილს ტეხავენ, საქმე გვაქვს იარაღთან არასწორ მოპყრობასთან. ეს სერიოზული გადაცდომაა.და ასე შემდეგ და ასე შემდეგ. გამოცდილი მსროლელისთვის, რომელიც იცნობს ბევრ იარაღს, არის “მუღამისტი” აითვისებს M16–ს უპრობლემოდ. გამოუცდელი 18 წლის სოფლელს ეს გაუჭირდება თუ მას არ აიძულეს დაიზეპიროს და ავტომატურად შეასრულოს მკაცრი მითითებები. შესაძლებელია ეს ქართულ ჯარში? ჩემი აზრით არა.

იზრაელის და ამერიკის ჯარში ინსტრუქტორები მკაცრად ადევნებენ თვალს, იმაზე თუ როგორ ექცევიან ჯარისკაცები იარაღს. ჩააგდე იარაღი ლულით თოვლში? დასჯილი ხარ. დააგდე იარაღი უხეშად მიწაზე? დასჯილი ხარ. ხდება ასე ქართულ ჯარში? არ მგონია.

არის კიდევ ერთი მნიშვნელოვანი, მომენტი. ამერიკის ჯარში არსებობს სამხედრო სტანდარტები, მათ შორის რომლებიც ეხებიან M16/4–ს, და აწესრიგებენ მისი გამოშვების პროცედურებს, საწარმოო პროცესებს და გამოყენებულ მასალებს. ეს სტანდარტი უზრუნველყოფს, იმას რომ მიღებული იარაღი საჭირო ხარსხისაა და დამზადებულია შესაბამისი მასალებისგან. მოგახსენებთ, რომ კომერციული შაშხანები, ხშირად უფროდ აბალი ხარსხის მასალებისგან მზადდებიან, ისევე როგორც მწარმოებლები ყველა გზით ცდილობენ შეამცირონ ხარჯები წარმოების გადვილებით და უფრო იაფფასიანი მასალების გამოყენებით.  ცხადია აღნიშნული პრაქტიკა მიუღებელია საბრძოლო იარაღისთვის. ამიტომაც აღნიშნული სტანდარტი M4–სთვის (MIL-C-71186 (AR)) მკაცრად განსაზღვრავს როგორი უნდა იყოს აშშ–ის შეიარაღებული ძალების ძირითადი შაშხანა. არის თუ არა Bushmaster-ის წარმოებული XM-15 ამ სტანდარტის შესაბამისი? ჩემთვის ეს უცნობია. აღნიშნულმა კომპანიამ, ჩემი ცნობებით ამერიკის ჯარს მიაწოდა მხოლოდ ერთი პარტია კარაბინების, რომლებიც მთლიანად წავიდა სატანკო ნაწილებში, სადაც შეიქმნა კარაბინების დეფიციტი ერაყში ოპერაციის დროს.  

 მაღალი დისციპლინა იარაღთან ურთიერთობაში უზრუნველყოფს იარაღის ფუნქციონალურ საიმედოობას. M16–ის შემთხვევაში ეს დისციპლინა თამაშობს კრიტიკულ როლს. შესაძლებელია თუ არა საქართველოს ჯარის პირობებში ამ დისციპლინის უზრუნველყოფა? ჩემი აზრით არა. ის, რომ მე ჯერ არ შემხვედრია ჯარისკაცი, რომელიც ყოფილიყო კმაყოფილი M4–ით ამას მხოლოდ ადასტურებს.  M16 გააჩნია უამრავი უპირატესობა, მაგრამ ამ შემთხვეაში ლაპარაკია, იმაზე რომ იარაღი უნდა ასრულებდეს თავის დავალებას, ისროდეს ყოველთვის, როდესაც ჯარისკაცი ჩახმახს გამოკრავს. თუ ის არ ისვრის, ჯარისკაცი შეიძლება მოკვდეს.

აქ დგება მარტივი მიზანშეწონილობის საკითხი. გაამართლებს თუ არა ასეთი იარაღი ჯარში? შესაძლებელია და რამდენად ადვილია ასეთი იარღის მომსახუურება და საიმედოობის უზრუნველყოფა, მაშინ როდესაც ჩვენთან ჭანჭიკის წარმოებაც არ ხდება? რა ნაწილების მარაგის შექმნა უნდა მოხდეს? და ასე შემდეგ და ასე შემდეგ. ვინმე ამაზე იფიქრა. არ მგონია.  

 შემდგეგი საკითხი, არის თუ არა M16 ან M4 საუკეთესო თავის კლასში? პასუხი შეიძლება იყოს არა. არის თუ არა M16 ცუდი იარაღი? არა არ არის. უბრალოდ იმ პლიუსებში რაც ამ იარაღს გააჩნია (მაღალი სიზუსტე, დაბალი წონა, დაბალი საექსპლუატაციო ხარჯები, წარმოების სიადვილე და ასე შემდეგ) გადახდილი არის კონკრეტული ფასი. ეს არის და ეს.

ეხლა ძალიან მოკლედ  განვიხილოთ ალტერნატივები. საქართველოში არსებობს აზრი, რომ დედამიწის ზურგზე არსებონს მხოლოდ ორი ავტომატი, რომელზეც კამათი ღირს, M16 და კალაშნიკოვი. ეს ესე ნამდვილად არ არის თანაც საკმაოდ დიდიხანია.

ქვემოთ მიმოხილული იქნება მხოლოდ კარაბინის კონკურენტი მოდელები, მე არ ვიწყებ კალიბრების ომს და დავას იამზე რა სიგრძის ლულა უფრო კარგია. განვიხილოთ მხოლოდ კარაბინები მათი შესაძლებლობების და ტაქტიკურ ტექნიკური მახასიათებლები.

თაავდაპირველად M4 ტტმ-ები.

M4
ნატოს სტანდარტებს სრულიად შეესბამება

ლულის სიგრძე – 37სმ

წონა – 2.5 კგ ცარიელი 3 კგ -დატენილი.

სროლის ეფექტური მანძილი – 400 მეტრი.

1. Heckler & Koch G36
შედარებით გვიან მირებული შეიარაღებაში (1995 წელი) ეს იარაღი უკვე ხდება ერთ ერთი ყველაზე გავრცელებული ავტომატი.

თანამედოვე ვარიანტი კარაბინი G36

მთლიანად შეესაბამება ნატოს სტანდარტებს. აქვს უნივერსალური სამაგრი და დასაკეცი კონდახი. იშლება ყოველგვარი ინსტრუმენტების გარეშე.
იყენებს მსოფილოში საუკეთესო სისტემების ელემენტებს. ბრუნავ საკეტს, მოკლე სვლიან ავტომატიკას და ასე შემდეგ. აბსოლუტური საიმედოობა, უნივერსალურობა და დაბალი წონა (რა თქმა უნდ ტრადიციული უმაღლესი ხარისხი). შესანიშნავად იმუშავა ავღანეთის პირობებში. ერთადერთი ნაკლი მაღალი ფასი.

2. Sig 556 SWAT

შესანიშნავი მოდიფიკაცია, რომელიც 2006 წელს პირველად ნაჩვენები იქნა აშშ-ში. ისევ მოკლე სვლიანი ავტომატიკა, ბრუნავი საკეტი და მრავალი უნივერსალური სამაგრი. დასაკეცი რკინის სამიზნე მოწობილობები. სრულიად შეესაბამება ნატოს სტანდარტებს. აღსანიშნავია ამ კარაბინის საოცარი სიზუსტე. ერთ ერთ ჟურნალში ტესტირებისას ნაჩვენები სიზუსტე 100 მეტრზე გახლდათ საშუალოდ 4 სმ 100 მეტრზე ხოლო საუკეთესო ჯგუფები საშუალოდ მხოლოდ 2.2 სმ. !!! კონსტრუქციულად ახლოს დგას კალაშნიკოვის სისტემი ავტომატთან.

კარაბინის მინუსებში მოიხსენიება ძალიან პატარა დაშვებები, რაც ნიშნავს რომ ქვიშის და ტალახის პირობებში სისტემა შეიძლება არ იყოს იმდენად საიმედო. საქართველოსთვის ქვიშა არადამახასიათებელია. გამოცდები, რომლებიც არ ჩატარდა ამას ადვილად გაარკვევდა.

ლულის სიგრძე 41 სმ.
წონა 3.9 კგ.

ლულის დიდი სიგრძე და ხრახნების ბიჯი უზრუნველყოფს მძიმე ტყვიების სტაბილიზაციას რაც ჩვენ პირობებში ძალიან სასურველია.

გააჩნია ორ პოზციანი დენთის აირების რეგულატორი, რომელიც უზრუნველყოფ ფუნქციონირებას ძლიერი დაბინძურების პირობებში.

უნივერსალური, მაღალი ხარისხის და ძალიან ზუსტი. სერიოზულ კონკურენციას გაუწევდა M-4-ს.

3. Robinson Arms ‘XCR’

მულტი კალიბრიანი ახალი სისტემა, რომელსაც უშვებს პატარა კომპანია რობინსონ არმს აშშ-დან. ძირითადი ოფცია – კალიბრების შეცვლისას იცვლება მხოლოდ ლულა, საკეტი და მჭიდი.

სრულიად შეესაბამება ნატოს სტანდარტებს. აქვს ოთხი უნივერსალური სამაგრი.

ქარხნული გამოცდების დროს, 3 სმ ჯგუფები 100 მეტრაზე არის ნორმა. ამას ხელს უწყობს მაღალი ხარისხის ლულა.

საკეტი იკეტება პირდაპირ ლულაზე რაც განაპირობებს ლულის და შესაბამისად კალიბრის გამოცვლოს სიადვილეს.

რეგულირებადი 5 პოზიციანი დენთის აირების რეგულატორი, უზრუნველყოფს მუშაობას სხვა და სხვა პირობებში და მაყუჩების ეფექტურ გამოყენებას.

საიმედოობა და შესაძლებლობა იმოქმედოს წმენდის და მომსახურების გარეშე გათვალისწინებულია კონსტრქუციულად.

ერთადერთი ნაკლი – ახალი სისტემაა, რომელმაც ჯერ არ გაირა სამხედრო სამსახური. შესაბამისად ორგანიზებული გამოცდები გამოავლენდა ამ სისტემის დადებით და უარყოფით მხარეებს საქართველოს ჯარში მსახრებისას.

წონა სულ 3.4 კგ

ლულის სიგრძე – 41 სმ.

4. FN SCAR

შექმნილია ბელგიური კომპანიის მიერ სპეცილაურად აშშ-ს სპეციალური დანიშნულების ძალებისთვის. წარმოადგენს მოდულურ კონსტრუქცაის, ადვილად შეიძლება მისი მოდიფიცირება სხვა და სხვა დანიშნულებისათვის. შეიძლება ადაპტირება სხვა და სხვა ტიპის ვაზნებზე მათ შორის რუსულ 7.62X39-ზე. გააჩნია უნივერსალური სამაგრები. ლულა იცვლება რამოდენიმე წუთში სპეციალური ინსტრუმენტების დახმარების გარეშე. ავტომატიკა მოკლე სვლით, დენთის წვის პროდუქტები სისტემაში არ ხვდება რითაც უზრუნველყოფილია მაღალი საიმედოობა. კონსტრუქციაში ჩადებულია უკიდურესი საიმედოობა და ფუნქციონირების საშუალება განსაკუთრებულად რთულ პირობებში მინიმალური მომსახურებით.

5. Heckler&Koch 416

გერმანელების კიდევ ერთი შესანიშნავი ქმნილება. წარმოადგენს M-16/M-4 სისტემის იარაღს რომელსაც უყენდება ახალი “აპერი” ანუ ზედა ნაწილი საკეტით, ლულით და ახალი გაზოოტვოდით. გააჩნია ხუთი უნივერსალური სამაგრი გამოდის სხვა და სხვა სიგრძის ლულებით. საკმაოდ სასურველი ვარიანტია, გამომდინარე იქიდნა რომ მოხდა ორი ყველაზე ეფექტური სისტემის/ელემენტის შერწყმა. გამოცდილია ბრძოლებში და დიდი პოპულარობით სარგებლობს იმ ნაწილებში სადაც მიწოდებულ იქნა გამოცდებისთვის (აშშ-ს სპეც. დანიშნულების ძალები). ძალიან საიმდეო და ზუსტი, ტრადიციული გერმანული ხარსხით დამზადებული.

პირველ ცხრილში არის ნაჩვეები სხვა და სხვა ავტომატების ძირითადი ტტმ-ები.

 ცალკე უნდა მოვიხსენიოთ ე.წ. ბულპაპის დიზაინები. კომპაქტური იარაღი, რომელიც წონა ზომაში ერთ რიგში დგას კარაბინებთან მაგრამ იმავე დროს გააჩნია სრული ზომის ლულები და ეფექტური სროლის გაცილებით დიდი მანძილები. ასეთი ტიპის იარაღი არჩევა ასევე იქნებოდა არასტანდარტული და ალაბათ მომგებიანი ნაბიჯი, ზოგიერთი დიზაინი უკვე დიდიხანია შეიარაღებაში ინყოფება და ბოლომდე დახვეწილია

2007 წლის ტესტი
2007 წელს აშშ-ს არმიამ ჩაატარა ცდები, სადაც მონაწილეობდნენ M4-ის გარდა სამი სხვა მოდელის კარაბინები: ხეკლერ კოხის წრამოებული XM-8, FN SCAR და HK416 (ჩვენმა სამინისტრომ ალბათ ამის შესახებ არ იცოდა). ცდები ჩატარდა ცნობილ აბერდინის პოლიგონზე, რომელიც მერილენდია შტატშია განლაგებული.

მიღწეულ იქნა მაქსიმალური რეალობა, ქვიშა არაბეთის ნახევარკუნძულიდან ჩამოიტანეს. ქვიშით ზემოქმედება მოხდა, როგორც იარაღზე ასევე დატენილ მჭიდებზე, და მებრძოლების ეკიპირებაზე, რომელშიც იყო მჭიდები მოთავსებული.
თითო მოდელის 10 კარაბინიდან განხორციელებული იქნა 6 000 გასროლა (ჯამში 60 000). შედეგები გახლდათ შემდეგი. M-4 882 დაბრკოლება სროლისას. 19 შემთხვევაში გახლდა საჭირო ხელოსნების ჩარევა. XM-8- 116 უმნიშვნელო დაბრკოლება და 11 მნიშვნელოვანი. FN SCAR 226 დაბრკოლება და HK416 233. აღსანიშნავია, რომ M4-ის შემთხვევაში 239 დაბრკოლება იყო მჭიდის ბრალი. ერთი HK416 აღმოჩნდა თავიდანვე პრობლემური, რამაც სტატისტიკა გააფუჭა.
ისიც უნდა ითქვას რომ რამოდენიმე კვირით ადრე ჩატარებული იგივე ტესტირება, რომელშიც მონაწილეობდა მხოლოდ M-4 გამოიწვია მხოლოდ 307 დაბრკოლება სროლისას. ასე რომ აქაც ბევრი რამე კვლავ გაურკვეველია. აღსანიშნავია, რომ ტესტირების ჩატარება მოითხოვა შტატ ოკლახომას სენატორმა ტომ კობურნმა, რომელიც ცნობილია, სენატში აშშ–ის ჯარის მხარდაჭერით. ის თავის წერილში გამოთქვამდა მწუხარებას ერაყიდან და ავღანეთიდან მოსული საჩივრებთ და თხოვდა არმიის დეპარტამენტს ჩაეტარებინა ტესტირება კომერციული მოდელების შაშხანების გამოყენებით. წარმოგიდგენიად ეხლა ჩვენ ჯარში ვინმემ თითი თითზე, რომ დაარტყას, რომელიმე პარლამენტარის მოთხოვნით. კიდევ ერთი მაგალითი, რატომ არის ამერიკა ამერიკა და საქართველო საქართველო.  

შესაძლებლობების შედარება
აღნიშნული ცხრილი შედგენილია რობინსონ არმსის საიტზე განლაგებული მატრიცის მიხედვით, შესაბამისი ცვლილებების შეტანით.

შენიშვნები

* ჩემთვის უცნობია აქვთ თუ არა ჩვენს მიერ ნაყიდ M4-ებს უნივერსალური სამაგრი. სპეც დანიშნულების რაზმების მიერ მიღებულებს აქვთ, ჩვეულებრივ ნაწილებში თუ არ ვცდები არ აქვთ ასეთი ოფცია.

** ამ მოდელის კარაბინს ჯერ მხოლოდ M4 სტილის გასაშლელი კონდახი აქვს, მაგრა კონსტრუქცია იძლევა საშუალებას რომ გვერძე დასაკეცი კონდახი დაუყენდეს.

***ვინაიდან Hკ416 იგივე საკეტს იყენებს M4 შესაბამისად გააჩნია იგივე კონსტრუქციის ექსტრაქტორი, რომელიც პერიოდულ მომსახურებას საჭიროებს.

****იგულისხმება თუ შესაძლებელია ერთი ერთეული იარაღის კონვერტაცია მაგალითად სნაიპერულ შაშხანაში ან მსუბუქ ტყვიამფრქვევში.

ორივე ცხრლიდან ჩანს, რომ M4A3 არის საკმაოდ ეფექტური და რაც მთავრია პატარა და მსუბუქი იარაღი მაგრამ დღეს ის უკვე ჩამორჩება სხვა მოდელებს, სადაც იგივე ან ცოტა მეთ ფასად ღებულობ უკვე უფრო მეტს ვირდე ამას M4A3 პაკეთი გთავაზობს. რა თქმა უნდა M4-ს კომერციული მოდიფიკაციები კვალავაც გამოირჩევიან კარგი თვისებებით, დრო ტავისას შვება და სულ უფრო მეტი გ