გაშვებული გაყიდვაში 2011 წლის იანვარში, “კიმბერის” ულტრა კომპაქტური ახალი პისტოლეტი „სოლო“ იყო ამ კომპანიის პასუხი ულტრა კომპაქტურ და ძლიერ ვაზნაზე გათვლილი იარაღებზე გაზრდილ მოთხოვნაზე . კონსტრუქციული და ერგონომიული თვალსაზრისით “სოლო” იყო ბრწყინვალე დიზაინი. ის პრაქტიკულად წარმოადგენდა კოლტის 1903 წლის მოდელის და კოლტ მ1911-ის ერთგვარ ჰიბრიდს, რისი წყალობითაც პისტოლეტი გამოვიდა პატარა ზომის (სიგანე სადღაც 24 მმ, წონა 480 გრამი), კარგი ერგონომიკით და ასევე კარგი სროლისუნარიანობით და სიზუსტით, რაც დამეთანხმებით ძნელად შეთავსებადია ჯიბის პისტოლეტის ფორმატის იარაღში, რომელიც თან ისვრის ძლიერ 9×19 ვაზნას. პისტოლეტის შესრულება ასევე იყო უმაღლესი, ხოლო იერსახე დახვეწილი, როგორც ეს ყოველთვის ხდება “კიმბერის” შემთხვევაში. ყველაფერი ამის გათვალისიწნებით “კიმბერ სოლო” წესით უნდა გამხდარიყო ერთ-ერთი საუკეთესო იარაღი თავის კლასში, მიუხედავად იმისა, რომ მწარმოებელმა თავიდანვე დააწესა გარკვეული შეზღუდვები და წინაპირობები, რაც აუცილებელი იყო იმისთვის, რომ “სოლოს” საიმედოთ ემუშავა.  თავად განსაჯეთ, მაგალითად ინსტრუქციის თანამხმად იარაღს ჭირდებოდა გასახმარისება 24 ვაზნით სანამ ჩაითვლებოდა, რომ პისტოლეტი მზად არის გამოყენებისთვის პირდაპირი დანიშნულენით, ანუ თავდაცვისთვის. გარდა ამისა დამაბრუნებელი ზამბარის გამოცხადებული რესურსი იყო სულ რაღაც 1000 გასროლა. იყო სხვა წინაპირობებიც, კიმბერის რეკომენდაციით, უნდა გამოყენებული მხოლოდ ვაზნებით 124 გრანიანი ტყვიით ან უფრო მძიმე,  ხოლო საუკეთესო შედეგს გპირდებოდნენ მხოლდო სამი კონკრეტული თავდაცვითი მუხტის გამოყენებისას. ასეთი მიდგომა ჩემი და ალბათ ყველა სხვას აზრით მიუღებელი უნდა ყოფილიყო ასეთი ფასის მქონე იარაღში, რომლის საბაზისო მოდელის რეკომენდირებული ფასი შეადგენდა 950 დოლარს, რაც საკამოდ კი არა და ძალიან ძვირი იყო ჯიბის პისტოლეტისთვის. “სოლო” თითქმის ორჯერ უფრო ძვირი ღირდა ვიდრე მისი კონკურენტები. მაგრამ ჩემი აზრით მიუხედავად ამდენი თავისებურებებისა და მაღალი ფასისა, პისტოლეტი მაინც უნდა გამხდარიყო წარმატებული. სასროლოსნო საზოგადეობა შეხვდა პისტოლეტს დიდი ენთუზიაზმით იმიტომ, რომ გავმეორდები “კიმბერში” თითქოს ერთი შეხედვით, სოლოში შეძლეს შეათავსონ შეუთავსებელი. 1903 წლის მოდელის “კოლტისგან” მას ერგო მცირე გაბარიტები, ლაკონური/დამრგვალებული ფორმები და სქემა შიდა დამრტყმელით, რაც ძალიან სასურველია ჯიბის პისტოლეტისთვის.  1911-სგან კი მან მიიღო ტარს კუთხე და მცველის განლაგება. განსხვავებით 1903 წლის კოლტისგან “სოლო” ასევე იყო აბსოლუტურად უსაფრთხო (მაგ. გააჩნდა დამრტყმელის მცველი).  ერგონომიული თვალსაზრისით “სოლო” იყო შეუდარებელი. მიუხედავად პატარა ზომებისა, ყველა ვისაც უსვრია ამ იარაღიდან აღნიშნავდა, რომ მიუხედავად “ორ თითიანი” ჭერისა და პატარა მასისა, პისტოლეტიდან იყო შესაძლებელი ეფექტური სროლა, თუ ის არ გაჭედავდა…..  სამწუხაროდ, “სოლოს” შეექმნა პორბლემები იქ სადაც პრობლემები არის დაუშვებელი. მწარმოებლის დაწესებული ყველა წინაპირობის ზედმიწევნით შესრულების შემთხვევაშიც კი, პისტოლეტი უბრალოდ არ მუშაობდა საიმედოთ და გაჯერებული იყო ტექნიკური პრობლემებით. დამოუკიდებელმა რესურსებმა, როგორც ყოველთვის აჯობეს გულწრფელობაში და ობიქტურობაში მეინსტრიმ მედიას. ერთი მეორეს მიყოლებით ისინი აღნიშნავდნენ, რომ პისტოლეტს გააჩნია სპეციფიური მადა და ხშირად მას თან ახლავდა სხვა პრობლემები. იარაღი ბანალურად ჭედავდა და ხშირი იყო სხვა ტიპის მტყუნებებიც. უნდა აღინიშნოს, რომ “კიმბერს” აქვს ერთ-ერთი საუკეთესო კლინეტების მოსმახურების სქემა, რომელიც როგორც ჩანს გადატვირთული იყო მოთხოვნებით “სოლოს” შეკეთებებზე, იმიტომ რომ ზოგ დამოუკიდებელ ბლოგერს და “იუთუბერს”  დაჭირდათ “სოლოს” შეკეთებაზე ორჯერ და სამჯერ გაგზვანა იონკერში განლაგებული კიმბერის საწარმოში. ზოგ შემთხვევაში ორი სამი ვიზიტის შემდეგაც “სოლო”  არ მუშაობდა. რა თქმა უნდა იმის თქმა,რომ ყველა “სოლო” იყო დეფექტური ან თუნდაც აბსოლუტური უმეტესობა, იქნებოდა გადაჭარბება, მაგრამ პრობლემები საკმარისი აღმოჩნდა, რომ ამ პისტოლეტის რეპუტაცია სერიოზულად შელახულიყო.  2017 წელს “სოლო” გაქრა “კიმბერის” კატალოგებიდან და მას ჩაენაცვლა უფრო ტრადიციული დიზაინის მქონე მოდელი “მიკრო” (.380) და “მიკრო 9″(9×19). ორივე ეს პისტოლეტი დაფუძნებული იყო კარგად აპრობირებულ და გამოცდილ „კოლტ მუსტანგის“ “პლატფორმაზე”  და ამიტომაც ცხადია თექნიკური თვალსაზრისით და საიმედოობის მხრივ ეს პისტოლეტი უფრო გამომდგარი იქნებოდა, ხოლო “სოლო”, “სოლო” შესაბამისად  ჩაბარდა ისტორიას. ჩემთვის ძნელია იმაზე მსჯელობა რატომ მოხდა ის რაც მოხდა, შეიძლება მომხმარებლები თავის მასაში უბრალოდ არ კითხულობენ ინსტრუქციებს და ასეთ სპეციფიურ პისტოლეტს უბრალოდ ვერ გაუგეს. შეიძლება ხისტი კონკურენციის კვალობაზე “კიმბერმა” უბრალოდ იჩქარა და გამოუშვა ბაზარზე ნედლი, ბოლომდე გამოუცდელი იარაღი (შეცდომა რომელიც დაუშვია ბევრ სხვა მწარმოებელს), თუმცა ის ფაქტი, რომ “კიმბერმა” უარი თქვა “სოლოს” დახვეწაზე მეტყველებს იმაზე, რომ პრობლემები ბევრად უფრო ღრმა და სერიოზული იყო და უბრალოდ მათი გამოსწორება მოითხოვდა დიდ დროს და ხარჯებს. . შეიძლება როლი ითამაშა “კიმბერის” გამოუცდელობამ შიდა დამრტყმელიანი პისტოლეტის გამოშვებაში, იმიტომ რომ თუ არ ჩავთვლით ზე-იშვიათ Kimber KPD-ს, ამ კომპანიას არ ქონდა „სტრაიკერების“ წარმოების გამოცდილება. სხვათაშორის  2005 წელს დაანონსებული KPD-ს ასევე საინეტრესო ბედი ეწია. “კიმბერის” პირველი და ჯერჯერობით უკანასკნელი სრული ზომის 9მმ-ნი პოლიმერის “სტრაიკერი” აქტიურად რეკლამირდებოდა თითქმის 2 წელი, მაგრამ მერე “კიმბერმა” ყოველგვარი ახსნა-განმარტების გარეშე საერთოდ შეწყვიტა ამ პისტოლეტის ხსენება, ხოლო ერთი წლის შემდეგ „რუგერმა“ გამოუშვა თავისი SR სერია, რომელიც საეჭვოდ გავს KPD-ს. რეალურად რა მიზეზით არ დაიწყო KPD-ს გაყიდვები და რა კავშირი არსებობს რუგერის „სრ“-ის პისტოლეტებს და კიმბერის KPD-ს შორის არავინმა არ იცის, დაეს ალბათ კარგი კვლევის საგანი იქნებოდა იარაღის ისტორიკოსებისთვის. ასეა თუ ისე „სოლოს“ წარმოება შეწყდა და ის შეუერთდა სხვამხრივ წარმატებული კომპანიების წარუმატებელი პროექტების სიას, სადაც მას გვერდს დაუმშვენებენ ალბათ H&K VP70, Willson Combat ADP,  Remington R51 და სხვა იარაღები, რომლებმაც გარკვეულ წილად დროს უსწრებდნენ, გამოირჩეოდნენ საინეტერო/ორიგინალური დიზაინით, მაგრამ უბრალოდ რიგი სუბიექტური და ობიექტური მიზეზების გამო ბაზარზე ფეხი ვერ მოიკიდეს.  ასევე დარწმუნებული ვარ იმაში, რომ თუ ვინმეს შეხვდა “სოლო” რომელიც მუშაობს, მეეჭვება ის ამ პისტოლეტს ადვილად შეელიოს.

Ps

როგორც ჩანს „კიმბერი“ არ კმაყოფილედება იმით, რომ უკან ჩამოიტოვა “კოლტიც” და “სპრონგფილდ არმორიც” და უშვებს ყველაზე მეტ 1911-ის ტიპის პისტოლეტს, ამიტომ თავისი პროდუქციის ასორტიმენტის ზრდის ფარგლებში, 2018 წელს ნოემბერში წარმოადგინა რიგით მესამე თავისი „სტრაიკერი“, 9×19 ულტრა კომპაქტური მთლიანად მეტალის პისტოლეტი საკმაოდ საინტერესო ოფციებით. რამდენად წარმატებული აღმოჩნდება ეს პროექტი, დრო გვაჩვენებს.

დაზუსტებით ალბათ არავინმა არ იცის საერთოდ საიდან გაჩნდა ტერმინი “ბულპაპი”, მაგრამ ზოგადად მიჩნეულია, რომ “ბულპაპების” კატეგორიას განეკუთვნება გრძელულიანი იარაღები, რომელთა ავტომატიკის სქემის ელემნეტბი განლაგებულია სახელური უკან. ტექნიკურად არ იქნებოდა სწორი იმის თქმა რომ, რომ ასეთ იარაღებში მჭიდიც არის ყოველთვის უკან განლაგებული, იმიტომ, რომ არსებობენ “ბულპაპის” კონფიგურაციის იარაღებს უჩვეულო/არატპიური კვების მექანიზმებით, როგორც მაგალითად ექსპერიმენტული გერმანული G11, ბელგიური პისტოლეტ ტყვიამფრქვევი P-90 და რიგი სხვა მოდელების, სადაც მჭიდი არ არის განლაგებული სახელურის უკან, არამედ მაგალითად ლულის გასწვრივ ზევიდან. რა უპირატესობებს სთავაზობს ესეთი კონფიგურაცია? პირველ რიგში კონვენციონალური იარაღებში კონდახი იშვიათად გამოიყენება რაიმე მოწყობილობის “დასაბინავებლად” (გამონაკლისებია მაგალითად AR-15 და FN-FAL), “ბულპაპის” კონფიგურაცია თავის მხრივ უფრო ეფექტურად იყენებს კონდახის მიერ დაკავებულ სივრცეს, რაც იძლევა საშუალებას მიიღოთ კომპაქტური იარაღი შედარებით გრძელი ლულით. თუ ტიპიური კონვენციონალური საბრძოლო შაშხანის სიგრძე მერყეობს სადღაც 900-1000მმ-ს შორის, ტიპიური “ბულპაპების” სიგრძე იქნება 800მმ-მდე, მაგრამ გარდა ამისა “ბულპაპს” ექნება 18-20 ინჩიანი ლულა, რაც უზრუნველყოფს უკეთეს ბალისტიკას.

ბულპაპის მთავარი უპირატესობა, მისი კომპაქტურობა შეიძლება სამოქალაქო პირის თვალსაზრისით არ იყოს გადამწყვეტი მნიშვნელობის მქონე, მაგრამ ჯარის თვალსაზრისით ეს იყო და არის ძალიან მნიშვნელოვანი.  კომპაქტური იარაღი იგივე სიგრძის ლულით რაც შაშხანა. არის მოსახერხებელი, როგორც უბალოდ ფეხოსნისთვის ასევე იმათთვის ვისაც არ შეუძლია სრული ზომის შაშხანის ტარება, მძღოლები, საბრძოლო მანქანის ეკიპაჟები, მედესანტეები, არტილერიული გათლები. “ბულპაპის” შემთხვევაში ყველა მიიღებდა უნიფიცირებულ იარაღს და აღარ იქნებოდა საჭიროება კარაბინებში, პისტოლეტ-ტყვამფრქვევებში, ფიქსირებულზე უფრო ფაქიზ დასასაკეც კონდახებში. ყველაფერი ეს არის ძალიან მნიშვნელოვანი და წარმოადგენს სერიოზულ ეკონომიკურ ფაქტორს, ხოლო როდესაც ლაპარაკია შეიარაღებული ძალების შეიარაღებაზე, ეკონომიკური ფაქტორი ხდება მნიშვნელოვანი და ხანდახან გადამწყვეტი.

რა თქმა უნდა “ბულპაპის” კონფიგურაციას აქვს თავისი მინუსებიც.  ავტომატიკის ელემენტების გადატანა სახელური უკან ნიშნავდა რომ მასრების ექსტრაქციაც მოხდებოდა მსროლელის სახესთან ახლოს. სტატისტიკურად მოსახლეობის 20% არიან ცაციები, რაც ნიშნავდა, რომ უნდა ყოფილიყო გათვალისწინებული მასრების ექსტრაციის მიმართულების შეცვლის შესაძლებლობა. ეს ასევე ნიშნავდა, რომ ბრძოლის ველზე ცაცია ვერ ისარგებლებდა სხვისი იარაღით, სანამ არ დაშლიდა მას და არ შეცვლიდა მასრების ექსტრაქციის მხარეს. გარდა ამისა წონის გადატანა უკან ნეგატიურად აისახება სროლის ეფექტურობაზე ავტომატურ რეჟიმში, მოკლე იარაღი ამცირებს ხიშტის ეფექტურობას, რაც ნაკლებად აქტუალურია ალბათ დღეს მაგრამ 50-ან 60-ან წლებში ეს იყო მნიშვნელოვანი. ასევე ხშირად მსმენია მოსაზრება, რომლს მიხედვითაც მჭიდის მოთავსება “ბულპაპში” უფრო ძნელია და ითხოვს მეტ დროს, მაგრამ ჩემი აზრით ეს არის უფრო ვარჯიშის და პრაქტიკის საკითხი და ალბათ არ შეიძლება ეს განიხილოს, როგრც “ბულპაპის” ნაკლი.  ასევე კონფოგურაციიდან გამომდინარე სამიზნი ხაზი ბულპაპში არის მოკლე რაც ასევე ნეგატიურად აისახებოდა სროლის ეფექტურობაზე. ყველაფერი ეს წარმოადგენდა სერიოზულ გამოწვევებს იმ ხალხისთვის, ვინც იყო ჩართული “ბულპაპების” კონსტრუირებაში. პირადად მე  რაც  მომწონს “ბულპაპებშ” არის ის რომ ეს იარაღები ყოველთვის გამოირჩევიან ორიგინალური ტექნიკური გადაწყვეტილებებით, ინოვაციურობით და ფორმებით.  შესაბამისად ამ სტატიაში ჩვენ მიმოვიხილავთ “ბულპაპების” ევოლუციის მნიშვნელოვან ეტაპებს და ტექნიკური თვალსაზრისით ყველაზე საინტერესო მოდელებს.

დავიწყოთ იმით, რომ ჩემი აზრით “ბულპაპები” იყოფა სამ ძირითად ჯგუფად,  “ბულპაპები” შექმნილი სუფთა ფურცლიდან, კონვერსიული “ბულპაპები” ანუ “კლასიკური” სქემის იარაღები გადაკეთებული “ბულპაპებად” და “ბულპაპები” ეკზოტიუკური კვების სისტემებით, რომლებიც არ იყენებენ სექტორულ მჭიდებს. ევოლუციის გზის აღწერის საწყის წერტილად მე ავიღებდი ბრიტანული (მაგრამ პოლონური ფესვებით) EM-1-ს და მისი უფრო დახვეწილ ვარიანტს EM-2-ს. EM-1 თავდაპირველად ერქვა 40-ნი წლების ბოლოს პოლონელი კორსაკის მიერ შექმნილ ტყვიამფრქვევს, რომელიც პრაქტიკულად წარმოადგენდა გერმანული FG-42-ის გადაკეთებულ ვარიანტს და იყო “ბულპაპ” კონფიგურაციის, მოგვიანებით იგივე სახელი დაერქვა საბრძოლო შაშხანის პროტორიპს, რომელიც კალიბრით, დანიშნულებით და ტექნიკურად ძალიან განსხვავდებოდა კორსაკის პროტოტიპისგან. ზოგადად პროტოტიპები, რომლებიც ტექნიკურად წარმოადგენენდნ “ბულპაპის” სქემას, ბევრად ადრე გაჩნდნენ მაგრამ რეალურად ბრიტანული EM-1 და EM-2 იყო პირველი დასრულებული და სრულყოფილი იარაღები გაზმადებული მასობრივი წარმოებისთვის.

EM-1 უკვე როგორც .280 კალიბრის საბრძოლო შაშხანა. “ბულპაპის” სქემა, ოპტიკა, როგორც ძირითადი სამიზნი მოწყობილობა და “შუალედური” ვაზნა გამოარჩევდა ამ იარაღს. 

შემდეგი პროტოტიპი EM-2 სქემით გავდა EM-1-ს მაგრამ იყენებდა განსხვავებულ ავტომატიკის სქემა, რომელიც ბრიტანელებმა აიღეს გერმანული G43-დან.  უნდა აღინიშნოს რომ სამივე პროტოტიპი, კორსაკის ტყვიამფრქვევი, EM-1 და EM-2-იც იყენებდნენ ავტომატიკის სქემებს, რომლებიც აღებული იყო გერმანული იარაღებიდან.  ჩემი აზრით ყველაზე “აზრზე მოყვანილი” და დახვეწილი პროტოტიტიპი EM-2  იყო უდაოდ რევოლუციური იარაღი, როგორც კონსტრუქციული გადაწყვეტილებებით, ასევე გამოყენებული ერთ-ერთი პირველი ჭეშმარიტად “შუალედური” ვაზნით 7x43mm/.280 British. ყველაფერ ამას ასევე ემატებოდა ის ფაქტი, რომ იარაღის ძირითადი სამიზნი მოწყობილობის როლს ასრულებდა ოპტიკური სამიზნი ხოლო “რკინები” ასრულებდნენ მხოლოდ დამხმარე სამიზნი მოწყობილობების ფუნქციას. რაზეა საუბარი EM-2 იყო ინოვაციური, უნიკალური იარაღი, რომელიც ბევრად უსწრებდა თავის დროს. ის იყო შედეგი იმ უზარმაზარი გამოცდილების და მწარე გაკვეთილების რაც ბრიტანელებმა გამოიტანეს მეორე მსოფლიო ომიდან.  წესით იარაღს ელოდებოდა ბრწყინვალე მომავალი, 1951 წელს ის მიიღეს კიდევაც შეიარაღებაში, მაგრამ 1952 EM-1 უკვე ოფიცილურად დარქმეული Rifle No.9 Mk1 ჩაანაცვლეს 7.62×51 კალიბრის ბელგიური FN -FAL-ით.  სევდიანი ისტორია, რომელიც აღწერს იმას თუ, როგორ აიძულეს ბრიტანელებს ეთქვათ უარი ახალ იარაღზე და პრაქტიკულად ძალით შეტენეს ამერიკულ ვაზნაზე გათვლილი ბელგიური შაშხანები, მოიცავს ცნობილ პოლიტიკოსებს, ბინძური ინტრიგებს და ალბათ კორუფციის ელემენენტებსაც. ამაზე უფრო სევდიანი ისტორია ალბათ მხოლოდ იყო 30 წლის შემდეგ FN-FAL-ის ჩანაცვლება L-85-ით, მაგრამ ამაზე ცოტა მოგვიანებით.  მოკლედ ბრიტანული EM-1 იყო ბრწყინვალე გამოგონება, რომელსაც არ ხვდა წილად ის წარმატება, რომელსაც ის იმსახურებდა და ბრიტანელებმა თავი იმით უნდა დაიმშვიდონ, რომ EM-1 შევიდა ისტორიაში, როგორც პირველი “ბულპაპი” მიუხედავად იმისა, რომ ასეთი კონფიგურაციის შაშხანები როგორც უკვე აღვნიშნე არსებობდა მინიმუმ 50 წლით ადრე, თუმცა არც ერთი მათგანი არ იყო დაყვანილი მზადყოფნის ისეთ დონემდე როგორც ბრიტანული შაშხანა.

კონცეფციას მიაქციეს ყურადღება სხვა ქვეყნებში და შედეგიც მალე დადგა. 70-ნი წლების ბოლოს თითქმის ერთდროულად საფრანგეთმა და ავსტრიამ მიიღეს შეიარაღებაში “ბულპაპის” ტიპის საბრძოლო შაშხანები გათვლილი NATO-ს ქვეყნებისთის სტანდარტულ 5.56×45 ვაზნაზე. შემდეგ მათ მიბაძეს ბრიტანელებმა და ჩინელებმა. ყველა ამ ქვეყანამ სუფთა ფურცლიდან შექმნეს საკუთარი კონსტრუქციის “ბულპაპები”.  Steyr-Mannlicher AUG (1977 წელი), ბრიტანული L-85 (1985 წელი), ფრანგული FAMAS (1979 წელი), ჩინური QBZ-95 (1995 წელი), ყველა თავიდანვე იყო დაპროექტებული სუფთა ფურცლიდან. ავსტრიული, ჩინური და ბრიტანული იარაღები მეტ წილად იყვნენ დაპროექტებული სტანდარტული და აპრობირებული ტექნიკური გადაწყვეტილებების გამოყენებით, მაგალითად ყველა იყენებდა დგუშიან დენთის აირების სიტემას და ჩაკეტვას ბრუნავი საკეტით. AUG და QBZ გამოირჩეოდნენ პლასტმასის  ფართო გამოყენებით, მაშინ როდესაც L-85 დამზადებულია ნაშტამპი ფოლადის ნაწილებისგან. ჩინური იარაღი ასევე განსხვავდება იმით, რომ იყენებს ჩინურ ორიგინალურ შუალედურ კალიბრს 5.8×42-ს.  ფრანგული FAMAS   თავის მხრივ გამოირჩევა იმით, რომ იყენებს ავტომატიკის საკმაოდ უჩვეულო სისტემას, ბერკეტიანი ნახევრად-თავისუფალი საკეტით. ამ სისტემის ავტორობა ეკუთვნის უნგრელ კონსტრუქტორ პალ კირალის. ავტომატიკის ეს სქემა არ ითვალისწინებს დენთის აირების აღებას ლულიდან. ისევე როგრც მაგალითად H&K G3-ის შემთხვევაში, ფრანგულ ბულპაპს არ გააჩნია დენთის აირების სისტემა, რაც ამარტივებს არაღის საერთო კონსტრუქციას.

FAMAS-ის პირველი მოდიფიკაციები ასევე იყენებდნენ ორიგინალურ მჭიდს 25 ვაზნიანი ტევადობით. ყურადღებას ასევე იქცევს ბიპოდი, რომელიც მუდმივად იარაღზეა დამაგრებული. საკეტის სახელური მოთავსებულია ზევიდან და ერთნაირად მოსახერხებელია “მერმაჯვენესთვის და მემარცხენესთვის”. ასევე შესაძლებელი იყო მასრის ექსტრაქციის მიმართულების გამოცვლა, რისთვისაც საჭირო იყო იარაღის დაშლა და გარკვეული ნაწლების გამოცვლა. 

ბრიტანული L-85 მიუხედავად იმისა, რომ მიღებული იყო შეიარაღებაში შედარებით გვიან, 1985 წელში (კონსტრუირების და გამოცდების შედარებით ხანგრძლივი პერიოდის გამო), გამოდგა ყველაზე ნაკლებად საიმედო და მოუხერხებელი საბრძოლო შაშხანა. უფრო მეტიც, ის ალბათ განიხილება როგორც ყველა დროის ყველაზე უვარგისი 5.56 კალიბრის საბრძოლო შაშხანა. თავდაპირველად, როდესაც ყალიბდებოდა მოთხოვნები ახალი ბრიტანული საბრძოლო შაშხანის მიმართ, ბრიტანელები წავიდნენ სწორი მიმართულებით, აირჩიეს კომპაქტური “ბულპაპის” სქემა, სწორი კონდახით (რაც ამცირებდა უკუცემას), ამის გამო შედარებით  მაღლა დაყენებული ოპტიკური სამიზნით, რომელიც სტანდარტული იყო იარაღზე და ზრდიდა სროლის ეფექტურობას. ავტომატიკის სქემაც იყო აღებული სტოუნერის AR-18-დან. ნაშტამპი დეტალების გამოყენება ამცირებდა იარაღის წამოების შრომატევადობას და ხარჯებს.  სამწუხაროდ ამაზე როგორც ჩანს მუხტი და შემართება ამოიწურა და ბრიტანელებმა ვერ შეძლეს ეს ყველაფერი ერთად “შეეკრათ” მუშა იარაღში. L-85 გამოვიდა არასაიმედო, რომელსაც თან ქონდა უამრავი მექანიკური პრობლემა, რის გამოც მან მიიღო “საპატიო” სახელწოდება, როგორც ყველაზე ყველა დროის ყველაზე უვარგისი საბრძოლო შაშხანა. მხოლოდ 90-ნი წლების ბოლოს, გერმანული Heckler&Koch-ის დახმარებით მოხდა ამ არაღის კონსტრუქციის გადახედვა და გარკვეული ცვლილებების შეტანა, რამაც გააუმჯობესა საიმედოობის მაჩვენებლები. რაც შეეხება მარცხენა მხრიდან სროლის საშუალებას, ბრიტანელები მიუდგნენ ამ საკითხს უკომპრომისოდ. ისწავლეთ სროლა მარჯვენა მხრიდან და მორჩა. L-85-ზე მასრების ექსტრაქციის შეცვლა შეუძლებელია, მიუხედავად იმისა, რომ უფრო ადრინდელ FAMAS-ზე და AUG-ზე ეს შესაძლებელია.

L85 იყო ჩაფიქრებული, როგორც იაფი, ეფექტური და მარტივი წარმოებაში იარაღი, რაც აუცილებელი იყო გლობალური ომის პირობებში. ჩანაფიქრი კარგი იყო მაგრამ შესრულება სამწუხაროდ მოიკოჭლებდა. სურათზე ბრიტანელი ჯარისკაცი მოდერნიზებული შაშხანით, რომელზეც 2008 წელს სასწრაფო წესით დამონტაჟდა ამერიკული Daniel Defense-ის წარმოების ტიბჟირი სამაგრებით, ხოლო სტანდარტული ოპტიკური სამიზნი “SUSAT” ოთხჯერადი გადიდებით შეიცვალა Trijicon ACOG -ით.

აბსოლუტურად სხვა ბედი ელოდა ფუტურისტული გარეგნობის მქონე ავსტრიულ AUG-ს, რომელსაც უშვებდა Steyr-Mannlicher-ი. ის გამოვიდა საიმედო და გამძლე იარაღი. ის ასევე არის ყველაზე გავრცელებული მსოფლიოში “ბულპაპის” ტიპის შაშხანა.  მიღებული შეიარაღებაში 1977 წელს,  ის გამოირჩეოდა პლასტმასების ფართო გამოყენებით, ასევე იყო აღჭურვლი დაბალი გადიდების ოპტიკით, რომელიც იყო ძირითადი სამიზნი მოწობლობა. ამ იარაღის თავისებურებებს განეკუთვნებოდა ლულის სწრაფი გამოცვლის შესაძლებლობა, რაც ხდიდა მას კიდე უფრო უნივერსალურ იარაღად ვინაიდან ის შეცვლიდა არა მარტო შაშხანას, კარაბინს და პისტოლეტ-ტყვიამფრქვევს არამედ ასევე მსუბუქ ტყვიამფრქვევსაც. AUG-ში ასევე შესაძლებელი იყო მასრის ექსტრაქციის მიმართულების გამოცვლა, რისთვისაც საჭირო იყო იარაღის დაშლა და საკეტის თავის გამოცვლა.

ასევე AUG-ი ცნობილია თავისი ცუდი სასხლეტით, რომელიც არის მძიმე, გრძელი და არაინფორმატიული. ზოგადად აქ უნდა აღვნიშნო, რომ კარგი სასხლეტი “ბულპპაში” არის დიდი იშვიათობა, იმიტომ რომ სქემიდან გამომდინარე მანძილი სასხლეტსა და დამრტყმელ-სასხლეტი მექანიზმის დანარჩენ ნაწლს შორის არის ძალიან დიდი, აც ითხოვს გრძელი დამაკავშირებელი ღერძის გამოყენებას. AUG-ის დამრტყმელ სასხლეტი მექანიზმი არის ნაწილობრივ პლასტმასის, რაც ასევე ბუნებრივია არ აისახება დადებითად სასხლეტის მახასიათებლებზე.  მიუხედავად ამისა, როგორც აღვნიშნე, დღემდე, AUG-ი ფორას მისცემს ნებისმიერ ბულპაპს გავრცელებულობის თვალსაზრისით. ასევე მისი მოდულური კონსტრუქცია აადვილებდა მის მოდიფიცირებას. მოგვიანებით გაჩნდა უამრავი მისი მოდიფიკაცია, როგორც საბრძოლო შაშხანის ასევე სამოქალაქო ვარიანტებში, არსებობს ასევე 9მმ-ნი პისტოლეტ-ტყვიამფრქვევის ვერსიაც, რომელიც შეიძლება აიწყოს სტანდარტული შაშხანისგან.  40 წლის შემდეგაც AUG განიხილება, როგორც კლასიკური იარაღი და საუკეთესო “ბულპაპი”, რაც დასტურდება კარგი გაყიდვებით და იმ ქვეყნების გრძელი ჩამონათვალით სადაც ეს იარაღი არის მიღებული შეარაღებაში.

AUG Mod 14, რომელსაც იყენებს ირლანდიის არმია. AUG-ის მოდულურმა კონსტრუქციამ მისცა მათ საშუალება მხოლოდ ერთი დეტალის გამოცვლით მოეხდინათ იარაღის მოდერნიზება და სტანდარტული დაბალი გადიდების ოპტიკური სამიზნის ჩანაცვლება Tijicon ACOG-ებით. 

70-ან 80-ან წლებში “ბულპაპებით” გატაცებას, მოყვა საკმაოდ მე ვიტყოდი გიჟური პროტოტიპების გამოჩენა. ერთ-ერთი ასეთი არის გლუვლულიანი “ბულპაპი” Pancor Jackhammer შექმნილი აშშ-ში ჯონ ანდერსონის მიერ. თოფი იყო ნახევრად ავტომატური, მუშაობდა დენთის აირების ენერგიის გამოყენებით და გააჩნდა მოძრავი მოსახსნელი დოლურა გათვლილი 10 ვაზნაზე. ძნელად დასაჯერებელია, მაგრამ ამ ქმნილებას სერიოზულად ცდიდნენ ამერიკის ჯარში და განიხილავდნენ მის შეარაღებაში მიღებას, მაგრამ “ჯეკჰამერის” ისტორიას ბედნიერი დასასრული არ ქონდა. სამხედროებმა უარი თქვეს მასზე და კომპანია გაკოტრდა.

Pancor Jackhammer-ის ყველაზე უჩვეულო თვისება იყო, ის რომ მისი დოლურის გადაკეთება შესაძლებელი იყო ნაღმად. მას უყენდებოდა ქვევიდან აალების სისტემა ხოლო ზევიდან მექნიზმი სატერფულით, რომელზე დაწოლაც იწვევდა ყველა ვაზნის ერთდროულ ზევით გასროლას.

იმ ქვეყნებს რომლებსაც სურდათ “ბულპაპი” მაგრამ რიგი მიზეზების გამო არ ქონდათ დრო და რესურსი ახალი იარაღის შესაქმნელად, მიმართეს კონვერსიას და უკვე არსებული იარაღები გადააწყვეს “ბულპაპის” კონფიგურაციზე. ასე მოიქცა მაგალითად სამხრეთ აფრიკა ასევე რუსეთი და უკრაინა. სამივე შემთხვევაში “ბულპაპის” კონსტრუქციის საფუძველს წარმოადგენდა კალაშნიკოვის სისტემის იარაღები. რუსებმა და უკრაინელებმა თავდაპირველად წავიდნენ საერთო კონსტრუქციის ღრმა მოდერნიზაციის გზით, სამხრეთ-აფრიკელებმა უბრალოდ მოათავსეს ძველი იარაღი ახალ პლასტმასის გარსაცმში.

Vektor CR21 დაშლილი. კარგად ჩანს პალსტმასის გარსაცმი და დანარჩენი იარაღი დამზადებული ფოლადისგან. ყუარადღებას იქცევს ის ფაქტი, რომ ოპტიკა დამაგრებულია მეტალის რესივერზე და არა პლასტმასის გარსაცმზე. 

სამხრეთ აფრიკული Vektor CR21-ის ფუტურისტული იერსახის ქვეშ იმალება ბანალური 5.56 კალიბრის საბრძოლო შაშხანა R-4, ისრაელში “დაბადებული” “გალილის” სამხრეთ-აფრიკული ვარიანტი. მინიმალური დრო და ფული იყო საჭირო, რომ სტანდარტული შაშხანა მოთავსებულიყო პლასტმასის გარსაცმში და მიგვეღო “ბულპაპის” ტიპის “ახალი” იარაღი. თუმცა СR21 არ იყო წარმოდგენილი, როგორც იარაღი. ის შეთავაზებული იყო, როგორც “აპგრეიდის” პაკეტი უკვე არსებული იარაღისთვის, რომელიც იყო სამხრეთ-აფრიკის შეიარაღებული ძალების შეიარაღებაში. R4 ტიპის შაშხანასთან შედარებით СR21 იყო უფრო მოკლე მაგრამ ამავე დროს იარაღზე არ იყო გათვალისწინებული მექანიკური სამიზნე მოწყობილობები, ექსტრაციის მიმართულების შეცვლაც იყო შეუძლებელი, თუმცა იარაღების ცნობილი ექსპერტი პიტერ კოკალისი ირწმუნებოდა, რომ CR-21-დან სროლა მარცხენა მხრიდან შესაძლებელია, გარსაცმზე შესრულებული პლასტმასის დეფლექტორის წყალობით, რომელიც ქვევით ისხლიტავდა მასრებს.   საბოლოო ჯამში არც სამხრეთ აფრიკის ჯარმა და არც პოლიციამ ეს იარაღი შეიარაღებაში არ მიიღო. ხოლო CR21 შევიდა ისტორიაში როგორც ყველაზე ფუტურისტული იერსახის მქონე “ბულპაპი”. ეს ნაწილობრივ იმის გამო, რომ ჯერ დიზაინერული კომპანიის მიერ შემუშავდა მისი იერსახე და მერე ინჟინერებმა დაიწყეს ფიქრი, როგორ მოთავსებულიყო შიგნით R4.

თავისი გარეგნობის წყალობით СR21 მოიწონეს კინოინდუსტრიაში. კადრი შესანიშნავი ფილმიდან District 9. იარაღის დიზაინზე მუშაობდა ცნობილი დიზაინერული სახლი Pentagraph. 

ჩინური QBZ-95, პირველად გამოჩნდა ჩინელი ჯარისკაცების ხელში 1997 წელს. როგორც აღვნიშნე უნიკალურობა ამ იარაღის მდგომარეობს იმაში, რომ ის იეყენებს ორიგინალურ ჩინურ “შუალედურ” ვაზნას (5.8×42mm). ერგონომული თვალსაზრისით ჩინური “ბულპაპი” არის ალბათ ყველაზე მოუხერხებელი. ისევე, როგორც ბრიტანულ L-85-ში, ექსტრაქციის მიმართულების შეცვლა შეუძლებელია. მცველი/სელექტორი ერთმხრივია, მჭიდის ღილაკი განლაგებულია უკან მჭიდთან, რესივერის ქვეშ. თანაც მცველი/სელექტორი განკლაგებულია იარაღის უკანა ნაწილში, მარცხენა მხრიდან. ერთადერთი პლიუსი ერგონომიკის თვალსაზრისით არის მხოლოდ საკეტის სახელური, რომელიც განლაგებულია ზევიდან და ერთნაირად ხელმისაწვდომია ორივე მხრიდან და ალბათ მჭიდის ღილაკი. 5.56 კალიბრის სამოქალაქო საექსპორტო ვარიანტებზე მჭიდის ღილაკი მარჯვნიდან არის განლაგებული, გამომდინარე იქიდან რომ იარაღი გათვლილია STANAG მჭიდზე და არა “კალაშნიკოვის” ტიპის მჭიდზე. ავტომატიკის სქმემა არის “კალაშნიკოვის” და ჩეხური Vz58-ის “ჰიბრიდი”. იარაღი იყენებს სტრაიკერს ჩახმახის ნაცვლად. საკეტი იკეტება ბრუნვით. იარაღის კონსტრუქცია არის ძალიან მარტივი და გამძლე. იარაღი ადვილად იშლება, მათ შორის რეგულირებადი დენთის აირების სისტემაც. თუ AUG-ი ყვეკლაზე გავრცელებული “ბულპაპია” მსოფლიოში, QBZ-95 არის ყველაზე მრავალრიცხოვანი, სულ დაახლოებით 1.6 მლნ ერთეულია გამოშვებული.

QBZ-95 არის მარტივი იარაღი გათვლილი მასობრივ წარმოებაზე. მისი გაუმჯობესებული ვარიანტი გამოდის 2010 წლიდან. სელექტორი გადატანილია სახელურთან, მასრების ექსტრაქცია ხდება პირველი საათის მიმართულებით რაც აძლევს საშუალებას მსროლელს გარკველი სიფრთხილიდ მაგრამ მაინც აწარმოოს სროლა მარცხენა მხარიდან. გათვალისწინებულია ასევა ოპტიკური სამიზნეების დაყენების შესაძლებლობა. 

საბჭოთა კავშირის და პოსტ-საბჭოთა კავშირის ქვეყნებს რაც შეეხება, ინტერესს წარმოადგენენ პირველ რიგში გერმან კორობოვის პროტოტიპები და ასევე მცდელობები რუსეთსა და უკრაინაში, “კალაშნიკოვის” ბულპაპის კონფიგურაციაში ტრანსფორმირების.  პროტოტიპების განხილვა არ შედის ამ სტატიის მიზნებში, მაგრამ მე ვალდებული ვარ ვახსენო კორობოვი, იმიტომ, რომ ჩემი აზრით მისი პროტოტიპები აშკარად უსწრებდნენ დროს, მაგრამ რამდენადაც ჩემთვის ცნობილია “ბულპაპების” შეიარაღებაში მიღება მანდ არასდროს სერიოზულად არ განიხილებოდა. კორობოვს “ბულპაპი” ქონდა წარდგენილი გამოცდებისთვის ჯერ კიდევ 1945 წელს. გამოცდების შედეგად საბჭოთა არმიამ მიიღო შეიარაღებაში კალაშნიკოვის სისტემის ავტომატი. 60-ან წლებში კორობოვი ისევ დაუბრუნდა ბულპაპების კონსტრუირებას და შექმნა რამდენიმე მუშა პროტოტიპი გაერთანებული ერთი სახელის ქვეშ ТКБ-022, თუმცა კონსტრუქციულად მათ შორის იყო მნიშვნელოვანი განსხვავებები. პროტოტიპებს შორის იყო, როგორც კლასიკური ბულპაპები ასევე საკმაოდ საინტერესო “კონცეპტი”  ТКБ-022 №1, რომელშიც მჭიდი იყო განთავსებული სახელურში, როგორც უზი-ს პისტოლეტ-ტყვიამფრქვევში. ანალოგიურ გადაწყვეტილებას გამოიყენებს შვედური “ინტერდინამიკი” რამდენიმე წლის შემდეგ, მაგრასმ ამაზე ცოტა მოგვიანებით. ყველაზე დახვეწილი და ინოვაციური კორობოვის პროტოტიპებიდან იყო ალბათ მოდელი ინდექსით ТКБ-022ПМ, სადაც კორობოვმა გადაწყვიტა მასრების ექსტრაციის პრობლემა და ექსტრაცია ხდებოდა წინ, ლულის დაბოლოებასთან (ასე წერენ ღია წყაროებში, მაგრამ ერთადერთ სქემაზე მასრების ექსტრაქცია ხდება ქვევიდან მჭიდის წინ განლაგებული არხიდან) რაც ერთნაირად მოსახერხებელი იყო ნებისმიერი მხრიდან სროლისას. 70-ან წლებში საბჭოთა კავშირში მიიღეს ახალი მცირეკალიბრიანი ვაზნა 5.45×39 და შესაბამისად ყველა პერსპექტიული პროტოტიპი პროექტირდებოდა უკვე ახალი ვაზნის ირგვლივ.  მაგრამ ამჯერად ახალ კალიბრზე გათლილი კორობოვის პროტოტიპი ТКБ-072, იყენებდა კონვენციონალურ სქემას. მიუხედავად პოტენციალისა კორობოვის ავტომატებმა ვერ მიაღწიეს თუნდაც მცირე სერიით წარმოებამდე სრულყოფილი საჯარისო გამოცდებისთვის, უნდა ვივარაუოდთ რომ სამუშაოების გასაიდუმლოებული იყო და კორობოვის არ მოუდენია გავლენა “ბულპაპების” ევოლუციაზე.  90-ებში, რუსეთში დაფიქსირდა ბულპაპების მიმართ ინტერესის მკვეთრი ზრდა. 1993 წელს, ტრაიციულად დიდი დაგვიანებით, რუსეთში გაჩნდა “ბულპაპი” მეტ ნაკლებად გამზადებული სერიული წარმოებისთვის.  შექმნილი АК-74-ის ბაზაზე, ОЦ-14 წარმოადგენდა პრაქტიკულად “კალაშნიკოვს”, წინ გადატანილი დამრტყმელ-სასხლეტი მექანიზმით. ამის გამო საერთო სიგრძის და ლულის სიგრძის შეფარდებაც არ გამოვიდა საუკეთესო. 840მმ და 415მმ შესაბამისად.  შედარებისთვის, ჩინური QBZ-95 ეს მონაცემები აქვს 745მმ და 463მმ, ავსტრიული AUG, 790მმ და 508მმ. გარდა ამისა რუსებმა რატომღაც აირჩიეს კალიბრი  7.62×39 და არა 5.45×39-ზე. არანაირი მცდელობას იარაღი გამხდარიყო ორმხრივი ადგლი არ ქონდა. მასრების ექსტრაქციის მიმართულებაც ისევე როგორც ბრიტანულ L-85-ში არ იცვლება. ოპტიკური სამიზნე არ არის ძირითადი, რაც ცუდია გამომდინარე იქიდან რკინის სამიზნე მოწყობილობების სამიზნი ხაზი არის ძალიან მოკლე. არსებული ინფორმაციით 95-96 წლებში ამ იარაღს ცდიდნენ ჯარში მაგრამ მისი შეიარაღებაში მიღება არ მომხდარა.  1991 წელს რუსეთში იყო ასევე რეანიმირებული 80-ანი წლების დასაწყისში განხორციელებული პროექტი, რომლის ფარგლებში მოხდა სვდ-ს ტიპის შაშხანის  ბაზაზე ბულპაპის კონსტრუქციის კომპაქტური სნაიპერული იარაღის შექმნა. ამ შემთხვევაშიც კონვერსიულ “ბულპაპს” სახელწოდებით СВУ, გადმოყვა ყველა მინუსი, რომელიც ახასიათებდა ОЦ-14-ს, მაგრამ მიუხედავად ამისა ეს იარაღი მცირე რაოდენობით მაგრამ მაინც მოხვდა შეიარაღებაში.

СВД-ს დაჭირდა ბევრად უფრო სერიოზული ჩარევა კონსტრუქციაში იმისთვის, რომ მომხდარიყო მისი ტრანსფორმირება “ბულპაპში”, საჭირო გახდა ავტომატიკის და დენთის აირების სისტემის საფუძვლიანი გადაკეთება. 

СВУ  არ იყო პირველი სნაპერული ბულპაპი, 1982 წელს Walther-მა გამოუშვა WA-2000, ნახევრად ავტომატური სნაიპერული შაშხანა, გათვლილი სამ კალიბრზე მათ შორის მძლავრ .300 Winchester Magnum-ზე.  ძალიან მაღალი ფასის გამო WA-2000-ის წარმოება მალევე შეწყდა და ის ეხლა წარმოადგენს ნებისმიერი სერიოზული კოლექციონერის ოცნებას. ფასების მიმოხილვა არ წარმოადგენს ამ სტატიის მიზანს მაგრამ მაინც დავწერ, რომ WA-2000-ის ფასი დღეს აღწევს 70 000  დოლარს. СВУ ასევე არ იყო პირველი “ბულპაპად” გადაკეთებული ავტომატური შაშხანა. 80-ნი წლების დასაწყისში ისრაელში შეიქმნა “ბულპაპის” ტიპის სნაიპერული შაშხანა  Sardius M36 Sniper Weapon System.  საფუძვლად აღებული იყო ამერიკული M14/Springfield M1 შაშხანა, რომელიც საფუძვლიანად გადაკეთდა.  იარაღი გამოდიოდა მცირე რაოდენობით და ისევე, როგორც СВУ შეზღუდუდლად მიღებული იყო შეიარაღებაზე სანამ უარი ითქვა მცირე პარტიებით შეძენაზე და მის ნაცვლად მიღებულ იქნა შეიარაღებაში აშშ-დან მიღებული Remington M-24.

ყურადღებას იქცევს მასიური დეფლექტორი რომელიც ფარავს იარაღის რესვიერს და იცავს მსროლელს მასრებისგან. ექსტრაქცია მხოლოდ მარჯვნივ ხდებოდა. სურათზე არის მოდელი M89 AR, რომელსაც უშვებდა ასევე ისრაელის Technical Equipment International, “სარდიუსის” გაკოტრების შემდეგ. СВУ-სგან განსხვავებით M89 იყიდებოდა ესქპორტზეც. 

90-ან წლებში რუსეთში, საბაზრო ეკონომიკის პირობებში ნებისმიერი ახალი იარაღი/პროტოტიპი განიხილებოდა როგორც საექსპორტო პროდუქტი და ასევე AK-74 პერსპექტიული შემცვლელი. ყოველი ასეთი პროტოტიპის შესახებ ხდებოდა ეგრევე ცნობილი, რაც განსხვავდებოდა საბჭოთა კავშირში მიღებულ პრაქტიკისგან, როდესაც ყველა პერსპექტიული პროექტი იყო მკაცრად გასაიდუმლოებული. 90-ან წლებში შექმნილი რუსული იარაღები მეტ წილად წარმოადგენდნენ რუსული/საბჭოთა და უცხოური წარმოების არაღებში გამოყენებული გადაწყვეტილებების კომპილაციებს და მათ შორის ასევე იყო მართლაც რომ უცნაური მოდელები, რომელთა ზუსტი დანიშნულების გამოცნობა დიდ სიძნელეს წარმოადგენს. “ბულპაპების” ევოლუციის თვალსაზრისით გარკვეულ ინეტერესს წარმოადგენს ტულას საკონსტრუქტორო ბიუროს ქმნილება სახელწოდებით А-91. ეს არის საბრძოლო შაშხანა გათვლილი შუალედურ ვაზნებზე. იარაღში ფართოდ არის გამოყენებული პლასტმასები, ხოლო მის თავისებურებებს განეკუთვნება მასრების ექსტრაქცია წინიდან, ლულის ზევიდან განალგებული მილის გამოყენებით და ასევე ინტეგრირებული ყუმბარმტყორცნი. ეს იარაღი დღემდე არ გაცდა პროტოტიპის სტადიას, ხანდახან ხდება მისი დემონსტრირება  სხვადასხვა გამოფენებზე, მაგრამ მისი შეძენის მსურველი დღემდე არ გამოჩენილა. რუსებმა ტრადიციულად მიიწერეს მასრების წინ ექსტრაქციის სქემის გამოგონება, მართლაც კორობოვის და აფანასიევის პროტოტიპები ასეთ სქემას იყენებდნენ, მაგრამ მასრების წინ ექსტრაქცია გვხვდება ბევრად ადრე ჯერ კიდე მაქსიმის ტყვიამფრქვევში, ასე რომ ……

სურათზე ასახული არის А-91-ის საექსპორტო ვარიანტი გათვლილი 5.56 კალიბრის ვაზნაზე. ყურადღებას იქცევს ერთმხრივი მცველი/სროლის რეჟიმების გადამრთველი და ასევე ის ფაქტი, რომ იარაღი იყენებს “კალაშნიკოვის” ავტომატის მჭიდს, თუმცა საექსპორტი ვარიანტი უნდა ჩემი აზრით იყოს პირველ რიგში გათვლილი STANAG-ის მჭიდზე.  იგივე “დეფექტი”  გადმოყვა 5.56 კალიბრის “კალაშნიკოვების” სამოქალაქო ვარიანტებსაც. 

კონვერსიული “ბულპაპის” კიდევ ერთი მაგალითი არის უკრაინული “Вепр” “შექმნილი” 2000-ნი წლების დასაწყისში. მე გამიჭირდება კლასიფიცირება ამ პროექტების კონსტრუქციული თვალსაზრისით იმიტომ, რომ დამრჩა შთაბეჭდილება, რომ ეს იარაღები იქმნებოდა ერთი მიზნით, თითიდან გამოწოვილი მოტივით, კორუფციული შეთნახმების საფუძველზე მათი “შეტენვა” თავდავცის უწყებისთვის და ფულის გაკეთება. უკრაინის და ალბათ რუსეთის შემთხვევაში სწორედ ეს იყო ლეიბ-მოტივი, რომელმაც განაპირობა კონვერსიული “ბულპაპების” გამოჩენა. რაიმე სერიოზულ კვლევით საქმიანობაზე ლაპარაკი არ შეიძლებოდა, რაც გამოიხატა იმაში, რომ ორივე შემთვევაში იარაღები იყო ძალიან ნედლი და არასრულყოფილი.

უკრაინელების კიდევ ერთი მცდელობა “კალაშნიკოვების” ჩანაცვლების, “ბულპაპი” სახელად “Малюк”,  რომელიც პრაქტიკულად იმეორებდა სამხრეთ-აფრიკული СR-21-ის კონცეფციას. აიღე იარაღი რომელიც გაქვს და გაახვიე ლამაზ შეფუთვაში, მერე შეთავაზე სახელმწიფოს და არ დაგავიწყდეს “ატკატი”.

ობიექტურობისთის უნდა აღინიშნოს, რომ კალაშნიკოვის ბულპაპად ქცევის მცდელობები ასევე “დაფიქსირდა’ ბულგარეთში (გ.დ. ბაკალოვის პროტოტიპი, 90-ნი წლები), ფინეთში (Valmet M82 80-ნი წლების დასაწყისი), და სომხეთში (K-3, 1999 წელი), მაგრამ მცირე პარტიებით წარმოებას საქმე არ გაცდა. ჩემთვის უცნობია ხდებოდა თუ არა რამე ანალოგიური საქართველოში, თუმცა მე გამიგია, რომ იყო მცდელობების “კალაშნიკოვების” კუსტარული წესით “ბულპაპებად” გადაკეთების, მაგრამ ასეთი ტრანსფორმაციის მიზეზი ყოველთვის იყო მიღებული იარაღის არალეგალური მიზნებისთვის (დანაშაულებრივ საქმიანობაში) გამოყენება.

წესით ამ დროისთვის უნდა გაგიჩნდეთ კითხვა, რა ხდებოდა ამასობაში აშშ-ში? “ბულპაპების” თვალსაზრისით საინტერესო არაფერი.  მეორე მსოფლიო ომის შემდეგ, აშშ-ის შეიარაღებული ძალები სერიოზულად არც განიხილავდნენ ‘ბულპაპების” სქემის იარაღის შეიარაღებაში მიღებას და საქმე არ გაცდა ცალკეულ პროტოტიპებს. სანამ M14-ს მიიღებდნენ შეიარაღებაში არსებობდა ჯონ გარანდის მიერ შექმნილი 7.62 კალიბრის პროტოტიპი ინდექსით T31, რომელიც აგებული იყო ბულპაპის სქემით. გარანდმა გამოიყენა ეს სქემა იმისთვის, რომ დაეკმაყოფილებინა მაქსიმალური დასაშვები წონის პრობლემები. იარაღი გამოვიდა მაინც საკმაოდ მძიმე, ავტომატიკის სქემა რომელიც იყენებდა დენთის აირების “მახის” პრინცპს და თან უზრუნველყოფდა ლულის და გარსაცმის იძულებით გაგრილებას, ასევე იწვევდა დენთის აირების სისტემის მნიშვნელოვან დაბინძურებას. საბოლოო ჯამში მასზე უარი ითქვა.  რამდენიმე  “ბულპაპი” შეიქმნა აშშ-ის შეიარაღებული ძალების მიერ ინიცირებული “სპეციალური დანიშნულების ინდივიდუალური იარაღის” პროგრამის და მისი განშტოებების ფარგლებში, მაგრამ საქმე არ გაცდა რამდენიმე ძალიან ნედლი პროტოტიპის შექმნას. ამჯერად აშშ-ის შეიარაღებული ძალები არ იყენებენ “ბულპაპის” ტიპის იარაღებს, მაგრამ “ბულპაპები” ფართოდ არიან წარმოდგენილი  სამოქალაქო ბაზარზე.

ერთ-ერთი იარაღების კლასი, სადაც ბულპაპის სქემა ფართოდ იქნა გამოყენებული, არის მსხვილკალიბრიანი შაშხანები, როგორც სპაიპერული იარაღის ვარიანტში ასევე, როგორც უფრო ადრინდელი კონცეფციით, ტანკ-საწინააღმდეგო იარაღის როლში.  ასეთი იარაღები ყოველთვის გამოირჩეოდნენ მარტივი ან თუ გნებავთ პრიმიტიული კონსტრუქციით, ხოლო გრძელი ლულის და დიდი მასის გამო, ასეთი იარაღები ყოველთვის იმყოფებოდნენ დასაშვები წონის და გაბარიტების ზედა ზღვარზე. ბუნებრივია “ბულპაპის” სქემა განიხილებოდა და აქტიურად გამოიყენებოდა, როგორც ყველზე ეფექტური  საშუალება, როგორც მინიმუმ იარაღის გაბარიტების შემცირების, რაც გახდიდა ამ იარაღს უფრო მანევრირებადს და ადვილად გადასატანს. ძალიან ადრინდელი მოდელები, როგორიც მაგალითად Solothurn S18 (1934 წელი)  წარმოადგენდნენ პრაქტიკულად “ნახევრად ბულპაპების” (მჭიდი განლაგებული გვერდიდან სახელურის თავზე), უფრო გვიან შექმნილი მოდელები უკვე იყენებენ კლასიკურ “ბულპაპის” სქემას.  ასეთი იარაღები წარმოდგენილია, როგორც ნახევრად-ავტომატურები მაგალითად .50 კალიბრის Barret XM500 (აშშ, 2006 წელი) ასევე გრძივად მოძრავი საკეტით, მაგალითად რუსული  12.7მმ-ნი ВМ-2000 (2000-ნი წლების დასაწყისი). ამ კლასისი იარაღების ზოგი მოდელი შეიძლება იყოს გათვლილი 20მმ-ან ჭურვებზე და იყენებდეს სხვა საინტერესო ტექნიკურ გადაწყვეტილებებს. 

გამოშვებული 90-ან წლებში ხორვატიაში, ეს 20მმ-ნი შაშხანა/ქვემეხი იყენებს “რეაქტიულ” კონტრ-უკუცემის სისტემას, რომელიც მოიხმარს ლულიდან აღებულ დენთის აირებს უკუცემის დახშობის მზინით, დაალოებით იგივე პრინციპით რაც განხორციელებულია რეაქტიულ ყუმბარმტყორცნებში.” ბულპაპის” სქემის გამოყენებით ამ მძლავრი იარაღის სიგრძე სულ რაღაც 1300მმ-ია, საიდანაც ლულის სიგრძე 920მმ-ია. 

ასე, გამოვიდა, რომ სწორედ ცეცხლსასროლი იარაღის ამ მძიმე კლასში, “ბულპაპის” კონფიგურაცია გახდა შედარებით უფრო ათვისებული და პროცენტულად სწორედ ამ კლასში “ბულპაპის” სქემა ყველაზე ფართოდ არის წარმოდგენლი. რაც გასაკვირი არ არის. გაბარიტებით და წონით, მსხვიკალიბრიანი შაშხანების ყოველთვის იმყოფეოდნენ დასაშვები წონის და გაბარიტების ზედა ზღვარზე და ზომის და წონის შემცირების პრობლემა ყველაზე მწვავედ სწორედ ამ კლასში დგას.

რახან ვახსენეთ კორობოვის და გარანდის პროტოტიპები, იქნებოდა უსამრთლო ასევე არ გვეხსენებინა შვედური კომპანია “ინტერდინამიკი”, სადაც მოღვაწეობდა ნიჭიერი შვედი კონსტრუქტორი გეორგ კელლგრენი. 70-ან წლებში ამ კომპანიაში, რომლის სახელი ალბათ არც გაუგია იარაღების მოყვარულების უმეტესობას, საკმაოდ საინტერესო რამეები იქმნებოდა. პირველ რიგში ეს იყო პერსპექტიული მცირეკალიბრიანი საბრძოლო შაშხანები “ბულპაპის” კონფიგურაციაში და ასევე პერსპექტული მცირეკალიბრიანი (4.5მმ) წრიული აალების ვაზნები.

5.56 კალიბრრის ინტერდინამიკის პროტოტიპი MKS, სადაც მჭიდი განთავსებულია სახელურში. მოგვიანებით კელგრენი გამოუშვებს იგივე სქემის მქონე სამოქალაქო .22WMR კალიბრის СMR-30 კარაბინს 

ინტერდინამიკის 4.5 კალიბრის “ბულპაპი” MKR. ამ იარაღს ბევრი თავისებურება ქონდა მაგრამ ალბათ მთავარი იყო, ის რომ  მთელი იარაღი აწყობილი იყო სქელი და ხისტი ლულის ირგვლივ. 

MKR-ში გეორგ კელლგრენმა ორიგინალურად გადაწყვიტა მასრების ექსტრაქციის პრობლემა. ექსტრაქცია ხდებოდა მჭიდის უკან განალგებული არხიდან, ქვევით. ბუნებრივია ასეთი გადაწყვეტილება გამორიცხავდა საკეტის უკან დამრტყმელ-სასხლეტი მექანიზმის ელემენტების განლაგებას და ამიტომ MKR ისროდა ღია საკეტიდან. ახალი 4.5x26r ვაზნა იყენებდა მკვეთრად გამოხატულ კონუსური ფორმის მასრას, რის გამოც მისი მჭიდი იყო ნახევარწრის ფორმის.  MKR გამოვიდა მოსახერხებელი საერთო სიგრძით მხოლოდ 800მმ, მსუბუქი – იწონიდა 3 კილოგრამამდე და დიდი ტევადობის – 50 ვაზნა. ტყვიის მაღალი საწყისი სიჩქარე იძლეოდა  300 მეტრამდე ეფექტური სროლის წარმოების შესაძლებლობას. სამწუხაროდ, დასავლეთის ქვეყნების მიერ 5.56×45  კალიბრის მასიურმა მიღებამ შეიარაღებაში არ მისცა საშუალება ინტერდინამიკს განევითარებინა თავისი პროექტები და სამუშაოებიც შეწყდა.

უკვე შემდგომ კელლგრენი გადადის სამუშაოდ აშშ-ში, სადაც აფუძნებს კომპანიას სახელად Kel-Tec СNC. ეს კომპანია დღესაც გამორჩევა იმით, რომ უშვებს არაორდინარულ იარაღს, რომელიც რბილად, რომ ვთქვათ არ გავს სხვა კომპანიების ტიპიურ ნაწარმს. მსუბუქი, მარტივი პისტოლეტები ძალიან დაბალ ფასად, დასაკეცი 9მმ-ნი კარაბინები, .22WMR კალიბრის 20 ვაზნიანი პისტოლეტი, ყველაფერი ეს კომპანიას კარგად ეყიდება და როგორც ჩანს მისცა საშუალება კელგრენს გაეგრძელებინა მუშაობა ორიგინალური კონსტრუქციის “ბულპაპის” ტიპის შაშხანებზე. 2008 წელს “კელ-ტეკმა”, ფლორიდას შოტ-შოუზე წარმოადგინა .308 კალიბრის ნახევრად-ავტომატური ბულპაპი “RFB”. ფუტურისტული დიზაინის იარაღი გამოირჩეოდა იმით, რომ პირველ რიგში იყო გათვლილი ძლიერ .308 Win კალიბრზე. გამოყენებული იყო სქემა, რომელსაც კელგრენი იყენებდა თავის ადრინდელ პროტოტიპებში. ასეთ სქემაში ლულა თითქოს ასრულებდა იარაღის “ხერხემლის” როლს (სიტყვა ხერხემალს თავისი იარაღის კონსტრუქციის აღწერისას კელგრენი თავად იყენებს), და მასზე იყო აწყობილი დანარჩენი იარაღი.  საკეტის ჩაკეტვა ხორციელდებოდა ვერტიკალურ სიბრტყეში, ვაზნების ექსტრაქცია ხდებოდა ზევით, სპეციალურ არხში, რომელიც ყრიდა მასრებს წინიდან ლულის დაბოლოებასთნ. აღნიშნული სქემა კელგრენმა ასევე გამოიყენა უფრო ადრინდელ თავის იარაღში, კომპაქტურ კარაბინში SUB-16. დენთის აირების სისტემა იყო უფრო ტრადიციული, დგუშიანი, მოკლე სვლით და ასევე აღჭურვილი იყო დენთის აირების რეგულატორით.

Kel-Tec RFB. ამ მოდელის პროტოტიპებზე მუშაობისას კელგრენი ექსპერიმენტირებდა სხვადასხვა ექსტრაქციის ვარიანტებთან, აქიდან ყველაზე საინტერესო იყო მოდელი, რომელიც იკვებებოდა ორი ერთმანეთისგან დაშორებული ერთრიგიანი მჭიდებიდან, რომლებიდანაც რიგ-რიგობით  ხდებოდა ვაზნების მიწოდება, ხოლო ადგილი მათ შორის იყო გამოყენებული მასრების ქვევით ექსტრაქციისთვის. შემდეგ კელგრენმა ამ სქემაზე უარი თქვა და დაუბრუნდა ექსტრაქციას წინიდან და ტრადიციული კონსტრუქიის მჭიდს (FN FAL-ის). 

RFB-ს მოყვა 5.56 კალიბრის მოდელი RDB (RFB Round ejecting Front Bullpup, RDB – Rounds ejecting Down Bullpup).  როგორც სახელიდან ხდება გასაგები, ამჯერად კელგრენი დაუბრნდა პირველად MKR-ში განხორციელებულ ექსტრაქციის სქემას, მჭიდის უკან განლაგებული არხის მეშვეობით. ორივე ამ გადაწყვეტილებამ ეფექტურად მოაგვარა “ბულპაპების” ორმხრივობის პრობლემა.  აღარ არის საჭირო მასრის ექსტრაქცის მიმართულების შეცვლა, მართვის ელემენტები ორმხრივია და საღვედეებიც კი, განლაგებულია ორივე მხრიდან. მხოლოდ საკეტის სახელურის განლაგების შესაცვლელად არის საჭირო იარაღის დაშლა, რაც არ არის კრიტიკული შეზღუდვა.  პრობლემა რომელიც უკავშირდება ჩახმახის განლაგებას, გადაწყდა მისი უკიდურესად უკან, კონდახში განლაგებით, და იმისთის რომ მიწვდეს ნემსას ის ასრულებს საკმაოდ გრძელ მოძრაობას, რომ “გადაახტეს” ექსტრაქციის არხს და მიწვდეს საკეტს, რომელშიც არის განლაგებული ნემსა. დღევანდელი მდგომარეობით, Kel-tec RDB არის ალბათ ყველაზე მარტივი, ტექნოლოგიური და ერგნომიული ბულპაპის სქემის 5.56 კალიბრის იარაღი. მხოლოდ დავაზუსტებ იმას, რომ ორივე ეს იარაღი არანაირად არ იქმნებოდა, როგორც სამხედრო-საბრძოლო იარაღი. თავისი კონცეფციით და კონსტრუქციით ეს არის წმიდა სამოქალაქო იარაღები.

ცნობილმა და ცეცხლსასროლი იარაღის ერთ-ერთი ყველაზე მსხვილმა მწარმოებელმა, ბელგიურმა “FN”-მაც შეიტანა თავისი წვლილი “ბულპაპების” ევოლუციაში. ამ კომპანიას ეკუთვნის ორი სერული წარმოების “ბულპაპის” ტიპის იარაღი, რომელიც იმსახურებს ამ მიმოხილვაში მოხვედრას. ეს არის ფუტურისტული 5.56 კალიბრის საბრძოლო შაშხანა FS-2000 და არანაკელბ ფუტურისტული 5.7მმ კალიბრის პისტოლეტ-ტყვიამფრქვევი P90.  ორივე ეს იარაღი არის ორმხრივი მართვის ელემენტებით და ექსტრაქციის სქემითაც,  მაგრამ ექსტრაქციის პრობლემა გადაწყვეტილია ორივე იარაღში განსხვავევბულად. FS-2000  ახორციელებს ექსტრაქციას ლულის წინიდან და იკვებება სტანდარტული 30 ვაზნიანი მჭიდებიდან, რომელიც არის სახელურის უკან განალგებული, როგორც კლასიკურ “ბულპაპებში”. P90-ში მასრების ექსტრაქცია ხდება ქვევიდან, ხოლო იკვებება იარაღი მჭიდიდან რომელიც ისევე როგორც გერმანულ ექსპერიმნტულ H&K G11-ში განლაგებულია ლულის ზევიდან. გარდა ამისა ვაზნები მჭიდში განლაგებულია ლულის პერპენდიკულარულად, და მიწოდების დროს სპეციალური მოწყობილობა უზრუნველყოფს მათ შეტრიალებას და ასე მიწოდებას. FS-2000-ში მასრების “გადამისამართება” ლულის ზევიდან განალგებულ საექსტრაქციო არხში  ხდება მოძრავი ღარის მეშვეობით.  სხვა “ბულპაპისგან”  (მაგ. Steyr AUG)  P90-ს ერგო მოსახსნელი დამრტყმელ-სასხლეტი მექანიზმის მოდული განლაგებული იარაღის უკანა ნაწილში და პრაქტიკულად მთლიანად (ჩახმახის ჩათვლით) დამზადებული პლასტმასისგან. P90 შექმნილი როგორც ჯარისკაცის ინდივიდუალური დაცვის იარაღი თავის ვაზნასთან ერთად, შესაძლებლობით დაამარცხოს ინდივიდუალური ჯავშანი (ჟავშანჟილეტი, ჩაფხუტი), ანუ ის ასრულებს იმ როლს რისთვისაც შექმნა. გარდა ამისა ის არის ერთ-ერთი ყველაზე ორიგინალური “ბულპაპი”, რომელიც ოდესმე შექმნილა და ამ ეტაპზე მსოფლიოშ ერთადერთი, რომელსაც გააჩნია კვების ასეთი ორიგინალური სისტემა. FN თავისმხრივ იმსახურებს ქებას, რომ შეძლო შეექმნა ასეთი ორიგინალური იარაღი, რომელიც თან მუშაობს საიმედოთ.

ვაზნების ექსტრაქციის სქემა ლულის ზევით განლაგებული საექსტრაქციო არხის მეშვეობით.  მარცხნივ FN-2000 მოძრავი ღარით, მარვნივ Kel-Tec RFB ორმხრივი ვერტიკალურად მოძრავი ექსრაქტორით. 

P90 (ზევით) გამოდგა კომერცილად უფრო წარმატებული ვიდრე FS-2000, თუმცა ორივე იარაღი არის ზუსტი, საიმედო და უკიდურესად ფუტურისტული. 

ალბათ ყველა ბულპაპიდან ყველაზე მრავალფეროვანი და საინტერესო ბიოგრაფია აქვს ისრაელში IWI-ის მიერ გამოშვებულ 5.56 კალიბრის ‘ტავორს”. TAR-21, Tavor Assault Rifle-21 ანუ 21-ე საუკუნის საიერიშო შაშხანა, შეზღუდულად იყო მიღებული შეიარაღებაში ისრაელის შეიარაღებული ძალების მიერ ჯერ კიდევ 2001 წელში. ტექნიკურად “ტავორი” გამოიყურება საკმაოდ უჩვეულოდ, როგროც პრაქტკულად ყველა “ბულპაპი”. სისტემა იყენებს ტრადიციულ ჩაკეტვის და ავტომატიკის სქემას, ბრუნავი საკტით და დენთის აირების გამოყენებით, დგუშის გრძელი სვლით. იკვებება “ტავორი” სტანდარტული STANAG-ის მჭიდებიდან. ექსტრაქციის პრობლემა გადაწყვეტილია ისევე, როგორც AUG-ში, იცვლება საკეტის თავი, ექსტრაქციის ფანჯრის ხუფის გადაადგილებით და სურვილის მიხედვით საკეტის სახელურის გადანაცვლებით. პირადად ჩემი აზრით ყურადღებას იქცევს ის რომ, როგორც ჩანს “ტავორი” აგებულია, როგორც Kel-Tec RFB, სადაც ლულა ასრულებს იარაღის ხერხემლის როლს და ოპტიკაც და სხვა ელემენტებიც მაგრდება ზედ. განსხვავება კიდე ის არის, რომ RFB-ს ლულა არის ამის გამო სპეციალურად სქელკედლიანი, ხოლო “ტავორის” ლულა არა. შესაბამისად ჩნდება კითხვა, როგორ რეაგირებს იარაღი ხანგრძლივი სროლის შედეგად გახურებაზე და ხომ არ იცვლება ამის გამო მოხვედრის წერტილი? მე ასევე არ მომწონს ის ფაქტი, რომ იარაღის ოპერატორს არ შეუძლია ექსტრაქციის მიმართულების შეცვლა. თუ აშშ-ში იყიდიდით X-95-ს იმისთვის რომ ექსტრაქციის მიმართულება შეგეცვალათ უნდა გაგეგზავნათ ის კომპანიაში, რომელიც შეასრლებდა ამ სამუშაოებს თქვენთვის და ასევე იარაღთან ერთად დაგიბრუნდებდათ გამოცვლილ საკეტის თავს. რატომ უბრალოდ არ ხდებოდა საკეტების გაყიდვა ჩემთვის უცნობია, მაგრამ ალბათ რაღაც მიზეზები არსებობს.  გასაგებია შეიძლება ვიღაცას ქონდეს მთელი სახელოსნო ფარეხში ყველანაირი ინსტრუმენტით და “ტავორის” საკეტის მოდულის დაშლა არ წარმოადგენდეს პრობლემას, ისევე როგროც საკეტის “მარცხენასაჭიანი” გულის შეკვეთა, მაგრამ თუ რამე არ იშლება ინსტრუმენტების გარეშე, რამე არ წერია ინსტრუქციაში და არ მოყვება საჭირო დეტალები, არ შეიძლება ჩაითვალოს რომ ეს ოფცია იარაღს გააჩნია. ასე რომ ეს ცალსახად არის “ტავორის” კონსტრუქციის მინუსი, რაც მიუხედავად ამისა არ უშლის მას ხელს იყოს ერთ-ერთი ყველაზე კომერციულად წარმატებული “ბულპაპი”.

ტავორის ძირითადი ნაწილები. ყუარდღებას იქცევს ჯონსონ/სტოუმერის საკეტი, შედარებით თხელ ლულაზე შესრულებული სამაგრები რომელზეც ყენდება “პიკატინი”. საკეტის და დამაბრუნებელი ზამბარების მოდული არ იშლება ოპერატორის მიერ, რაც ჩემი აზრით არ არის სწორი გადაწყვეტილება.  სურათზე ასახულია .300 კალიბრზე გადამყვანი ნაკრები, მაგრამ სურათი ხარისხის გამო გამოდგება “ტავორის” მოწყობილობის ასახსნელად.

ისრაელის  ჯარში მოხვედრის შემდეგ, ამ იარაღმა განიცადა უამრავი ცვლილება.  2006 წლიდან ჯარმა დაიწყო  CTAR-21 (ლულის სისგრძე 38 см) მიღება, 2009 წლიდან MTAR-21 (ე.წ.  “მიკრო-ტავორი” ლულის სიგრძით 33 სმ) და 2014 წლიდან – მოდერნიზირებული “მიკრო-ტავორების”. პარალელურად გამოიყენება მოდელები ოთხჯერადი “ტრიჯიკონებით” და ლულისქვეშა ყუმბარმტყორცნებით. ამჟამად “ტავორებით” არის შეიარაღებული თითქმის ნახევარი ქვეითი შენაერთების და ასევე სპეცდანიშნულების შენაერთების გარკვეული რაოდენობა. სპეცრაზმებში არის საკმაოდ მაღალი კადრების როტაცია და საკმაოდ მრავალფეროვანი არსენალები, რის გამოც ბუნებრივია მათი გადაყვანა “ტავორზე” გაგრძელდება დიდი დრო ან ეს მოხდება მხოლოდ ნაწილობრივ. 2018 წელს უნდა დასრულებულიყო სარეზერვო ნაწილების გადაყვანა “ტავორებზე”. გარდა ყველაფერი ამისა “ტავორი” არის ყველაზე კარგად გაყიდვადი ისრაელის წარმოების იარაღიც, რომლის ლიცენზიური წარმოებაც კი არის დაწყებული ან იგეგემება რიგ ქვეყნებში.   ”ტავორის” სამოქალაქო ვარიანტი – X-95, არის ყველაზე კარგად გაყიდვადი სამოქალაქო “ბულპაპი” აშშ-ში.   2004 წლის 26 მაისს, დამოუკიდებლობის დღის პარადზე გამოჩდნენ “ტავორები” ქართველების ხელში, რამაც საკმაოდ დიდი გაკვირვება გამოიწვია ყველგან. ჩემთვის უცნობია როგორ გამოიჩინა თავი “ტავორმა” საქართველოში, მაგრამ როგორც ჩანს რაიმე მასშტაბურ გადაიარაღებამდე საქმე არ მივიდა და ამჯერად “ტავორებით” მოძრაობს მხოლოდ დაცვის პოლიცია.

ალბათ ყველაზე ახალი ‘ბულპაპი” რომელიც იქნებოდა როგორც საბრძოლო იარაღი არის 2014 წელს წარმოდგენილი პოლონური “Grot”, რომლის წარმოება იგეგმება FB “Łucznik” Radom-ის ახალ ქარხანაში. იარაღი თავიდან ბოლომდე არის პოლონური პროექტი, რომლის მიზანი არის ახალი 5.56 კალიბრის საბრძოლო იარაღების ოჯახის შექმნა, რომლითაც შეიარაღებდა პოლონეთის არმია. უნიკალურობა ამ პროექტის მდგომარეობს იმაში, რომ ერთი და იგივე რესივერს იყენებს ორი პერსპექტიული იარაღი, ერთი შექმნილი როგორც კონვენციონალური შაშხანა, მეორე, როგორც ბულპაპი. 7 ნაწილის გამოცვლა/დაყენება არის საჭირო, რომ კონვენციონალური შაშხანა გადაიქცეს ბულპაპად. ოპერატორს შეუძლია განახორციელოს ტრანსფორმაცია საკუთარი ხელებით. თექნიკური თვალსაზრისით ასეთი მიდგომა იმსახურებს მოწონებას, მაგრამ პრაქტიკული თვალსაზრისით რა უპირატესობები აქვს ასეთ სქემას ჯარისკაცისითვის/მსროლელისთვის ჩემთვის გაუგებარია. დანარჩენში იარაღი მეტ წილად ტრადიციული კონსტრუქციის არის.  AR-18 ტიპის საკეტი, ორ პოზიციანი დენთის აირების რეგულატორი, ორ ადგილას სახელურთან და მჭიდთან  განლაგებული მჭიდის ღილაკი. ექსტრაქცია ხდება მარჯვნიდან ან მარცხნიდან.  მე ვერ მოვიპოვე ინფრომაცია რამდენად ადვილია ექსტრაქციის მიმართულების შეცვლა, მაგრამ როგორც სურათებიდან ჩანს, საჭირო იქნება საკეტის თავის გამოცვლა და რესივერზე განლაგებული ხუფის ადგილის შეცვლა.

იარაღების ოჯახი, რომელიც შეიქმნა ერთიანი რესივერის ირგვლივ ითვლის 10 განსხვავებულ მოდელს, 5 “ბულპაპს” და 5 კლასიკური სქემის იარაღს. 

სამოქალაქო ბაზარზე წარმოდგენილ “ბულპაპებს”  რაც შეეხება, ძალიან ბევრი წვრილი კომპანია (და არც ისე), ცდილობდა ექცია “ბულპაპის” ფუტურისტული დიზაინი გაყიდვის ფაქტორად და შესაბამისად საკმაოდ ბევრი ასეთი მოდელი არსებობდა და არსებობს . ზოგი ცნობილი, ზოგი ნაკლებად ცნობილი, ზოგ მუშა იარაღი, ზოგი საერთოდ უვარგისი. მე შეგნებულად არ გამყავს ამ კატეგროაში სამოქალაქო იარაღების მწარმოებელი  Kel-Tec-ი, იმიტომ რომ  გეორგ კელგრენი თავიდან ქმნიდა საბრძოლო იარაღს, ზოგადად იყო გატაცებული ბულპაპის კონცეფციით  და ალბათ ნაკლებად ადარდება ფინანსური საკითხი ან სურვილი მომხმარებლების შეტყუების უჩვეულო დიზაინებით.

სამოქალაქო ბაზარზე “ბულპაპები” არსებობს პრაქტიკულად ყველა ვარიანტში, შაშხანა, თოფი და თუ გნებავთ პისტოლეტის და რევოლვერის ფორმატშიც კი, ბევრი პევმატური “ბულპაპიც” არსებობს. გარდა ამისა იყიდება ნაკრებები, რომლებიც იძლევიან საშუალებას პოპულარული მოდელების კონვერტაციას “ბულპაპებში”. ჩემი აზრით უმეტესობა ამ იარაღების სხვა არაფერია თუ არა გასართობი საშუალება ჰიპსტერისთვის და ალბათ არც ერთი მათგანი არ კვალიფიცირდება, როგორც სერიოზული საბრძოლო/თავდაცვითი  იარაღი, მხოლოდ ძალიან იშვიათი გამონაკლისებით. ასეთ იარაღებში არ უნდა ეძებო ერგონომიკა, საიმედოობა და დიდი რესურსი. როგორც წესი მწარმოებელბი  არც ორმხრივობის პრობლემაზე იტკიებდნენ თავს. იმისთვის, რომ დავაკმაყოფილო თვქენი ცნობისმოყვარეობა მე შემოგთავაზებთ რამდენიმე  მოდლეის მოკლე მიმოხილვას, იმისთვის, რომ შეგექმნათ წარმოდგენა რამდენად მრავალფეროვანია სამოქალაქო “ბულპაპების” ოჯახი.

პოპულარული მოდელის “ბულპაპის” ვარიანტის კარგ მაგალითს წარმოადგენს ზე-პოპულარული Mossberg 500-ის “ბულპაპი”, რომელსაც კომპანია ადრე უშვებდა ქარხნული წესით. ბუნებრივია რამე ორმხრივობაზე და ერგონომიკაზე ლაპარაკი ზედმეტი იყო, მაგრამ ფუტურისტული დიზაინის გამო ეს თოფი მოხვდა რამდენიმე 80-ნი 90-ნი წლების ბლოკბასტერში და არც ისე ცუდათ იყიდებოდა. ამჯერად რამდენიმე კომპანია უშვებს ნაკრებებს, რომლებიც გაძლევენ საშუალებას გადააკეთო “მოსბერგ 500″ და “რემინგტონ 870″.  ალბათ საუკეთესო “ბულპაპი” გამოვიდოდად “იტაკა 37″-ის ბაზაზე, გამომდინარე იქიდან, რომ ეს “პომპა” მასრების ექსტრაქციას ქვევიდან ახორციელებს.

რა თქმა უნდა თურქეთი ვერ დატოვებდა “ბულპაპებს” ყურადღების გარეშე და იქ გამოდის რამდენიმე 12 კალიბრის ბულპაპი. ზოგადად, გლუვლულიანი თოფების ყველაზე უცნაური და გიჟური ვარიანტებით თურქეთი უსწრებს მთელ მსოფლიოს, მაგრამ “იუთუბზე” ეხლაც დევს ვიდეო სადაც ერთი ადამიანი ხსნის რამდენიმე შეფუთვას ასეთი ახალი თოფებით, საიდანაც უმეტესობა ან არ მუშაობს ან ეგრევე იკეთებს ბზარებს რესივერზე, სულ რაღაც 5-10 გასროლის შემდეგ.  მიუხედავათ ამისა ფუტურისტული “ბულპაპ” თოფები ბოლო რამდენიმე წელი ვირუსივით მრავლდებიან და ერთგვარ ფენომენსაც წარმოადგენენ, ხოლო მათ უმტეტესობას უშვებენ თურქული კომპანიები. ალბათ ამის მიზეზი არის ტექნოლოგიების განვითარება, რაც იძლევა საშულებას უმოკლეს ვადებში კომპიუტერლი პროგრამებით და კომპიუტერით მართვადი დაზგებით, მოხდეს ახალი იარაღის დაპროექტება და გამოშვება. იმის თქმა რომ ყველა თურქული 12 კალიბრის ბულპაპი ნაგავია იქნება არასწორი, მაგრამ თუ ეძებთ საიმედო თოფს ალაბთ ყველაზე ბოლოს უნდა განიხილოთ ასეთი ვარიანტები. სურათზე არის Uzkon-ის წარმოების 12 კალიბრის ნახევრად-ავტომატური “ბულპაპი”.

პოპულარული და მოსახერხებელი გამოდგა თავდაპირველად ამერიკული Red Jacket Firearms-ის მიერ გამოშვებული ნაკრები ZK-22, რომელიც აქცევდა რუგერის პოპულარულ მცირეკალიბრიან შაშხანას “ბულპაპად”.

პოპულარული და იაფი იარაღების კატეგორიაში ყოველთვის იყო “სურპლუს” იარაღიც (რასაც ჩვენთან “ენზეს” იარაღს ეძახიან). ბუნებრივია გაჩნდებოდა ვინმე ვინც შეეცდებოდა მათ გადაკეთებას “ბულპაპად”. სურათზე არის  ამერიკული Center Balanced Rifle Platform Systems-ის ნაკრები დაყენებული საბჭოთა 7.62 კალიბრის СКС-ის ტიპის კარაბინზე.

ასევე ხსენებას იმსახურებს 1992 წელს ამერიკული “ბუშმასტერის” მიერ გამოშვებული 5.56 აკალიბრის “ბულპაპი”, რომელსაც საფუძვლად ედო ავსტრალიური შაშხანა, რომელმაც წაგო კონკურსი ავსტრიულ AUG-თან.  Bushmaster M17S გამოდიოდა არც მეტი არც ნაკლები თითქმის 13 წელი და დარწმუნებული ვარ უმეტსობას, ვინც წაიკითხავთ ამ სტატიას არც გსმენიათ მისი არსებობის შესახებ. ტექნიკურად ის შედარებით მარტივია, ასევე იყენებს სტოუნერ/ჯონსონის ტიპის საკეტს და დენთის აირების სისტემას მოკლე სვლით. იარაღი გამოირჩევა იმით, რომ ტიბჟირი, რესივერი და კონდახი შესრულებულია, როგორც ერთიანი დეტალი, ალუმინის ნაჭრისგან ფრეზირებით. იარაღი ასევე იყენებს სტანდარტულ STANAG-ის მჭდებს. ამ იარაღის მოდერნიზირებულ და სახეშეცვლილ ვარიანტს დღემდე უშვებს ამერიკული K&M Arms.

თუ Kel-Tek RDB არის ერთ-ერთი ყველაზე მარტივი და მოსახერხებელი თანამედროვე “ბულპაპებიდან”, Desert Tech MDR არის ალბათ არანაკლებ თუ არა უფრო მსოსახერხებელი, მაგრამ ბევრად უფრო რთული და ორიგინალური კონსტრუქციის მქონე, რის გამოც მასზე მე უფრო დაწვრილებით გიამბობთ. პირველ რიგში უნდა აღინიშნოს, რომ  კომპანია “Desert Tech” არის ძალიან ახალგაზრდა, დაფუძნებული 2007 წელს და 11 წლიანი პერიოდი საკმარისი იყო იმისთვის, რომ ამ კომპანიას დაემკვიდრებინა თავი, როგორც ერთ-ერთი ლიდერი “ბულპაპების” წარმოებაში. სინამდვილეში ყველა მათი იარაღები (SRS, HTI და MDR) არის “ბულპაპის” სქემით აგებულები და გარდა ამისა ყველა არის მულტი-კალიბრის, რაც ნიშნავს რომ სხვადასხვა კალიბრზე გადაყვანისთვის საჭიროა მხოლოდ რამდენიმე დეტალის გამოცვლა და ერთი სახრახნისი (კალიბრის შეცვლა ასევე განხორციელებადია მსროლელის მიერ და არ ითხოვს ოსტატის ჩარევას). SRS და HTI სნაიპერული შაშხანებია გრძივად მოძრავი საკეტით, მაშინ როდესაც MDR არის ნახევრად ავტომატური “ტაქტიკური” შაშხანა. მთავარი თავისებურება, რაც განასხვავებს უკანასკნელს ყველა სხვა ბულპაპისგან და ალბათ უმეტესობა სხვა ავტომატური შაშხანებისგან არის ის რომ ერთი და იგივე იარაღი გათვლილია ძლიერ .308Win-ზე და ასევე შუალედურ კალიბრებზე .300 BLK და 5.56×45. იარაღის მართვის ელემენტები ასევე არის ბოლომდე ორმხრივი და თუ ეს არ არის საკმარისი, მჭიდის ღილაკიც კი ორნაირი აქვს, განლაგებული სასხლეტთან და უკან მჭიდთან. მაგრამ ყველაზე ორიგინალურად არის გადაწყვეტილი ამ იარაღში ექსტრაქციის პრობლემა. იარაღს გააჩნია ორივე მრიდან საექსტრაქციო ფანჯარა, რომელზეც განლაგებულია საინტერესო კონსტრუქციის ხუფები.  ერთ ხუფზე შესრულებულია მოკლე საექსტრაქციო მილი, სადაც ხვდება  გასროლილი მასრა და რჩება მანდ დაფიქსირებული ზამბარით, სანამ მომდევნო გასროლის შემდეგ მოიგი ცარიელი მასრა მიწოდებული საკეტით მას არ ამოაგდებს გარეთ. მეორე ხუფზე არის განლაგებული მექანიზმი, რომელიც ზემოქმედებს საკეტთან და ცვლის  ექსტრაქციის მიმართულებას. დააყენეთ ხუფი მარცხნიდან ექსტრაქცია მოხდება მარჯვნიდან, დააყენეთ მარჯვნიდან და მოხდება მასრების ექსტრაქცია მარცხიდან. ხუფების ადგილების გადასანაცვლებლად არ არის საჭირო იარაღის დაშლა, ისინი დამაგრებულია რესივერზე გარედან პატარა საკეტელას მეშვეობით და იარაღის გამოყენება შეიძლება საექსტრაქციო ხუფის გარეშეც. დაყენებული ხუფით მასრების ექსტრაქცია  ხდება პირველი საათის მიმართულებით თუ იარაღს ზევიდან დავხედავთ.

სურათზე კარგად ჩანს ხუფების მოწყობილობა და განლაგება. მასრების ექსტრაქციის პრობლემა, მოგვარებულია ორიგინალურად, მართალია კონსტრუქცია გართულდა, მაგრამ, როგორც ჩანს ეს სიტემა მუშაობს საიმედოთ. სამაგიეროდ ხუფები არ იძლევა საშუალებას ვიზუალურად შეამოწმოთ სავაზნე და დარწმუნდეთ, რომ იარაღი ნამდვილად განმუხტულია. 

დღეის მდგომარეობით Desert Tech MDR არის ალბათ ყველაზე ინოვაციური და ორიგინალური “ბულპაპი” რომელიც ალბათ “ყველაზე ორმხრივია” და ამავე დროს გამოხმაურებების მიხედვით ძალიან საიმედოც არის.

ამ სტატიაში მე ასვევ ვახსენე ბულპაპ პისტოლეტები და რევოლვერები. რა თქმა უნდა “ბლპაპის” სქემის რეალიზება ხელის იარაღში ალბათ შეუძლებელია, იმიტომ რომ მჭიდის  უკან გადატანას არანაირი აზრ არ აქვს, მაგრამ არის მინიმუმ ორი იარაღი, რომელსაც პირობითად მაგრამ შეიძლება ვუწოდოთ მოკლელულიანი “ბულპაპები”. პირველი არის ამერიკული წარმოების Boberg Arms-ის პისტოლეტი XR9 მეორე საბჭოთა რევოლვერი ТОЗ-81. XR-9-ს უნიკალურობა მდგომარეობს იმაში, რომ ვაზნების ამოღება მჭიდიდან ხდება საკეტის უკან და მიწოდება შესაბამისად წინ მოძრაობისს. ამის წყალობით პისტოლეტი გამოვიდა შედარებით მოკლე საერთო სიგრძის მაგრამ შედარებით გრძელი ლულით. გამომდინარე იქიდან, რომ ვაზნის ამოღება მჭიდიდან ხდება დიდი სისწრაფით, უნდა გამოყენებულ იქნას მოლოდ მწარმოებლის მიერ რეკომენდირებული მუხტები, წინააღმდეგ შემთხვევაში საკეტის სისწრაფე იმდენად მაღალია რომ საკეტმა შეიძლება უბრალოდ დაშალოს ვაზნა. ტყვია ამოძვრება მასრიდან და იარაღი გაჭედვას.

XR9 უდაოდ არის ერთ-ერთ თუ არა ყველზე ორიგნალური და განსხვავებული ავტომატური პისტოლეტი, რომელიც გარკვეული შეზღუდვებით მაგრამ საიმედოთ მუშაობს. სამაგიეროდ 9×19 კალიბრის ეს პისტოლეტი უფრო კომპაქტურია ვიდრე .38 კალიბრის მოკლეცხვირიანი რევოლვერი და თანაც აქვს აქვს თითქმის 100მმ-ნი სიგრძის ლულა. არსეობს მოდელი უფრო გრძელი ლულითაც. ამჯერად ამ პისტოლეტს უშვებს ამერიკული Bond Arms ახალი სახელით Bullpup9.

რაც შეეხება რევოლვერებს, შეიძლება ჩაითვალოს რომ საბჭოთა ТОЗ-78 “Марс” არის “ბულპაპ რევოლვერი”, სადაც დოლურა განლაგებულია სახელურის ზევიდან. ასე გახდა შესაძლებელი შედარებით გრძელი დოლურას (გათვლილი 5,45×39 და .410 ვაზნებზე) და ლულის გამოყენება ირაღის მოკრძალებილი გაბარიტების შენარჩუნებით. იარაღი ჩაფიქრებული იყო, როგორც გადარჩენის იარაღი, რამაც განაპირობა კალიბრების ასეთი არჩევანი და ასევე რიგი სხვა გადაწყვეტილებების, როგორიც არის მაგალითად გასაშლელი ხიშტი/დანა რომელიც იკეცება და იმალება ლულის ზევიდან განლაგებულ ღარში და ასევე მოსახსნელი ლითონის დუგლუგი.

მიუხედავად იმისა, რომ მხოლოდ ერთი ასეთი რევოლვერი არსებობს, შეიძლება ჩაითვალოს რომ ის არის ალბათ ერთადერთი “ბულპაპ” რევოლვერი, რომელიც არსებობს რკინაში და თანაც მუშაობს. 

რაც შეეხება ჩემ პირად გამოცდელებას “ბულპაპებთან”, მე მქონდა უშუალო შეხება მხოლოდ ორ ასეთ იარაღთან. ერთი იყო Walther G22, მგერმანული მცირეკალიბრიანი შაშხანა გათვლილი წრიული აალების ვაზნებზე და მეორე იყო შესანიშნავი Desert Tech SRS კალიბრში .338 LM. Walther G22-მა შერეული შთაბეჭდილებები დამიტოვა, იმის გამო, რომ პირველ რიგში იყო ძალიან რთული კონსტრუქციის უამრავი დეტალით, თუმცა იარაღი იყო ერგონომიული და გართობის ფაქტორიც საკმაოდ დიდი იყო.  პლინკერი ალბათ ეგეთი უნდა იყოს, თან კარგად ისროდეს და თან ქონდეს უჩვეულო, ყურადღების მიმქცევი დიზაინი.

SRS-მა დამიპყრო თავისი უნაკლო შესრულებით, ნაფიქრი კონსტრუქციით, ერგონომიკით და რა თქმა უნდა სიზუსტით. ასევე, რაც შევამჩნიე SRS-ში, იყო ის რომ ეს არ არის რაღაც ჰიპსტერის სათამაშო, რომელმაც უნდა განაცვიფროს თქვენი ძმაკაცები იერსახით და საფასარით.  ეს იყო რეალურად, სერიოზული ინსტრუმენტი სერიოზული მსროლელისთვის, რაზეც მათ შორის მეტყველებს კომპლექტაცია, რომლითაც ეს იარაღი მიეწოდება მყიდველს.

ასევე Walther G22-ს უკავშირდება ერთი ნაკლებად სასიამოვნო ეპიზოდი ჩემი ცხოვრებიდან, რის გამოც მე გავამახვილე “დახურული” სქემის ბულპაპების თავისებურებაზე, რომელიც არ გაძლევს საშუალებას ვიზუალურად შეამოწმოთ სავაზნის მდგომარეობა. ერთხელ G22-ის განმუხტვისას, მე მოვხსენი იარაღს მჭიდი და რამდენჯერმე გადმოვწიე საკეტი, რასაც წესით უნდა მოყოლოდა გაუსროლელი ვაზნის ექსტრაქცია, ხოლო გამომდინარე იქიდან, რომ საექსტრაქციო ფანჯარა განლაგებული იყო მარცხნიდან და ვიზუალური გადამოწმებისთვის იარაღის შეტრიალება იყო საჭირო, მე არ გავაკეთე ეს და ჩავთვალე რომ 4-5 მოძრაობა საკეტით იყო საკმარისი. ეს იყო დიდი და სახიფათო შეცდომა ჩემი მხრიდან. ასეთი გულუბყვილობა დაუშვბელია, განსაკუთრებით, როდესაც საქმე გაქვს ჰიპსტერულ/არასერიოზულ იარაღებთან.  აღმოჩნდა, რომ ექსტრაქტორი უბრალოდ გადაახტა სავაზნეში გაჭედილ ვაზნას, ხოლო საკონტოლო დაშვებისას იარაღმა გაისროლა ჭერში. მართალია იმის ალბათობა, რომ რამე ანალოგიური მოხდეს ხარისხიანად დამზადებულ  “ბულპაპში” ძალიან დაბალია, მაგრამ პრაქტიკა ადასტურებს რომ ხანდახან ყველაფერი ხდება. იგივე ეხება დაბრკოლების აღმოფხვრას. ისეთ “დახურულ” იარაღში, როგორიც არის FS-2000 ან RDB, ჩახედვა შიგნით, დაბრკოლების ტიპის დადგენა და მისი აღმოფხვრა მოითხოვს იარაღის დაშლას. “ბულპაპში” რომელსაც აქცს ექსტრაქციის მიმართულების ცვლილების ოფცია, ასეთ შემთხვევაში თქვენ მაინც გაქვთ საექსტრაქციო ფანჯარა რომელშიც ჩანს საკეტიც და სავაზნეც ასე რომ გამოდის უნდა აირჩიოთ ორ მიდგომას შორის: ერთი, სრული ორმხრივობა და მიუწვდომელი საკეტი და სავაზნე ან სელექტიური ექსტრაქცია და შესაძლებლობა დაბრკოლების უფრო სწრაფი იდნეტიფიცირების და აღმოფხვრის. მაყუჩის დაყენების შემთხვევაში ალბათ “დახურული” სქემა უფრო ხელსაყრელია, იმიტომ რომ არ მოხდება დენთის აირების გამოსროლა მსროლელის სახის საიხლოვეში, რაც შეიძლება საკმაოდ დიდი პრობლემა იყოს. ბუნებრივია “ბულპაპი” მაყუჩით მაინც იქნება კომპაქტური. ბევრს ასევე არ მოწონს ის ფაქტი, რომ გასროლის პროცესი გადმოტანილია სახესთან ახლოს და არ არის წინ გატანილი, როგორც ჩვეულებრივ შაშხანაში. სიმართლე გითხრათ, რომ დავუფიქრდე არც მე არ ვიგრძნობიდ თავს .50 კალიბრის “ბარეტის” ბულპაპიდან სროლისას იმის გათვალისწინებით, რომ პირდაპირ ყბა მექნება მიდებული ადგილზე სადაც მოხდება 115 გრამიანი “ჭურვის” მუხტის აალება. მაგრამ ეს რა თქმა უნდა ძალიან სუბიექტურია.

ცალკე მინდა ვახსენო, ცუდი სასხლეტების საკითხი, რომელიც ხშირად გვხვდება, როდესაც ვისმენთ ან ვკითულობთ რომელიმე “ბულპაპის” შესახებ მორიგ მიმოხილვას. ამას განაპირობებს რამდენიმე ფაქტორი. პირველ რიგში დიდი მანძილი სასხლეტსა და დამრტყმელ-სასხლეტი მექანიზმის დანარჩენ ნაწილს შორის. ზოგ მოდელში მაგალითად AUG-ში და P90-ში გამოყენებულია პლასტმასისგან დამზადებული  ჩახმახი და დამრტყმელ-სასხლეტი მექანიზმის სხვა დეტალები, რაც ბუნებრივია ასევე ნეგატიურად აისახება სასხლეტის თვისებებზე. ასევე სამხედრო დანიშნულების იარაღში ზოგადად სასხლეტის ხარისხს ნაკლებად აქცევენ ყურადღებას და ასეთი იარაღების სამოაქალაქო ვერსიბსაც ერგოთ ეს თვისება.  მოლოდ ბოლო თაობის “ბულპაპებში” მწარმოებლები შეეცადნენ გაეუმჯობესებინად სასხლეტის თვისებები. მაგალითად Desert Tech MDR-ში ბერკეტი ქაჩავს და არ აწვება, ანუ პირიქით მოძრაობს ვიდრე ადრინდელ “ბულპაპებში”, Kel-Tec RFB-ში გამოყენებულია უფრო რთული მექანიზმი, გადაბმული ბერკეტებით და რეგულირებებით.

პირადად მე არ მაქვს იმხელა გამოცდილება “ბულპაპებთან”, რომ შემოგთავაზოთ ჩემი ვარიანტი პასუხის კითხვაზე: რა არის უკეთესი, ბულპაპი თუ კონვენციონალური შაშხანა. სიმართლე გითხრათ ინტერნეტშიც “ბულპაპეების” ჯარში ექსპლუატაციაზე ძალიან ცოტა რამ იწერება. სამოქალაქო სექტორში აზრი ორად არის გაყოფილი, ერთის მიხედვით “ბულპაპი” არის ცუდი ხუმრობა და არასრულფასოვანი იარაღი, ხოლო მეორეს მიხედვით, ბულპაპებს აქვთ თავისი ნიშა, მაგრამ მეეჭვება სადმე ნახოთ ავტორიტეტული წყარო, რომელიც განაცხადებს რომ ზოგადად “ბულპაპი” უკეთესია ვიდრე ტრადიციული სქემის იარაღი. მე ასევე მრჩება შთაბეჭდილება, რომ ყველაზე ცნობილი სახეები ინსტრუქტორებს შორის, ან ჩუმად აიგნორებენ ბულპაპებს ან პირდაპირ გამოდიან ამ კონცეფციის წინააღმდეგ. დინამიური სროლის დისციპლინებში “ბულპაპები” საერთოდ არ ფიგურირებენ, რაც ასევე მეტყველებს იმაზე, რომ “ბულპაპი” უბრალოდ არ არის ისეთი სწრაფი და მოსახერხებელი, როგორც კონვენციონალური შაშხანები. ცუდი სასხლეტი ასეთ შეჯიბრებებში საერთოდ პრაქტიკულად განაჩენია იარაღისთვის. ამავე დროს ჯარის ან უფრო სწორად სახელმწიფოების ინტერესი ბულპაპის მიმართ გასაგებია, იდეა გქონდეს ერთი იარაღი ყველასთვის, არის ძალიან მიმზიდველი. საბოლოო ჯამში სახელმწიფოს უნდა ყველაზე იაფი და მარტივი და არა ყველზე კარგი გამოსავალი. ისეთ წვრილმანები, როგორიც არის ქალაქის ბრძოლაში ორივე მხრიდან სროლის შესაძლებლობა, “ზევით” არავის არ ადარდებს, მებრძოლებმა იკითხონ. ჩემი აზრით საქართველოს პირობებში, სამოქალაქო ბაზარზე, “ბულპაპებზე” უნდა იყოს მოთხოვნა. ასეთი იარაღი იქნებოდა კომპაქტური და თანაც ტარების უფლებით. ასეთი “მიკრო შაშხანები”, რომლებიც შეიძლება სულ თან გქონდეს მანქანაში ან პატარა ზომის  ჩანთაში კარგად და სარფიანად იყიდება იმპორტიორების მიერ და მეროად ბაზარზეც მათი გასხვისება არ წარმოადგენს პრობლემას. ჩვენ ქვეყანაში არსებული სუსლელური შეზღუდვების გამო ალბათ ბევრი დახუჭავდა თვალს  “ბულპაპების” გენეტიკურ ნაკლოვანებებზე. სამაგიეროდ მიიღებდა კომპაქტურ იარაღს ტარების უფლებით, რომელიც თან სრულყოფილად გამოიყენებდა ვაზნის ბალისტიკურ პოტენციალს.

რა გზით გაგრძელდება ამ კლასის ევოლუცია? ალბათ პირველ რიგში შემდეგი ნაბიჯი იქნება ექსტრაქციის ისეთი სისტემის შემუშავება რომელიც უზრუნველყოფს ერთი მოძრაობით ექსტრაქციის მიმართულების შეცვლას და ამავე დროს იოლ “დაშვებას” სავაზნემდე, რაც გადაწყვიტავს პრაქტიკულად ყველა ამჟამად არსებულ პრობლემას. როგორ განხორციელდება ეს? რამე პრინციპულად ახალი მექანიზმის გამოგონებით თუ უბალოდ მასრების მარტივი მოძრავი დეფლექტორის ინტეგრაცია უკვე არსებული იარაღის კონსტრუქციაში მე არ ვიცი. ალბათ წინ და ქვევით ექსტრაქცია შერჩება მხოლოდ სამოქალაქო იარაღებს და არასდროს არ განხორციელდება საბრძოლო იარაღზე.  იგივე ბელგიური FS-2000, შეისყიდა მეტ-ნაკლებად მნიშვნელოვანი რაოდენობით მხოლოდ ბელგიამ და სლოვენიამ. უნდა ვივარაუდოთ რომ ჰიპსტერული გლუვლულიანი ბულპაპების მოდელების ნომენკლატურა მხოლოდ გაიზრდება. რაოდენ გასაკვირიც არ უნდა იყოს, ბაზარზე ერთი მეორეს მიყოლებით ჩნდება თოფები რომლებიც თითქოს ვიდეოთამაშებიდან არიან გადმოღებული. ეს ადასტურებს რომ მოთხოვნა მათზე არის, თუმცა მეეჭვება ასეთი იარაღი ახლო მომავალში იხილოთ, ნადირობისას, შეჯიბრზე ან მითუმეტეს სადმე შეიარაღებაში.

პს

აღნიშნული სტატია არნაირად არ წარმოადგენს სერიოზულ კვლევას, ის არის მხოლოდ მოკლე ექსკურსი “ბულპაპის” ტიპის იარაღების ევოლუციის ისტორიაში.  რა თქმა უნდა ერთ სტატიაში ყველა იარაღის და ყველა მნიშვნელოვანი მოვლენის მოქცევა იქნებოდა შეუძლებელი, ამიტომ მე შევეცადე ყურადღბა გამემახვილებინა მხოლოდ ყველაზე მნიშვნელოვან/საინტერესო მოვლენებზე და იარაღებზე. 

შეიარაღების უნიფიკაცია ყოველთვის იყო ერთ-ერთი პრიორიტეტული მიმართულება ყველა ქვეყნის შეიარაღებული ძალებისთვის და ისტორიის ნებისმიერ პერიოდში. რაც უფრო მცირეა შეიარაღების სისტემების რაოდენობა და კალიბრების ნომენკლატურა მით უფრო მარტივი და იაფია ჯარის მომარაგება და ამ სისტემების ათვისება.  მეირაღეების, ინსტრუქტორების და სამხედრო მოსამსახურეების მომზადებაც ნაკლებ დროს და ფულს ითხოვს. ახალი შეირაღების და კალიბრის მიღება ან თუნდაც არსებული მოდიფიცირება ხშირად უკავშირდება,  როგორც დიდი ხარჯებს ასევე მნიშვნელოვანი ბიუროკრატიული ბარიერების დაძლევას, იმიტომ რომ ახალი იარაღი უნდა გამოიცადოს ყველა პირობებში, სათანადოდ შემოწმდეს და ამის შემდეგ იწყება იარაღის მიწოდება საბრძოლო ნაწილებში. ყველაფერი ეს ემსახურება ორ მიზანს, მოხდეს თანხების მაქსიმალური დაზოგვა ხოლო ჯარისკაცმა მიიღოს მუშა სისტემა, რაც მისცემს მას საშუალებას შეასრულოს საბრძოლო დავალებები იმ პირობებში რა პირობებშიც ქვეყანა გეგმაბს მომავალი ომების წარმოებას. ამიტომაც როგორც წესი სამხედრო იარაღი ხასიათდება სიმარტივით, გამძლეობით და უნივერსალურობით. სწორედ ასეთი მიდგომა ასევე განაპირობებს სამხედროების ტრადიციულ კონსერვატიზმს, როდესაც საქმე ეხება ახალ შეიარაღებას. რატომ უნდა შეცვალო რამე თუ ის ისედაც მუშაობს? როგორც წესი ჯარში ცეცხლსასროლი იარაღი მსახურობს რამდენიმე ათწლეული.  მაგალითისთვის გადახედეთ აშშ-ის შეიარაღებული ძალების  ცეცხლსასროლი იარაღის   ნომენკლატურას. ძირითადი მსხვილკლაიბრიანი ტყვიამფრქვევი ბრაუნინგის კონსტრუქციის M2,  შეიარაღებაშია 1918 წლიდან. M16/M4 შეიარაღებაშია ნახევარ საუკენეზი მეტი, ბერეტტა 92, შეიარაღებაშია პრაქტიკულად ცვლილებების გარეშე 30 წელზე მეტი და მხოლოდ ეხლა იცვლება ზი-ზაუერის წარმოების პისტოლეტით.  რუსული ჯარი? იგივე მდგომარეობა. პრაქტიკულად ნებისმერ ჯარში ეს ტენდეცნია სახეზეა. თუ ჯარი რამეს ყიდულობს ის ამას ყიდულობს ბევრს და დიდიხნით. ამის უკან დგას როგორც უკვე აღვნიშნე სერიოზული არგუმენტები მათ შორის ფინანსური. ცხადია ამის გამო ჯარისკაცი ყოველთვის არ იღებს საუკეთესო იარაღს რაც არსებობს, ხანდახან ის იარაღი არ არის საკმარისი იმისთვის რომ საბრძოლო დავალებები შესრულდეს იმ პირობებში რა პირობებზეც სამხედრო ანალიტიკოსებს არ უფიქრიათ და მაშინ ჯარისკაცი იძულებულია მიმართოს იმპროვიზაციას იმისთვის რომ გადარჩეს.

საჭირო იარაღის დამზადება ხდება საკუთარი ძალებით არსებული საშუალებებისგან ან საკმაოდ იშვიათ შემთხვევებში ხდება სამოქალაქო იარაღის გამოყენება. უმეტეს წილად ბრძოლის ველზე წამოჭრილი პრობლემების გადაჭრა ხდება ტაქტიკის შეცვლით/ადაპტაციით და უფრო იშვიათად ადგილზე „ჰიბრიდული“ შეიარაღებების შექმნით. კიდე უფრო იშვიათად ხდება სამოქალაქო იარაღის შეძენა და სწორედ რამდენიმე ასეთ ისტორიაზე მოგიყვებით ამ სტატიაში. ცხადია ჩვენ არ შევეხებით იმ დროს როდესაც ჯერ შეიარაღება არ იყო უნიფიცირებული და მისი მიწოდება იყო დივერსიფიცირებული და არ არსებობდა მკაფიო ზღვარი სამოქალაქო და სახმედრო იარაღს შორის. ამ სტატიის შინაარსიდან გამომდინარე განსაკუთრებულ ინტერესს წარმოადეგსნ ის შემთხვევები, როდესაც ხდებოდა გამონაკლისების დაშვება და სამოქალაქო იარაღის სახელმწიფო სამსახურში აყვანა, ვინაიდან ყოველი ასეთი შემთხვევა განპირობებული იყო უნიკლაური გარემოებებით და ეს ისტორები ინტერესს უნდა წარმოადგენდეს ყველასთვის ვინც დაინტერესებულია იარაღის ისტორიით და ზოგადად ცეცხლსასროლი იარაღით.

ალბათ უკვე მიხვდით, რომ სამოქალაქო იარაღის არსენალიდან სამხედროებს პირველ რიგში დააინტერესებდათ იარაღი, რომელიც იქმნება ზუსტი სროლისთვის. სნაიპინგი შეიარაღებულ ძალებში ყოველლთვის იყო არასასურველი თემა განხილვისთვის და ხშირად მშვიდობიან და ომის დროსაც სარდლობა და სამხედრო ბიუროკრატია განგებ გვერდს უვლიდა ამ თემას. სნაიპერებს იმ დროს მეტ წილად გაწვეული უბრალო გლეხებით თუ მუშებით დაკომპლექტებულ ჯარებში უყურებდნენ, როგორც მკვლელებს. სნაიპერების როლი საბრძოლო მოქმედებებში არ იყო სათანადოდ შეფასებული, შესაბამისად შეიარაღების და ტაქტიკის განვითარების მხრივ სამხედრო სნაიპინგი ისე განვითარებული არ იყო როგორც თუნდაც ზუსტი სპორტული სროლა.

პირველი მსოფლიო ომის დროს, პირველად წარმოიშვა სერიოზული მოთხოვნა მსროლელებზე, რომლებიც შეძლებდნენ პრიორიტეტული სამიზნეების განადგურებას ისევე როგორც დაუპირისპირდებოდნენ უფრო კარგად მომზადებულ და გაწვრთნილ გერმანელს სნაიპერებს. გერმანელები აღმოჩდნენ უკეთ მომზადებულები ასეთი ტიპის საბრძოლო მოქმედებებისთვის, პირველ რიგში იმიტომ, რომ ნადირობა ცხოველზე გაცილებით უფრო გავრცელებული იყო გერმანიაში ვიდრე დიდ ბრიტანეთში (სადაც ნადირობა იყო ზედა/მდიდარი კლასის პრივილეგია) და საფრანგეთში. გარდა ამისა გერმანიას ქონდა შედარებით განვითარებული ოპტიკური წარმოება, რამაც მისცა მათ საშუალება მიეწოდებინა ჯარისთვის საკმარისი რაოდენობით ოპტიკით აღჭურვილი შაშხანები. გერმანელები ასევე იყენებდნენ დახვეწილ და ეფექტურ ტაქტიკას, მათ შორის ისეთ, რომელიც გულისხმობდა ფოლადის სქელი ფილების გამოყენებას, რომელსაც ამოფარებულა იყო სნაიპერი. ეს ფილები თავსდებოდა სხვადასხვა ადგილებში თავდაცვითი ნაგებობებებზე და სნაიპერები იყენებდნენ მათ სასურველ დროს. ხანდახან ფილის შუაში იყო შესრულებული ნასვრეტი მოძრავი დამცავი ფარით, რომელშიც ეტეოდა შაშხანის ლულა. ასეთ ფილას შაშხანის ტყვია ვერ ხვრიტავდა, ხოლო ზუსტად ნასვრეტში სროლა პრაქტიკულად შეუძლებელი იყო, თუ არა მხოლოდ ძალიან ახლო მანძილიდან. სნაიპერები და ფილები განლაგებულები იყვნენ ისე რომ ცეცხლის წარმოების კუთხეებით ფარავდნენ ერთმანეთის პოზიციებს. საარტილერიო ჭურვები იყო დეფიციტში ორივე მხარეს და ამიტომაც „ფილების“ გამოყენება ძალიან ეფეტქური გამოდგა. სწორედ ამ პრობლემის გადასაჭრელად ბრიტანეთის ომის სამინისტრომ შეიძინა 62 მსხვილკალიბრიანი სანადირო შაშხანა. .450 დან .600 კალიბრამდე შექმნილი მსხვილ ცხოველებზე სანადიროდ (ე.წ. „აფრიკული ან სპილოს შაშხანები). ნაწილი სანადირო შაშხანების გადასცეს ჯარს სამოქალაქო პირებმა, ზოგი ოფიცერი ომობდა საკუთარი შაშხანით მათ შორის მაიორი ფრედერიკ კრუმი, სამხედრო სნაიპინგის ერთ-ერთი პიონერი, რომელიც ხელმძღვანელობდა მის მიერ შექმნილ სნაიპერების სპეციალურ დანაყოფს. კრუმი შეიარაღებული იყო .333 Jefrey კალიბრის შაშხანით, რომელიც მან იყიდა საკუთარი სახსრებით ლონდონში ხოლო მისი სნაიპერები იყენებდნენ მსხვილკალიბრიანი „სპილოს შაშხანების“ მთელ ასორტიმენტს. ტყვია ნასროლი ასეთი იარაღიდან უპრობლემოდ ხვრიტავდა გერმანულ რკინის ფილებს. დროებით პრობლემა გადაწყვეტილი იყო, მანამ სანამ გერმანელები არ მიხვდნენ რომ მათ წინააღმდეგ ხდებოდა ახალი იარაღის გამოყენება და არ შეცვალეს ფილების გამოყენების ტაქტიკა რა დროსაც იყენებდნენ ორ ფილას და მათ შორის სიცარიელე ივსებოდა მიწით. ბუნებრივია „სპილოს შაშხანების“ გამოყენების ეფექტურობაც შემცირდა. იმავე პერიოდში ოფცრები აგრძელებდნენ ძველ ტრადიციებს და ომობდნენ საკუთარი იარაღით. პირველი სნაიპერები იყენებდნენ კომერციულ სანადირო კარაბინებს, ამჯერად მტრის ჯარისკაცებზე სანადიროდ. ხდებოდა ასევე სანადირო კარაბინებსი და განსაკუთრებულად ოპტიკური სამიზნეებით აღჭურვილი კარაბინების რეკვიზირება მოსახლეობიდან და ეს იარაღები პირდაპირ იგზავნებოდა ფრონტზე. ასე გერმანელებმა პირველი მსოფლიო ომის პირველ ნახევრაში შეაგროვეს 10 000-ზე მეტი სანადირო მათ შორის ოპტიკით აღჭურვილი შაშხანები, მაგრამ მათი უმეტესობა ვერ უძლებდა საბრძოლო პირობებში ექსპლუატაციას და სიცოცხლე მათი საბრძოლო ნაწილებში არ იყო ხანგრძლივი. თავისთავად ცხადია იარაღების ჩაბარება ხდებოდა ასევე ნებაყოფლობით, შეძლებული მოქალაქეების მხრიდან. პირველი მსოფლიო ომის საბრძოლო მოქმედებების პირობებმა წარმოშვეს უნიკალური მოთხოვნები, რაც დაკმაყოფილდა ასეთივე უნიკალური ტექნიკის, აღჭურვილობის, შეიარაღების და ტაქტიკის გამოგონებით. შეიძლება ითქვას რომ უშუალოდ ამ კონფლიქტმა წარმოშვა მოთხოვნდა და დაადასტურა სამხედრო სნაიპინგის  სარგებლიანობა. გამომდინარე კულტურიდან, ტრადიციებიდან და იმ ფაქტიდან რომ ევროპაში მხოლოდ გერმანიას გააჩნდა განვითარებული ოპტიკური წარმოება, ეს ქვეყანა შედარებით მომზადებული აღმოჩნდა და კარნახობდა მოდას სამხედრო სანიპინგის ტაქტიკაში და შეიარაღებაში. ასევე აღსანიშნავია ის რომ დიდი ბრიტანეთი თავის მხრივ აღმოჩნდა მოუმზადებელი, მიუხედავად იმისა, რომ არც ისე დიდიხნის წინ ბურებთან ომში მათ განიცადეს დიდი დანაკარგები ბურების ზუსტი მსროლელებისგან. ფრედერიკ კრუმი მონაწილეობდა ბურების წინააღმდეგ სამხედრო კამპანიაში და დაიჭრა კიდევაც.

ბრიტანელი ოფიცრის ნახატი, ხელში მას უკავია სავარაუდოთ ჯეფრი ფარქუარსონის ცალ მუხტიანი სანადირო შაშხანა.

1941 წლის 7 დეკემბერს, იაპონური ავიაცია თავს დაესხა აშშ-ის წყნარი ოკეანის ფლოტის მთავას ბაზას, პირლ ჰარბორში, ჰავაის კუნძულებზე. თავდასხმა იყო მოულოდნელი, მას მოყვა დიდი მსხვრპლი და ზიანი ამერიკელების მხრიდან და აშშ იძულებულია გახდა უშუალოდ ჩართულიყო მეორე მსოფლიო ომში. საჰაერო თავდასხმის და კუნძულების აკვატორიაში წყალქვეშა ნავების გამოჩენის შემდეგ, მოსახლეობა შიშით ელოდებოდა იაპონელების დესანტს. სწორედ ამ დროს საჭირო გახდა სანაპირო დაცვის პერსონალის შეიარაღება და ამიტომაც სასწრფაო წესით შესყიდულ იქნა 12 კალიბრის „პომპები“, რომლებიც იყიდებოდა კუნძულებზე იარაღის მაღაზიებში. აღნიშნული ტიპის იარაღს ამერიკული ჯარი და პოლიცია წარმატებით იყენებდა უკვე საკმაოდ დიდი ხანი და ამიტომაც იარაღის ათვისებასთან არანაირი პრობლემა არ იყო. მოთხოვნა 12 კალიბრის თოფებზე ომის მომდევნო თვეებში და წლებში იმდენად გაიზარდა, რომ მწარმოებლები საჭირო კონფიგურაციის იარაღებს აწყობდნენ საწყობებში სამოქალაქო ბაზრისთვის განკუთვნილი დეტალების მარაგების გამოყენებით, რის გამოც ფრონტზე მოხდა საკმაოდ ბევრი თოფი გრავირებული სალულე კოლოფებით და ხის, სანადირო ფურნიტურით. რაიმე კონკრეტულ მოდელს უპირატესობა არ ენიჭებოდა, თავდაცვის უწყება ყიდულობდა ყველაფერს რაზეც ხელი მიუწვდებოდა, მაგრამ ოფიციალურად დართული იყო ნება „ვინჩესტერების“, „რემინგტონების“, „იტაკების“ და „სტივენსების“ შეძენაზე. აღსანიშნავია, რომ საბრძოლო მოქმედებების თეატრზე თოფი დამხმარე იარაღის როლს ასრულებდა და ხშირად ამ იარაღებით იარაღდებოდნენ დამხმარე, არასაბრძოლო ან სადარაჯო ნაწილები მაშინ როდესაც წყნარი ოკეანეს საბრძოლო თეატრზე, ტროპიკული ჯუნგლებში ბრძოლისას 12 კალიბრის თოფი ისევე ინტენსიურად გამოიყენებოდა, როგორც სხვა ცეცხლსასროლი იარაღის სისტემები.

1987 წელს პალესტინური ინტიფადას დროს, ისრაელის შეიარაღებულ ძალებს დაჭირდა იარაღი, რომლითაც ის საპროტესტო აქციების დაშლისას გაუმკლავდებოდა ყველაზე აქტიურ და აგრესიულ მომიტინგეებს და მეამბოხეებს. ამ მიზნებისთვის ჩაითვალა, რომ გაამოდგებოდა .22lr კალიბრის იარაღი და შესაბამისად შესყიდულ იქნა სამოქალაქო Ruger 10/22-ების პარტია. კარაბინები იყო აღჭურვილი საპრესორით, 4x ოპტიკით და Harris-ის ორფეხათი. თავდაპირველად იარაღს მიენიჭა „ნაკლებად ლეტალური“ იარაღის სტატუსი (რამაც დააყენა ცეცხლსასროლი იარაღი ერთ რიგში მაგალითად პნევმატურ იარაღთან რომელიც რეზინის ბურთებს ისროდა), მაგრამ სულ მალე აღმოჩნდა, რომ .22lr-ის მოხვედრის შედეგად სიკვდილიანობა პალესტინელებს შორის საკამოდ მაღალი იყო. ამის მიზეზი შეიძლება ისიც იყოს რომ ამ კალიბრის ტყვია შეღწევისას ტოვებს ძალიან უმნიშვნელო ჭრილობას, მაგრამ უკვე შიგნით განიცდის დეფორმაციას და საკმაოდ დიდ ზიანს აყენებს ქსოვილებს რაც იწვევს ინტენსიურ შიდა სისხლდენას. როგროც ჩანს პალესტინლებისთვის  და მათი ექიმებისთვის ამ ახალი იარაღის გამოყენება ერთგვარი არასასიამოვნო სიურპრიზი იყო და სწორი მკურნალობის არ არსებობის პირობებში მსხვერპლიც დიდი იყო. ამის გამო ჯერ იარაღს „ჩამოერთვა“ „ნაკლებად ლეტალური“ იარაღის სტატუსი და ერთი პერიოდი მისი გამოყენება საერთოდ შეწყდა, მაგრამ შემდგომ ისევ განახლდა და ამჯერად ისრაელის ჯარი და პოლიცია იყენებს რუგერის ტაქტიკურ, SR-22 ტიპის 10/22-ის მოდიფიკაციას.

“ტაქტიკური” რუგერით შეიარაღებული ებრაელი ჯარისკაცი.

1997 წელს აშშ-ში მოხდა შემთხვევა რომელმაც ძირეულად შეცვალა ხედვა პოლიციურ შეიარაღებაზე. 28 თებერვალს, ორი კარგად შეიარაღებული მძარცველი თავს დაესხა ლოს-ანჯელესში „ამერიკის ბანკის“ ფილიალს. როდესაც ფილიალს ალყა შემოარტყა გამოძახებაზე მოსულმა  პოლიციამ, მძარცველებმა მიიღეს არასტყანდარტული გადაწყვეტილება და იმის მაგივრად რომ მძევლად აეყვანათ ბანკის პერსონალი და კლიენტები ან უბრალოდ დანებებულიყვნენ, ისინი უბრალოდ გამოვიდნენ გარეთ და პირდაპირ შეუტიეს პოლიციელებს. ორივე მძარცველი იყო ჩაცმული ხელნაკეთ ჯავშანში, რომელიც იცავდა ზედა ტანის უმეტეს ნაწილს და იწონიდა 18 კილოგრამს. მძარცველები ასევე შეიარაღებულები იყვნენ ავტომატური შაშხანებით და დიდი ტევადობის მჭიდებით. მათი შეტავა დასრულდა 40 წუთში, რა დროსაც ორივე მხრიდან გასროლი იყო 2000-მდე ვაზნა. ორივე მძარცველი მოკლულ იქნა, დაიჭრა 20 ადამიანი. ჯავშანმა დაიცვა ორივე მძარცველი პოლიციელების ცეცხლისგან, რომლებიც ისროდნენ სტანდარტული 9მმ-ნი პისტოლეტებიდან, .38 კალიბრის რევოლვერებიდან და 12 კალიბრის თოფებიდან. ნაწილი პოლიციელების იძულებული იყო შევარდნილიყვნენ ახლომდებარე იარაღების მაღაზიაში და გამოეტანათ იქიდან სამოქალაქო AR-15-ები და სხვა კარაბინები, მაგრამ ამასობაში ერთმა დაჭრილმა მძარცველმა თავი მოიკლა ხოლო მეორე მოკლეს SWAT-ის ოპერატორებმა, რომლებმაც მანამდე რეკვიზირება გაუკეთეს დაჯავშნულ სატვირთო მანქანას. ზუსტად ერთ თვეში ამ შემთხვევიდან, ომაჰას პოლიციის დეპარტამენტმა მიიღო გადაწყვეტილება პოლიციელების AR-15-ით შეიარაღებაზე. სახსრების უქონლობის გამო ომაჰას პოლიციელებმა იყიდეს შაშხანები და ვაზნები თავისი ფულით. ამ ინციდენტიდან 7 თვის შემდეგ უკვე აშშ-ის თავდაცვის უწყებამ გადასცა ლოს-ანჯელესის პოლიციას 600 M-16A1 ტიპის შაშხანა, რომელიც განაწილდა საპატრულო ეკიპაჟებს შორის. მას შემდეგ .223 კალიბრის შაშხანა გახდა სტანდარტული შეიარაღება პრაქტიკულად ყველა პოლიციურ სამსახურში აშშ-ში.

90-ნი წლები დასაწყისში, არასრულყოფილად მომზადებული და ეკიპირებული რუსული სპეც-დანიშნულების რაზმები მოხვდნენ ჩეჩენ მეამობოხეების წინააღმდეგ მათთვის უჩვეულო ტიპის საბრძოლო მოქმედებებში ჩართული. სულ მალე საბრძოლო მოქმედებებმა გადაინაცვლა მიმდებარე რესპუბლიკებზე, სადაც ერთი მეორეს მიყოლებით მასშტაბური ტერორისტული აქტები მოხდა. სპეც-დანიშნულების რაზმებს სასწრაფოდ ესაჭიროებოდათ ნამდვილი სნაიპერული სისტემა და არა მისი ერზაც-ვარიანტი СВД-ს სახით. ადგილობრივი წარმოებები ცდილობდნენ ახალი სისტემის შექმნას მაგრამ დიდ წარმატებას ამ პროცესში ვერ მიაღწიეს ვინაიდან ზუსტი და საიმედო შაშხანის მასობრივი წარმოება მოძველებული მანქანა-დანადგარებით, მაღალი კვალიფიკაციის ოსტატების ნაკლებობის და დაბალი წარმოების კულტურის გამო იყო შეუძლებელი. ისევე შეუძლებელი გამოდგა სნაიპერული, გაუმჯობესებული სიზუსტის ვაზნის მასობრივი წარმოება საშტატო СВД-თვის, რის გამოც ჩეჩნეთში სნაიპერებს ამ ვაზნების არსებობის შესახებ არც სმენიათ ხოლმე. გარდა ამისა კორუფციის მაღალი დონის გამო სულაც არ იყო გარანტირებული, რომ თუნდაც წარმატებული პროექტი მიღებული იქნებოდა შეიარაღებაში. არა და  იარაღი საჭირო იყო უკვე ეხლა და დრო ბიუროკრატიული, კორუფციული და სხვა ბარიერების დასაძლევად უბრალოდ არ იყო. სწორედ ამ დროს ჯარში “გაწვეულ” იქნა საბჭოთა სპორტული ცალმუხტიანი შაშხანა МЦ-13, რომელიც საბრძოლო დანაყოფებში საკუთარი ძალებით ადაპტირებული იყო სნაიპინგისთვის. ბუნებრივია ცალმუხტიანი სპორტული შაშხანის გამოყენება იყო იძულებითი ზომა და ეს არ გადაწყვიტავდა პრობლემას ისევე, როგორც მცირე რაოდენობით პრაქტიკულად ცალობით შეიარაღებაში მიღებული CВ-98 და МЦ-116 და ამიტომაც მალე სპეც-დანიშნულების ნაწილებში ჩნდება კომერციული ზუსტი შაშხანები, რომლებსაც მებრძოლები ყიდულობდნენ იარაღის მაღაზიებში საკუთარი სახსრებით ან მაგალითად შაშხანებს ჩუქნიდნენ ნაწილებს მათი წარმატებული ფინანსური თვალსაზრისით ვეტერანები. ეს გასაკვირი არ არის, რუსეთში სამართალდამცავები და მათი სპეცრაზმები  იყვნენ მჭიდრო კავშირში კრიმინალურ წრეებთან, სადაც ძალოვნების მხრიდან მფარველობა ძალიან ფასობდა. იყო ისეთი შემთხვევებიც როდესაც სპეც-დანიშნულების რაზმების მებრძოლები ასრულებდნენ კრიმინალური ავტორიტეტების პირადი დაცვის ფუნქციას ან მონაწილეობდნენ კრიმინალურ გარჩევებში. ბუნებრივია ამ ნაწილების დატოვებისას ნაწილი ვეტერანების აგრძელებდა „სამეწარმეო“ საქმიანობას და გამდიდრების შემდეგ თავის „ალმა მატერს“ არ ივიწყებდა. პრაქტიკა სამოქალაქო იარაღების შეძენის ფართოდ იყო გავრცელებული სპეც-დანიშნულების ნაწილებში, მაგრამ მხოლოდ იმ ნაწილებში რომლებიც შედიოდნენ შინაგან-საქმეთა სამინისტროს და სპეც-სამსახურების დაქვემდებარებაში. შეიარაღებულ ძალებში არსებული რეგულაციების და შეზღუდვების გამო კვლავ ხმარობდნენ სნაიპინგისთვის გამოუსადეგარ СВД-ს და წლების გაანმავლობაში იკავებდნენ ბოლო პოზიციებს რუსეთში უწყებებს შორის ჩატარებულ ზუსტი სროლის შეჯიბრებებში. 2011 წელს თავდაცვის უწყებამ ოფიციალურად შეიძინა რამდენიმე ერთეული ავსტრიული Steyr-Mannlicher-ის წარმოების მსხვილკალიბრიანი სნაიპერული შაშხანა, თუმცა ძვირადღირებული უცხოური წარმოების შაშხანებით ყველაზე განებივრებული იყო რუსეთის წამყვანი სპეც-დანიშნულების რაზმი „ალფა“. „ალფას“ დანაყოფებს ასევე ამარაგებდა ამ ნაწილის ვეტერანთა ასოციაცია. უპირატესობა ენიჭებოდა SAKO TRG-ს, თუმცა სხვა ტიპის შაშხანებიც ხვდებოდა სპეც-რაზმებში.  მოგვიანებით სხვა გამოსავლის არ არსებობის გამო, რუსეთი იძულებული გახდა პრაქტიკულად შეიარაღებაში მიეღო დასავლური წარმოების შეიარაღების მთელი სპექტრი, რომელშიც შედიოდა როგორც ზუსტი შაშხანების ასევე პისტოლეტები და პისტოლეტ-ტყვიამფრქვევები.  დიდი ნაწილი ამ იარაღის უწყებებების არსენალებიდან პირდაპირ მოხვდა შავ ბაზარზე. მაგალითად რუსეთის ცენტრალურ ოლქებში შესაძლებელია გლოკის სისტემის პისტოლეტის შეძენა 1500-2500 დოლარის ფარგლებში, H&K MP-5 დაჯდება 5000 დოლარამდე, გააჩნია რამდენი შუამავალი იქნება ჩართული ამ იარაღის შეძენის პროცესში, მაგრამ თუ იცნობ საჭირო ხალხს, იყიდი ნებისმიერ იარაღს, რომელიც დგას რუსეთის ჯარის, პოლიციის ან სპეცსამსახურების შეიარაღებაში მათ შორის უცხოური წარმოების. ცხადია ასეთმა დივერსიფიკაციამ იარაღის მიწოდებაში წარმოშვა სერიოზული პრობლემა სათადარიგო ნაწილებით და ტყვიაწამლით მომარაგებაში. ბიუროკრატიული პრობლემების გამო სახელმწიფო შესყიდვების სისტემასთან, უწყებები ყიდულობენ ან უკვეთავენ ამ ნაწილებს პირდაპირ იარაღების მაღაზიებიდან სადაც „შოპინგობენ“ უბრალო მონადირეები და სპორტსმენები. ხოლო სახელმწიფო შესყიდვების რეესტრებში ამოღებული ფასები იარაღზე, ტყვიაწამალზე და მაკომპლექტებელ ნაწილებზე ხდება იარაღის მოყვარულთა წრეებში ბოროტი ხუმრობების საგანი. ასე მაგალითად ჟურნალისტ ვასილი შურიგინის ინფორმაციით თავდაცვის უწყების მირ შეძენილი ერთი Steyr HS 460 ტიპის სნაიპერული სისტემის ფასად 300 ვაზნით, იყო მითითებული 69 000 დოლარი.

რუსეთის ამჟამინდელი პრემიერ მინისტრი პოზირებს ავსტრიული Stey-Mannlicher SSG 06 ტიპის შაშხანით

პისტოლეტის როლის დიდი არმიის შეიარაღების სისტემაში ყოველთვის იწვევდა ცხარე კამათებს. ზოგის აზრით პისტოლეტი აუცილებელია, როგოროც სათადარიგო (დამხმარე) იარაღი, ზოგის აზრით პისტოლეტი თანამედროვე ბრძოლის ველზე აბსოლუტურად გამოუსადეგარია და სხვა არაფერია თუ არა მხოლოდ (ოფიცრის) სტატუსის სიმბოლო. მაშინ როდესაც “ცეცხლსასროლი რევოლუცია” მხოლოდ იწყებოდა, ოფიცრები, რომელთა აბსოლუტური უმეტესობა მდიდარ ოჯახებიდან მოდიოდნენ პირად იარაღს და მათ შორის პისტოლეტებს საკუთარი ფულით ყიდულობდნენ.  მოგვიანებით, როდესაც დაიწყო შეიარაღების და მათ შორის  პისტოლეტების უნიფიცირება, ზოგი გამოჩენილი და ქარიზმატული სამხედრო მეთაურები ატარებდნენ პირად საკუთრებაში მყოფ პისტოლეტებს, რომლებიც ხაზს უსვავდნენ მათ განსაკუთრებულ სტატუსს. ჩვენ მოგივყვებით რამდენიმე ასეთ მაგალითზე. 1898 წელს ახალგაზრდა უინსტონ ჩერჩილმა შეიძინა ვესტლი&რიჩარდსის მაღაზიაში მაუზერ с96 ტიპის პისტოლეტი, ფულით რომელიც მას მისმა დედამ გადასცა. ჩერჩილი იმ დროს იყო კავალერიის ახალგაზრდა ოფიცერი და მიემგზავრებოდა სუდანში საომრად. ომდურმანის ბრძოლაში მან წარმატებით გამოიყენა  ეს პისტოლეტი დერვიშებთან შეტაკებისას რა დროსაც მან მოკლა ან დაჭრა სამი მოწინააღმდეგე. ჩერჩილი ძალიან მაღლად შეაფასა იმ დროისთვის რევოლუციური კონსტრუქციის ხელის იარაღი, რომლის წყალობითაც ის ცოცხალი გადარჩა და ამ შემთხვევამ მისცა მას რწმენა ახალ ტექნოლოგიებში და უკვე მოგვიანებით დიდი ბრიტანეთის პრემიერ მინისტრობისას ის დიდ ყუარღებას აქცევდა პერსპექტიული ტექნოლოგიების განვითარებას, რამაც აქცია დიდი ბრიტანეთი წამყვან ქვეყნად ამ მიმართულებით.

შემდეგი მაგალითი ისევ უკავშირდება მაუზერის პისტოლეტებს და ცარის რუსეთს. რუსეთის საწარმოო პოტენციალი ვერასდროს ვერ უსწრებდა ამ ქვეყნის პოლიტიკურ ამბიციებს და რუსული ჯარი მუდამ განიცდიდა თანამედროვე იარაღის და აღჭურვილობის დეფიციტს. ამიტომაც ოფიცრები სარგებლობდნენ რეკომენდირებული იარაღების სიით, რომლის შეძენაც მათ შეეძლოთ საკუთარი სახსრებით. მაუზერი С96 შედიოდა ამ სიაში და დიდი პოპულარობით სარგბელობდა რუსეთში. მოგვიანებით მისი 7.62 კალიბრის ვაზნა ოფიციალურად მიღებულ იქნა შეიარაღებაშიც და გამოიყენებოდა ტოკარების კონსტრუქციის პისტოლეტში და ადგილობირივ წარმოების პისტოლეტ-ტყვიამფრქვევებში. მაუზერი С96 უდაოდ იყო რევოლუციური იარაღი და მიუხედავად იმისა, რომ ეს იარაღი არ იყო არც გერმანიაში, არც რუსეთში და არც უმეტესობა სხვა ევროპული ქვეყნის ოფიციალურ შეიარაღებაში მიღებული მისი თვისებები იმდენად მოთხოვნადი იყო რომ ეს პისტოლეტი მასიურად გამოიყენებოდა უამრავი ქვეყნის შეიარაღებულ ძალებში.

ყველაზე უფრო პირადი და ინდივიდუალური იარაღი - პისტოლეტი ყოველთვის იყო და იქნება სტატუსის სიმბოლო როგორც მეომრებში ასევე უბრალო ადამიანებში და ბევრი გამოჩენილი მხედართმთავარი ისევე როგორც უფრო დაბალი რანგის ოფიცერი იყენებდა არასაშტატო პისტოლეტს, არჩეულს საკუთარი პრეფერენციების მიხედვით. ასეთი ყველაზე ცნობილი მაგალითი არის ამერიკელი გენერალი ჯორჯ პატონი. გამორჩეული თავისი ქარიზმით და ხასიათით, ის ასევე ცნობილია იმით, რომ მეორე მსოფლიო ომში ის ატარებდა .45 კალიბრის კოლტის რევოლვერს ე.წ. Peacemaker-ს. ნაკლებად ცნობილია, რომ ის ასევე ატარებდა სპეციალურად მისთვის დამზადებულ “სმიტ&ვესონის” .357 მაგნუმ კალიბრის რევოლვერს, რომელიც მას გადასცეს 1935 წელს და იმ დროს ეს იყო ერთ-ერთი თუ არა ყველაზე ძლიერი მოკლელულიანი იარაღი. ორივე რევოლვერს გააჩნდა სპილოლ ძვლის სახელურები. პატონს სურდა რომ განსაუთრებული უნიფორმის და იარაღის წყალობით მის ჯარისკაცებს ადვილად ეცნოთ თავისი გენერალი, რომელიც მეტ წილად მათთან ერთად იყო ფრონტის წინა ხაზზე. აღნიშნული მისი აზრით ხელს შეუწყობდა მორალის და საბრძოლო სულისკვეთების ამაღლებას მესამე არმიაში, რომელსაც ის მეთაურობდა. თავისი კარიერის განმავლობაში ის ფლობდა და იყენებდა ბევრ იარაღს, რომელსაც ის თავად ყოდულობდა. მათ შორის იყო .22 კალიბრის “კოლტ ვუდსმენი”, .32 კალიბრის 1903 წლის კოლტის ავტომატური პისტოლეტი და .38 კალიბრის კოლტის მოკლეცხვირიანი რევოლვერი “დეტექტივ სპეშელ”. ამჟამად შეიარაღებულ ძალებში მკაცრი წესები მოქმედებს, რომლებიც პრაქტიკულად კრძალავენ არასაშტატო იარაღის გამოყენებას მაგრამ გამონაკლისები ყოველთვის არის და იქნება. ერთ-ერთი ლეგენდის თანახმად ისრაელის არმიაში ერთ-ერთი გენერალი ატარებდა “დეზერტ იგლის” ტიპის პისტოლეტს. მსხვილი, მძიმე, გათვლილი ძლიერ სანადირო კალიბრებზე ის არანაირად არ გამოდგება, როგორც საბრძოლო იარაღი მაგრამ, როდესაც საქმე სტატუსს ეხება……

ჯორჯ პატონი თავის საფირმო “პისმეიქერით” და სპილოს ძვილსგან დამზადებული სახელურით, რომელიც მას ასე ძალიან მოწონდა.

რუსები რატომღაც დარწმუენბულები არიან რომ შუალედური ვაზნა და ავტომატიც ანუ დასავლეთში იარაღი ცნობილი, როგორც საიერიშო შაშხანა არის მათი თანამემამულის ევგენი ვლადიმირის ძე ფიოდოროვის მიერ. მოგეხსენებათ, რომ ე.წ შუალედური ვაზნა არის სიმძლავრით სადღაც შუაში პისტოლეტის ვაზნასა და შაშხანის ვაზნას შორის (ცხადია სახელიც აქიდან გამომდინარეობს). ავტომატი ანუ საიერიშო შაშხანა შესაბამისად არის იარაღი, რომელიც განკუთვნილია ამ ვაზნის გამოსაყენებლად და გადატენვის ციკლი ხორციელდება მსროლელის მონაწილეობის გარეშე, როგორც წესი დენთის აირების გამოყენებით.

აი რას წერენ რუსული წყაროები ამაზე:

რუსული ვიკიპედია: В 1911 — 1913 годах сконструировал автоматические винтовки под штатный патрон калибра 7,62 мм и под 6,5 мм патрон собственной конструкции (1913), предвосхитив тем самым идею использования промежуточного патрона для автоматического оружия.

http://www.armoury-online.ru/: В конце 1920-х – начале 1930- х гг. Федоров и другие советские конструкторы – Дегтярев, Шпитальный, разработали на основе автомата целое семейство унифицированных образцов стрелкового оружия, в том числе ручные и танковый пулемёт, спаренную и строенную авиационные пулеметные установки. Этим они в некоторой степени предвосхитили послевоенные концепции унификации стрелкового оружия в СССР, США и других странах на 30-40 лет

სტატიას Русский Порталъ-ზე პირდაპირ ასე ქვია: Первый в мире автомат. 

მოკლედ იმის თქმა მინდა, რიომ ჩვეულებრივი რუსისთვის, რომელის ინტერესდება იარაღით ეჭვიც არ ეპარება რომ ყველა საიერიშო შაშხანის ბაბუა არის მათი თანამემამულე, ხოლო შუალედური ვაზნა, რომელმაც შეცვალა ფეხოსნის შეიარაღების იერსახე მათი მოგონილია ჯერ კიდევ 1916 წელს. სწორედ ამ წელს მიიღეს შეზღუდულად შეიარაღებაში ფიოდოროვის იარაღი. უბრალოდ აქ არის ორი ნიუანსი. ფიოდოროვის კარაბინი რომელიც მიიღეს შეიარაღებაში იყო გათვლილი იაპონურ ვაზნაზე 6.5 მმ “არისაკა”, ხოლო ფიოდოროვის ექსპერიმენტული ასევე 6.5მმ-ნი ვაზნა სულაც არ იყო შუალედური. რატომ რუსული იარაღი იაპონურ ვაზნაზე? იმ დროს რუსეთს იმდენად ჩამორჩენილი და არასრულყოფილი წარმოება ქონდა რომ ომის პირობებში ახალი ვაზნის წარმოება იყო შეუძლებელი მაგრამ საწყობებში იყო საკმარისად დიდი მარაგი იაპონური ამუნიციის. გარდა ამისა სხვაობა იაპონურ და რუსულ ვაზნებს შორის იყო მინიმალური….

იმისთვის, რომ ადარწმუნდეთ: ა) ფიოდოროვის ვაზნა არ იყო შუალედური; ბ) არისაკას და ფიოდოროვის ვაზნები პრაქტიკულად იდენტურია,  მე ეს გრაფიკი მოვამზადე, სადაც მოცემულია შედარების მიზნით შემდეგი ვაზნების მონაცემები, იაპონური 6.5მმ “არისაკა”, ფიოდოროვის 6.55-ნი ვაზნა, პირველი შუალედური ვაზნა, რომელიც მასობრივად მოხვდა შეიარაღებაში 7.92X33 Kurz, ერთ-ერთი პირველი გერმანული შუალედური ვაზნა დამზადებული GECO-ს მიერ და ისევ რუსული შუალედური ვაზნა 7.6X39. 

აქიდან სამი ნამდვილად კლასიფიცირდება როგორც შუალედური, გამომდინარე საწყისი სიჩქარიდან და მასიდან ხოლო ორი პირველი ვერანაირად ვერ კლასიფიცირდება როგორც შუალედური. ფიოდოროვი მხარს უჭერდა კალიბრის შემცირებას რაც იყო სწორი გადაწყვეტლება (უბრალოდ რუს გენერლებს ეს არ ესმოდათ) მაგრამ ენერგია მისი ვაზნის იყო შთამბეჭდავი 3100 ჯოული რაც არ არის შუალედური ვაზნის ენერგიის შესაბამისი. შედარებისთვის რუსულ 7.62Х54R-ს ქონდა ენერგია 3500 ჯოული, ამერიკულ 30-06-ის 3800 ჯოული (მაშინდელი დოქტრინა ითვალისწინებდა სროლას შორი მანძილებიდან და სუსტი ვაზნები არ იყო “მოდაში”). ასევე ფიოდოროვის ვაზნის სიგრძე იყო შთამბეჭდავი 81მმ! ეხლა დახედეთ ცხრილს და მიხვდებით, რომ თითქმის 15 წლის წინ შექმნილი არისაკას იგივე კალიბრის ვაზნა გაცილებით უფრო “შუალედური” იყო ვიდრე ფიოდოროვის ვაზნა. სასაცილოა არა? თავისთავად იაპონური შაშხანის ვაზნები დაფუძნებული იყო მანლიხერის (ავსტრია) ვაზნებზე, რომლებიც არანაირად არ იყვნენ შუალედურები. უფრო მეტსაც გეტყვით, დახედეთ ცხრილს და ნახავთ რომ ფიოდოროვის ვაზნა უბრალოდ ასლია იაპონური ვაზნის და ფიოდოროვმა უბრალოდ გააკეთა ის რასაც მუდამ აკეთებდნენ რუსები, ჩაყარა მასრაში მეტი დენთი და მიიღო გაძლიერებული “ახალი” ვაზნა, რომელიც რა თქმა უნდა იყო უნიკალური, განუმეორებელი და ყველაზე უკეთესი. ასე გაჩნდა მაგალითად 5.45X18 ПСМ პრატიკულად ფრანგული 5მმ “კლემან”-ის კოპია და არც ისე დიდიხნის წინ რუსებმა “მოიგონეს” 9მმ პარაბელუმი, დაუმატეს დენთი, ტყვიის გულა გააკეთეს რაღაც ზე მყარი მეტალისგან და დაარქვეს 7Н29. ბუნებრივია “ახალი” ვაზნა პიარდებოდა, როგორც უფრო უკეთესი ვიდრე 100 წლის 9მმ პარაბელუმი. პირველ ცხრილში გამოირჩევა რეალურად გერმანული 7.92X33, ხოლო დარჩენილი ორი რუსული ვაზნა თავისი ორი გერმანელი და იაპონელი “თანაკლასელის” იდენტურია. საქმე იმაშია, რომ გერმანელიც და იაპონელიც უფრო ადრე “დაიბადნენ” ვიდრე რუსები.

ფაქტებს, რომ დაუბრუნდეთ პირველი შუალედური ვაზნა და იარაღი მასზე გათვლილი, მასობრივად მიღებული შეიარაღებაში გახლდათ გერმანული 7.92X33 და საიერიშო შაშხანა Stg 44. მეორე მსოფლიო ომის მიწურულს საბჭოთა კავშირში გაიაზრეს შუალედური ვაზნის სარგებელი და საკუთარი ვერსია გამოუშვეს, ლეგენდარული 7.62X39, რომელიც პირველად გამოყენებულ იქნა ტყვიამფრქვევ “რპდ”-ში. ითვლება, რომ ეს ვაზნა ინსპირირებულია   გერმანული 7.92X33-ით (რაც ბუნებრივია). მაგრამ სინამდვილეში 7.62X39 პრაქტიკულად ზუსტი ასლია სხვა გერმანული ვაზნის რომელიც თითქმის 10 წლით ადრე შექმნა გერმანულმა კომპანია GECO-მ. ეს არის 7.7×39.5 M-35, შექმნილი GECO-ს მიერ ჰაინრიხ ფოლმერის ექსპერიმენტული იარაღებისთვის. აშკარა მზგავსება რუსულ და გერმანულ ვაზნებს შორის კარგად ჩანს გრაფიკებიდან, რომელიც ქვევით არის ნაჩვენები.

 

კარგით რა ვუყოთ მითის ნაწილს რომ პირველი ავტომატი რუსებს ეკუთვნით?

გაიცანით, გერმანული 1906 წლის (!!!) მაუზერის ავტომატური შაშხანა. მას ქონდა მოსახსნელი 25 ვაზნიანი მჭიდი და ის ისროდა ჯერებით. 1915 წელს გერმანელები მას უკვე იყენებდნენ საჰერო ბრძოლებში სადაც პილოტები იყენებდნენ მათ მოწინააღმდეგე კოლეგების წინააღმდე. ნაკლებად ცნობილი ფაქტია, რომ 1906 წლის შაშხანის ტესტირებისას პოლ მაუზერმა თვალი დაკარგა, როდესაც პროტოტიპი სროლისას ვაზნის დეტონაცია განიცადა.

 ფიოდოროვი ინტუიციურად ხდებოდა საითკენ უბერავდა ქარი, მაგრამ როგორც ჩანს ომი, ბიუროკრატია და რუსი ოფიცრების ტრადიციული კონსერვატიზმი (არც ისე დიდიხნის წინ სწორედ ეს გენერალიტეტი ამტკიცებდა რომ მჭიდიანი შაშხანა ჯარისკაცის ხელში გამოიწვევდა ვაზნების ზედმეტ ხარჯვას) ხელი შეუშალეს მას ბოლომდე დაეხვეწა თავისი იდეები. საქმე იმაშია, რომ კომუნისტურ მონსტრს სწრაფად ჭირდებოდა ახალი იარაღი, ხოლო ვიანიდან საკუთარი კონსტრუქტორული სკოლა იყო სუსტი ისევე, როგორც წარმოება, ყველა ხვდებოდა,რომ გაცილებით უფრო მარტივია მოიპარო სხვისი მოგონებები, მოარგო ის ჩამორჩენილ არასრულყოფილ წარმოებას და  სწრაფად გაუშვა სერიულ წარმოებაში. ამიტომაც რუსეთი ამხელა ქვეყანა პრაქტიკულად ვერ დაიტრაბახებს პიონერული გამოგონებების სიუხვით და ეს მარტო ცეცხლსასროლი იარაღის წარმოებას არ ეხება.

 მე ვერ მოვიძიე .7×39.5 M-35-ის კარგი ხარისხის სურათი, მაგრამ ვიპოვე მისი მასრის სურათი, რომელიც ძალიან მაგონებს ჩვენთვის საყვარელ “აკაემის” მასრას. 

 

ცხადია მე არ ვარ პირველი ვინც წერს იმაზე რომ რუსული პოპულისტურ-პატრიოტული გამოცემები ცდებიან. მითითებები რომ ფიოდოროვის წვლილი შუალედური ვაზნის და პირველი “ავტომატის” შექმნაში არც ისე დიდია (რბილად რომ ვთქვათ) აქვთ ისეთ ცნობილ რუს ავტორებს, როგორებიცაა მაქსიმ პოპენკერი და იური ლედიაგინი.

საკმაოდ საინტერესო ადამინს გაავაწყდი და მინდა ორი სიტყვით დავწერო, უბრალოდ იმიტომ რომ ქვეყანა ტავის გმირებ იცნობდეს. იყო ერთი ქართველი, რომელმაც საბრძოლო იარაღის შექმნაში თავისი კვალი დატოვა, და ის იყო ჩემთვის ძალიან საყვარელი ქალაქის, ქუთაისის მკვიდრიმ ბატონი თენგიზ ევგენის ძე შავგულიძე.  მეორე მსოფლიო ომამდე ის მუშაობდა რკინიგზაზე და იყო საკმაოდ ნიჭიერი და წარმატებული ინჟინერი. იგი მოხვდა მოსკოვში სადაც მას ომმა მოუსწრო. იგი გაიწვიეს სარკინიგზო ჯარებში, მან მოასწრო მიეღო მონაწილეონა ბრძოლებში უკრაინაში. მისი ნაწილი ალტაში მოექცა და იგი ტყვედ აიყვანეს. შემდგობ იგი გაიქცა ტყვეობიდან და 1943 წელს მოხვდა ბელორისაში მოქმედ ერთ ერთ პარტიზანულ ნაწილში. უნდა აღინიშნოს, რომ მეორე მსოფლიო ომის როს ოკუპირებულ ტერიტორიებზე მოქმედებდა ძალიან სერიოზულად ორგანიზებული და მრავალრიცხოვანი პარტიზანული ჯგუფები, რომელთა რაოდენობა 1000 კაცს აჭარბებდა, ხოლო მათ ეკავათ საკმაოდ დიდი ტერიტორიები და ძალიან სერიოზულ ძალას წარმოადგენდნე. მათი მომარაგება იყო ცენრალური ხელისფლების ერთ ერთი უმნიშვნელოვანესი პრიორიტეტი, მაგრამ განსაკუტრებით ომის პირველ პერიოდში, მომარაგება სატანადო არ იყო ამიტომაც, პარტიზანები იძულებულები იყვნენ ტავად ეზრუნად იაარღზე ტყვიაწამალზე და სხვა საშუალეებზე რაც მათ საშუალებას მისცემდა წინააღმდეგობა გაეწიათ. ცხადია ყველაზე პრიორიტეტული იყო, იარაღის, ფეთქებდაი მასალების და ტყვიაწამლის მომარგება. საერთოდ პარტიზანების შეიარერაბაში მყოფი სისტემები და ასევე სხვა დამხმარე მოწყობილობები იმსახურებენ ცალკე თემას, აი მაგალითად პრესი, რომლიტაც ხდებოდაგერმანული ვაზნების გადაკეთება სამამულო წამროების იარაღისთვის? წარმოგიდგენიათ, გადასატანაი დანადგარი, რომელიც გერმანულ 9X19 პარაბელუმის ვაზნას გადააკეთებდა ან უფრო სწორე ჯადოსნურად გადააქცევდა 7.62 ტტ–ს ვაზნად? სწორედ ასეთმა მძიმე მდგომარეობამ განაპირობა ის რომ თენგიზ შავგულიძის ტალანტი მთლიანად იქნა ათვისებული მინსკის პარტიზანულ დანაყოფში. პირველი მისი გამოგონება იყო თითნაკეთი ყუმბარა, რომელიც ადვილად საშოვნი მასალებისგან კეთდებოდა. ეს იყო რამოდენიმე წყლის მილის ნაჭრისგან შემდგარი კორპუსი, რომლის შიგნით თავსდებოდა ტოლის “შაშკა”. დეტონატორის როლს თამაშობდა, კაფსული, ბიქფორის 5 სმ შნური და ბოლოზე მიმაგრებული კაფსულ დეტონატორი. მსხვრევადი მოქმედების ასამაღლებლად შიგნით ასევე თავსდებოდა მავთულის ნატეხები. ყუმბარას მიენიჭა “ოფიციალური” სახელი ”Партизанская Граната Шавгулидзе ПГШ-1). სულ მალე აღნიშნული სახელი უკვე ფიგურირებდა ოფიციალურ დოკუმენტებში.  ПГШ-1–ს მოყვა ПГШ-2, ПГШ-3. 1943 წელს დაახლოებით 7000 შავგულიძის კონსტრუქციის ყუმბარა შეიქმნა.  ასევე დიდი ეფექტურობით გამოირჩეოდა შავგულიძის მორიგი გამოგონება ე.წ. პარტიზანული გადამყვანი ისარი. ის წარმოადგენა გადასატან სალიანდაგო ისარს, იმ სხვაობით, რომ ისარი გადადიოდა არა სხვა ლიანდაგის ხაზზე არამედ პირდაპირ ხევში.  ამ მოწყობილობის პირველი გამოყენებისას თენგიზ შავგულიძე თავად მონაწილეობდა მის დაყეენბაში ლიანდაგზე.  მისი კონსტრუქცია იყო მარტივი და ის იწონიდა სულ რაღაც 20 კილოგრამს. ადვილად ტრანსპორტირებადი იყო, ყენდებოდა ლიანდაგზე რამოდ ეფექტურად გადაყავდა ლიანდაგიდან მთელი ეშელონები. ასეთი წარმატებული საქმიანობის შედეგად, შავგულიძე ჩართული იყო პარტიზანული ნაწილების შეიარაღებით უზრუნველყოფაში და მას ევალებოდა ყველა შესაბამისი დაკვეთის შესრულება.  მისი მონაწილეობით მიმდინარეობდა კუსტარული წარმოებების ორგანიზება და საკუთარი კონსტრუქციის იარაღის გამოშვების უზრუნველყოფა.  ცნობილია, რომ ის ასევე ამზადებდა სამედიცინო ინსტრუმენტებს.  

იმ დროს პარტიზანული ჯგუფების მეთაურები დაინტერესებულები იყვნენ მარტივ და მოსახერხებელ ყუმბარმტყორცნში, რომელიც “კონკურენციას” გაუწევდა მსუბუქ გერმანულ ნაღმტყორცნს და მნიშვნელოვნად გაზრდიდა პარტიზანული ჯგუფის საცეცხლე ძალას. თენგიზ შავგულძემ დაკვეთა შეასრულა. მის მირ შემოტავაზებული კონსტრუქცია წარმოადგენდა პატარა “მორტირას”, რომელიც მაგრდებოდა პირდაპირ მოსინის სისტემის შაშხანის ან კარაბინის ლულაზე. მორტირის როლს ასრულებდა 45მმ–ნი საარტილერიო ჭურვის გადაჭრილი მასრა. ყუმბარის გასროლა ხორციელდებოდა ფუჭი ვაზნის საშუალებით. 1943 წლის 5 სექტემბერს ჩატარებული წარმატებული ცდბის შემდეგ, შავგულიძის სისტემის პარტიზანული ყუმბარტყორცნის (ПРГШ) გამოშვებაზე გადავიდნენ პარტიზანული კუსტარული წარმოებები მთელ ბელორუსიაში. მოკლე პერიოდში შეიქმნა 120მდე ასეთი სისტემა, რომელსაც პარტიზანები წარმატებით იყენებდნენ.  ომის დასრულების შემდეგ სავგულიზე დააჯილდოვეს წითელიდროში ორდენით და სამამულო ომის მეორე ხარსხის მედლით. აღსანიშნავია, რომ თავის წარმოების ირაღის გამოცდებს ის თვითონ ატარებდა და არ აძლევდა ამის უფლებას სხვას.  მთელ რისკს ის საკუთარ თავზე იღებდა, როგორც ნამდვილი გამომგონებელი.

Наконец  туман  стал  медленно  таять,   сквозь  его  пелену  пробилось
солнышко. Можно было начинать испытания.
     – Все в укрытие! – скомандовал Гнусов.
     – Ну, ни пуха… – сказал я Тенгизу.
     – Уходи,  дорогой!  – ответил он и спрыгнул в свой, вырытый отдельно от
других окоп.
     Несколько секунд напряженной тишины -  и  над  окопом Тенгиза взвился в
воздух темный предмет. Описав большую дугу, он упал за кустом, и снова стало
тихо.  Мгновение,  еще мгновение… И вот огромной силы взрыв потряс воздух.
Вздрогнули вершины сосен, над головой засвистели, густо пронеслись осколки.

И.Л.Друян. “Клятву сдержали”

შავგულიძის კონსტრუქციის იარაღის ნიმუშები დღემდე ინახება მინსკის სამამულო ომის მუზეუმში.   სამწუხაროდ არ არსებობს ინფორმაცია შავგულიძეზე ომის დასრულების შემდეგ. ცნობილია, რომ ის დაბრუნდა მოსკოვში, მუშაობდა მოსკოვის სამუხრუჭე ქარხანაში და მიიღო 50–მდე საპატენტო და საავტორო მოწმობდა საკუთარ გამოგონებებზე.

 

წყაროები

Монетчиков С. Партизанский конструктор-самородок / С. Монетчиков // Братишка.

Вечерний Тбилиси 2007. г. Гранатометы Шавгулидзе

И.Л.Друян. “Клятву сдержали”

Журнал Мастер Ружье. Загадки Второй Мировой

არ ვიცი რატომ მაგრამ ამ ფირმას რაღაც მაგიური მნიშვნელობა აქვს ჩვენ საყვარელ ქვეყანაში. ეს გამოიხატება, როგორც დამოკიდბულებაში ამ იარაღის მიმართ ასევე მის ფასში. ამადეო როსსია ნაღდი! და ისეთ თვალებს გააკეთებენ გეგონება ტეო იუნგის შექმნილ კარაბინზე საუბრობდნენ ან ფანზოის შტუცერზე.  მაგალითისთვის როსის წარმოებულ ლევერ–ექშენებს ადებდნენ ფასსს, რომელიც 2000 დოლარიდან იწყებოდა.  მივმართოს საიტ განბროკერს და ვნახოთ რა ღირს ცივილიზებულ ქვეყანაში როსის ლევერ–ექშენი, ანუ ჰენრის სისტემის კარაბინი.  ჰენრის სისტემის იარაღის ბრაზილიური ინტერპრეტაცია როსი 92–ის ფასი იწყება 350 დოლარიდან. როსის მოკლელულიანი რევოლვერები (მოდელი R351) ფასი იწყება 250 დოლარიდან.  ანუ ეს არის იაფი იარაღი, რაც სულაც არ  ნიშნავს, რომ ის არის ცუდი. ამადეო როსის წარმოების პრინციპიც ეგ არის, ხარსხიანი იარაღი, რომელიც ხელმისაწვდომია.

თვითონ კომპანია, დაარსდა ბრაზილიაში 1889 წელს, თავად ამადეო როსის მიერ ქალაქ სან ლეოპოლდში.  ბატონი როის გახლდათ იტალიელი ემიგრანტი. არც ისე დიდიხნის წინ, როსის ოჯახმა, რომელიც კვლავ მართავს კომპანიას, გადასც რევოვერების წარმოება კომპანია Forjas Taurus, S.A.–ს რომელიც დღემდე უშვებს რევოლვერების ფართო ნომენკლატურას ტაურუსის ბრენდით. როსი დღეს უშვებს ასევე შვიდი მოდელის რევოლვერ, კარაბინებს, თოფებს და ლულიდან დასატენ შაშხანებს. რევოლვერების წარმოება როსიმ დაიწყო 1950 წელს და აქაც არაფერი უნიკალური არ ყოფილა. როსის რევოლერები წარმოდდგენენ სმიტ ვესონის კლონებს.  თავიდან კომპანია უშვებდა .38 Special და  .22lr კალიბრებში.  ერთი ასეთი თბილისში მაღაზიაში ღირდა არც ემტი არც ნაკლები 950 ლარი. უმარტივესი, პატარა “გეკოს” რევოვლერი. სამაგიეროდ როსი…..

კომპანია ნამდვილად წარმოადგენს ირაღის წარმოების ისტორიის ნაწილს, მაგრამ ის ნამდვილად არ არის რაიმე განსაკუთრებული და ზემაღალი და უნიკალური იარაღის მწარმოებელი. ჩვეულებრივი კომპანიაა, რომელიც უშვებს ხელმისაწვდომ იარაღს.  ნუ მთლად ჩვეულებრივი არაა, ის ალბათ ერთ ერთი ყველაზე მსხვილი მწარმეოებელია სამხერთ ამერიკაში.

წინასიტყვაობა: წარმოგიდგენთ ჩემ ადრეულ ნაშრომს, რომელიც მიუძღვენი ყველა მაუზერის შაშხანის ცემ ნაირ ფანატს. ეხლა უყურებ და მიკვირს ამდენს როგორ ვასწრებდი. საკმაოდ ვრცელი თემაა ბევრი მათ შორის ჩემს მიერ შექმნილი სურათით. წაიკითხეთ ბევრი საინეტერესო ინფორმაციაა.

 

ჩემი ზარით თუ ვინმე იკითხავს რომელია თქვენია ზრით ყველა დროის ყველაზე საუკეთესო იარაღის სისტემა, ალბათ გამოკითხულების (თუ ისინი ოდნავ მაინც ერკვევია საკითში) აბსოლუტური უმრავლესობა დაასახელებს მაუზერის სისტემის შაშხანას.

აღნიშნულ სტატიაში მე შევეხები მხოლოდ გერმანლ სამხედრო მაუზერებს, რომლებიც უხვად აის საქართველოში და ასევე სხვა მეტ ნაკლებად მნიშვნეოვან მოდიფიკაციებს. იმისთვის, რომ მიმოვიხილვო მაუზერის სიტემის ყველ იარაღი, მაშინ აკბათ პატარა ენციკლოპედია გამოვა მაგრამ რამოდენიმე ჩემი აზრით მნიშვნელოვან მომენტებს მაინც ავსახავ. ვიღაცამ შეიძლება თქვას, რომ ამ სტატიაში ყვეალფერი არ წერია, მაგრამ მე ვეცადე შევხებოდი მხოლოდ იმ საკიტხებს, რაც საინტერესო და სასარგებლო იქნება მაუზერის ქართველი მომხმარებლებისათვის. აბა ეხლა მაუზერის ლულაზე დამაგრებული ტუმბარმტყორცნის კონსტრუქცია ბევრს არ დააინტერესებს. ვისაც მეტი უნდა, ისარგებლოს “გუგლით”. თანაც არც მე ვარ ექსპერტი, რომ ყოვლის მომცველი სტატია დავწერო, სტატია კი არა ამ ტემის გაშლას მთელი წიგნი არ ეყოფა.

ძმები ვილჰელმ და პაულ მაუეზერებმა დაიწყეს შაშხანების დაპროექტება 19 საუკუნის 60-ან წლებში. 1871 წელს მათ მიერ დაარსებულმა კომპანიამ Waffenfabrik Mauser A.G.მიიღო პირველი შეკვეა 1871 წლის მოდელის შაშხანაზე. შემდეგი წარმატებული მოდელი გახლდათ 1888 წლის მოდელი. უკვე მაგ დროისთვის ახალი თაობის მჭიდიანი შაშხანები.
Gewehr 98 (ანუ შაშხანა 98 ) მაუეზერის 1898 წლის მოდელი, ოფიციალურად მიღებულია შეიარაღებაში 1898 წლის 5 აპრილს, გერმანიის შაშხანების ტესტირების კომისიის დასკვნის საფუძველზე.
1901 წლიდან იწყება შაშხანის სერიული წარმოება.

Paul Peter von Mauser

ტექნიკურად Gewehr 98 წარმოადგენს შაშხანას .ე.წ, “ბოლტს”, როგორაა ქართულად продольно скользящий завтор მე ჯერ ვერ გავიგე. თავდაპირველი ვარიანტი იწონიდ, 4.09 კილოგრამს, ლულის სიგრძე იყო 740მმ, სრული სიგრძე 1250მმ. კალიბრი 7.92, ვაზნის ტიპი 7.92 x 57 mm Mauser.

მაუზერის საკეტი ძალზედ ნაფიქრი და გონივრული დიზანით გამოირჩევა, ხოლო მის გამძლეობაზე ლეგენდები დადის, ალბათ დღEმდე მაუზერის სისიტემის საკეტი ყველაზე გამძლეა. საკეტს გააჩნდა დიდი დენთის აირებისთვის განკუთვნილი ნასვრეტები რაც უზრუნველყოფდნენ მსროლელის უსაფრთხოებას დეფექტური ვაზნის აფეთქების შეთხვევაში. ძლიერი და შთამბეჭდავი ზომების ექსტრაქტორი და რა თქმა უნდა უმთავრესი ელემენტი, ვაზნები კონტროლირებადი მიწოდება რაც უზრუნველყოფდა ზოგადად სისტემის საიმედოობა. ასევე ძალიან ეფექტური და მოსახერხებველი იყო სამ პოზიციანი დამცველის სისტემა, განლაგებული საკეტის უკანა მხარეს.
მარჯვენა მხარეს, დამცველი ჩართულია, საკეტი ჩაკეტილია, შუა პოზიცია დამცველი ჩაკეტილია საკეტის გახსნა შესაძლებელია, მარცხენა პოზიცია, დამცველი გამორთულია შასხანა მზადაა სროლის წარმოებისთვის (შესაძლებელია მხოლოდ თუ იარაღი შეყენებულია, სხვა შემთხვევაში სდამცველი არ გაინძრევა). ერთადერთი რაც გენიალურმა პაულ მაუზერმა ვერ გაითვალისწინა იმ დროს გახლდათ ის რომ მისი სისტემა გახლდებოდა ნომერ პირველი სისტემა მსოფლიოში და ასევე ის რომ ოპტიკური სამზინეების გამოყენება გახდებოდა ასეთი ხშირი. ამიტომაც თანამედროვე ვარიანტები იყენებენ სხვანაირ საკეტებს, ძირითადა ხდება დამცველის “გადატანა” ჰორიზონტალურ სიბრტყეში.
დამცველი

საფირმო დამცველი, “მძიმედ” მოდიფიცირებლი სპეცილაურად აფრიკული ნადირობებისთვის. გამოგონილია ალბათ მაუზერის სისტემის იარაღის ყველა წინ წაწეული მწარმოებლის მიერ გოტფრიხდ პრეხტლის მიერ. კომპანია Gol-Matic GmbH

ასევე ადრინდელ მაუზერებზე საკეტის სახელური იყო სწორი, სანიპერულ ვარიანტებზე უკვე მოღუნული და შემდგომა ასეთი სახელური გახდა სტანდარტული ყველა მოდიფიკაციისათვის.

გერმანიაში სამხედრო მაუზერებს უშვებდნენ რა თქმა უნდა თავად კომპანია Mauser-ი და ასევე Deutsche Waffen und Munitionsfabriken, Haenel, Sauer & Sohn, Waffenwerke Oberspree, V. Chr. Schilling Co., Imperial Arsenals of Amberg, Danzig, Erfurt, Leipzig და Spandau

სრული ზომის შაშხანასთან ერთად გამოდიოდა კარაბინი მოდელი Karabiner 98 (K98). ის გამოდიოდა მხოლოდ 1905 წლამდე, იმ მომენტამდე სანამ მაუზერის სიტემის შაშხანა განიცდიდა პირველ მნიშვნელოვან ცვლილებეს, ახალი ტიპის ვაზნის 7.92х57мм მიღების შემდგე სადაც გამოიყენებოდა ახლი ტიპის წვეტიანი ფორმის ტყვიით. ახალი ტიპის კარაბინები ქონდათ ინდექსები a და შემდეგ az. ბოლო მოდელები უკვე არ იყვნენ უბრალოდ შემცირებული G98 როგორც “პირველი თაობის” კარაბინი. მათ გააჩნდათ მოღუნული ფორმის საკეტის სახელური, შესაბამისი ფორმის “ლოჟა” როგორც სნაიპერულ მოდიფიკაციებში და ასევე L ფორმის საყრდები, რომლის მეშვეობით კარაბინებისგან კეთდებოდა .ე.წ პირამიდები, ანუ საბრძოლო პიორბებში დასვენებისას კარაბიები შედარებით “კომფორტულ” პირობებში ნახებოდა.

შემდეგი მოდიფიკაცია გახლდათ K98b. ვერსალის შეთანხმების მიხედვით გერმანიას ქონდა უფლება ეწარმოებინა მხოლოდ კარაბინები მაგრამ K98b იყო რეალურად სრული ზომის შაშხანა, რომელსაც უბრალოდ დაარქვეს კარაბინი, იმისთვის, რომ გვერდი აევლოთ შეთანხმებისათვის. როგორც ჩანს ვერსალის შეტაNხმებაში იყო ნახსენები მხოლოდ სიტყვა კარაბინი, ხოლო რა ჩაითვლებოდა კარაბინად უკვე არ იქნა განმარტებული.

Karabiner 98 Kurz (Kar98k ან K98k) სამხედრო მაუზერების ერთ ერთი ყველაზე დახვეწილი მოდელი. მიღებულია შეიარაღებაში 1935 წელს. კარაბინმა შეინარჩუნა თავისი წინადმორბედების ყველა საუკეტესო თვისება მაგრამა ამსთანავე იყო უფრო მსუბუქი, კომპაქტური და ძალზედ მოსახერხებელი. მისი ლულის სიგრძე და დახვეწილი სამიზნე მოწყობილობები ხდიდა მას იდეალურ იარაღად თავისი დროისთვის. ზუსტი სროლა შესაძლებელი იყო 500 მეტრზე, რაც სავსებით დამაკმაყოფილებელია “რკინის” სამიზნე მოწყობილობების გამოყენებისას, ხოლო ზმით და წონით ეს უკვე თითქმის იდეალური კომბინაცია იყო.

სურათზეა Karabiner 98 Kurz (c) wikipedia

გამოჩენილი თავისი სიზუსტით, გადარჩეული კარაბინები აღიჭურვებოდა ოპტიკით. ასეთი იარაღით გამოცდილი სნაიპერები ეფექტურად ახორცილებედნენ მკვლელობებს 800-მდე მანძილებზე. თავდაპირველად სნაიპერული მაუზერები წარმოადგენდნენ “ერზაც” კომბინაციას, ანუ უფრო კუსტარული და იძულებითი გადაწყვეტილებები იყო ვიდრე ნაფიქრი კონსტრუქცია. 1.5 გადიდების მცირე ზომის ოპტიკური სამიზნე ყენდებოდა ცელიკის ადგილას, ქონდა პატარა მხედველობის გრადუსი (არ ვიცი სწორე ვიძახი თუ არა მაგრამ მე მგონი გაასგებია, რასაც ვგულისმობ) და ასევე გამოირიცხა მისი აბოიმით დატენვის საშუალება. მოგვიანებით ოპტიკისს ამაგრი გაუმჯობესდა ხოლო 1941 წლიდან შეიცვალა როგორც სამაგრი ასევე ოპტიკა. უკვე გამოიყენებოდა 4 და 6 ჯერადი გადიდების ოპტიკას (Zeiss Zielvier 4x (ZF39) და ZF42 ანუ Zeiss Zielsechs 6x). გაცილებით უფრო იშვიათად იყენებდნენ სხვა მწარმოებლის ოპტიკურ სამიზნეებს მაგრამ ყველა 4 ან 6 ჯერადი გადიდებით. სულ გამოშვებულ იქნა დაახლოებით 132 000 ერთეული სნაიპერული კარბინების. ბევრი ალბათ შეამჩნევდა მაუზერის პირველი სნაიპერული მოდიფიკაციების მზგავსებას ჯეფ კუპერის სკაუტის ტიპის შაშხანის კოცეფციასთან. ალბათ კუპერმა იცოდა ამის შესახებ და უბრალოდ დაინახა ასეთი მიდგომის პერსპექტულობა და განავითარა ეს იდეა და ჩამოაყალბა ოპტიკური სამიზნით აღჭურვილი შაშხანის ახალი სახეობა.

მაუზერი მეორე მსოფლიო ომების შემდეგ
მაუზერის ტიპის საშხანებს ფართოდ იყენებდნენ სხვა და სხვა ლოკალურ და კოლონიალურ ომებში. ალბათ ყველაზე დიდი როლი შეასრულა მან რაოდენ გასაკვირი არ უნდა იყოს იზრაელში. 1940-ან წლებში მას ფართოდ იყენებდა ჰაგანა და შემდეგ ცახალი. შემდგომ 1948 წელს ახალგაზრდა სახელმწიფომ დამატებით შეიძინა შაშხანების ძალიან დიდი რაოდენობა ცეხოსლოვაკიაში. მაუზერის სისტემის შაშხანები რჩებოდნენ საკმაოდ დიდხანს და გადიოდნენ საკმაოდ ბევრ მოდიფიკაციას. ყველაზე რადიკალური – გადაკეთება 7,62X51 კალიბრზე. ერთ ერთ რესურსზე, იყო ნახსენები, რომ დაპყრობილ ქვეყნებში წარმოებული მაუზერის სისტემის შაშხანები, ქარხნიდან გამოდიოდნენ არეული სამიზნეებით და დამატებით მისროალს საჭიროებდნენ. როგორც ჩანს ადგილი ქონდა მასიურ საბოტაჟს ქარხნების პერსონალისგან რაც სავსებით გასაგებია. ზუსტად ამ მიზეზეის გამო, ასეთი იარაღის შეძენისას სასურველია, რომ ის იყოს ორიგინალი მაუზერის ან ვალტერის ან სხვა გერმანული ან გერმანიის მოკავშირე ქვეყანაში გამოშვებული. რა თქმა უნდა ლაპარაკია ომის დროს გამოშვებულ მაუზერის სისტემის შაშხანებზე.

იზრაელური მაუზერი. ორიგინალური გერმნაული მარკირებები წაშლილია

საკეტის გამძლეობა, მარტივი კონსტრუქცია, ლულის გამოცვლის სიადვილე და მასრის ძირის ერთნაირი ზომები მრავალ სხვა პოპულარულ კალიბრთან გახადა ის ერთ ერთი საუკეთესო პლატფორმა სხვა და სხვა მოდიფიკაციებისათვის. დღეს დღეისობით მაუზერის სისტემის რესივერები იყოფა ორ ჯგუფად, სტანდარტული და მაგნუმის კლასის.

მაუზერის სისტემის შაშხანების გამოშვება სხვა ქვეყნებში და იშვიათი მოდელები

მაუზერის სიტემის შაშხანებს ასევე უშვებდა უამრავი ქვეყანა და უფრო მეტი ეხლა უშვებს ამ სისტემის სპორტულ, სამხედრო(სნაიპერულ) და სანადირო იარაღს. სამხედრო მაუზერებს უვებდნენ გერმანია, ბელგია, ნორვეგია, იუგოსლავია, ჩრდილოეთ ვიეტნამი, ირანი, იზრაელი, პორტუგალია, მექსიკა.

საქართველოში მე მინახია ადრინდელი შაშხანები და ასევე ორი საკმაოდ იშვიათი სპარსული მაუზერი. წარმოებული ჩეხოსლოვაკიაში და შემდეგ თავად ირანში ეს ერთ ერთი ყველაზე დახვეწილი სამხედრო მაუზერებია. ჩეხებმა მიირეს ყველა დოკუმენტაცია და ნაწილი დანადგარების პირველი მსოფლიო ომის შემდეგ. შესაბამისად მათ მიეცათ საშუალება ეწარმოენინათ იარაღი გერმანელი სპეციალისტების უშუალო კონტროლის ქვეშ. ჩეხური მაუზერები ერთ ერთი ორიგინალური მაუზერების ერთ ერთი ყველაზე გავრცელებული კლონია.

სურათებზეა სპარსული მაუზერი, არ ვიცი როგორ და რანაირად გარკვეული მათი რაოდენობა საბჭოთა კავშირის დროს მოხვდა საქართველოს ტერიტორიაზე. ორი ერთეული რაც მე მაქვს ნანახი იქნა ხელოვნურად გაფუჭებული, თუ პირველ შემთხვევაში ადგილი ქონდა ალბათ უფრო ბალისტიკური მარკერის დაყენებას ლულაში, მეორა შაშხანა იყო გახვრეტილი უკვე სამ ადგილას. ასე რომ თუ წააწყდით ეგეთ შაშხანას, ყურადღებით იყავით.

http://img205.imageshack.us/my.php?image=mauser1up9.jpg

http://img205.imageshack.us/my.php?image=mauser2pk4.jpg

http://img211.imageshack.us/my.php?image=mauser7zd8.jpg

სხვა მაუზერის სისტემის შაშხანების სურათები
თურქული მაუზერები

იუგოსლავური მაუზერი (M-48 )

ჩეხური ამუზერი

მაუზერი დღეს

მაუზერის დიზაინმა დაიპყრო არა მხოლოდ ევროპა არამედ ამერიკის ორივე კონტინენტი. სურათზეა თანამედროვე ამერიკული მაუზერის რეინკარნაცია. ეს არის კიმბერ 8400 სანადირო შაშხანის საკეტი. მაუზერის გავლენა აშკარაა. მასიური ექსტრაქტორი, კონტროლირებადი მიწოდება, და თანმედროვე მოთხოვნების მიხედვით ჰორიზონტალურ სიბრტყეში გადატანილი დამცველის ღილაკი. ასებე გააჩნია მიუხედავათ მაგნუმ კლასისა მხოლოდ ორი (სამის ნაცვლად) საბრძოლო უპორი. ტექნოლოგიური, დახვეწილი და ეფექტური სისტემა. უკვდავი კლასიკა.

 

ტექნიკური აღწერილობა

მოდელები

ზევიდან ქვევით:

1.სრული ზომის შაშხანა Gewehr 98;

2. კარაბინი Karabiner 98b. მიქციეთ ყურადღება გრძელ სრული ზომის ლულას და ფახრილ საკეტის სახელურს. ასევე გააჩნია ახალი ტიპის სამიზენ მოწყობილობა;

3. კარაბინი Karabiner 98a. პირველი მოდელი დამოკლებული ლულით;

4. სპეციფიური მოდელი “Gewehr fьr Deutsche Reichpost” ანუ შაშხანა გერმანიის საფოსტო სამსხურისთვის. ზალიან ახლოს დგას K98k-თან მაგრამ განსხვავდება მცირე დეტალებში;

5. Karabiner 98k – სამხედრო მაუზერების საბოლოო მასობრივი ვარიანტი;

მაუზერის საკეტი, ინტეგრირებული (ფიქსირებული) მჭიდი და დამრტყმელ სასხლეტი მექანიზმი

მჭიდი.
მაუზერის სისტემის შაშხანას ისევე, როგორც მოსინის სისტემუის იარარს (და ესევე სკს-ს) მოსახსნელი მჭიდი არ გააჩნია. შაშხანის დატენვა ხდება ღია საკეტით ზევიდან, ცალობით ან აბოიმის გამოყენებით. ვაზნები თავსდება ორ რიგად რის გამოც ფიქსირებული მჭიდი მთლიანად იარაღის კორპუსშია დამალული. შესაძლებელია ქვედა სახურავის გახსნა და ვაზნების სწრაფი ამოღება ან საკეტის მოძრაობით დამცველის შუა პოზოციაში დაყენებით. მოკლედ ზალზედ მოსახერხებელი და როგორც იტყვიან “იუზერ ფრენდლი” იარაღია.

საკეტი
გაანია სამის აბრძოლო უპორი, ორი წინ ერთი უკან. სახელური ადრინდელ მოდელებზე სწორია, დაწყებული Kar98ა მოდელებიდან უკვე დახრილი. გააჩნია ორი საკმაოდ დიდი ნასვრეტი, რომელიც უზრუნველყოფს გამოხეთქილი დენთის აირების გაშვებას უსაფრთხო მიმართულებით. მასიური და შტამბეჭდავი ზომების ექსტრაქტორი იწყებ მოძრაობას საკეტის გახსნის მომენტში საკმაოდ დიდი მანძილით რის გამოც ექსტრაქცია არ წარმოადგენს პრობლემას თითქმის არასდროს. მასრის ამოგდება ხდება ეჟექტროის მეშვეობით. აღსანიშნავია, რომ სამხედრო მაუზერების საკეტის კონსტრუქცია იმდენად ძლიერა რომ თანამედროვე კომერციულ მაუზერის სსიტემის იარაღში მესამე (უკანა) საბრძოლო უპორი აღარ გამოიყენება. ეს ამცირებს წარმოების ხარჯებს და მეტყველებს იმაზე თუ რამდენად გამძლეა სამხედრო მაუზერები. ლეგენდარული და ძალზედ ძლიერი .375 Holland&Holland მაგნუმი “ჩატენილია” სტანდარტული ზომის რესივერში, კონსტრუქციის ყობელგვარი გაძლიერება მოდიფიკაციის გარეშე. ალბათ ინგლისელები სიამოვნებით გამოიყენედბდნენ მაგნუმის კლასის რესივერს მაგრამ იმ დროს ჯონ რიგბის გააჩნდა ექსკლუზიური უფლებები მაგნუმის კლასის მაუზერის რესივერის დამზადება/გამოყენებაზე. ასეა თუ ისეა მაუზერის სისტემის იარაღი კალიბრით .375 Holland&Holland ყველაზე კლასიკური და უნივერსალური სანადირო შაშხანაა.

დამრტყმელ სასხლეტი მექანიზმი
ტექნიკურად მის აღწერას აზრი არ აქვს. იმის გაკონტროლება შეყენებულია თუ არა შესაძლებელია საკეტის უკანა ნაწილზე დაკვირვებით ან ხელის შეხებით. მე არ ვაძლევ არავის რეკოემენდაციას მოახდინოს დამრტ. სასხლ. მექანიზმის მოდიფიკაცია. ამას მარტო კვალიფიციური ხელოსანი გააკეთებს. არაკვალიფიციური კი იარაღს გააფუჭებს. ჩემთვის ცნობილია ერთი ფაქტი, როდესაც უმნიშვნელო მოდიფიკაციამ (პოლირებამ) გამოიწვია კარაბინის მწყობრიდან გამოსვლა.

სამიზნე მოწყობილობები
არაფერი ზედმეტი, ასე შეიძლება დახასიათდეს. გამძლე მაღალი ხარისხის. შეიცავს V ფორმის ცელიკს და მუშკას. რეგულირებადი 100-დან 2000 მეტრამდე. მუშკა მოძრაობს ჰორიზონტალურ სიბრტყეში.

ვაზნების საკითხი (მნიშვნელოვანია!!!)

გერმანული სამხედრო ვაზნები

“l. S.” განსაკუთრებით მსუბუქი ტყვია (5,5გრ);

“s. S.” მძიმე ტყვიით (12,8 გრ);

“l. S. L’Spur” მგეზავი მსუბუქი ტყვიით;

“S. m. K.” и “S. m. K. H.” ჯავშანგამტანი;

“S. m. K. v. “, “S. m. K. L’Spur”, “S. m. K. L’Spur 100/600″ მგეზავი ჯავშანგამტანი;

“P. m. K. ” и “P. m. K. v. ” ჯავშანგამტანიი აალებადი

არის თუ არა სხვაობა 7.92X57 და 8X57 კალიბრებს შორის?
არა არ არის მაგრამ იმისთვის, რომ ნატელი მოვფინოტ ამ საკიტხს აი მოკლე ისტორია. 8mm Mauser იგივე 8×57 ან 7,92×57, იწარმოება 1888 წლიდან. 8X57 არის უფრო სამოქალაქო კომერცული სახელი, ხოლო 7.92X57 სამხედრო დასახეება ერთი და იგივე ვაზნის. 1888 წლიდან 1905 წლამდე ტყვიის დიამტერი გახლდათ .318. ვაზნის ინდექსი 8x57J. 1905 წლის შემდეგ დიამტერი გახდა .323. ხოლო ინდექსი გახდა 8x57JS. დაუშვებელია 8x57JS ვაზნების გამოყენება 1905 წლამდე გამოშვებულ მაუზერებში. დარწმუნდით, რომ თქვენი მაუზერის სიტემის იარაღი, რომლის გამოშცვების წელი არ იცით ან ამ პერიოდშია გამოშვებული, განკუთვნილია 8x57JS ვაზნებისათვის. თუ არ ხართ დარწმუნებული მომმართეთ მე ან ნებისმიერ დასვით შეკითხვა ავტორიტეტულ ფორუმზე, სადაც მიიღებთ კვალიფიციურ პასუხეს. 8x57J ვაზნების გამოყენება შესაძლებელია თანამედროვე მაუზერებში მაგრამ: ა) ეს იქნება ძალიან ძველი და ესეიგი სახიფათო ვაზნები. ბ) სუზუსტეზე ლაპარაკი ზედმეტი იქნება. მოკლედ მუშაობს მარტივი წესი: გამოიყენე იარაღში ის ვაზნები, რომელზეც კონკრეტული იარაღი განკუთვნილია. მე ასეც ვშვები და წყნარადაც მძინავს .
მარკირებები
სურათების დაგდებას აზრი არ აქვს (ვერ დავატევ ამ თემაში) მაგრამ არის აი ეს ცხრილი, რომლის მიხედვიტაც გაშიფრავთ რომელი მაუზერის კარაბინი გაქვთ გაქვთ. ანუ ეს მარკირებები ეხება მხოლოდ K98k მოდელებს. თუ რამე შეკიტხვა გაქვთ გადმომიგზავნეთ სურათები და მე დაგდგენთ ყველაფერს რასაც შევძლებ.

1934 • Mauser, Obendorf- S/42K .
• J.P Sauer, Suhl- S/147K
1935 • Mauser, Obendorf- S/42G .
• J.P Sauer- S/147G ERMA- S/27G
• Mauser, Borsigwalde- S/243G
1936 • Mauser, Obendorf- S/42 1936 wlis zeviT
• J. P. Sauer- S/147 1936 wlis zeviT
• ERMA- S/27 1936 wlis zeviT
• Mauser, Bosigwalde- S/243 1936 wlis zeviT
• Berlin-Lubecker- S/237 1936 wlis zeviT
1937 • Mauser, Obendorf- S/42, 1937
• J. P. Sauer- S/147, 1937
• ERMA- S/27, 1937
• Mauser, Borsigwalde- S/243, 1937
• Berlin-Lubecker- S/237, 1937
• Berlin-Suhler-Waffen (BSW)- BSW, gamoSvebis weli 1937
1938 • Mauser, Obendorf- S/42 1938, da aseve “42″ 1938
• J. P. Sauer- S/147 1938, da aseve “147″ 1938
• ERMA- S/27, 1938, da aseve “27″ 1938
• Mauser, Borsigwalde- S/243 1938, and also “243″ 1938
• Berlin-Lubecker- S/237 1938, da aseve “237″ 1938
• BSW- BSW 1938
1939 • Mauser, Obendorf- “42″ 1939
• J. P. Sauer- “147″ 1939 SeiZleba ar qondes gamoSvebis weli!
• ERMA- “27″ 1939
• Mauser, Borsigwalde- “243″ 1939
• Berlin-Lubecker- “237″ 1939
• BSW- BSW 1939, Gustloffwerke for “337″ 1939
• Steyr- Daimler, Steyr- “660″ 1939
1940 • Mauser, Obendorf- “42″ 1940
• J. P. Sauer- “147″ 1940
• ERMA- “27″ 1940, da aseve “ax” 1940
• Mauser, Borsigwalde- “243″ 1940
• Berlin-Lubecker- “237″ 1940, da aseve “duv” 40 gamoSvebis weli.
• Gustloffwerke- “337″ 1940 Steyr- “660″ 1940, da aseve “bnz” 40 wlamde.
1941 • Mauser, Obendorf- “byf” 41.
• J. P. Sauer- “ce” 41
• ERMA- “ax” 41
• Mauser, Borsigwalde- “ar” 41
• Berlin-Lubecker- “duv” 41
• Gustloffwerke- “bcd” 41
• Steyr- “bnz” 41
1942 • Mauser, Obendorf- “byf” 42
• J.P. Sauer- “ce” 42
• Mauser, Borsigwalde- “ar” 42
• Berlin-Lubecker- “duv” 42
• Gustloffwerke- “bcd” 42
• Steyr- “bnz” 42
• Waffen Werke Brunn, Bystrica- “dou” 42
1943 • Mauser, Obendorf- “byf” 43
• J. P. Sauer- “ce” 43
• Mauser, Borsigwalde- “ar” 43
• Gustloffwerke- “bcd” 43
• Steyr- “bnz” 43
• Waffen Werke Brunn, Bystrica- “dou” 43
• Waffen Werke Brunn, Brunn- “dot” 43
1944 • Mauser, Obendorf- “byf” 44
• J. P. Sauer- “ce” 44
• Mauser, Borsigwalde- “ar” 44
• Gustloffwerke- “bcd” 4
• Steyr- “bnz” 44 or “bnz” 4 *
• Waffen Werke, Brunn, Bystrica- “dou” 44 *
• Waffen Werke, Brunn, Brunn- “dot” 1944 *
1945 • Mauser, Obendorf- “byf” 45 * /**
• Mauser, Obendorf- “svw” 45 */ **
• Mauser, Obendorf- “svw” MB **
• Gustloffwerke- “bcd” 45 * Steyr- “bnz” 45 *
• Waffen Werke Brunn, Bystrica- “dou” 45 *
• Waffen Werke Brunn, Brunn- “swp” 45 *
*- ufro maRali seriuli nomrebiT gadaecemodnen sazRvao Zalebs rogorc sazRvao modeli.
**- aseT modelebs ar qondaT kondaxis “zatilniki” loJa iyo uxeSad damuSavebuli dafarvis gareSe

დამატებითი ინფო მარკირებებზე იხილეთ ამ სურათზე

 

 

ტექნიკური კითხვები

რა განსხვავებაა კონტროლირებად და არა კონტროლირებად მიწოდებებს შორის?

განსხვავება დიდია და პასუხი დევს თავად კითხვაში. კონტროლირებადი მიწოდება არის როდესაც საკეტის დაკეტვისას ექსტრაქტორი იერს მორიგ ვაზნას და უჭირავს ის მთელი გზა სანამ საკეტი დაიკეტება. არა კონტროლირებადი ანუ ე.წ. მიწოლით მიწოდებიანი სისტემა აქცევს ვაზნას ექსტრაქტორის ქვეშ იმ მომენტში როდესაც საკეტი მისულია წინა პოზიციაში და ხდება მისი ჩაკეტვა. ალბათ ეს თეორიაა მაგრამ კონტროლირებადი მიწოდება თეორიულად უფრო უზრუნველყოფს ვაზნების საიმედო მიწოდებას. განსაკუთრებით თუ იარაღი იმყოფება არა ვერტიკალურ მდგომარეობაში, ასევე შესაძლებელია, რომ საბრძოლო მოქმედებებში ხშირად შეუძლებელია გადატენვის ციკლის სრული შესრულება ანუ საკეტი შიგ მოტავსებული თყვიით შეიძლება იმოძრაოს წინ და უკან, კონტროლირებადი მიწოდებისას ეს არ სექმნის პრობლემას, ხოლო არაკონტროლირებადის შემთხვევაში დიდი ალბათობით გახდება სსრიოზული პრობლემა. რა გასაკვირია რომ ვინჩესტერმა თავიდან უარი თქვა ასეთ სქემაზე რომელსაც იყენებდა მოდელ 70 ტიპის შაშხანებში, ხოლო წლების შემდეგ კვლავ დაუბრუნდა კონტროლირებად მიწოდებას. თუ შესაძლებელია იქონიო საუკეთესო, რატომ არუნდა იქონიო ის? ასე რომ მე მხარს უჭერ კონტროლირებად მიწოდებას.

!!!გაფრთხილება!!! არასდროს არ ეცადოთ ხელთ მოატავსოთ პატრონნიკში ვაზნა და შემდგომ დახუროთ საკეტი. ჯერ ეს ერთი ვერც დაკეტავთ და ან დააზიანებთ ექსტრაქტორს. მაუზერის სტილის ექსტრაქტორი მსოფლიოში ეტალონად ითველბა გამძლებით და რესურსით, დასანანია თუ გააფუჭეებთ მას არასწორი ექსპლუატაციის გამო

როგორ ხდება კარაბინის დატენვა დაცლა?
ცალ ცალი ვაზნით ზევიდან ან აბოიმით ზევიდან. დაცლა აუცილებლად გაბახორციელეთ საკეტზე განლაგებული დამცველის შუა პოზიციაში დაყენებით. საკეტის მოძრაობით ამოაგდეთ ცალ ცალკე ყველა ვაზნა. ფიქსირებული მჭიდის ხირი გახსან ქვევიდან გამოიწვევს მის ცვეთას და დაფარვის დაზიანებას.

დატენვისას, თუ ტენით აბოიმით, მისი ხელით ამორება არ არის საჭირო. საკეტი თავად ამოაგდებს მას. კიდევ ერთი წვრილმანი, რომელთა ერთობლიობა ხდის ამ სისტემას საუკეთესოს.

როგორ მოხსნათ ლოჟაზე განლაგებული რკინის სამაგრები?
მარტივი ხერხი – დაწიეთ შიგნით და შემდგომ დააფიქსირეთ ელასტიური ლენტიტ სამაგრი როემლიც იჭერს რკინის მრგვალ დეტალს (ложевое кольцо), რომლის მოხსნას აპირებთ. რბილი ჩაქუჩით სუსტი დარტმებით დაძარით რგოლი ადგილიდან და ნელა მოხსენით. თუ ასეთი ცქაუჩი არ გაქვთ შემოახვიეთ მას იზოლენტა ისე რომ რკინა რკინას არ მოხვდეს.

რა როლს ასრულებს ფოლადის მრგვალი დეტალი, რომელიც ჩაპრესილია კონდახში?
ის გამოიყენება საკეტის დაშლისთვის. აი როგორც აქ არის ნაჩვენები

რატომ არ მემთხვევა სერიული ნომრები რესივერზე, საკეტზე და ასე შემდეგ.
რატომ არ ემთხვევა და იმიტომ, რომ საწყობში ეს იარაღი მთლიანად იშლება და შემდგომ გადის შემოწმებას. უვარგისი იარაღი იშლება, ნაწილები ინახება და თუ საჭიროა იცვლება. არაფერი ცუდი ამაში არ არის. საწყობიდან გატანილი იარაღი ორჯერ გადის შემოწმებას ასე, რომ ძალიან გაგიმართლებთ თუ შეგხვდათ ისეთი იარაღი, რომელსაც სერიული ნომრები ემთხვევა.

აწყობის შემდეგ ვერ ვაყენებ საკეტს რესივერში?
პასუხი ამ ყველა დროის პოპულარულ შეკითხვაზე იხილეთ აქ. თუ ვერ გაიგეთ დამიკავშირდით მე.
http://www.surplusrifle.com/shooting/ma … /index.asp

როგორ ყენდება ოპტიკა მაუზერზე?
უფრო ადვილად ვიდრე მოსინზე. მხოლოდ კავილიფიციური ხელოსანი დაგიყენებთ ოპტიკას. არ ენდოთ ნიჭიერ თვითნასწავლ ხარათებს. დაგრჩებათ გაფუჭებული იარაღი. მეორე გზა შეუკვეთოტ საზღვარგარეთ პლასტმასისი ლოჟა ინტეგრირებული სამაგრით. აი როგორც სურათზე

 

მაუზერი “გეკოზე”???
ანუ მცირეკალიბრიანი მაუზერი. კი არსებობდა ადრე ხოლო ის რაც საქართველოშია არის მხოლოდ ნორინკოს მიერ (ჩინეთი) წარმოებული სპორტულ-გასართობი იარაღი, რომელიც ვიზუალურად წარმაოდგენს მაუზერის კარაბინის შემცირებულ კოპიას. ნორინკო JW-25A იყენებს ჩეხური მცირეკალიბრიანი შაშხანის საკეტს. საინტერესო იარაღია მაგრამ მაუზერთან მას მხოლოდ გარეგნობა აქვს საერთო. ორიგინალური გერმანული ვარიანტო სახელად German training rifle Mauser KKW .22LRარის ცალ ვაზნიანი მარტივი შაშხანა, რომელიც სასწავლებლად გამოიყენებოდა გერმანულ ჯარში.

ჩემ მაუზერს აკლია პატარ ორი ვინტი
არ ვიცი რატომ მაგრამ აბსოლუტურ უმეტესობას აკლია. ე.წ. ჩამკეტი ანუ ფიქსატორი ვინტები იჭერებ ორ ძოროთად ვინტს (განლაგებულია რესივერის ქვედა მხარეს). იშოვეთ კარგი ხარსხის იგივე ზომის ვინტები და დააყენეთ. ფიქსატორი ვინტების გარეშეც კარაბინი იმუშავებს. ამ ვინტების ძირითადი ფუნქცია არის მტავარი ვინტების დაფიქსირება, რომ არ მოხდეს მათი დროტა განმავლობაში თვითნებური მოშვება.

ჩემ მაუზერზე ნომრები არ ემთხვევა ერთმანეთს ან გადახაზულია და სხვა ნომრებით არის შეცვლილი.
ეს ნორმალურია თუ საქმე გვაქვს ნზ-ს იარაღთან. სანამ ეს იარაღი საწყობებიდან რუსეთში ან უკრაინაში მოხვდება ჩვენთან ის გადის სრულ დაშლას, შემოწმებას და აწყობას. უვარგისი დეტალები იცვლება სხვა იაარღისგან აღებული დეტალებით. მერე იარაღი კვლავ გადის შემოწმებას და მზადდება გასაყიდათ. ასე, რომ არაფერი საგანგაშო არაა. თუ სხვა გზით შემტანლ მაუზერებს აქვს იგივე პრობლემა, ალბათ ნაწილი გამოცვლილ იქნა ან კიდე ეგეთი რამე. მოკლედ პრობლემა არ უნდა იყოს. სამხედრო მაუზერები მასობრივი იარაღია და კონსტრუქციულად გუზრუნველყოფს ბევრი ნაწილის შეცვლას ზედმეტი მორგება გადაკეთების გარეშე.

რა ტიპის ვაზნების გაოყენება შეიძლება?
ნებისმიერი 8X57SJ ტიპის ვაზნების. მე მჯერა და ვიცავ წესს, რომელიც იძახის, გამოიყენე მხოლოდ ის ვაზნები, რომლებზეც გათვლილია კონკრეტული იარაღი. მეტსაც გეტყვით, ჩემთვის ყველაზე სასურველი ტყვიის ტიპი ცემი სამხედრო მაუზერისთვის არის FMJ. ნამდვილად მოვერიდები სოფტ პოინტების და სხვა რაიმე კონსტრუქციის ტყვიების გამოყენებას. ასე უბრალოდ უფრო წყნარად ვარ.

შესაძლებელია თუ არა ნადირობა სამხედრო მაუზერით?
შესაძლებელია მაგრამ რაზე??? არსებობს სანადირო იარაღი. მე მიმაჩნია რომ სამხედრო ძველი გამოშვების იარაღი არ არის სასურველი ნადირობისთვის. არა იმიტომ რომ უარესია სანადირო იარაღზე უბრალოდ ეს მაგისთვის არ არის განკუთვნილი. რჩევა: სახიფათო ცხოველზე ნადირობამდე მიეცით საშუალება გამოცდილ ხელოსანს შეისწავლოს და შეამოწმოს თქვენი იარაღი. ისე, ყოველი შემთხვევისთვის.

როგორ ავარჩიო საუკეთესო მაუზერი?
ისევე როგროც ნებისმიერი სხვა მეორადი იარაღი. ერთი გამონაკლისით – ძალინ ნუ უყურებთ გარგნულ ნიშნებს. ჟანგის (ზომიერი რაოდენობა იგულისხმება) ტაოტის სქელი ფენის და უხეში ლაკის ქვეშ შეიძლება იმალებოდეს ხელუხლებელი და კარგად შენახული იარაღი. ჩემმა მეგობარმა აე მიაგნო მაუზეს საოცარ დმგომარეობაში, ერთი მინუსი ქონდა, გატეხილი კონდახი და ამიტოამც ამს არავინ ყურადღებას არ აქცევდა. ის ეხლაც ირწმუნება, რომ მისი მაუზერი ბევრად უფრო უკეთესი იყო ვიდრე ათეულობით სხვა შაშხანა რომელიც მან დაათვალიერა.
ზოგადი კითხვები მაუზერზე

რა ღირს მაუზერი სქართველოში?
სამხედრო მოდლეები მაღაზიაში ღირს 800-900 ლარი. უფრო იშვიათი მოდელები გაცილებით მეტი. გამომდინარე იქიდან დევს თუ არა მაუზერები მაღაზიაში – ფასი მერყეობს 800 ლარიდან 2000 ლარამდე. მაუზერები შემოდის ეხლა უკრაინიდან მაგრამ არსებული ინფორმაციით უკვე აღარ ან ძალინ ცოტა შემოვა.

იშოვება თუ არა ვაზნები?
კი იშოვება. უნდა ეზებოტ მაღაზიაში. დღეს დღეისობით ფასი ერთ ვაზნზაზე შეადგენს 4-5 ლარს.

რა ვაზნების გამოყენება არის სასურველი?
ყველა ტიპის 8X57JS ვაზნა. მე არ შემიმჩნევია რაიმე პრობლემა სანადირო ვაზნებთან დაკავშირებით. მიწოდება საიმედოა და არანაირი პრობემა არ უნდა იყოს.

რა შემიძლია უყიდო ჩემ მაუზერს დამატებით?
არც არაფერი იამზე მეტი რაც მოყვება. მაღაზიებში არაფერი არ დევს. ანუ რაიმე დამატებითი აქსესუარები არ იშოვება.

თუ ვიმეს აქვს განსაკუთრებული კითხვები სიამოვნებით ვეცდები უპასუხო

საინტერესო ფაქტები

საინტერესოა რას წერდა ური მილშტეინი თავის წიგნში რაბინი- მითის დაბადება.

ამ ნაწილში აღწერილია როგორ ღებულობდნენ ებრაელები იარაღს ჩეხოსლოვაკიიდან.
2. Цапля прилетела

Чехословакия согласилась ускорить поставку первой партии оружия, но его надо было доставить в “Палестину”. Хагана пыталась организовать “воздушный мост”. Он эффективно действовал после 15 мая, но в критическое время до окончания мандата только один самолет прибыл из Праги. Он был прозван “Цаплей” (Хасида), история его такова. Агенты Хаганы в Женеве наняли 4-х моторный пассажирский самолет DC-4 американской компании “U.S. Overseas Airlines”. Кресла демонтировали, и на их место положили ящики с оружием и патронами. В экипаже было два еврея: штурман Ами Куперман из воздушной службы Хаганы и Сей Лернер, еврей-доброволец из Америки.Воздушное пространство страны все еще контролировалось англичанами, поэтому посадить “Цаплю” было сложной операцией. Ею руководил сам начальник генштаба Игаэль Ядин. Вблизи мошава Беэр-Тувия был расположен аэродром, лишь недавно покинутый англичанами. Командир мошава вывел тракторы, плуги и комбайны и перекрыл ими дороги к аэродрому. Самолет должен был прилететь в ночь на 1 апреля.В Праге самолет был загружен под охраной полиции. В полете самолет хранил “радиомолчание”. Только в полночь он должен был выйти на связь. Сигнал был послан из Беэр-Тувия и принят самолетом, но самолет не ответил. Забыли согласовать часы и, по гринвичскому времени самолета было еще только 22 часа. Два часа провели “встречающие” в крайнем напряжении. Наконец, в 2 часа ночи (в 0:00 по Гринвичу) была установлена связь.
Самолет приземлился, бойцы “Гивати” вынесли ящики и доставили их в Тель-Авив. В 3:30 самолет уже вылетел в Прагу. Все следы операции были тщательно уничтожены. Арабы сообщили английской полиции, что ночью прилетел “русский самолет” и привез оружие евреям. Офицер полиции приехал к мухтару (старосте) Беэр-Тувия. Мухтар (Мордехай Броверман) не отрицал: что-то произошло этой ночью – но по его словам это была первоапрельский розыгрыш. Англичанин не поверил и отправился инспектировать аэродром. Он нашел там стадо коров, мирно жующих траву. Пасторальный пейзаж убедил его, остальное доделал хороший обед с жареной уткой и вином. Броверман и англичанин ели, пили и острили по поводу “восточного воображения” арабов. Тем временем самолет вернулся в Прагу. Там его уже ждали представители американского посольства и английской разведки. Члены экипажа рассказали, что самолет доставил 7 тонн оружия. В SIS поняли, что Чехословакия поставляет оружие ишуву. Бен-Гурион записал в дневнике: “Этой ночью первый самолет прибыл благополучно. 250+40+1.500.000″. Это означало: 250 винтовок (Маузер образца 1898 г.), 40 пулеметов МG-34 и полтора миллиона патронов

სნაიპერული სისტემები დაფუძნებული მაუზერის სისტემაზე.

ულტრა თანამედროვე უმაღლესი კლასის მაუზერის სისტემის სნაიპერული იარაღი Gol-Sniper. იწარმოება Gol-Matic GmbH მიერ (გერმანია).

თანამედროვე სანადირო მაუზერის სისტემის იარაღი

კიდევ ერთი უმაღლესი კლასის სანადირო იარაღი. კომპანია Granite Mountain Arms. სურათზეა თუ არ ვცდები თავად კომპანიის დამფუძნებელი ჯიმ ბროუდენი და მისი იარაღი.

სპრინგფილდი M1903
ამერიკელებმა გონივრულობა გამოიჩინეს, მოახდინეს მაუზერის სიტემის კოპირება, მაგრამ ისე თავხედურად არა, როგორც რუსებს ჩვევიათ ხოლმე კოპირება და მერე საკუტარ გამოგენებებად მოხსენიება. გადაუხადეს მაუზერს ფული და შექმნეს შესანიშნავი იარაღი, რომელიც ემსახურა მათ თითქმის ნახევარი საუკუნე.

სურათზეა ამერიკული ლეგენდა Springfield M1903
http://www.geocities.com/zimbobone/springfield.jpg

 

სასრგებლო ლინკები

მოკლე აღწერილობა და ბევრი სურათი (რუსულად) – http://www.world.guns.ru/rifle/rfl02-r.htm

დაშლა აწყობა (სურათები) – http://www.surplusrifle.com/mauser98gew … sembly.pdf

საკეტის დაშლა აწყობა (ვიდეო) – http://www.youtube.com/watch?v=byq_vTPurD4
დამატებით
პაულ მაუზერის ბიოგრაფია რუსულად – http://www.gewehr.ru/2006/12/19/paul_piter_mauzer.html

იზრაელის მაუზერები – http://www.cruffler.com/review-January-01.html

ეპილოგი

რა თქმა უნდა ამ თემაში მე ვერ მიმოვიხილე და გავსალე ყველა საკიტხი და თემა. მაუზერის სისტემის 1898 წლის შაშხანის ისტორია არის პრაქტიკულად მთელი მსოფლიოს ყველა შეიარაღებული კონფლიქტების ისტორია. დაგროვილია უამრავი გამოცდილება, გამოგონილია უამრავი ხერხი, გაუმჯობესებულია ის რისი გაუმჯობესებაც თითქოს შეუძლებელი იყო. სისტემა არის უნაკლო, უსაფრთხო და ზეგამძლე, გარდა ამისა სამხედრო გამოშვების მაუზერის სისტემის შაშხანებს, მიუხედავათ იმისა ორიგინალური მაუზერის გამოშვებაა თუ თურქეთის აქვთ სერიოზული ისტორიული ღირებულება. ჩემი სერიოზული რჩევაა, თუ გაქვთ საშუალება შეიძინოთ მაუზერი, შეიძინეთ. სულ მალე მას აღარ ეღირება 800 ლარი და ასე შედარებით იოლად საშოვნი არ იქნება.

Sunday, March 15th, 2009