არ არის საიდუმლოება, რომ  დღეს და ალაბთ ყოველთვის ამერიკელი სამართალდამცავები კარნახობდნენ მოდას პოლიციურ შეიარაღებაში და ალბათ არც იმაზე არ შეიძლება დავა, რომ ამერიკული ტყვიაწამლის მწარმოებლები უშვებენ საუკეთესო თავდაცვით ამუნიციას. ამ სტატიაში ჩვენ განვიხილავთ პოლიციური და თავდაცვითი მოკლელულიანი იარაღისთვის განკუთვნილი კალიბრების შექმნის მოკლე ისტორიას, თავისებურებებს და მახასიათებლებს და ასევე იმ შემთხვევებს, რომლებმაც განაპირობეს ამუნიციის განვითარების კურსი. გთხოვთ ასევე გაითვალისწინოთ, რომ სტატიაში მოყვანილი  საწყისი სიჩქარის და შესაბამისად ენერგიის მაჩვენებლები მიღებულია სტანდარტული/ტიპიური სიგრძეების ლულებიდან, კომპაქტურ და სუბ-კომპაქტური იარაღების შემთხვევაში ციფები რა თქმა უნდა იქნება უფრო მოკრძალებული.

ნიუხოლის ინციდენტი და რევოლვერების ეპოქოს დასასრული

გასული საუკუნის 80-ან წლებამდე რევოლვერები ათწლეულები დომინირებდა ამერიკელი სამართალდამცავების შეიარაღებაში. განსხვავებით პისტოლეტებისგან, “მაგნუმ” რევოლვერები არასდროს არ განიცდიდნენ სიმძლავრის დეფიციტს და მათი ეფექტურობა არასდროს არ დამდგარა ეჭვის ქვეშ . 70-ან წლებამდე ამერიკელი სამართალდამცავები იყენებდნენ  მძლავრ, “.357 მაგნუმი” და “.41 რემინგტონ მაგნუმი” კალიბრის რევოლვერებს, ხოლო პისტოლეტები მითუმეტეს არა .45 კალიბრის ევროპული მოდელები, განიხილებოდა, აშშ-ში როგორც რთული მოწყობილობის და შესაბამისად არასაიმედო ეკზოტიკა. რევოლვერის ორივე ხსენებულ  კალიბრს ნამდვილად აქვს შთამბეჭდავი ბალისტიკური მონაცემები. “.357 მაგნუმი”, ნამდვილი ვეტერანი, შექმნილი 1934 წელს, როგორც სუსტი “.38 Special-ის” შემცვლელი და  იმ პერიოდის ავტომობილების სქელი ძარების დასამარცხებლად, რომლებითაც გადაადგილდებოდნენ განგსტერები, იყენებდა 8 გრამიან (125 გრანიან) ტყვიას საწყისი სიჩქარით 440 მ/წ-ში და ენერგიით 800 ჯოული. დღემდე ეს მუხტი ღირსეულად გამოიყურება და შესაბამისი კონსტრუქციის ტყვიით წარმოადგენს ეფექტურ თავდაცვის საშუალებას.  “.41 რემინგტონ მაგნუმი” შექმნილი 1964 წელს, როგორც ოქროს შუალედი .357 მაგნნუმსა და ზე-მძლავრ .44 მაგნუმს შორის, ის ერთი პერიოდი განიხილებოდა, როგორც იდეალური პოლიციური კალიბრი. ტიპიური მუხტი, ტყორცნიდა 14 გრაიან ტყვიას შთამბეჭდავი საწყისი სიჩქარით 480 მ/წ-ში და ენერგიით 1540 ჯოული.  სამართალდამცავებს ეგონათ, რომ ისინი ადეკვატურად იყვნენ შეიარაღებულები და მზად იყვნენ გამკლავებოდნენ ნებისმიერ საფრთხეს, სანამ 1970 წლის 5 აპრილს არ მოხდა შემთხვევა, ცნობილი, როგორც “ნიუხოლის ინციდენტი”, რომელმაც ძირეულად შეცვალა მიდგომები და შეხედულებები, როგორც პოლიციელების მომზადებაზე ასევე იმაზე თუ რითი უნდა ყოფილიყვნენ ისინი შეიარაღებულები.  ხსენებული ინციდენტისას, რუტინული შემოწმების დროს ორმა დამნაშავემ გაუხსნენს ცეცხლი კალიფორნიის გზატკეცილების პატრულის ოფიცრებს, მოკლეს ოთხი მათგანი და შეძლეს ადგილიდან მიმალვა. როგორც უკვე ვთქვი ამ შემთხვევამ გამოიწვია სერიოზული გადახედვა, როგორც პოლიციური ტაქტიკის ისევე შეიარაღების. აღმოჩნდა, რომ პირველმა ეკიპაჟმა ცადა ეჭვმიტანილების მანქანის გაჩხრეკვა სანამ მოვიდოდა დასაზღვევად მეორე ეკიპაჟი, ასვე ყუარდღება მიიქცია იმ ფქტმა, რომ პოლიციელების ცეცხლი საშტატო .357 კალიბრის რევოლვერებიდან იყო არაეფექტური (არც ერთი ტყვია არ მოხვდა სამიზნეს), ხოლო ერთ-ერთი პოლიციელი დაიღუპა, როდესაც მანქანას ამოფარებული ცდილობდა რევოლვერის გადატენვას. მოგვიანებით, პოლიციელების ცეცხლის არაეფექტურობა აიხსნა არასაკმარისი წვრთნით და იმ ფაქტით რომ წვრთნებისას ისინი იყენებდნენ სუსტ “.38 Special” ვაზნებს და არა საშტატო “მაგნუმებს” რომლებსაც ბევრად მეტი უკუცემა აქვთ. ასევე მიჩნეულ იქნა, რომ რევოლვერების სტანდარტული ტევადობამ (6 ვაზნა) და გადატენვის ხანგრძლივმა პროცედურა იყო დამატებითი ფაქტორები, რომლებმაც განაპირობეს ასეთი სავალალო შედეგი.  “ნიუხოლის ინციდენტის” შემდეგ, რევოლვერების დღეები ამერიკლეი პოლიციის არსენალებში იყო დათვლილი.

1986 წლის კალიბრების რევოლუცია

70-ან წლებში ჯერ ამერიკაში და რამდენიმე წლის შემდეგ ევროპაში, ჩეხოსლოვაკიაში გაჩნდა პირველი დიდი ტევადობის 9მმ-ნი პისტოლეტები ორმაგი მოქმედების დამრტყმელ სასხლეტი მექანიზმებით, ეს იყო Smith&Wesson M59 და СZ-75.  1979 წელს შეიარაღების უნიფიკაციის მიზნით აშშ-ის შეიარაღებულმა ძალებმა წამოიწყეს Joint Service Small Arms პროგრამა, როელიც მიზნად ისახავდა 9მმ-ნი პისტოლეტის შერჩევას, რომელიც გახდებოდა სტანდარტული მოკლელულია იარაღი აშშ-ის შეიარაღებული ძალების. 1985 წლიდან ამერიკელებმა დაითხოვეს თავისი .45ACP კალიბრის 1911 და .38 კალიბრის რევოლვერები და შეიარაღებაში მიიღეს 9მმ-ნი ბერეტა 92. ამ ტრენდს აყვა ბევრი პოლიციური სამსახური და დიდი ტევადობის 9მმ-ნი პისტოლეტი გახდა სამართალდამცავების შეიარაღების ახალი პარადიგმა. შექმნილი 1901 წელს,  9×19 Parabellum ან უბრალოდ  „ლუგერი“, როგორც მას ჩვენთან ეძახიან, არ გამოიყურება შთამბეჭდავად ზემოხსენებულ რევოლვერის კალიბრებთან შედარებით.  ტიპიური მუხტები წარმოდგენილია ტყვიის სამი ძირითადი წონითი კატგორიით, 115 გრანი (7.45 გრამი), 124 გრანი (8.04 გრამი) და 147 გრანი (9.52 გრამი), თუმცა არსებობს სპეციალიზიებული და უფრო ნაკლებად გავრცელებული ოდნავ უფრო მსუბუქი და ოდნავ უფრო მძიმე ტყვიები.  დენთის მუხტი წარმოშობს წნევას  2400 ბარის ფარგლებში რაც აძლევს 124 გრანიან ტყვიას 350 მ/წ-ში საწყის სიჩქარეს და 490 ჯოულ ენერგიას. 1901 წლიდან თითქმის 80 წელზე მეტი “ლუგერი” რჩებოდა ეტალონურ სამხედრო კალიბრად პრაქტიკულად მთელ მსოფლიოში ხოლო 70-ნი წლების ბოლოდან დაიწყო მისი გავრცელება აშშ-შიც. “ლუგერს” გააჩნია კარგი ბალანსი, ვაზნის ზომებსა და სიმძლავრეს შორის, რაც გაძლევთ საშუალებას მიიღოთ დიდი ტევადობის მაგრამ მსუბუქი და კომპაქტური იარაღი, რომლიდანაც სწრაფი და ზუსტი სროლის ათვისება არ იქნება რთული. მისი წარმოება ათვისებული იყო მთელ მსოფლიოში. ყველაფერმა ამან განაპირობა ამ ვაზნის დიდი პოპულარობა და მისი გავრცელება მთელ მსოფლიოში. გარდა ამისა ის არჩეულ იქნა, როგორც სტანდარტული ვაზნა NATO-ს ბლოკის, რამაც ავტომატურად გამოიწვია ამ ვაზნის გავრცელება NATO-ს წევრ ქვეყნების დანარჩენ ძალოვან სტრუქტურებში.

ილინოისის შტატის პოლიცია იყო პიონერი ამერიკელ სამართალდამცავ სტრუქტურებს შორის, 9მმ-ნი პისტოლეტების ათვისებაში. 1969 წელს ამ უწყებამ მიიღო შეიარაღებაში 9მმ-ნი Smith&Wesson M39. 

ყველაფერი შეიცვალა 1986 წლის 11 აპრილს, როდესაც მაიამიში, ფლორიდა, მოხდა შემთხვევა, რომელმაც რადიკალურად შეცვალა ხედვები იმაზე თუ როგორი უნდა იყოს თანამედროვე პოლიციური/სამოქალაქო თავდაცვითი ვაზნა.  იმ დღეს  FBI-ს აგენტის მიერ ეჭვმიტანილი მიმართ ნასროლი 9მმ-ნი  ტყვია მოხვდა  სამიზნეს მკერდში, რამდენიმე სანტიმეტრით ვერ მიაღწია გულამდე და მიუხედავად იმისა, რომ  ჭრილობა იყო სასიკვდილო, სანამ ეჭვმიტანილი მოკვდებოდა მან შეძლო საპასუხო ცეცხლით 2 აგენტის მოკვლა და კიდე რამდენიმეს მძიმედ დაჭრა. მიუხედავად იმისა, რომ აგენტებს ქონდათ ინიციატივა, მოულოდნელობის ფაქტორი და რიცხობრივი უპირატესობა, შეტაკება დასრულდა ძალიან არასახარბიელო შედეგით. ეს შემთხვევა შემდგომ იქნა ყოველმხრივ შესწავლილი და გაანალიზებული, როგორც ოფიციალური სტრუქტურების ასევე უამრავი დამოუკიდებელი ექსპერტის მიერ. ეს შემთხვევა განსაკუთრებულია იმით, რომ მოხდა ძალიან ბევრი კომპლექსური მოვლენა დროის მცირე შუალედში და მიუხეავად უამრავი სხვა ნიუანსის არსებობისა,  როგორც ჩანს ყველა თანხმდებოდა, რომ 9მმ-ანი 115 გრანიანი  “ვინჩესტერ სილვერ ტიპს”,  რომ გაევლო დამატებითი რამდენიმე სანტიმეტრი, ის მიაღწევდა გულამდე და დამნაშავე ვეღარ შეძელებდა საპასუხო ცეცხლის გახსნას და შედეგი ასეთი მძიმე აღარ იქნებოდა. გამოტანილი იქნა ლოგიკური დასკვნა, საჭირო არის ახალი, უფრო ძლიერი და ეფექტურ კალიბრი ვიდრე 9×19.

9მმ-ნი FN  P-35 “Hi Power” და მისი მრავალი კლონები, იარაღის და კალიბრის წარმატებული კომბინაცია, რომელიც 80-ზე მეტ ქვეყანაში იყო ოფიციალურად მიღებული შეიარაღებაში, ჯარში ან პოლიციაში და ამით ასევე ითამაშა როლი 9×19-ის გავრცელებაში. 

აშშ-ის გამოძიებათა ფედერალური ბიური (FBI), გარდა იმისა, რომ არის მთავარი ფედერალური დონის საგამოძიებო სტრუქტურა ასევე წარმოადგენს ერთგვარ ავტორიტეტს პოლიციურ შეიარაღებაში და ამუნიციაში. ეს ორგანიზაცია მუდამ ცდის და ამოწმებს ახალ ვაზნებს და შეიარაღებას, ხოლო გამოცდების შედეგებს აცნობებს სპეციალური ბიულეტენებით ყველა სამართალდამცავ სტრუქტურას აშშ-ში.  სწორედ ეს ორგანიზაცია ჩაუდგა სათავეში ახალი კალიბრის ძიებას, რომელიც შეცვლიდა “9×19″-ს. პროცსს შეუერთდნენ ტყვიაწამლის მწარმოებლებიც და მომდევნო წლებში ბევრი ახალი და საინტერესო კალიბრი შეიქმნა.  პირველ რიგში ეს იყო FBI-ს მიერ თვადაპირველად  არჩეული როგორც “ლუგერის” შემცველი, ძლიერი და შესანიშნავი “10მმ  აუტო” და მისი უფრო მოკრძალებული ვარიანტი .40 S&W.  შემდეგ მას მოყვა უკვე მწარმოებლების ინიციატივით შექმნილი .41 AE და .357 SiG, ორივე როგორც მცდელობა მიღებულიყო მსხვილკალიბრიანი მაგნუმ რევოლვერების ეფექტურობა პისტოლეტიდან.  რა თქმა უნდა  .45 ACP, მიუხედავად იმისა, რომ ჯარმა მასზე უარი თქვა კვლავ ინარჩუნებდა ლოიალური მომხმარებლების არმიას, რომლის რიცხვები მხოლოდ გაიზარდა 9×19-ის მაიამიში “ფიასკოს” შემდეგ. აქვე უნდა აღვნიშნო, რომ რამდენადაც ლეგენდარული სტატუსი არ უნდა ქონდეს .45 ACP-ს, მისი აღიარება და პოპულარობა არასდროს არ გაცდენია ჩრდილო ამერიკის საზღვრებს. აშშ-ს გარდა მხოლოდ ნორვეგიამ და არგენტინამ მიიღო ეს ვაზნა შეიარაღებაში.

ყველა ახალი კალიბრი, იქნება ეს “10მმ აუტო”, “40S&W” თუ პისტოლეტის “მაგნუმები”, როგორიც არის .41 AE ან .357 SiG, თავიდენ ენთუზიაზმით იყო მიღებული, მაგრამ ამას სწრაფად მოყვებოდა გამოფხიზლება, როდესაც თავს იჩენდნენ ახალი კალიბრების თავისებურებები. მოგეხსენებათ ბალისტიკაში არაფერი არ არის მუქთად. მართალია გამომდინარე იქიდან, რომ ყველა ახალი ვაზნის კალიბრი არ ცდებოდა 10მმ-ს, შედარებით მოკლე მასრასთან ერთად ახალი იარაღებიც ინარჩუნებდნენ კომპაქტურ ზომებს და მჭიდის დიდ ტევადობას, რომელიც ერთი და იგივე ზომის ჩარჩოს შემთხვევაში ჩამორჩებოდნენ 9მმ-ან იარაღებს მხოლოდ 1-2 ვზნით. მაგრამ ამავე დროს  ყველა ამ ახალ ვაზნას ქონდა მეტი ენერგია, ხშირად მაღალი დენთის აირების წნევა, შესაბამისად იზრდება დატვირთვა კონსტრუქციაზე, უკუცემა, გასროლის ხმა, ლულის ალი არის მნიშვნელოვანი. “10მმ აუტო” ზარ-ზეიმით მიღებული  FBI-ში სმიტ&ვესონის 1076 მოდელის პისტოლეტთან, აღმოჩდა ძნელი მოსათვინიერებელი სროლისას, ხოლო პისტოლეტები ვერ უძლებდნენ ძლიერ კალიბრს და ნაადრევად გამოდიოდნენ მწყობრიდან. ეს არ არის გასაკვირი, დენთის აირების წნევა 2590 ბარს შეადგენს, ენერგია 1000 ჯოულზე მეტია . მის უფრო მოკრძალებულ ვარიანტს .40 “სმიტ&ვესონს” შეხვდა თავისი წილი პრობლემების სანამ იარაღის მწარმოებლები არ მიხვდნენ, რომ იმისთვის, რომ გამოუშვა კარგი .40 კალიბრის პისტოლეტი არ არის საკმარისი უბრალოდ აიღო 9მმ-ნი პისტოლეტი, გამოცვალო ლულა და დამაბრუნებელი ზამბარა. განსხვავებით “ლუგერისგან”, .40S&W ძალიან მგრძნობიარეა დამზადების ხარისხის მიმართ, პატარა ცდომილება მასრაში ტყვიის ჩასმის სიღრმეში და წნევა მასრის შიგნით იზრდება რადიკალურად. აღნიშნული აქტუალურია ტიპიური 180 გრანიანი ტყვიისთვის, რომელიც არის შედარებით გრძელი და ამიტომ იკავებს დიდ ადგილს მასრაში. ამის გამო ქარხნული მუხტები 180 გრანიანი ტყვიით როგორც წესი უფრო სუსტია, იმისთვის რომ გამოირიცხოს წნევის წარმოშობის პორბლემა. მიუხედავად ამისა, დღემდე მიიჩნევა, რომ .40 კალიბრის პისტოლეტები არ გამოირჩევიან ისეთი მაღალი რესურსით. როგოც იგივე მოდელის 9მმ-ნი პისტოლეტები. ცნობილი ექსპერტის დინ სპირის (The Gun Zone) კვლევა ადასტურებს ამ ვერსიას, იმით რომ აბსოლუტური უმეტესობა .40 კალიბრის იარაღის კატასტროფული დაზიანების (გახეთქილი სავაზნის) შემთხვევების მოდის სწორედაც, რომ მუხტებზე 180 გრანიანი ტყვიით. რაც შეეხება “10მმ აუტოს” მიუხედავად იმისა, რომ ის ვერ გამოადგა FBI-ს მას გამოუჩნდა ბევრი ახალი ქომაგი მათ შორის იყო ასევე ჯეფ კუპერიც. სამწუხაროდ იმ დროს, ჯერ მწარმოებლებს უჭირდათ არსებული “პლატფორმების” ადაპტაცია ამ ძლიერ ვაზნის მოსანელებლად, სპეციალურად ამ ვაზნისთვის მათ შორის ჯეფ კუპერის მონაწილეობით შექმნილი “Bren Ten” რიგი მიზეზების გამო აღმოჩნდა წარუმატებელი პროექტი. მხოლოდ 1991 წელს ავსტრიულმა “გლოკმა” წარმოადგინა თავისი პირველი “მსხვილ ჩარჩოიანი”  პისტოლეტი გათვლილი ამ ძლიერ ვაზნაზე, რომელიც გამოდგა ვირივით მუშა და ალბათ ეტალონური გამძლეობის მხრივ 10მმ-ნი ქარხნული წარმოების პისტოლეტი. დღმდე “10მმ აუტო” ითვლება უფრო სპორტულ და სანადირო კალიბრად მათ შორის იმის წყალობით რომ ტყვის წონა ვარირებს 135 გრანიდან 230 გრანამდე, რაც აძლევს მონადირეს საშუალებას თადავად დატენოს ტყვიები და “მოარგოს” ისინი სხვადსხვა ზომის ნადირს.

პისტოლეტის “მაგნუმ კალიბრები”

1986 წელს შექმნილი ამერიკაში, .41 AE (Action Express), უდაოდ წარმოადგენდა საინტერესო კონცეფციას. ახალი ვაზნა იყენებდა .41 მაგნუმის რევოლვერის მასრას, ვიწრო ძირით და რკალით რაც იდეაში შესაძლბელს ხდიდა ახალი კალიბრი გამოყენებულიყო 9მმ-ან პისტოლეტში, მხოლოდ ლულის და მჭიდის გამოცვლით. 170 გრანიანი ტყვიის საწყისი სიჩქარე 290 მ/წ-ში აღწევდა და ენერგია შეადგენდა 460 ჯოულს. სამწუხაროდ ტყვიაწამლის მწარმოებლებმა არ აიტაცეს იდეა, იმიტომ რომ იმ დროს ყველა უკვე იყო გატაცებული .40S&W-ით და მხოლოდ რამოდენიმე მწარმოებელმა გამოუშვა ამ კალიბრზე გათვლილი იარაღები. ალბათ პრაქტიკული და მასობრივი გამოყენება ამ კალიბრის სხვა პრობლემებსაც წარმოშობდა, მაგრამ ჩვენ ამას უკვე ვერასდროს ვეღარ გავიგებთ. ამ ისტორიას მოყვა გაგრძელება, როდესაც 1998 წელს ისრაელის IMI-იმ გამოუშვა 9mm Action Express, რომელიც იყენებდა იგივე მასრას, რომლის ამჯერად უფრო ვიწრო ყელში მოთავსებული იყო 9მმ-ნი ვაზნა. არც ეს ვაზნა არ გამოდგა სიცოცხლისუნარიანი, იმიტომ რომ ამჯერად” 9მმ ექშნ ექსპრესი” “დაეჯახა” ანალოგიური კონცეფციით შექმნილ .357 SIG-ს, რომლის წარმოება დაიწყო ერთი წლით გვიან,  1994 წელს. გერმანულ-შვეიცარული კომპანიის ჩანაფიქრით, ახალი კალიბრი უნდა ეფექტურობით ყოფილიყო “.357 მაგნუმის” ტოლი, რაც ხსნის კალიბრის სახელის არჩევანს. ეტალონად იყო აღებული “.357 მაგნუმის” ნაცადი მუხტი 125 გრანიანი ტყვიით საწყისი სიჩქარით 440 მ/წ-ში. საფუძვლად გამოყენებულ იქნა .40S&W-ის მასრა შევიწროებული ყელით, რომელშიც მოთავსდა 9მმ-ნი ტყვია. პრაქტიკულად იგივენაირად, როგორც ებრაელებმა განახორციელეს ეს “.41 Action Express”-ის შემთხვევაში.  ყველაზე “ცხელ” მუხტებში ტყვიის ენერგიამ მიაღწია შთამბეჭდავ 800 ჯოულს, თუმცა ტიპიურ მუხტებში ენერგია 560-600 ჯოულის ფარგლებშია. ასეთი ციფრების მიღწევა ნაწილობრის შესაძლებელი გახდა დენთის აირების მაღალი წნევის ხარჯზე, რომელიც ამ კალიბრში შეადგენს მაქსიმუმ 2750 ბარს, რაც საკმაოდ მაღალი მაჩვენებელია. ამიტომაც SIG_Sauer-ში არ გარისკეს და ახალ კალიბრთან ერთად გამოუშვეს მასზე გათვლილი ახალი პისტოლეტიც, P229, რომელიც წარმოადგენს P228-ის გაძლიერებულ ვარიანტს. ხვეული პინები შეიცვალა მთლიანად ფოლადის ანალოიური დეტალებით, საკეტი იყო მთლიანად ფრეზირებული რკინის ერთი ნაჭრისგან, ნაცვლად ფოლადის ფირფიტისგან დამზადებული ნაშტამპი საკეტისა ადრინდელ მოდელებში.  მიუხედავად ამისა,, ასეთი მაღალი წნევის გამო უკუცემა არის საკმაოდ დიდი, ლულის ალი დიდია და გასროლის ხმა მნიშვნელოვანია. უნდა ითქვას, რომ გარდა შთამებჭდავი ბალისტიკური მონაცემებისა, .357 SIG-ს აქვს დამატებითი ორი დიდი უპირატესობა.  ბოთლის ფომრის გამო ამ ვაზნის მიწოდების დროს შეფერხება პრაქტიკულად გამორიცხულია, გარდა ამისა სავარაუდოთ იგივე მიზეზის გამო, დენთის აირების წვის მაჩვენებლები ძალიან სტაბილურია, რის გამოც საწყისის სიჩქარის დევაცია (საშუალო სხვობა მაქსიმალურსა და მინიმალურ საწყის სიჩქარეს შორის) არის ძალიან მცირე, რაც ნიშნავს, რომ ვაზნა ასევე ძალიან ზუსტია. სამწუხაროდ არც ამ “მინი მაგნუმს” არ ხვდა წილად დიდი წარმატება. 20 წლის შემდეგაც,  .357 SIG-ი არანაირად არ შეიძლება ჩაითვალოს პოპულარულ და გავრცელებულ ვაზნად. რა არის ამის მიზეზი ასე ადვილი ახსნა გამიჭირდება.   ალბათ ერთ-ერთი მიზეზი არის ის, რომ არ მოხდა ამ კალიბრის მასობრივი შეიარაღებაში მიღება სამართალდამცავების და სამხერდოების მხრიდან, ეს კიდე არის წინაპირობა წარმატების ნებისმიერი პისტოლეტის კალიბრისთვის. გარდა ამისა ამ კალიბრის გამოჩენა დაემთხვა პერიოდს, როდესაც მწარმოებლებმა, როგორც იქნა აითვისეს .40S&W-ის და მასზე გათვლილი იარაღის წარმოება, რომელიც არ აფეთქდებოდა ან არ დაიშლებოდა. ასევე  “გლოკი” ახორციელებდა ბაზრის აქტიურ დაპყრობას და ყველას სთავაზოობდა თავის 9მმ-ან და .40 კალიბრის პისტოლეტებს. გარდა ამისა იყო ასევე ეკონომიკური ფაქტორიც,  “.357 SIG” იყო უფრო ძვირადღირებული და შემდგომში დაბალი მოთხოვნის გამო, ფასი მასზე მხოლოდ იზრდებოდა. ამჟამად შეიძლება ითქვას, რომ სხვაგვარად მშვენიერი კალიბრი კვდება ნელი სიკვდილით.

და .45?

შექმნილი მე-20 საუკუნის დასაწყისში, .45 ACP თავიდანვე იქმნებოდა მაღალი ტერმინალური ბალისტიკის მისაღწევად, აქიდან მთლიანად გარსით დაფარული ტყვიის დიდი კალიბრი და წონა. მიუხედავად იმისა, რომ  .45-მა არ ნახა გავრცელება პრაქკულად არსად ამერიკის გარდა, მანდ ამ კალიბრმა მიაღწია კულტის სტატუსს. .45 თითქმის ისეთივე ასაკოვანი, როგორც “ლუგერი” და მისი პოპულარობა არა თუ მცირდება პირიქით იზრდება. .45 კალიბრის იარაღს უკვე უშვებენ ევროპაშიც და აზიაშიც, არამგონია ის აღმოჩნდეს სადმე შეიარაღებაში, მაგრამ სამოქალაქო ბაზარზე მისი პოპულარობა მხოლოდ იზრდება.  მასში გამოყენებულია იმ პერიოდისთვის ტიპიური, დაბალწნევიან (1400 ბარი) დენთი, რის გამოც დიდ .45 კალიბრის პისტოლეტებს აქვთ ძალიან დიდი რესურსი, იგივე მიზეზის გამო ეს კალიბრი სენსიტიურია ლულის სიგრძის მიმართ და სიგრძის შემცირების შემთხვევაში ხდება საწყისის სიჩქარის მკვეთრი შემცირების.  ასევე სტანდარტულ 230 გრანიანი მუხტში, ტყვიას აქვს ზებგერითზე დაბალი სიჩქარე, შესაბამისად მაყუჩიანი იარაღის გამოყენებისას არ არის საჭირო საწყისი სიჩქარის შემცირება და შესაბამისად ბალისტიკის ხელოვნურად დეგრადირება.  რა თქმა უნდა არის რიგი ფაქტორების, რაც ზღუდავს. .45 ACP-ის პოპულარობას.  .45 კალიბრის ვაზნა არის დიდი, გარდა იმისა, რომ ვაზნა მსხვილია, ასევე მასრის სიგრძე არის მნიშვნელოვანი, 22.8მმ. შესაბამისად იარაღი მასზე გათვლილი ასევე იქნება მსხვილი ხოლო ტევადობა იქნება პატარა. ყველაფერი ეს შედარებით დიდ უკუცემასთან და მაღალ ფასთან ერთად არის ის ფაქტორები, რომლებიც ზღუდავენ .45-ის პოპულარობას. არსებობს კიდევ ერთი ტენდენცია, როელიც გამოიხატა ბოლო დროს. ქალების რაოდენობა სამართალდამცავებში, სამოქალაქო მსროლელებში და ჯარში იზრდება წლიდან წლამდე შესაბამისად ეს არის მნიშვნელოვანი ფაქტორი ახალი საშტატო იარაღის არჩევისას. ქალი მოსამსხურეებისათვის  მსხვილი .45 კალიბრის პისტოლეტის ათვისება რთულია.  თუ .45 კალიბრის პისტოლეტი ერთ რიგიანი მჭიდით ჯერ კიდევ შეიძლება იყოს მეტნაკლებად კომპაქტური, .45 კალიბრის პისტოლეტი ორ რიგიანი მჭიდით მოეჩვენება დიდი მამრობითი სქესის მსროლელების დიდ პროცენტს.  ასევე არ წყდება დებატები “ტევადობა VS კალიბრი” და როგორც ჩანს კიდევ დიდიხანი და ალბათ არასდროს მსროლელები, პოლიციელები და სამხედროები ვერ მივლენ საერთო აზრამდე, რა უფრო ჯობია, უფრო სუსტი კალიბრის მეტი ვაზნა იარაღში თუ პირიქით. მიუხედავად ამისა, ჩემი მოკრძალებული აზრით მაინც სასწორი იხრება სწორედაც, რომ 9მმ ნი პისტოლეტების სასარგებლოდ, დიდი ტევადობის მჭიდებით, რა თქმა უნდა იმ პირობით რომ შიგნით დევს პრემიუმ კლასის, ქუჩაში გამოცდილი თავდავვითი ვაზნები.

გასტონ გლოკის წარუმატებელი რევოლუცია

ვინ თუ არა გასტონ გლოკი ყველაზე კარგად ხედავდა პერსპექტივებს, განვითარების ტენდენციებს და ასევე მშვენივრად უგებდა სამხედროების და პოლიციელების სურვილებს. ამ კომპანიაში კარგად ესმოდათ, რომ მიუხედავად ყველაფრისა, მსროლელების ნაწილი დარჩებოდა დიდი და მძლავრი .45 კალიბრის ლოიალური “მომხმარებელი”, ამიტომაც, როდესაც ცხადი გახდა, რომ “10მმ აუტო” გახდა წარუმატებელი წამოწყება და FBI ამ ვაზნას დიდხანს არ გაიჩერებდა, გლოკმა სწრაფად მოახდინა 10მმ-ნი “Flock 20″-ის გარდაქმნა .45 კალიბრის “Glock 21″-ად. ახალი პისტოლეტი თავისთავად იყო წარმატებული პროდუქტი, 13 ვაზნით მჭიდში ის უფრო მსუბუქი იყო ვიდრე ამერიკელებისთვის საბრძოლო პისტოლეტის ეტალონი, 8 ვაზნიანი M1911. შემდეგ 97 წელს გლოკმა გამოუშვა სუბ-კომპაქტური მოდელი “Glock 30″, რომელსაც 99 წელს მოყვა ყველაზე განსხვავებული გლოკის პისტოლეტი, .45 კალიბრის “Glock 36″. გაბარიტების შემცირების მიზნით, პისტოლეტს ქონდა გლოკისთვის უჩვეულო ერთ რიგიანი მჭიდი, ასევე მაქსიმალურად შემცირდა პისტოლეტის ჩარჩოს და საკეტის სისქე.  ასევე სტანდარტულ “დიდი ზომის” ჩარჩოს დაემატა მოდელი SF (short frame), სადაც შემცირდა მანძლი სასხლეტამდე და პისტოლეტი ოდნავ უფრო მოსახერხებელი გახდა მსროლელებისთვის პატარა ხელებით, მაგრამ გლოკისთვის ესეც არ იყო საკმარისი.  მას სურდა .45 კალიბრის დიდი ტევადობის პისტოლეტი, რომელიც იქნებოდა იგივე გაბარიტების, რაც 9მმ-ნი “გლოკი”. 2003 წელს ოცნება გახდა რეალობა და გლოკმა წარმოადგინდა ССI/Speer-ის დახმარებით შექმნილი ახალი კალიბრი სახელად .45 GAP (Glock Automatic Pistol) და სამი ახალი პისტოლეტი გათვლილი ამ კალიბრზე, სტანდარტული, კომპაქტური და სუბკომპაქტური მოდელები. იმის თქმა,  რომ .45 GAP არის იგივე .45 ACP, უბრალოდ 3.6mm-ით უფრო მოკლე მასრით იქნება არასწორი. სინამდვილეში ორივე კომპანიამ დიდი დრო და ფული დახარჯეს ახალი მასრის შექმნაზე, რომელიც დაიტევდა საკმარის დენთს, რომ ბალისტიკა ყოფილიყი .45ACP-ის იდენტური, თუმცა ახალი კალიბრის სტანდარტული მუხტის წნევა გაუტოლდა .45ACP +P წნევას. მიუხედავად ამის, მიზანი მიღწეული იყო და მოკლე მასრის გამოყენებამ შესაძლებელი გახადა სტანდარტული ზომის ჩარჩოს გამოყენება. გლოკის პროგრამა-მაქსიმუმი იყო შემდეგი, მისცეს საშუალება პოლიციის დეპარტამენტებს ამოიღონ ბუდეებიდან 9მმ-ნი და .40 კალიბრის “გლოკები” და ჩადონ შიგნით ახალი .45 კალიბრის “გლოკები”. მერე,  როგორც წესი სამოქალაქო მსროლელები უყურენბე და იმეორებენ იმას რასაც აკეთებს ჯარი და პოლიცია, შესაბამისად წარმატება იქნებოდა გარანტირებული ბაზრის ორივე სეგმენტში.  რეალურად ყველაფერი ცოტა სხვაგვარად განვითარდა. “გლოკიც” და “სპირიც” იმსახურებენ ქებას ასეთი ამბიციური პროექტის მეტ წილად წარამტებულად განხორციელებისთვის, მაგრამ სამწუხაროდ მორიგი გლოკის რევოლუცია არ შედგა. პირველ რიგში, მაღალი წნევის გამო, საჭირო გახდა უფრო მსხვილი საკეტის გამოყენება ვიდრე 9მმ-ან “გლოკებში”.  პისტოლეტი ასეთი საკეტით საშტატო 9მმ-ნი გლოკის ბუდეში აღარ ჩადიოდა. ვიწრო ჩარჩოს და სქელი საკეტის გამო, ახალ გლოკებს საკმაოდ სპეციფიური იერსახეც ქონდათ. ხმაურიანი დებიუტის შემდეგ, აჟიოტაჟი ახალი კალიბრის ირგვლივ მალევე ჩაცხრა. ჯორჯიას შტატის პოლიციამ მიიღო შეიარაღებაში .45 GAP კალიბრის გლოკები, ფლორიდის, ნიუ იორკის ცალკეულმა სამსახურებმა შეიძინეს ეს პისტოლეტები, მაგრამ ფართომასშტაბიან ჩანაცვლებას ადგილი არ ქონდა. გამომდინარე იქიდან, რომ მაღალი მოთხოვნა ახალ კალიბრზე არ წარმოიშვა, ამუნიციის და “რელოუდინგის” მოწყობილობების მწარმოებლებმა ასევე არ იჩქარეს წარმოების მოცულობების გაზრდა. ამან განაპირობა მაღალი ფასი ახალ ვაზნაზე. ამის გამო, იარაღის მწარმოებლებმაც არ იჩქარეს ამ კალიბრზე იარაღების გამოშვება, “სპრინგფილდმა” და “პარა ორდნანსმა” გამოუშვეს პისტოლეტები ახალ კალიბრზე და რამდენიმე წელიწადში ზედმეტი ხმაურის გარეშე შეწყვიტეს მათი წარმოება. როგორც ჩანს “გლოკი” მაინც ყიდის საკმარისი რაოდენობის იარაღებს, იმიტომ რომ მოდელები 37, 38 და 39 წარმოდგენილია მეოთხე თაობის შესრულებით და უნდა ველოდოთ რომ ასევე გამოვა ეს პსტოლეტები მე-5 თაობის შესრულებით. ასე, რომ .45 GAP არის კარგი ვაზნა, მაგრამ შეუძლებელია ასე უცბათ გადმოაგდო პედესტალიდან კალიბრი, რომელიც იქ 90 წელია იმყოფება.

სრული ზომის Glock 37, ასეთი რაკურსიდან კარგად ჩანს უფრო მსვილი საკეტის ფორმები

მივესალმოთ  “+p”-ს.

90-ნი წლების დასაწყისში, ამუნიციის მწარმოებლები შეეცადნენ გაეუმჯობესებინად ბებერი კალიბრების შესაძლებლობები, თანამედროვე ტექნოლოგიების განვითარების ფონზე. ასე გაჩნდა სტანდარტულზე უფრო “ცხელი” მუხტები ინდექსით +p (+ pressure, + წნევა) . ასე მაგალითად “ლუგერში” შესაძლებელი გახდა დენთის აირების წნევის გაზრდა 2400 ბარიდან 2600 ბარამდე. 124 გრანიანი ტყვიის საწყის სიჩქარეს დაემატა 20 მ/წ-ში ხოლო ენერგიას დამატებით 60-70 ჯოული. გარდა ამისა გაჩნდა ასევე ე.წ. “+P+” მუხტები, რომელზეც ოფიციალური სტანდარტი არ არსებობს , მაგრამ ითვლება რომ ასეთი მუხტები დამატებით 15% მეტ წნევას ქმნიან, შესაბამისად ტყვიას აქვს კიდე უფრო მეტი საწყისი სიჩქარე და ენერგია.  მოდერნიზაციის რეზერვი სრულად იქნა გამოყენებული. რა თქმა უნდა მეტი წნევა ზრდის დატვირთვას იარაღზე და ამცირებს  მის რესურს, ხოლო ძველი გამოშვების იარაღში საერთოდ აკრძალულია +p ვაზნების გამოყენება, მაგრამ ყოველთვის შესაძლებელია ვარჯიში სტანდარტული (უფრო სუსტი და იაფი) ვაზნებით ხოლო კვალიფიკაციის გავლა და რეალური გამოყეენება +P ტიპის მუხტებით. ამჟამად უმეტესობა იარაღის მწარმოებლების უშვებენ იარაღებს, რომლებიც თავიდანვე გათვლილია +p ტიპის ვაზნების რეგულარულ გამოყენებაზე.

ასევე 90-ან წლებში, როგორც ჩანს ჩამოყალიბდა საერთო აზრი, რომ იდენტური ტიპის ვაზნების შორის ტერმინალურ ეფექტურობაზე გადამწყვეტ გავლენას ახდენს ტყვიის კონსტრუქცია (კონტროლირებადი ექსპანსიით) იმიტომ, რომ ყველა პისტოლეტის კალიბრი ახლოს დგას ერთმანეთთან და რადიკალური სხვაობა ენერგიაში მათ შორის არ აის, გარდა ამისა ყველაზე ძლიერი პისტოლეტის კალიბრი ბევრად უფრო სუსტია ვიდრე ყველაზე სუსტი შაშხანის კალიბრი.  შესაბამისად მწარმოებლებმა დააჩქარეს უფრო დახვეწილი კონსტრუქციის ტყვიების შექმნა, რომლებიც აღწევდნენ უფრო ღრმად და ტყვიის გაშლა ხდებოდა უფრო საიმედოთ. სწორედ 90-ან წლებში შეიქმნა რემინგტონის “Golden Saber”,  ვინჩესტერის “Black Talon”, ცოტათი უფრო ადრე 1988 წელს, ისევ და ისევ FBI-ის მოთხოვნით შექმნილი ფედერალის “Hydra Shock”.  ყველა ეს და მათზე დაფუძნებული ტყვია, დღემდე გამოიყენება პრემიერ კლასის თავდაცვით ამუნიციაში.  ასე, რომ +P მუხტების და ახალი კონსტრუქციის ტყვიების გამოჩენამ მინიმუმამდე შეამცირა სხვობა დამსახურებულ ვეტერანებსა და ახალბედებს შორის და კონკრეტულად “ლუგერის” შემთხვევაში პრაქტიკულად ახალი სიცოცხლე მისცა ამ კალიბრს. უმეტესობა პოლიციური სამსახურების, რომლებიც შეიარაღებულია 9მმ-ნი პისტოლეტებით, იყენებენ პრემიუმ კლასის +p კატეგორიის თავდაცვით მუხტებს.

“ისტორიული სამართალი” აღდგა 2015 წელს, როდესაც FBI-მ გამოაცხადა, რომ ის უბრუნდება “9მმ ლუგერს”.  ამას წინ უძღვოდა თითქმის 8 წლიანი ტესტების და კვლევების პერიოდი, რის შედეგადაც “ბიურო” დარწმუნდა რომ თანამედროვე 9მმ-ნი თვადაცვითი მუხტები ბოლომდე აკმაყოფილებენ მათ მოთხოვნებს.

თანამედროვე ექსპანსიური ვაზნები მინიატურული ტექნოლოგიური შედევრებია

ამ სურათიდან კარგად ჩანს როგორ ხდება ჭრილობის არხის ფორმირება და რა გავლენა აქვს ტყვიის ფორმას ამაზე. ეს სურათი ადასტურებს რომ მრგვალთავიანი ტყვია არის ყველზე ცუდი, ოპტიმალური ტერმინალური ეფექტის მიღწევის თვალსაზრისით. შესაბამისად კალიბრის დიამეტრის და ენერგიის ზრდას ისეთი ეფექტი არ აქვს, როგორიც მიიღწევა ტყვიის ექსპანსიით (გაშლით). 

სხვა ალტერნატივები

რა თქმა უნდა მოკლელულიანი კალიბრების ევოლუცია არ შემოიფარგლება მხოლოდ დასახელებული სახელებით. არის ბევრა სხვა ვაზნა, საინტერესო და არც, უბრალოდ მე გიამბეთ ისეთებზე, რომლებმაც რაღაცა შეცვალეს, შეიტანეს წვლილი ევოლუციაში და ასევე დღემდე შესაძლებელია ამ კალიბრების იარაღების შეძენა. არის კიდე მთელი რიგი შედარებით ნაკლებად ცნობილი კალიბრების, ქარხნული წარმოების და ე.წ. “ვაილდ კატები”. ეს არის მაგალითად ვეებერთელა .50 GI, .45ACP სტეროიდებზე – .45 Winchester Magnum, ენერგიით 1700 ჯოული. ასევე 9mm Automatic – სწორკედლიანი 9×19, რომლის მწარმოებლები ირწმუნებიან რომ ამის წყალობით ის უფრო საიმედოთ მიეწოდება სავაზნეში და თუნდაც სულ ცხელ-ცხელი და მძლავრი  7.5მმ-ნი 7.5 FK 27მმ-ნი (!!!).  მასრით. ყველა ეს კალიბრი განეკუთვნება ეკზოტიკას და არც ერთს არ აქვს ნამსახურების სია, რომელიც დაადასტურებდა მათ ეფექტურობას ქუჩაში ცოცხალი სამიზნეების წინააღმდეგ. ეს კალიბრები ხელმისაწვდომოა მხოლოდ მსროლელებისთვის ძალიან სქელი ჯიბით და ამიტომ ნაკლებ ინტერესს წარმოადგენენ ჩვეულებრივი ადამიანებისთვის.

იარაღის მწარმოებლები წავიდნენ სხვა გზით, შეეცადნენ რევოლვერების ძლიერი კალიბრების ინტეგრირება ავტომატურ პისტოლეტებში. ეს გამოდგა თამამი მაგრამ მეტ წლად წარუმატებელი გადაწყვეტილება, ასეთი პისტოლეტები იშვიათია და ითვლება ეკზოტიკად. სურათზე არის “.357 მაგნუმის” კალიბრის Coonan Inc-ის პისტოლეტი, შედარებისთვის .45 კალიბრის 1911-ის გვერდით. 

რა ხდება ჩვენთან? 

სამწუხაროდ საქართველოში ამ რევოლუციამ თავდაცვით კალიბრებში, ჩაირა შეუმჩნევლად. აქ, უმეტესობა მომხმარებელს კვლავ ჯერა რომ „დუმ-დუმები“ (ჟარგონული დასახელება ექსპანსიური ვაზნების, მოდის ინდური კალაქის დასახელებიდან, სადაც ბრიტანელებმა მე-19 საუკუნის 80-ან წლებში დაიწყეს .303 კალიბრის რბილთავიანი ტყვიების წარმოება) აკრძალულია კანონით და მათი გამოყენება არ შეიძლება.  სამართალდამცავები იყენებენ სტანდარტულ მუხტებს,  მთლიანად გარსით დაფარული 115 და 124 გრანიანი ტყვიებით, ყველაზე უარესი არჩევანი, რაც კი შეიძლება გააკეთო.   სხვადასხვა „ელიტურ“ დანაყოფებში, პერიოდულად ჩნდება პატარა პარტიები ექსპანსიური ვაზნების და მერე მალევე ქრება, არანაირ სელექციაზე და საუკეთესო მუხტების შეძენა-მომარაგებაზე ლაპარაკი არ არის. ვისაც ესმის, გულმოდგინედ უვლიან და ინახავენ ასეთ ვაზნებს, გადამწყვეტი ბრძოლისთვის.  იარაღის მაღაზიებში ექსპანსიური ვაზნები არის ძალიან დიდი იშვიათობა და მათი იმპორტირება პრაქტიკულად არ ხდება. უკანასკნელი 10-12 წლის განმავლობაში, მაგალითად ექსპანსიური 9მმ-ნი ვაზნების იმპორტირება მეტ ნაკლები მნიშვნელოვანი რაოდენობით პრაქტუკულად არ მომხდარა. სულ გვხვდება ორი მუხტი,  PMC-ის წარმოების 115 გრანიანი ექსპანსიური ტყვიით და ძალიან მოკრძალებული „ვინჩესტერის“ მუხტი, 147 გრანიანი ექსპანსიური ტყვიით. ერთი წლის წინ უმნიშვნელო რაოდენობით შემოვიდა ამერიკული „ჰორნადის“ მუხტი ექსპანსიური ვაზნით, რომლის ფასი იყო უბრალოდ აბსურდულად მაღალი, 6.5 ლარი ერთ ცალში! სულ ეს არის.

სხვა საქართველოში ნაკლებად გავრცელებული კალიბრების შემთხვევაში, პრობლემას წარმოადგენს  არა თუ თავდაცითი მუხტების არსებობა, საერთოდ ნებისმიერი ტიპის ვაზნის შეძენა. უკანასკნელ წლებამდე მაღაზიებში არარეალური იყო გეპოვათ .40S&W, .357 SIG ან 10mm Auto. მხოლოდ ბოლო ორი წლის განმავლობაში კალიბრების ასორტიმენტი გაიზარდა. მანამდე, წყვეტა მიწოდებაში თუნდაც ყველაზე პოპულარული კალიბრების, იყო ჩვეულებრივი ამბავი.

ეკონომიკური ფაქტორი ძალიან დიდ როლს თამაშობს იმაში თუ რამდენად კომერციულად წარმატებული აღმოჩნდება ახალი კალიბრი.  არ არის დიდი საიდუმლოება, რომ ვაზნების ფასი საქართველოში ყოველთვის იყო გაბერილი და რამდენჯერმე აღემატებოდა მათ რეალურ ღირებულებას. მაგალითად 50 ცალი .22 კალიბრის ვაზნის ღირებულება  ფრანკონიას კატალოგით არის 15 ლარი, დიდი რაოდენობით შეძენის შემთხვევაში (10 კოლოფი და მეტი) ფასი ჩამოდის 10 ლარამდე. იგივე ვაზნების ერთი კოლოფი საქართველოში ღირს 32 ლარი. იგივე ეხება 9მმ-ან ვაზნას. ევროპაში ერთი კოლოფი (50 ცალი) ღირს დაახლოებით 35 ლარი. იგივე მწარმოებლის ვაზნების ერთი კოლოფი საქართველოში ჯდება 75 ლარი. თუ ავიღებთ ამერიკის ფასებს სხვაობა გახდება უკვე პრაქტიკულად სამმაგი. ეს არის ძალან დიდი სხვოაბა იმის გათვალისწინებით, რომ საქართველო 10-ჯერ უფრო ღარიბია ვიდრე აშშ. პრობლემა უარესდება იმით, რომ მაღაზიები უმატებენ ფასს იშვიათ კალიბრებს (იშვიათს აქ მაგრამ არა იქ) და ეს პრაქტიკა არის ძალიან უსამართლო საბოლოო მომხმარებლის მიმართ. მაგალითად ევროპაში  .30 კალიბრის 20 ვაზნიანი კოლოფი თითქმის ერთი ფასი ღირს, არ აქვს მნიშვნელობა ეს იქნება .308 Win, 7.62X54r თუ 30-06. ფასი საშუალოდ იქნება 1,20 ევრო ერთ ვაზნაში. ჩვენთან პირიქით, .308-ს ან რუსულ 7.62-ს ეღირება 3.5-4 ლარი ხოლო შედარებით იშვიათ 30-06-ს უკვე ეღირება 5-7 ლარი.  არჩევანიც არის გარდა იმისა, რომ საკმაოდ მწირი, ასევე მიწოდება წყდება დიდი დროის ინტერვალით ან სამუდამოდ, რაც მოკლელულიანი იარაღის შემთხვევაში დიდ პრობლემას არ წარმოადგენს, მაგრამ გრძელლულიან იარაღში ეს შეიძლება დიდი პრობლემა იყოს. მსროლელი ვერ შეძლებს მისი შაშხანისთვის  ყველაზე ზუსტი მუხტის შეძენას და ასვე მოუწევს იარაღის ხელახალი მისროლა ახალი მუხტით, რაც ზედმეტ ხარჯს ნიშნავს.  ვაზნების მომარაგება ასეთი ფასების კვალობაზე, ნიშნავს საკმაოდ დიდი თანხის გაღებას, რისი საშუალებაც ამ ღარიბ ქვეყანაში უმრავლესობას უბრალოდ არ აქვს.

პრობლემის გადაწყვეტა იქნებოდა “რელოუდინგი” ანუ ვაზნების საკუთარი ძალებით დამზადება, რაც გარდა უველა სხვა უპირატესობისა ასევე მნიშვნელოვნად ამცირებს ვაზნის ღირებულებას. მაგრამ საქართველოში “რელოუდინგი” კანონგარეშეა, იმიტომ რომ თავის დროზე შესაბამისი კანონი დაიწერა არაკომპეტნტური პირების მიერ, რომლებმაც ჯერ დააწესეს ვაზნების დამზადებაზე ლიცენზია, სალიცენზიო პირობები და მოსაკრებელი რითიც ეფექტურად გამორიცხეს ვაზნების წარმოების დაწყება საქარათველოში და შემდგომ დაავიწყდათ პატარა ჩანაწერის გაკეთება, რისი წყალობითაც ჩვენ მივიღეთ მდგომარეობა, რომლის მიხედვითაც მეწარმეებთან ერთად კერძო პირებსაც აეკრძალათ პირადი მოხმარებისთვის  ვაზნების დატენვა, არა და “რელოუდინგი’ მიღებული პრაქტიკაა პრაქტიკულად ყველა ქვეყანაში სადაც დაშვებულია სამოქალაქო იარაღი ფლობა.

რადგან ეს სტატია ეხება მოკლელულიანი იარაღის თემას, რომელიც ირონიულად კლასიფიცირდება საქართველოში, როგორც სამოქალაქო-თავდაცვითი იარაღი, მიუხედავად იმისა, რომ თავდაცვა ამ საშუალებებით არის გარკვეული კატეგორიების ჩინოვნიკების  პრივილეგია, მე შემიძლია შემდეგი რჩევის მიცემა. თუ თქვენ გადაწყვიტეთ მოკლელულიანი იარაღის შეძენა, სერიოზულად იფიქრეთ უფრო ძლიერ კალიბრზე გათვლილი პისტოლეტის შეძენაზე ვიდრე ჩვენთან გავრცელებული 9×19. თუ არ არის საშუალება შეიძინო თავდაცვითი მუხტი, ერთადერთი გზა რჩება კალიბრის და ენერგიის ზრდა. 9მმ-ნი ვაზნა მთლიანად გარსით დაფარული ტყვიით არის არაეფექტური მუხტი. 9მმ-ნი ვაზნიის სიიაფე ანუ ეკონომიკური ფაქტორი გადადის მეორე პლანზე იმის გათვალისწინებით, რომ პისტოლეტს სახლიდან ვერ გაიტანთ. .40 და .45 კალიბრის ვაზნები, ღირს 2.3-3 ლარი რაც არ არის ცოტა მაგრამ შესაძლებელია 150-200 ვაზნის შეძენა, რომ არ ინერვიულოთ შეფერხებებზე მიწოდებაში. იყიდეთ კარგი ბუდე. და ივარჯიშეთ, სახლში მშრალად, ეირსოფტით, პნევმატიკით, ტირში ნქირავები იარაღით, მაგრამ ივარჯიშეთ.  დიახ, დღეს შეიძლება იარაღის ტარება აკრძალული გაქვთ კანონით, მაგრამ კანონები იცვლება ან მათი მოქმედება წყდება. ჩვენ ვცხოვრობთ ისეთ დროს, როდესაც დროის მანძილი შედარებითი სიწყნარიდან მასშტაბურ კრიზისამდე შეიძლება იყოს ძალიან მოკლე, რამდენიმე საათი. ასე ერთ დღეს, ჩვენ ვქეიფობდით სუფრაზე და მეორე დილას დაიწყო ომი და ნახევარი სუფრა აღმოჩნდა ფრონტის ხაზზე. თუ კრიზისი გაგრძელდა, 150-200 ვაზნა იქნება საკმარისი, პისტოლეტი არის დამხმარე, უკანასკნელი შანსის იარაღი და რამდენი უკანასკნელი შანსი უნდა “დადგეს” რომ 200 ვაზნა გახარჯოთ? აუცილებლად მოკლელულიან იარაღთნ ერთად უნდა ქონდეთ ძირითადი იარაღი, კარაბინი, ქვეყანაში და რეგიონში გავრცელებულ ვაზნაზე, ვაზნების დიდი მარაგით. იფიქრეთ ამაზე და იყავით მზად ყველანაირი სცენარისთვის.