თავდაპირველად ბუფერი AR-15-ში სხვა არაფერი იყო თუ არა თავისებური „ინტერფეისი“ საკეტსა და დამაბრუნებელ ზამბარას შორის. მოგვიანებით ცხადი გახდა, რომ ეს დეტალი ბევრად უფრო მნიშვნელოვან როლს თამაშობს იარაღში ვიდრე ყველას ეგონა. განთავსებული დამაბრუნებელ ზამბარას და საკეტს შორის ის ასრულებს ბევრ ფუნქციას. ის ამცირებს მოძრავი ნაწილების სიჩქარეს, მუშაობს პრაქტიკულად ისევე როგორც თავისუფალი საკეტი, ანუ თავისი მასით რაღაც მომენტამდე არ აძლევს საკეტს უკან წასვლის საშუალებას. მის კუდში განლაგებული პლასტმასის „ბალიში“ იცავს ბუფერის მილს (ტექნიკურად ამ ნაწილეს ეწოდება რესივერის გაგრძელება) დარტყმებისგან და ბოლოს რაც მთავარია, ის არის საკეტის ასხლტომის საწინააღმდეგო მოწყობილობა. ეხლა ყველაფერზე დაწვრილებით და თანმიმდევრობით.

როგორც სურათიდან ხედავთ, ბუფერის შიგნით განლაგებულია წონები, რომლებიც იქით-აქით დადიან. ეს გაკეთებულია იმისთვის რომ გაუქმდეს „საკეტის ასხლტომა“ (bolt bounce).  გასროლის მომენტში ბუფერი საკეტის ზემოქმედების შედეგად იწყებს უკან მოძრაობას, ახდესნ გასროლილი მასრის ამოგდებას, კუმშავს დამაბრუნებელ ზამბარას, რომელიც შემდგომ იწყებს დაგროვილი ენერგიის დაბრუნებას და იწყებს ბუფერის და საკეტის უკან დაბრუნებას. საკეტი გასროლილი წინ, იღებს ახალ ვაზნას მჭიდიდან, აწვდის მას სავაზნეში ეჯახება ლულას და სწორედ ამ მომენტში ხდება მისი ასხლტომა ლულიდან. ზამბარის ზემოქმედებით ის ისევ ბრუნდება წინ და საბოლოოდ „წყნარდება“ ჩაკეტილ მდგომარეობაში. ეს ესხლტომა ხდება წამის მეასედებში ალბათ, მაგრამ ასეთ მდგომარეობაში საკეტი არ არის ბოლომდე დახურული. ერთჯერად რეჟიმში სროლისას ეს არ ქმნის პრობლემების, იმიტომ რომ ადამიანისთვის ფიზიკურად შეუძლებელია დააჭიროს სასხლეტს ისეთი სისწრაფით რომ დაასწროს საკეტის საბოლოოდ ჩაკეტვას, მაგრამ ჯერებით სროლისას ეს წარმოშობს პრობლემებს, რაც ეგერევე გამოჩნდა იარაღის ჯერებით სროლისას ტესტირების დროს. საქმე იმაშია, რომ როდესაც საკეტი ბოლომდე დახურული არ იყო, მას „ეწეოდა„ ჩახმახი და ის თავისი ენერგიით ხურავდა მას ბოლომდე, მაგრამ ენერგია საკმარისი არ იყოს რომ ნემსას მიეღწია ამაალებლამდე და ხდებოდა მტყუნება. ტიპიური დაბრკოლება ასეთი სიტუაციის დადგომისას გამოიხატებოდა ჯერის გაწყვეტაში, ჩახმახი რჩებოდა დაშვებულ მდგომარეობაში, ხოლო სავაზნეში რჩებოდა ვაზნა. სწორედ იმისთვის რომ გაეუქნებინად „საკეტის სხლტომა“ ბუფერში მოათავსეს წონები, რომლებსაც აქვთ მოძრაობის გარკეული თავისუფლება. საკეტის დახურვისას ჯერ მას მოსდევს ბუფერი, ხოლო წონები ინერციით გადანაცვლებულია მის კუდში და როგორც კი ბუფერი „დააჯდება“ საკეტს, რომელიც აპირებს ასხლტომას, წონები ბუფერში ისევ ინერციით იწყებენ წინ მოძრაობად და „დააჭედებენ“ საკეტს თავის ადგილას ისე რომ არ მისცემენ მას ასხლტომის საშუალებას. სხვათაშორის „საკეტის სხლტომის“ პრბლემა წარმოიშვა კალაშნიკოვის სისტემის ავტომატებში როდესაც მასიურად გადავიდნენ შტამპვით დამზადებულ რესივერებზე და ამ პრობლემის აღმოფხვრის მიზნით “AKM”-ში გაჩნდა ჩახმახის შემანელებელი, მოწყობილობა რომელიც ანელებს ჩახმახს და აძლევს მას საშუალებას “დაეცეს” საკეტზე მას მერე რაც ის დაწყნარდება. ამის გამო ამ დეტალს ხშირად არასწორედ უწოდებენ სროლის ტემპის შემანელებელს, თუმცა ის სხვა დანიშნულებით გაჩნდა “АКМ”-ში.

კარაბინის ბუფერის მოწყობილობა

საკეტის ასხლტომის და იარაღის მტყუნების პრობლემამ კიდევ რამდენჯერმე იჩინა თავი, როდესაც აშშ-ის ჯარი გადავიდა უფრო სწრაფი დენთის მარკაზე, რომელმაც გაზარდა მოძრავი ნაწილების სიჩქარე და კიდე მოგვიანებით, როდესაც ლულები დამძიმდა და ასხლტომის ხარისხმა იმატა. რაც უფრო მძიმე მასა (დამძიმებული ლულის ფორმით) ხვდება საკეტს წინ მით უფრო მეტია ასხლტომის ხარისხსი. ყველა ამ შემთხვევაში ბუფერი მძიმდებოდა და პრობლემაც ქრებოდა. აზრი არ აქვს ზუსტი თარიღების მოყვანას რა დროს და რა წონით გაიზარდა ბუფერის წონა, მკითხველისთვის ეს თეორიულ-ისტორიული ფატქები ალბათ არ არის მნიშვნელოვანი, უბრალოდ აღვნიშნავ, რომ შაშხანის ბუფერის დახვეწა მოხდა ამ იარაღის შეიარაღებაში მიღებიდან ადრინდელ ეტაპზე, ხოლო კარაბინის ბუფერის ევოლუცია/დამძიმება მიმდინარეობდა მისი კონსტრუქციის ევოლუციის პარალელურად, რაც ბუნებრივი პროცესია.

ცხადია არ შეიძლება ბუფერის წონის უკონტროლო გაზრდა. რაღაც ზღვრამდე მძიმე ბუფერი ამცირებს უკუცემას, პატრონი გახარებულია ამ ეფექტით, მაგრამ შემდეგ ხდება ისე, რომ დენთის აირების ენერგია აღარ არის საკმარისი, რომ იარაღი საიმედოთ გადაიტენოს. გარდა ამისა თუ ცხელ კლიმატში როდესაც დენთის აირების წნევა მაღალია  მძიმე ბუფერი შეიძლება კარგად მუშაობდეს, ყინვაში როდესაც დენთის წვის დინამიკა იცვლება, წნევა კლებულობს და შეიძლება იარაღმა ზედმეტად მძიმე ბუფერით, უბრალოდ შეწყვიტოს მუშაობა.

ეხლა მოდით გავერკვიოთ ბუფერის მოწყობილობაში და მის წონებში. ბუფერი შედგება კორპუსისაგნ, პლასტმასის „ბამპერისგან“ და ცილინდრული წონებისგან რომელბიც განლაგებულია კორპუსის შიგნით. წონები მილ-სპეკ ბუფერებში არის ორი ტიპის, რკინის და ვოლფრამის.  ვოლფრამი უფრო მძიმეა და ერთი ვოლფრამის წონა უდრის ორი რკინის წონის  მასას.

რაც შეეხება ბუფერების წონებს ისინი იცვლება გამომდინარე იქიდან ვინ და რისთვის უშვებს კონკრეტული მოდელის ბუფერებს. ის ფაქტი რომ ბუფერი ცვლის უკუცემის ხარისხს ბევრმა კომპანიამ გამოყარა ბაზარზე თავისი „უნიკალური“ და „ჯაოსნური“ ბუფერები მათ შორის ეკზოტიკური კონსტრუქციის, მაგალითად ჰიდრავლიკური ბუფერები, ამიტომ საქმე რომ გაგიადვილოთ ჩვენ მოგიყვებით „mil-spec“ ბუფერებზე, რომლებიც გამოიყენება სამხედრო იარაღში და ჩემი აზრით მხოლოდ მილ-სპეკ ბუფერები უნდა გამოიყენოთ თავდაცვით/ტაქტიკურ კარაბინებში.

როგორც გითხარით ბუფერი თამაშობს კრიტიკულ როოლს საიმედოობაში მხოლოდ ჯერებით სროლისას. გამომდინარე იქიდან, რომ მსროლელი ვერასდროს ვერ მოასწრებს გასროლას საკეტის საბოლოო დაწყნარებამდე, ამიტომ „ოქროს წესად“ ითვლება შაშხანაში სტანდარტული შაშხანის ბუფერის გამოყენება, ხოლო კარაბინში მოკლე ბუფერის მილით – ე.წ. H ბუფერის გამოყენება. პირველის წონა 150 გრამია, მეორის 107 გრ. ეხლა რაც შეეხება ბუფერის წონებს. თუ შაშხანის ბუფერი სტანდარტულია და იწონის 150 გრამს, კარაბინის ბუფერების 4 ოფიციალური (mil spec) „წონითი კატეგორია“ არსებობს.

სტანდარტული – სამი რკინის წონით – 85 გრ

H ბუფერი – ორი რკინის წონა და ერთი ვოლფრამის – 107 გრ

H2 ბუფერი – ორი ვოლფრამის წონ და ერთი რკინის – 121 გრ

H3 ბუფერი – სამი ვოლფრამის წონა – 141 გრ.

როგორც წესი სტანდარტული ბუფერი არ არის მარკირებული ხოლო დანარჩენები მარკირებულია ტიპის მითითებით (H, H2, H3).

კითხვა რა წონის ბუფერი გამოიყენოთ თქვენ კარაბინში შეიძლება იყოს რთული მოკლე პასუხის გასაცემად. ჩემი აზრით რაც უფრო მძიმე ბუფერია, მით უმჯობესია, ცხადია იმის გათვალისწინებით, რომ იარაღი საიმედოთ მუშაობს. მაგრამ 4 ბუფერის შეძენა და შემდგომ ვაზნების ხარჯვა იმის დასადგენად, რომელ ბუფერზე მუშაობს იარაღი საუკეთესოდ და რომელზე არა, ალბათ არის რთული, ხანგრძლივი და ძვირადღირებული გზა. როგორც ვთქვი, კარაბინებზე 14.5-16.5 ინჩიანი ლულით, პირდაპირი შეფრქვევის სისტემით და 7 ინჩიანი დენთის აირების მილით, უმჯობესი იქნება მინიმუმ H ბუფერის გამოყენება. 10-11 ინჩიან კარაბინებში H2 ან H3. რატომ არა სტანდარტული ბუფერი? იმიტომ, რომ ბევრი მწარმოებელი იყენებს დენთის აირების ბევრად უფრო განიერ ნასვრეტს იმისთვის, რომ უზრუნველყოს მუშაობა იაფ, დაბალმუხტიან ვაზნებთან და სტანდარტული ბუფერი უბრალოდ არ არის საკმარისი, რომ დაიცვას კარაბინის ნაწილები (ექსტრაქტორი, საკეტის თავაკი, ბუფერის მილი) ზედმეტი ცვეთისგან. აღსანიშნავია, რომ დგუშიანი AR-15-ი იყენებენ ორიგინალურ უფრ მძიმე ბუფერებს, იმიტომ რომ უკუცემის იმპულსი არის ბევრად უფრო ძლიერი ვიდრე რბილად მომუშავე პირდაპირი შეფრქვევის სისტემაში. კარგი მწარმოებლისგან ნაყიდი კარაბინი იქნება თავიდანვე აღჭურვილი საჭირო სპეციფიკაციების მქონე ბუფერით.

კომერციული მწარმოებლის ბუფერების კონსტრუქცია, წონა და შიგთავსი შეიძლება იყოს კარდინალურად განსხვავებული და მათი მიმოხილვა ცილდება ამ სტატიის მიზნებს. ჩემი აზრით თავდაცვით/თაქტიკურ კარაბინში უნდა გამოიყენოთ მხოლოდ mil-spec ბუფერები კარგი მწარმოებლისგან. იარაღი აღჭურვილი ასეთი ბუფერით იმუშავებს საიმედოთ მიუხედავად ვაზნისა და კლიმატური პირობებისა. უსახელო მწარმოებლის ბუფერების გამოყენებას არ გირჩევთ. შეიძლება ასეთი იაფფასიანი ბუფერი არ ჯდებოდეს წონის სპეციფიკაციებში ან ის შეიძლება უბრალოდ დაიშალოს იარაღში. ხარისხიან ბუფერი ღირს  10-დან 20 დოლარამდე და მასზე ეკონომია არ ღირს.  მეორეს მხრივ სპეციალიზირებულ საასპარეზო, სპორტულ იარაღში, ვისაც რა უნდა იმას იყენებს. AR-15-ის ავტომატიკის სქემა იძლევა საშუალებას „დანასტროიკების“ როგორც, ავტორბოლების მოყვარულები იტყოდნენ და ამიტომ სპორტსმენები და უბრალოდ ენთუზიასტები ექსპერიმენტირებენ სხვადასხვა წონის ბუფერებით, დენთის აირების სისტემებით და ასე შემდეგ, რომ მიიღონ იარაღი სასურველი მახასიათებლებით. პრინციპში ეს არის სულ რისი თქმაც შეიძლება AR-15-ის ბუფერზე და მის როლზე იარაღის საიმედო მუშაობაში.

რაც შეეხება დამაბრუნებელ ზამბარებს, აბსოლუტური უმეტესობა სტანდარტულია, და მზადდება ორი ტიპის მეტალისგან, უჟანგავი რკინა და ქრომ-სილიკონის ფოლადი. უკანასკნელისგან მზადდება სარქველების ზამბარები ავტომობილის ძრავებში და მათი სიცოცხლის ციკლი არის პრაქტიკულად უსასრულო. უჟანგავი რკინისგან დამზადებული ზამბარები იცვლება ყოველი 5 000 გასროლის შემდეგ, თუმცა მათი რეალური რესურსი შეიძლება გაცილებით მეტიც იყოს. უჟანგავი ზამბარა ჯდება 10 დოლარამდე, ქრომ-სილიკონის ორჯერ მეტი. აქვე ისევ უნდა აღვნიშნო, რომ როდესაც საქმე მიდის AR-15-ის კომერციული წარმოების ნაწილებზე, სიტყვა სტანდარტულის გამოყენება შეუძლებელია და იგივე ეხება დამაბრუნებელ ზამბარებსაც. თუ ბუფერის მილი არასტანდარტული სიგრძის არის, შეიძლება გახდეს საჭირო არასტანდარტული ზამბარის გამოყენება. სწორედ ამიტომ, ადრეც და ეხლაც, მე ვიძახი, ტაქტიკური/თავდაცვითი კარაბინის აწყობისას მიყევით Mil-Spec-ის, სტანდარტს, რომელიც გამოიყენება აშშ-ის შეიარაღებაში მისაღები AR-15-ის სისტემის იარაღების წარმოებისას. ეს დაგაზღვევთ სხვადასხვა არასასიამოვნო სიურპრიზებისგან, და ასე აწყობილი იარაღი შეიძლება თავიდან „ფეისბუქზე“ პოზირებისთვის არ გამოდგეს მაგრამ სამაგიეროდ იმუშავებს უპრობლემოდ და კარგი ბაზა იქნება შემდგომი მოდიფიკაციებისთვის.

ბოლოს ორიოდე სიტყვა მინდა დავწერო ბუფერის მილზე (buffer tube) ან უფრო სწორად რესივერის გაგრძელებაზე (receiver extension), რაც ტექნიკურად უფრო ზუსტი ტერმინია თუმცა „ბუფერის მილი“ უფრო ხშირად გამოიყენება. ეს დეტალი გამოიყენება ცხადია კონდახის დასაყენებლად და ასევე მასში თავსდება ბუფერი და ზამბარა. ზედ მას აქვს ორი დამატებითი დეტალი, ქანჩი (custle nut) და  ჩამკეტი პლატა (lock plate), ორივე ეს დეტალი უზრუნველყოფს მილის ფიქსაციას რესივერზე („ლოუერზე“).  ორი სტანდარტის ბუფერის მილი არსებობს, mil-spec და კომერციული. პირველი მზადდება 7075-T6 ტიპის ალუმინისგან ჭედვით ხოლო კომერციული უფრო რბილი და იაფი 6061-T6 მარკის ალუმინსიგან ღარვის (ფრეზირების) მეთოდით. მილ-სპეკ მილის გარე დიამეტრი 29.17მმ, ხოლო კომერციულის 29.66მმ. განსხვავება მილის დიამეტრში  გამომდინარეობს მათი დამზადების ტექნოლგიიდან და გამოყენებული მასალიდან. კიდევ ერთი გამანსხვავებელი ნიშანია მილის დაბოლოება, კომერციული მილებზე დაბოლოება დახრილია, მაშინ როდესაც მილ-სპეკ მილებზე დაბოლოება სწორია.  ორივე ტიპის მილი დგება სტანდარტულ რესივერზე და იტევენ სტანდარტულ ზამბარებს და ბუფერებს. გარდა ამ ორისა კიდევ არსებობს ორიგინალური მილები, რომლებიც გამოიყენება ე.წ. “AR Pistols”-ში, უნიკალური იარაღში აშშ-თვის, რომლის არსებობა განპირობებულია უაზრო ნორმებით და იარაღის კლასიფიკაციის სისტემით. ასევე არსებობს ორიგინალური დასაკეცი კონდახის სისტემები, რომლებიც იყენებენ ასეთივე ორიგინალურ ბუფერის მილებს. ასეთი სისტემები იყიდება, როგორც ნაკრები, ანუ ყველაფერ რაც შეიძლება დაგჭირდეთ, ხანდახან ინსტრუმენტების ჩათვლით, უკვე შედის ნაკრებში. თავის დაზღვევის მიზნით ისევ მიყევით მილ-სპეკს.

კიდევ ერთ რამეზე მინდა გავამახვილო თქვენი ყურადღება მილ-სპეკ სტანდარტზე და მის გამოყენებაზე. პირადად მე ვიყენებ mil-spec-ს, როგორც რწმუნებას რომ დეტალები წავა ერთმანეთზე და არა აუცილებლად როგორც რწმუნებას მაღალი ხარისხის. მილ-სპეკ სტანდარტები დაწერილია 60-ან წლებში და მას მერე ბევრი რამე შეიცვალა მასალებში და წარმოებაში. ბევრად უფრო უკეთესი მასალებია ხელმისაწვდომი და ბევრად უფრო დახვეწილი წარმოების მეთოდები. გარდა ამისა სამხედროებს უფრო სწორედ კი სახელმწიფოს ყოველთვის უნდა ყველაფერი იაფი და არა აუცილებლად ყველაზე კარგი.  ასე, რომ თუ ვსაუბრობთ მილ-სპეკზე როგორც ხარისხის საზომზე უყურეთ მაგას როგორც მინიმუმს ან საწყის წერტილს და არა როგორც ოქროს სტანდარტს.