5.56×45, თაგვებზე სანადირო ვაზნა თუ მტერის ეფექტური მკვლელი?

ინტერნეტში იმდენი ინფორმაცია, კვლევა, აზრი და ისტორია დევს, რომ შესაძლებელია საკმარისი სამხილების და არგუმენტების შეკრება ნებისმიერი აზრის გასამყარებლად. ამიტომაც ეს სტატია არ არის (და ვერც იქნება) ფუნდამენტური მეცნიერული ნაშრომი, რომელიც მიზნად ისახავს რომელიმე თეორიის დასაბუთებას.  ეს არის მხოლოდ კიდევ ერთი შეხედულება პრობლემაზე კონკრეტული ავტორის ცოდნის და გამოცდილების კუთხიდან. ამიტომაც ყველაფერი რასაც წაიკითხავთ უნდა აღითქვათ კრიტიკულად და თავად განსაჯოთ რამდენად წონადია ის არგუმენტები რაც მე მომყავს ჩემი პოზიციის გასამყარებლად.

უკანასკნელი 10 წლის განმავლობაში ჩვენთვის კარგად ნაცნობმა AR-15-მა და კალიბრმა 5,56X45 არნახული პოპულარობა მოიპოვა. ეს იარაღი და მისთვის განკუთვნილი ვაზნა ფართოდ გავრცელდა მსოფლიოში, როგორც ლეგალური გზებით ასევე იმის დამსახურებით რომ დიდი რაოდენობით M4-ებით და M-16-ებით შეიარაღდა პრაქტიკულად არ შემდგარი სახელმწიფოები, ერაყი და ავღანეთი და იარაღი გადაცემული მათი სათამაშო ჯარისთვის და პოლიციისთვის დიდი რაოდენობით მოხვდა სხვადასხვა ტერორისტულ ორგანაზაციებში, მათ შორის რომლებიც არა მარტო ამ ორი ქვეყნის ტერიტორიაზე მოქმედებენ. იგივე ბედი სამწუხაროდ ეწია ჩვენი შეიარაღებული ძალების „ბუშმასტერის“ კარაბინებსაც. მაღალი საბრძოლო და საექსპლუატაციო თვისებების გამო მოთხოვნა ამ იარაღზე გაიზარდა სამოქალაქო მსროლელებს შორისაც რის გამოც  რამდენჯერმე გაიზარდა ამ სისტემის იარაღის წარმოება აშშ-იც, და ბოლოს AR-15-მა დაიკავა ღირსეული ადგილი როგორც ერთ-ერთი დომინანტი სისტემა დინამიური სროლის დისციპლინებში სადაც კარაბინით/შაშხანით ასპარეზობა იგულისხმება. აგერ უკვე კარგახანია ეს იარაღი ასევე არის საქართველოს შეიარაღებული ძალების და პოლიციის შეიარაღებაში. სამი ოთხი წლის წინ იშვიათი ეკზოტიკა, AR-15 უკვე ძალიან ბევრ თბილისის იარაღის მაღაზიაშიც იყიდება, თუმცა უმეტესობა სამოქალაქო AR-15-ის რომლებიც  საქართველოში კერძო პირების საკუთრებაშია  ან ჩამოტანილია უშუალოდ კერძო პირების მიერ ან აწყობილია ადგილზე სხვადასხვა მწარმოებლის ნაწილებისგან (ჟარგობზე აშშ-ში ასეთ იარაღებს „ფრანკენგანებს“ ეძახიან.

ჩვენ ბლოგზეც ამ სისტემას ძალიან ბევრი სტატია მიეძღვნა და დღეს-დღეისობით ამ ბლოგზე სპეციალური განყოფილებაც არსებობს სადაც აღნიშნული სტატიები ერთად არის თავმოყრილი. მორიგ სტატიაში ამჯერად საუბარი წავა არა უშუალოდ AR-15-ზე არამედ ისტორიაზე რომელიც მის კალიბრს უკავშირდება. თუ AR-15 რეპუტაცია ეჭვს აღარ იწვევს, 5.56×45-ზე, რომლის ირგვლივ ბევრი არაერთგვაროვანი აზრი არსებობს პირიქით რჩება ცხარე დისკუსიბის საგნად.  ამ კალიბრის მიმართ ბევრი პრეტენზია დაგროვდა, ისეე როგორც მსროლელთა დიდი ნაწილი თვლის რომ კალიბრი რომლის გამოყენება ზოგ ამერიკულ შტატში ირეზმე სანადიროდაც კი აკრძალულია (არასაკმარისი სიმძლავრის გამო) არ შეიძლბეა იყოს შეიარაღებაში. უნდა აღვნიშნო, რომ ლომის წილი პრეტენზიების ეხება შეიარაღებაში მყოფ და ისედაც ყველაზე ფართოდ გავრცელებულ ვაზნას ინდექსით  M855-ს, ე.წ. „მწვანე თავიანი“. ხანდახან ისეთი შთაბეჭდილება მრჩება რომ ამვაზნის პოპულარობა განპიორბებულია მხოლოდ დაბალი ფასით. ცხადია მე უკვე საკმაოდ დიდი გამოცდილება დამიგროვდა ამ კალიბრის იარაღების ეექსპლუატაციის. უკანასკნელი 5 წლის განმავლობაში მე ვფლობდი სამ AR-15-ს, 14.5, 16.5 და 11.3 ინჩიანი ლუილებით, მქონდა საშუალება გამესინჯა ჩვენ შეიარაღებაში მყოფი „ბუშმასტერებიც“ მათ შორის დგუშიან სქემაზე გადაყვანილი ისევე როგორც ხანგრძლივი შეხება მქონდა სხვა სამოქალაქო AR-15-თან. რა თქმა უნდა სერიოზული შესწავლის ობიექტი ასევე იყო 5.56 კალიბრის ვაზნაც. რა თქმა უნდა მე არ მისვრია ცოცხალი არსებებისთვის, არც განსაკუთრებულად რთული ექსპერიმენტები არ ჩამიტარებია. წლების განმავლობაში მე ვსწავლობდი ყველაფერს რაც ეხბოდა 5.56 საბრძოლო ეფექტურობას, არსებული მუხტების ნომენკლატურას და რა დაგიმალოთ რაც უფრო ახლოს ვეცნობოდი ამ ვაზნას მით უფრო მეტი განცდა მქონდა რომ მოვიდა დრო როდესაც ჯარმა და პოლიციამ უნდა დემშვიდობოს ამ ვაზნას. უკვე მაშინ როდესაც ჯერ კიდევ მიდიოდა საუბრები საქართველოს მიერ დიდი რაოდენობით AR-15-ების შეძენაზე მე წინააღმდეგი ვიყავი ამ იარაღზე არჩევნის გაკეთების ისევე როგორც ლგიკურად მიმაჩნდა, რომ მიზანშეწონილი იქნებოდა უფრო პერსპექტიული კალიბრის შეიარაღებაში მიღება, რაც ჩვენ შეიარაღებულ ძალებს წინ წაწევდა და უპირატეს მდგომარეობაში ჩაგვაყენებდა იმ არმიებთან შედარებით, რომლებიც 50 წლის 5.56-ს იყენებდნენ და ვერ ბედავდნენ რადიკალურ გადაიარაღებას. თავისთავად ნატო-ს სტანდარტებსაც ვერ გავექცეოდით მაგრამ სტანდარტი უბრალოდ დოკუემნტია, რომელცი შეიძლება შეიცვლილიყო თუ ვთქვათ საქართველოს შეიარაღებულ ძალებში დამტკიცდებოდა ახალი კალიბრის უპირატესობა.

5.56 აგერ უკვე 60 წელია რაც არსებობს. ბევრი რამე შეიცვალა, მას მერე რაც 50 წლის წინ ვიეტნამში 5,56 კალიბრის ტყვიები ნაფლეთებად აქცევდა კომუნიზმის იდეებით შეპყრობილ საბჭოტა კავშრის მიერ დგეშილ  ვიეტნამელ პარტიზანებს. შეიცვალა ძალათა გადანაწილება მსოფლიოში, საფრთხეები, სამხედრო სტრატეგიები, ტაქტიკა, შეიარაღებული კონფლიქტების სახე. იმისთვის რომ უფრო ნათლად დავინახოთ რა პირობებში მოხდა რადიკალურად ახალი კონცეფციით შექმნილი 5,56 გამოჩენა შეიარაღებულ ძალებში მე მინდა შემოგთავაზოთ ხანმოკლე ექსკურსი 5.56-ის შექმნის ისტორიაში და მოგიყვეთ საიდან, როგორ და რა პირობებში გაჩნდა 5.56×45.

ზოგადად ცენტრალური აალების .22 კალიბრი ძალიან ძველი კალიბრია და ისტორია კი ამ კალიბრების ოჯახის იწყება 1882 წლიდან როდესაც  Maynard Arms Company-ში შეიქმნა სავარაუდო პირველი ცენტრალური აალების .22 კალიბრის ვაზნა. მას მერე ექსპერიმენტები მცირეკალიბრიან მათ შორის .22 კალიბრის ვაზნებთან არ ჩერდებოდა მაგრამ ყველაზე დიდი პრობლემას წარმოადგენდა საჭირო დენთის რეცეპტურის შემუშავება, რომელიც შესაძლებელს გახდიდა მაღალი სიჩქარის მიღწევას რაც აუცილებელი იყო საჭირო გარე და ტერმინალური ბალისტიკური მაჩვენებლების მისაღებად. ბევრს ესმოდა ამ კალიბრის პოტენციალი მაგრამ ტექნოლოგიების განვითარების დონე არ იძლეოდა საშუალებას ამ პოტენციალის პრაქტიკაში გამოყენების.

ნაშრომები მცირე კალიბრის სწრაფი ტყვიების შესაძლებლობების და უპირატესბების შესახებ პერიოდულად ჩნდებოდა დასავლეთში მაგრამ 1930 წელს ამერიკელმა რობერტ კენტმა პირვლად შეეცადა დაესაბუთებინა თეორია რომლის მიხედვითაც მსუბუქ მცირე კალიბრის სწრაფ ტყვიას შეეძლო მეტი დაზიანების მიყენება ვიდრე უფრო მძიმე, მსხვილ და შესაბამისად უფრო ნელ ტყვიას. ის ასევე აღნიშნავდა რომ შემცირებული უკუცემა და უფრო უკეთესი ტრაექტორია იქნებოდა დამატებითი დადებითი თვისებები მცირე კალიბრიანი ვაზნის. თავის ექსპერიმენტების შედეგები მან გამოაქვეყნა 1930 წლის იანვარში, ნაშრომში სახელად The Theory Of The Motion Of A Bullet About Its Center Of Gravity In Dense Media, With Applications To Bullet Design. აღნიშნული ნაშრომი შეიძლება ჩაითვალოს  პირვლი ნაბიჯად  პროცესში, რომელიც დასრულდებოდა სამხედრო დანიშნულებნის მცირეკალიბრიანი ვანზის გამოჩენით. რა თქმა უნდა მანამდე ბევრი სხვა ადამიანი ევროპაშიც და ამერიკაშიც მუშაობდა ექსპერიმენტულ .22 კალიბრის ვაზნებზე რის შედეგად ზოგი წარმოებაშიც მოხვდა, როგორც კომერციული, სანადირო კალიბრი და ზომიერ კომერციული წარმატებასაც მიაღწია. ასეთი იყო მაგალითად .22 ჰორნეტი, რომელიც სიმძლავრით შუალედურ ადგილს იკავებს 5.56-ს და .22 WMR-ს შორის. აღნიშნული ვაზნა 1932 წლიდან იწარმოებოდა ვინჩესტერის მიერ და სამხედრო სამსახურიც ნახა. კერძოდ ის გამოიყენებოდა M4 და M6 ტიპის ე.წ. „გადარჩენის იარაღებში“, რომლებითაც მეორე მსოფლიო ომის დროს შეიარაღებული იყვნენ სამხედრო პილოტები.  ასე და ამრიგად .22 ჰორნეტი არის რეალურად პირველი .22 კალიბრის ცენტრალური აალების ვაზნა რომელიც სამხედრო სამსახურში ოფიციალურად მოხვდა. შემდეგ უკვე 50-ან წლებში მონადირეები და სპორტსმენების განკარგულებაში გამოჩნდა კიდევ ორი სწრაფი .22 კალიბრის ვაზნა, .220 სვიფტი და .222 რემინგტონი, აქიდან უკანასკნელი ძალზედ პოპულარული გახდება „ვარმინტერებს“ შორის. მოგეხსენებათ “ვარმინტერი” არის მოანადირე, რომელიც ნადირობს მცირე ცხოველზე მათ შორის მღრნელებზე. აქ შეცდომაში არ უნდა შევიდეთ, ეს არ ნიშნავს, რომ  .222 რემინგტონი არის თაგვებზე სანადიროდ, უბრალოდ ვარმინტერებს ჭირდებად ვაზნა, სწრაფი ტყვიით რომელსაც ექნება რაც შეიძლება სწორი ტრაექტორია და კარგი თანდაყოლილი სიზუსტე, გამომდინარე იქიდან რომ ბეწვი ასეთი ცხოველების როგორც წესი არ წარმოადგენს ღირებულებას, ტყავის დაზიანება მაღალსიჩქარიანი ტყვიით მიყენებული დიდი ჭრილობებიც არ წარმოადგენდა პრობლემას.

შეუძლებელია ზუსტად იმის თქმა, თუ როდის დაინტერესდა აშშ-ს არმია მცირეკალიბრიანი ვაზნებით (აშშ-ს იმიტომ რომ სწორედ ამერიკულმა არმიამ პირველმა მიიღო შეიარაღებაში რადიკლაურად განსხვავებული კონცეფციის მცირე კალიბრიანი მაღალი საწყისი სიჩქარის ვაზნა) და მათი გამოყენების იდეით ფეხოსნის ძირითად იარაღში, მაგრამ პირველი მეცნიერული დასაბუთება, რომელმაც ჯამში მიგვიყვანა 5.56×45 კალიბრამდე მომზადებული იყო  აშშ-ის შეიარაღებული ძალების გერენარულ შტაბთან შექმნილი სამოქალაქო უწყების, ოპერაციული კვლევების ოფისის მიერ. აღნიშნული უწყების 1948 წელს შექმნის მიზანი იყო შეიარაღებული ძალების უზრუნველყოფა მეცნიერული კვლებებით ბრძოლის წარმოების თანამედროვე მეთოდებზე. სწორედ ამ ორგანიზაციამ 1951 წლის აგვისტოში წარმოადგინა კვლევა „ფეხოსნის შაშხანის ოპერაციული მოთხოვნები“, რომელსაც თავის მხრივ წინ უძღვოდა სხვა /განსხვავებული კვლევა ახალი ტიპის პირადი ჯავშანის შესახებ. უკანასკნელი მათ შორის გულისხმობდა გასროლილი ტყვიით გამოწვეული ეფქტების/ზიანის შესწავლას. ეს კვლევა არ ეხებოდა უშუალოდ .22 კალიბრის ვაზნების ეფექტურიობას არამედ მან შექმნა თეორიული საფუძველი .22 კალიბრის ვაზნის გამოჩენის შეიარაღებულ ძალებში და ასევე მოიცავდა მინიშნებებს ექსპერიმენტებზე მცირე კალიბრიან ტყვიებთან რომელიც აბერდინის პოლიგონზე პარალელურად ტარდებოდა 1950 წლის ნოემბრიდან სადაც ექსპერიმენტების საგანი იყო მათ შორის მოდიფიცირებული კომერციული კალიბრი .220 სვიფტი.

აღნიშნული კვლევა მინდა გითხრათ საკმაოდ საინტერესო საკითხავია და აშკარად არ ჯდება კონსერვატიულ სამხედრო აზროვნების სტანდარტებში. მოგეხსენებათ ორგანიზაცია რომელმაც ეს კვლევა ჩაატარა იყო სამოქალაქო და ისინი არ იყვნენ დატვირთული და შეზღუდული კლაისკური სამხედრო დოქტრინებით.  მე თავიდან ჯერ თეზისებს გავეცანი მხოლოდ, მაგრამ შემდეგ მოვიპოვე დოკუმენტის სრული ვერსია, რომელსაც საიდუმლო გრიფი მოეხსნა და ტექსტიც ღიად გამოქვეყნდა.

მოცულობითი კვლევა საკმაოდ საინტერესო დასკვნებით დასრულდა. მაგალითად, არგუმენტირებული იყო მოსაზრება რომ შაშხანის გამოყენება საბრძოლო მოქმედებებში იშვიათად ცილდება 300 იარდს (290 მეტრს), ხოლო ზუსტი სროლის უნარი რადიკალურად მცირდება 100 იარდის ზემოთ, რაც გამოწველია რელიეფის თვისებებიე და შემცირებული ხილვადობიე. ალბათობა გამხდარიყავი მტრის ნასროლი ტყვიის მსხვერპლი შეესაბამეოდა ალბათობას გამხდარიყავი საარტილერიო ჭურვის შემთხვევითი ნამსხვრევის მსხვერპლი. ომში დაჭრილი და გარდაცვლილი მეომრების ჭრილობების ანალიზმა აჩვენა რომ ტყვიები არ ხვდებ სამიზნეს უფრო უკეთესად/ეფექტურად ვიდრე ნამსხვრევები, იმ განსხვავებით, რომ იდეაში ტყვიებს უმიზნებენ და ნამსხვრევებს კი არა, აქიდან გამომდინარე წესით ტყვიით მიყენებული ჭრილობები უფრო მომაკვდინებელი და ეფექტური უნდა ყოფილიყო, დაჯგუფებული სამიზნის ცენტრში და არა ქაოტურად გაფანტული, მაგრამ ეს ასე არ აღმოჩნდა. აღმოჩნდა, რომ სამიზნის განადგურება უფრო დამოკიდებული იყო  დროის მონაკვეთზე, რა დროსაც სამიზნე იყო ხილვადი მტრისთვის და რა მოცულობით იყო ის ხილვადი/გახსნილი მტრის ცეცხლისთვის და არა წარმოებული ცეცხლის სიზუსტეზე. აღნიშნული აღმოჩენებიდან მკვლევარებმა გააკეთეს ლოგიკური დასკვნა, რომ პირადი იარაღი კონტროლირებადი გაფანტვით 300 მეტრამდე მანძილზე იქნებოდა უფრო ეფექტური ვიდრე ზუსტი იარაღი, რომელიც ისროდა ცალ ტყვიას თუნდაც უფრო მეტი ენერგიით და თან უფრო შორს. ჯერებით სროლისას კონტროლირებადი ავტომატური იარაღი, შესაძლებლობით აწარმოოს მაღალი ინტენსივობის ცეცხლი იქნებოდა უპირატესი ახლო ბრძოლაშიც. დასკვნის მიხედვით ვაზნა ოთხი დამაზიანებელი ელემენტით (ტყვიით) კონტროლირებადი გაფანთვით 50 სმ, 290 მეტრზე იქნებოდა ორჯერ უფრო ეფექტური ცოცხალი ძალის წინააღმდეგ  ვიდრე იმ დროს შეიარაღებაში მყოფი .30 კალიბრის M-14 შაშხანა. იგივე დასკვნაში რაოდენ საოცარიც არ უნდა იყოს ჩვენთვის ეფექტურობის გაზრდის მიზნით შემითავაზებული იყო მოწამლული ჭურვების (ტყვების) გამოყენებაც, რაც გაზრდიდა ჭრილობების ლეტალურობას. ცხადია სამოქალაქო პირები არ იზღუდავდნენ თავს საერთაშორისო კონვენციებით და აქიდან გამომდინარე ასეტ დასკვნა/რჩევამდეც მივიდნენ.

რაც შეეხება სროლის საშუალო მანძილის დადგენას, მსოფლიო ტოპოგრაფიული რუკების ანალიზმა, ტერიტორების შემთხვევითი არჩევით (სულ 18 000 შერჩევა განხორციელდა კვლევის მიზნბეიდან გამომდინარე) აჩვენა რომ 70% შემთხვევაში ადამიანის ფიგურა, როგორც სამიზნე სრულად გამოჩნდება მხოლოდ 300 იარადამდე მანძილზე.  ხოლო 90% შემთხვევებში, 700 იარდის მანძილზე. აქიდან გამომდინარე  ჩაითვალა, რომ იმ დროს შეიარაღებაში მყოფი .30 კალიბრის ვაზნა არის ზედმეტად ძლიერი, თუმცა ასევე აღინიშნა, რომ მოთხოვნა ეფექტური სროლის 300 მეტრიან მანძილზე არ ნიშნავდა ავტომატურად რომ ამ მოთხოვნებით შექმნილი იარაღი ვერ იქნება ეფექტური 300 მეტრის ზემოთ. ასევე ცდებით ასევე დადასტურდა, რომ .30 კალიბრის იარაღი ჯერებით სროლისას არის არაფეფექტური და მხოლოდ პირველი ტყვია ხვდება სამიზნეს 50 მეტრზე უფრო გრძელ დისტანციებზე სროლისას. შესაბამისად ჯერებით სროლას .30 კალიბრის იარაღიდან არანაირი აზრი არ ქონდა. არ ვიცი მიუწვდებოდათ თუ არა ბრიტანელებს ამ კვლევის შედეგებზე ხელი მაგრამ .30 კალიბრის შაშხანას L1A1, რომელიც 30 წელზე მეტი იყო ბრიტანული ჯარის შეიარაღებაში არ ქონდა ჯერებით სროლის საშუალება.

საფუძვლინად შესწავლილ იქნა ასევე ეფექტური სროლის წარმოების მანძილები. კვლევას თანდართული აქვს სხვადასხვა მომზადების დონის მსროლელების სროლის შედეგები, რომლის მიხედვითაც M-14-დან სროლა 300 მეტრზე უფრო გრძელ მანძილებზე იყო არაეფექტური, მიუხედავად იმისა რომ ტექნიკურად ვაზნა და იარაღი ამის საშუალებას იძლეოდა. მიუხედავად მომზადების დონისა და სროლის კარგი პირობებისა ტყვიების უმნიშვნელო რაოდენობა ხვდებოდა სამიზნებს. ასეთი იარაღიდან სროლის ეფექტურობის გაზრდა ვარჯიშების მოცულობის გაზრდით ასევე მიზანშეუწონლად იყო მიჩნეული იმიტომ რომ სამობილიზაციო მოთხოვნების გათვალისწინებით ეს დროის და ფულის თვალსაზრისით იყო შეუძლებელი. ეს არის მითი რომ ჯარი ამზადებს ეფექტურ მეომრებს. სინამდვილეში არსებობს ბალანსი იდეალურ მეომარსა და იმ ხარჯებს შორის რომელიც სახელმწიფომ უნდა გაიღოს. თან სუპერ-ჯარისკაცი ისეთივე მოწყვლადია საარტილერიო ცეცხლისას, როგორც მოუმზადებელი წვევანდელი. შესაბამისად კვლევამ დაადასტურა რომ არსებული მომზადების და წვრთნის პროგრამებით ჯარისკაცი ვერასდროს  სრულად ვერ აითვისებდა.30 კალიბრის იარაღის პოტენციალს.

როგორც ხვდებით, სწორედ ამ კვლევის შედეგებით პირველად გამოიხატა და დასაბუთდა საჭიროება მცირეიმპულსიან მცირეკლაიბრიან ვაზნაში, რომელიც: იქნებოდა უფრო იაფი, ლოგისტიკის თვალსაზრისით უფრო ხელსაყრელი, მოკლე ჯერებით სროლისას უფრო ეფექტური, ჯარისკაცის ხელში უფრო ზუსტი და მომაკვდინებელი. ამასთანავე ასეთი  იარაღიდან 300 იარდამდე მანძილზე ნასროლი ტყვია  დამაზიანებელი ეფექტით უნდა ყოფილიყო ანალოგიური .30 კალიბრის ტყვიის.  ახალი იარაღი გათვლილი ასეთ ვაზნაზე იქნებოდა უფრო მსუბუქი და ნაკლებად დატვირთავდა ჯარისკაცს, რომელიც შეძლებდა უფრო დიდი საბრძოლო კომპლექტის ტარებას. ასევე რეკომენდირებული იყო მომავალ იარაღში ე.წ. „სალვო“-ს ტიპის ვაზნის გამოყენება რომელშიც იქნებოდა გაერთიანებული ოთხი ტყვია, რომელიც კონტროლირებადი გაფანტვით იქნებოდა ყველაზე ეფექტური 300 იარდამდე განლაგებული სამიზნის წინააღმდეგ. ასევე ნაკლები უკუცემა ნაკლებად დაღლიდა მსროლელს და ასევე გაზრდიდა ერთჯერადი გასროლების ეფექტურობას. აღნიშნული სხვათაშორის  დადასტურდა 1961 წელს პირველი სერიული AR-15-ის ტესტირებისას ლეკლენდის საჰაერო ძალების ბაზაზე სადაც ახალი იარაღიდან სროლისას მსროლელების 43%-მა მიიღო „ექსპერტის“ ქულები მაშინ როდესაც M-14-ით შეიარაღებული მსროლელების მხოლოდ 22%-მა აჩვენა ანალოგიური შედეგი.

ძალიან საინტერესო ის არის, რომ კვლევის მიხედვით ასეთი იარაღი იქნებოდა შუალედური საფეხური მანამ სანამ ტექნოლოგიები და წარმოება არ გახდიდა შესაძლებელს შექმნილიყო იარაღი დისტანციური ამფეთქებლით აღჭურვილი ჭურვებით, რომლებიც აფეთქდებოდნენ მოწინააღმდეგის თავზე და ამით დაძლეულ იქნებოდა ყველაზე დიდ შეზღუდვა ცეცხლსასროლი იარაღის, ხელოვნური თუ ბუნებრივი ბარიერების დაძლვის შეუძლებლობა. (ცეცხლსასროლი იარაღი გამოიყენება სამიზნეების წინააღმდეგ რომელსაც მსროლელი უშუალოდ ხედავს).

რა თქმა უნდა აღნიშნული ნაშრომი არ იყო ერთადერთი, ტესტირებები და გამოკვლვები მიმდინარეობდა უწყვეტ და ხშირად პარალელურ რეჟიმებში, მაგრამ ამ კვლევამ განაპირობა პირველი მნიშვნელოვანი დოქტრინული ცვლილება არმიის შეხედულებებში შაშხანის როლზე და მოთხოვნებზე მის მიმართ და მის შესაძლებლობებეზე. ეს ერთი შეხედვით ქაოტური და მოუწესრიგებელი ქმედებები გამოწვეული იყო იმით, რომ არსებული პრაქტიკიდან გამომდინარე დაკვეთი ანუ შიარაღებული ძალები გამოხატავდნენ ინტერესს და წარმაოდგენდნე მათ მოთხოვნებს ახალი იარაღის მიმართ, ხოლო კერძო კომპანიები წარმოადგენდნე მათ ვარიანტებს ამ მოთხოვნეების დაკმაყოფილების, შემდეგ შეიარაღებული ძალები აირჩევდნენ ყველაზე პერსპექტიულ შემოთავაზებებს და ერთობლივი ძალებით განახორციელებდნენ მათ დახვეწას. ერთი შეხედვით კარგი სისტემა ქმნიდა ბევრ შესაძლებლობას კორიფციისთვის და პოლიტიკური გადაწყვეტილებების მიღებისთვის, რაც მათ შორის გამოიხატა აშკარად არადამაკმაყოფილებლი იარაღის M-14-ის შეიარაღებაში მიღებით, რომელიც ამჯობინეს ბევრად უფრო პერსპქტიულ და უკეთეს ბელგიურ FN FAL-ს. მთლიანობაში წარუმატებლობამ M-14-თან მნიშვნელოვნად დააჩქარა M-16-ის და 5.56-ის გამოჩეენა შეიარაღებულ ძალებში.

1951 წელს დაიწყო უკვე ხსენებული პროგრამა „სალვო“ რომელიც მიზნად ისახავდა ისეთი იარაღის შექმნას, რომელიც ერთი გასროლის შედეგად რამდენიმე დამაზიანებელ ელემენტს გაივსრიდა და ამით გაზრდიდა სროლის ეფექტურობას. პროგრამის ფარგლებში შეისწავლებოდა მცირე კალიბრის და მასისი ჭურვების ბალისტიკა, ავტომატური ცეცხლის ეფექტურობა, წარმოდგენილი იყო როგორც ახალი ტიპის ამუნიცია ასევე პრინციპულად ახალი ტიპის იარაღებიც. იმავე წელს პრაქტიკული ტესტირებისას დადგინდა, რომ სროლის ეფექტურობა ტანდემური ვაზნების გამოყენებით, როდესაც ერთ მასრაში მოთავსებულია რამდენიმე ტყვია (ორი, სამი) მნიშვნელოვნად იზრდება. ასე მაგალითად .30 კალიბრის “დუპლექსის” ტიპის ვაზნის გამოყენებამ გაზარდა მორტყმის ალბათობა 65%-ით.

salvodiagram

სპრინგფილდის სარეკლამო პოსტერი, რომელიც ხსნის ტანდემური ვაზნის ეფექტურობას. 

„სალვოს“ პროგრამის ფარგლებში მუშავდებოდა იდეა მცირე კალიბრიანი ვაზნის, რომელიც აღჭურვილი იქნებოდა მსუბუქი მაგრამ ძალიან სწრაფი ტყვიით. ხსენებულ ნაშრომში ახალი ტიპის იარაღზე, ნახსენები იყო აბერდინის პოლიგონზე განხორციელებული ცდები, რომლებსაც პირობითად ერქვა „SCHV„ ანუ მცირე კალიბრი, მაღალი სიჩქარე. ექსპერიმენტებს ხელმძღვანელობდნენ აბერდინის პოლიგონის მსუბუქი და საავიაციო ცეცხლსასროლი შეიარაღების სპეციალისტები უილიამ დევისი და ჯერალდ გუსტაფსონი. ეს ორი პიროვნება გამოაქვეყნებს საკმაოდ საინტერესო დასკვნებს, რომლებიც გაამყარებენ სამოქალაქო ოპერაციული კვლევების ოფისის მოსაზრებებს. 1953 წელს გუსტაფსონი გამოსცემს დასკვნას „.22 კალიბრის მაღალი სისწრაფის ვაზნის დიზაინი და წარმოება, M2 ტიპის გადაკეთებული შაშხანიდან, სროლის წარმოების და იარაღი-კალიბრის გამოცდის მიზნით“.  დასკვნაში ის იუწყება, რომ .22 კალიბრის ექსპერიმნტული იარაღი არის ეფექტური, შეუძლია შეცვალოს .30 კალიბრის M2 ტიპის კარაბინი, .45 კალიბრის პისტოლეტ-ტყვიამფრქვევი და ყურადღება: 300 მეტრამდე სროლისას უკეთეს შედეგს აჩვენებს ვიდრე .30 კალიბრის გარანდის შაშხანა. 1954 წელს ამას მოყვება ახალი ნაშრომი სადაც დევისი და გუსტაფსონი განიხილავენ მათ მიერ ჩატარებული ცდების შედეგებს და „მცირე კალიბრი -მაღალი სიჩქარეს“ კონცეფციით შექმნილი კალიბრების და იარაღების უპირატესობებს. მათი რეკომენდაციით  საჭიროა ახალი .22 კალიბრის სახმედრო დანიშნულების ვაზნის შექმნა. მათი აზრით ეს უნდა იყოს 7.62 Nato-ს მასრაში ჩასმული .224 კალიბრის 60 გრანიანი ტყვია. ნოემბერში ახალი ვაზნის „.22 Nato“-ს ფორმალური ტესტირებები იწყება. ახალი კალიბრის ტესტირებები და ტერინალური ეფექტურობის შესწავლა გრძელდება 1955 წლის სექტემბრამდე და კონცეფცია „მცირე კალიბრი-მაღალი სიჩქარე“ სულ უფრო მეტ „გულშემატკივარს“ იძენს. ამავე წლის ნოემბერში აშშ-ს კონტინენტალური არმიის სარდლობის მესამე განყოფილება ავრცელებს დასკვნას: „.22 კალიბრის M2 ტიპის კარაბინის მოდიფიცირებულის  მაღალი სისწრაფის .22 კალიბრის ვაზნის გამოყენებისთვის, შესწავლის შედეგები“. ანგარიშის თანახმად  პროგრამას „მცირე კალიბრი-მაღალი სიჩქარე“   უნდა მიენიჭოს განსაკუთრებული მნიშვნელობის სტატუსი და საბოლოო მიზანი უნდა იყოს აღნიშნული კონცეფციის იარაღის შექმნა. ამასობაში დევისი გამოდის ახალი იდეით და სთავაზობს ახალი კალიბრის ვარიანტს რომელიც გულისხმობს 55 გრანიან ტყვიას საწყისი სიჩქარით 1100 მ/წ-ში და ითხოვს დამატებიტ სახსრებს ტესტირებების გასაგრძელებლდა და იღებს უარს, რომლის მიზეზად სახელდება რომ აბერდინის პოლიგონის საქმიანობას წარმოადგენს იარაღის და კალიბრების ტესტირება და არა მათი შექმნა.

1964springfield

ცხადია იარაღის მწარმოებლები ყურადღებით ადევნებდნენ თვალს ახალ ტენდენციებს და „სალვოს“ პროგრამის მიმდინარეობისას დრო და დრო აწვდიდნენ სამხედროებს გადაკეთებულ ახალ კალიბრზე ან ახალი ტიპის იარაღებს. სურათზეა სპრინგფილდ არმორის საცდელი იარაღი შექმნილი 1964 წელში, გადაბმული 60 ვაზნიანი მჭიდით, რომელიც იყენებდა ვაზნებს მინი ისრებით საწყისი სიჩქარით 1400 მ/წ-ში.  

„სალვოს“ პროექტს ბევრი საინტერესო განშტოება გაუჩნდა. ცხადია როდესაც შენ გინდა სასხლეტზე ერთ დაჭრას მოყვეს მოყვეს ოთხი ტყვიის გასროლა, ეს შეიძლება მიაღწიო რამდენიმე გზით, ერთ მასრაში მოაქციო ოთხი ტყვია, გაისროლო იარაღიდან ოთხი ლულით ან გასროლის ერთ ციკლში მოასწრო ოთხი ტყვიის გაშვება მანამ სანამ უკუცემა მიაღწევს თავის პიკს. ამის შედეგად რამდენიმე ემერიკულმა კომპანიამ შექმნა ტყვიები, ოთხლულიანი იარაღები, ყუმბარმტყორცნები, ლაფეტური შაშხანები, მაგრამ არც ერთი არ იქნება მიჩნეული მზად სამხედრო სამსახურისთვის. სამაგიეროდ 50 წლის შემდეგ რუსი ნიკონოვი წარმატებით მოიპარავს ამ სქემას, ვერაფერს ვერ გაიგებს და შექმნის საოცრად რთულ და წარუმატებელ იარაღს სახელად АН-94 Абакан.  ასევე „სალვოს“ პროექტში აქტიურად მონაწილეობდა ამერიკული კომპანია AAI Сorp.-ის თავდაპირველად  წარმოდგენილი იარაღი იყო ტექნიკურად ყველაზე პრიმიტიული, ცალმუხტიანი ხელით დასატენი ყუმბარმტყორცნი. პროექტი წარუმატებლად დასრულდა, ვერც-ერთმა კომპანიამ ვერ წარადგინა საკმარისად ეფექტური სისტემა მაგრამ AAI Сorp.-ის ქმნილება აღმოჩნდა საუკეთესო კანდიდატი ლულისქვეშა ყუმაბრმტყორცნზე და ის გახდა დღეს ყველასთვის კარგად ცნობილი სისტემა 40მმ-ნი ლულისქვეშა ყუმბარმტყორცნი M203, რომელიც დღემდე გამოიყენება. M203 არის “სალვოს” შედეგი, რომელსაც არავინ არ ელოდებოდა.

1956 წელს საქმე მივიდა უკვე შედარებით გამოცდებზე, რომლებშიც გამოყენებულ იქნა მწარმოებლების მიერ მიწოდებული პროტოტიპები მათ შორის რამდნიმე ლულით და მთელი რიგი ახალი კალიბრების. პარალელურად კი იუჯინ სტოუნერმა დააპატენტა თავისი ახალი იარაღის AR-10 დენთის აირების სისტემა და საკეტის კონსტრუქცია. იარაღის ისტორიის სპეციალისტის დენიელ უოტერსის აზრით სტოუნერის ჩართვა ამ რბოლაში მოხვდა კონტინენტალური სარდლობის მეთაურის  გენერალ უილიამ უიამანის წყალობით, რომლისთვისაც ხელმისაწვდომი გახდა დევისის და გუსტაფსონის მოხსენება რომლის დაფინანსებაზეც მათ უარი მიიღეს. სწორედ მისი აზრით სარდლობის მესამე განყოფილებამ გასცა ფორმლაური მოთხოვნა ახალ იარაღზე დევისის და გუსტაფსონის იდეების მიხედვით, რაგ გულისხმობდა, რომ ახალ იარაღს უნდა გამოეყენებინა  55 გრანიანი ტყვია 1100 მ/წ-ში საწყისი სიჩქარით. გენერალ უაიმანის აზრით, სტოუნერის იარაღი მოდიფიცირებული/შემცირებული ახალი კალიბრის გამოსაყენებლად შესაძლებელია ყოფილიყო საუკეთესო კანდიდატურა.

1957 წელს საბოლოო მოთხოვნები ახალი იარაღის მიმართ შემუშავდა და ეს უნდა ყოფილიყო 3 კილოგრამი წონის, ავტომატური იარაღი, 20 ვაზნიანი მჭიდით. სამწუხაროდ გაიზარდა ეფექტური სროლის მანძილი ჯერ 300-დან 400 იარადამდე და შემდეგ 500 იარადამდე რაც უზრუნველყოფდა მის მიღებას კონსერვატიული სახმედრო ჩინოვნიკების მიერ. აღინიშნება, რომ სროლის სუზუსტე აღნიშნულ მანძილზე არ უნდა იყოს გარანდის შაშხანაზე უარესი ხოლო ტერმინალური ეფექტურობა უნდა იყოს ანალოგიური ან აღემატებოდეს M2 ტიპის კარაბინის შესაბამის მაჩვენებლებს. მოგეხსენებად რომ აღნიშნული იარაღი იყენებს .30 კალიბრის ვაზნას (მეტრიკული ზომებია 7.62×33), რომლის ტყვიის წონა არის 110 გრანი და საწყისი სიჩქარე 600 მ/წ-ში ხოლო ენერგია 1300 ჯოულს შეადგენს. დამეთანხმებით არც ისე შთამბეჭდავი მაჩვნებლებია. ეს იარაღი იდეაში უნდა ყოფილიყო გარდამავალი საფეხური სანამ არ შეიქმნებოდა “სალვოს” იდეებზე დაფუძნებული ახალი ბევრად უფრო ეფექტური იარაღი. 

ამერიკული კომპანია არმალაიტი, რომელშიც მუშაობდა იუჯინ სტოუნერი აქტიურად იყო ჩაბმული ახალი იარაღის შექმნის პროცესში და თავდაპირველად მათ უარი თქვეს AR-10-ის მოდიფიცირებაზე და ამ მიზნებისთვის გამოიყენეს AR-11, რომელიც გათვლილი იყო კომერციულ ვაზნაზე .222 რემინგტონი. აღნიშნული იარაღი განადგურდება ტესტირებისას (ვერ გაუძლებს ავტომატურ რეჟიმში სროლას) და არამლაიტის სხვა ნიჭირი თანამშრომელი ჯიმ სალივანი მიიღებს დავალებას სუფთა ფურცლიდან გადააკეთოს სტოუნერის AR-10 ისე რომ მან გამოიყენოს კალიბრი .222 რემინგტონი. იმისთვის რომ დაკმაყოფილდეს სამხედროების მოთხოვნა 500 იარდზე სტანდარტული ჩაფხუტის გახვრეტის უზრუნველყოფით, სტოუნერი ექსპერიმენტირებს .222 რემინგტონის ვაზნასთან და ამცირებს ტყვიის წონას 68 გრანიდან 55 გრანამდე. გათვლებით დადგინდა რომ საჭირო სიჩქარე არის 1100 მ/წ-ში, რომლის მიღწევაც .222 რემინგტონში შეუძლებელია დენთის წვის წნევის უსაფრთხო დონეზე შენარჩუნების პირობით. აბერდინის პოლიგონის სპეციალისტების დევისის და გუსტაფსონის იდეა რეალობად იქცა.  სტოუნერი სთავაზობს რემინგტონს დააგრძელონ ვაზნა ერთი მილიმეტრით რაზეც ეგრევე იღებს თანხმობას. ახალ  ვაზნას მიენიჭა ინდექსი .222 სპეშლ.  მოგვიანებით ეს სახელი შეიცვალა .223 რემინგტონი რომ ეს ვაზნა არ არეულიყო სხვა კალიბრებში, რომლებიც ასევე სამი ორიანით აღინიშნებოდა.

ამასობაში  ომი ვიეტნმაში ღვივდებოდა და ჯარი სასწრაფოდ ითხოვდა ახალ იარაღს. .30 კალიბრის M14 იყო მორალურად მოძველებული და ყველას ესმოდა რომ ეს იარაღი არ შეიძლებოდა ყოფილიყო შეიარაღებაში დიდ ხანს. პრობლემები იყო აღნიშნული იარაღის მასობრივ წარმოებასთანაც. ზოგადად M14-ის გამოჩენა იყო განპირობებული პოლიტიკური მიზნებით და გენერლების ახლომხედველობის და კონსერვატიული აზროვნების გამო. ბუნებრივია იაფი მსუბუქი AR-15, შესანიშნავი ანტიკოროზიული თვისებებით, ზესწრაფი მსუბუქი ტყვიით რომელიც საშინელ ჭრილობებს აყენებდა მტერს, იყო კარგი არჩევანი. ამ იარაღის ბრძოლის ველზე გამოჩენას მხარს უჭერდა ARPA (Advanced Research Project Agency) რომელიც მუშაობდა ინოვაციურ თავდაცვით პროექტებზე და ასევე მაშინდელი თავდაცვის მინისტრის რობერტ მაკნამარას განკარგულებაში მყოფი ე.წ. „ახალგაზრდა ჭკუის კოლოფების“ ჯგუფი (whiz kids), სხვადასხვა პროფილი ექსპერტები რანდის კორპორაციიდან, რომლებიც მუშაობდნენ ახალი თავდაცვითი სტრატეგიის შექმნაზე, კომპიუტერების, ეკონომიკური ანალიზის, თამაშების თეორიის გამოყენებით და ასევე ჩართულები იყვნენ თავდაცვის სისტემის მართვის გაუმჯობესებაში. სწორედ მათი ხელშეწყობით ტესტირების მიზნით პირველი AR-15-ები მოხვდა ტესტირებისთვის ვიეტნამში. ტესტირების შედეგები აისახა დასკვნაში სახელწოდებით “Report of Task 13A, Test of ArmaLite Rifle, AR—15″. დასკვნაში აღინიშნა რომ ახალი იარაღი არის უპირატესი M2-ზე ხოლო სამხრეთ ვიეტნამელების შეიარაღებისთვის ის უმჯობესია ვიდრე M1 შაშხანა და M1 და M2 ტიპის კარაბინები. დასკვნას თან ერთვის შეტაკებების და მიყენებული ჭრილობების მხატვრული აღწერილობებიც. აღნიშნული დასკვნაში მიღებული შედეგების გამოეირება ტესტირებისას მოითხოვეს სამხედროებმა მაგრამ ტესტირებამ ვერ დაადასტურა ARPA-ს შედეგები რაც გასაკვირი არ არის, თუ გავითვალისწინებთ, რომ ერთი ტესტირება ხდებოდა რეალურ ბრძოლაში მეორე კი სტერილურ ლაბორატორიებში. მიუხედავად ამისა AR-15 გახდა M16 და .223 რემინგტონი გახდა 5.56 Nato და კამათი ამ გადაწყვეტილების მიზანშეწონილობაზ არ წყდება დღემდე.

hqdefault

პროექტ “სალვოს” ჩაენაცვლა სხვა პროგრამები, The Future Rifle Program (1969 წელი), Close-Assault Weapon System  (1980-ნი წლები), Advanced Combat Rifle (80-ების ბოლო), რომელიც მიზნად ისახავდა პრინციპიალურად ახალი ტიპის ფეხოსნის იარაღის შექმნას, მაგრამ ყველა უშედეგოდ დასრულდა. სურათზე არის Steyr ACR ერთ ერთი ყველაზე დახვეწილი და სრულყოფილი იარაღი, რომელიც იყენებდა დარტს (პატარა ისარს) ტრადიციული ტყვვიის ნაცვლად. შტეირთან ერთად აღნიშნულ პროგრამაში მონაწილეობდა გერმანული H&K G11. არც ერთმა იარაღმა არ აჩვენა გადამწყვეტი უპირატესობა 5,56 კალიბრის M-16-ზე და პროგრამა უშედეგოდ დასრულდა. 

M16-ის შეიარაღებაში მიღების შემდეგ ინტერესი „სალვოს“ პროექტის მიმართ მკვეთრად შემცირდა და ეს მიუხედავად იმისა, რომ იდეაში .22 კალიბრის ეს იარაღი უნდა ყოფილიყო დროებითი ზომა მანამ სანმა მწარმოებლები შეძლებდნენ საჭირო საბრძოლო და საექსპლუატაციო თვისებების მქონე იარაღის შექმნას.  ”სალვოს” პირველი დღეებიდან დღემდე სხვადასხვა პროგრამების ფარგლებში რამდენიმე საინტერსო ექსპერიმენტული სისტემა შეიქმნა, რომელთა მიმოხილვა ცილდება ამ სტატიის ფორმატს. აქიდან ბრძოლის ველამდე მხოლოდ ერთმა მიაღწია და ის ზუსტად 50-ნი წლების ფუტურისტული კონცეფციით შეიქმნა.  პრინციპულად ახალ იარაღი XM-25, რომელიც 2010 წელს გაიგზავნა ავღანეთში გამოცდებზე და უმაღლესი შეფასებები დაიმსახურა. სამწუხაროდ არასაკმარისი დაფინანსების გამო 2013 წელს ეს პროექტი  შეჩერებულ იქნა რაც ჩემი აზრით არის უდიდესი შეცდომა.

XM25_July_2009

ნახევრად ავტომატური ყუმბარმტყორცნი XM-25 იყენებს 25მმ ან ყუმბარებს, „ჭკვიანი“ ამფეთქებლით, რომელიც აფეთქებს ყუმბარას სამიზნის თავზე და ანადგურებს ბარიერებს ამოფარებულ ცოცხალ ძალას. ასეთი იარაღის გამოჩენა შეცვლიდა თამაშის წესებს ბრძოლის ველზე მაგრამ რატომღაც მასზე ამერიკელებმა უარი თქვეს მიუხედავად ძალზედ დადებითი გამოხმაურებებისა. იმედია ეს გადაწყვეტილება გადახედილ იქნება.

ეხლა კვლავ დაუბრუნდეთ 5.56-ს და M16-ს. განსხვავებით ცნობილი მითისგან M-16 არ „დაიბრაკა“ ვიეტნამში, პირიქით ვიტნამმა დაადასტურა რომ ამ სისტემას შეუძლია იყოს ფეხოსნის ძირითადი საბრძოლო იარაღი. სისხლით და ოფლით მიღებული გამოცდილება და გაკვეთილები აისახა  M-16A1-ის შეიარაღებაში მიღებით. აღნიშნული იარაღი იყო საიმედო, ზუსტი და ეფექტური. 20 ინჩიანი ლულა საკმარის საწყის სიჩქარეს აძლევდა მსუბუქ 50 გრანიან ტყვიას (M193), რომელიც ეფექტური სროლის მანძილზე (300 მეტრი) ინარჩუნებდა ძალიან კარგ ტერმინალურ ეფექტურობას. ფრაგმენტაციის წყალობით ის მძიმე ჭრილობებს აყენებდა მსუბუქად ჩაცმულ ვიეტნამელ პარტიზანებს. მე არაერთხელ ვთქვი, რომ კალიბრის ეფექტურობა არასდროს არ დამდგარა ეჭვის ქვეშ ვიეტნამში ომის დროს. ყველა შენიშვნა და კრიტიკა ეხებოდა საიმედოობას და კონსტრუქციის გამძლეობას.  პრობლემები ამ იარაღის კალიბრთან დაიწყო გაცილებით უფრო გვიან, როდესაც სამხედროებმა მოითხოვეს ტყვია უკეთესი შესაძლებლობებით ბაიერებში გავლის. მოგეხსენებად ტყვია რომელიც ადვილად დესტაბილიზრდება და იშლბა ვერ გაივლის კარგად ტაქტიკურ ბარიერებში, მანქანის კაი, შუშა, სახლის კარები და ასე შემდეგ. წინაღობაში გავლისას ის დაიშლება ფრაგმენტებად და ვერ დააზიანებს სამიზნეს ეფექტურად. მოგეხსენებათ რომ მოთხოვნა იყო 300-400 მტრის მანძილზე ისეთივე ეფექტურობის მიღწევა, როგორც ,30 კალიბრის M1/2 ტიპის კარაბინისთვის გათვლილი ვაზნის გამოყენებისას, არავის არ მოუთხოვია იმ დროს შემოწმებულიყო რამდენად ეფექტურია პატარა და სწრაფი ტყვია ტაქტიკურ ბარიერებს ამოფარებული სამიზნეების წინააღმდეგ. გარდა ამისა თავიდანვე ტერმინალური ეფეტურობის სატნდარტად მიჩნეულ იქნა M2 კარაბინი, რომელიც იყენებდა ყოველმხრივ ანემიურ ვაზნას. ცხადი გახდა, რომ რბილ ტყვიის გულიან ჭურვს აკლდა შეღწევის უნარი, და იმისთვის რომ წინაღობებში გავლის შესაძლებლობა გაზრდილიყო გადაწყვეტილ იქნა ტყვიის კონსტრუქციაში ფოლადის პენეტრატორის დამატება. ამის შედეგად გაჩნდა ახალი 62 გრანიანი ვაზნა (M855) ტყვიით რომელშოც მოთავსებული იყო ფოლადის „პენეტრატორი“. პრაქტიკულად M855-ში გამოყენებული ტყვია იყო ბელგიური SS109 ტყვიის ზუსტი ასლი. წონის მატების გამო ტყვია დაგრძელდა სიგრძეში და ადეკვატური სტაბილიზაციიის და სიზუსტის უზრუნველსაყოფად გახდა საჭირო ხრახნების სხვა ბიჯის გამოყენება, 1:12-ის ნაცვლად ის გახდა 1:7. ისიც იმისთვის რომ მგეზავი ტყვიის ტრაექტორია დამთხვეოდა სტანდარტული ტყვიის ტრაექტორიას.  ყველაფერი ამის შედეგად «ფრაგმენტაციის უნარი“ შემცირდა და მანძილი, რომელზეც ტყვია განიცდიდა ფრაგმენტაციას შემცირდა.  1982 წელს შეიარაღებაში ხვდება მოდიფიცირებული M16 ინდექსით A2, რომელიც გათვლილი იყო ახალი ვაზნის- M855-ის გამოყენებაზე.  კიდე უფრო მოგვიანებით გაჩნდა და ფართოდ გავრცელდა საბრძოლო ნაწილებში შედარებით მოკლელულიანი M4 და შემდგომ Mk18, რის გამოც მანძილი რა მანძილზეც ეს კალიბრი ინარჩუნებს ლეტალურობის მთავარ მექანიზმს ფრაგმენტაციას კიდევ უფრო შემცირდა სასაცილო 50-20 მეტრამდე (ამის დადსტურება რეალურად შეუძლებელია თუმცა ფაქტია, რომ ამ კალიბრში საწყისი სიჩქარის შემცირება 820 მ/წ-ზე დაბლა ამცირებს ფრაგმენტაციის ალბათობას). 80-ან წლებში აშშ და “ნატო” იღებენ შეიარაღებაში ახალი ტიპის 5,56 კლაიბრის ვაზნას. განხორციელებული ცვლილებების შედეგად 5.56-ის ტერმინალური ბალისტიკა მნიშვნელოვნად შეიცვალა რის გამოც ამ კალიბრის ლეტალურობა ანუ უნარი მიაყენოს სამიზნეს ეფექტური ჭრილობები მნიშვნელოვნად შემცირდა იმის გამო, რომ ამ კალიბრის ეფექტურობის განმსაზღვრელი მთვარი მექანიზმის – ფრაგმენტაციის ხასიათი შეიცვალა. ცნობილი ექსპერტი ტერმინალურ ბალისტიკაში მარტინ ფაკლერი აღნიშნავდა, რომ 5.56 კალიბრის ტყვიის საწყისი სიცქარის შემცირებისას ფრაგმენტაციის არ არსებობა მკვეთრად ამცირებს ამ კალიბრის ტყვიის ტერმინალურ ეფექტურობას. არასასიამოვნო შედეგიც იყო სიზუსტის შემცირება. ცნობილია, რომ მასობრივი წარმოების პირობებში ძნელია ფოლადის გულის ისე მოთავსება ტყვიაში რომ ის ზუსტად ცენტრში იყოს მოთავსებული, ხოლო ახალი ვაზნა სწორედ ფოლადის გულით იყო აღჭურვილი ნაცვლად M193-სა, რომელიც  იყენებდა ჰომოგენურ რბილი ტყვიის გულს.  M855-ის საშინელი სიზუსტე კარგად ცნობილია სამოქალაქო მსროლელებისთვისაც. რა იყო მიზეზი M885-ის შეიარაღებაში მიღების? აშშ-ის შეიარაღებულ ძალებს შეიარაღებაში უნდა მიეღოთ ახალი მსუბუქი ტყვიამფრქვევი, ბელგიური “მინიმის” მოდიფიკაცია რომლისთვისაც 300 მეტრიანი სროლის მანძილი იყო არასაკმარისი და საჭირო იყო სროლის მანძილის გაზრდა. ბუნებრივია რომ ვაზნა რომელიც თავიდანვე შესაძლებლობების ზღვარზე იყო სასურველი მანძილზე სროლის და პენეტრაციის მოთხოვნების დაკმაყოფილებას მოყვებოდა გარკვეული პრობლემები სხვა მიმართულებები და ეს ასეც მოხდა. პირველ რიგში ეს გამოიხატა ვაზნის “ლეტალურობის” შემცირებაში. რა თქმა უნდა ვაზნების შექმნაზე იდიოტები არ მუშაობენ მაგრამ სამხედრო დანიშნულების ვაზნების შემქნელებს ხელები აქვთ შეკრული გააგის კონვენციით, რის გამოც სასურველი ტერმინალური ეფექტის მიღწევა შესაძლებელია მხოლოდ ტყვიის აყირავებით ან ფრაგმენტაციით, რაც უზრუნველყოფს ქსოვილების მაქსიმალურ დაზიანებას და მძიმე ჭრილობის მიყენებას რაც შესაბამისად უზურუნველყოფს სამიზნის მწყობრიდანც სწრაფ გამოყვანას.  ფრაგმენტაცია შესანიშნავი დაზიანების მექანიზმია მაგრამ ის არ არის საიმედო მექანიზმი და ფრაგმენტაციის ხარისხი დამოკიდებულია ბევრ გარე და შიდა ფაქტორზე. პრობლემა უარესდება იმით, რომ SS109/M855-ის ქცევა სამიზნეში მოხვედრისას იცვლება გამომდინარე იქიდან რომ პარტიიდან პარტიამდე როგორც ჩანს ტყვიის თვისებები იცვლება რაც გამოწვეულია იმით, რომ ამ ტყვიას უშვებენ ძალიან ბევრ ქარხანაში და სპეციფიკაციების დაცვა ყოველთვის არ ხდება. სხვა ფაქტორებსაც შეუძლია გავლენა იქონიონ ფრაგმენტაციის ხარისხზე მათ შორის ბარიერი ტყვიასა და სამიზნეს შორის, ტყვიის მოხვედრის კუთხე და ასე შემდეგ.

მე გამიჭირდება 5,56 კალიბრის სხვადასხვა ტიპის ვაზნების ტემრინალური ეფექტურობის ამომწურავი ანალიზი იმიტომ რომ მე არ ვარ ექსპერტი, მე შემიძლია გადავხედო მცდელობებს ამ კალიბრის ეფექტურობის გაზრდის და ამ ჭრილში შევხედო პრობლემას. მცდელობები ამ კალიბრის ეფექტურობის გაზრდის კი არ წყდება დღემდე. 1982 წლიდან მინიმუმ 3 ახალი ტიპის ვაზნა გაჩნდა და მიაღწია საბრძოლო ნაწილებამდე. მას მერე რაც 1993 წელს სომალიში პირველად დაფიქსირდა ახალი ვაზნის არადამაკმაყოფილბელი ზემოქმედება სამიზნეებზე ჯარში პერიოდულად ჩნდებოდა ახალი ტიპის ვაზნები აქიდან ყვლაზე დიდი წარმატება წილად ხვდა 77 გრანიან Mk262-ს, რომელსაც ქონდა კარგი ტერმინალური ეფექტურობა მათ შორის საშუალო მანძილებზე მაგრამ აკლდა შეღწევადობა იმიტომ რომ ამ ვაზნის გული იყო რბილი ტყვიისგან და არ გააჩნდა პენეტრატორი.  (სხვათაშორის წინაღობების უკან განლაგებული სამიზნეებზე მცირეიმპულსიანი ვაზნების არადამაკმაყოფილებელი სროლის შედეგების შესახებ კარგდ იცოდნენ რუსეთშიც). Mk262 თავდაპირვეელად შექმნილი იყო 5.56 კალიბრის ზუსტი იარაღიდან (Mk12)  სროლისთვის შედარებით შორ მანძილზე მაგრამ მალე სპეცდანიშნულების ნაწილების ოპერატორებმა შეამჩნიეს რომ აღნიშნული ვაზნა კარგად მუშაობდა ახლო მანძილებზე და ცუდი ბიჭები უფრო სწრაფად ვარდებოდნე ძირს მოხვედრილი ტყვიებისგან და ამ ვაზნის გამოყენება დაიწყო კარაბინებშიც.

ჩემი აზრით ბელგიური “მინიმის” უკვე 1982 წელს უნდა ყოფილიყო უფრო უკეთეს კალიბრზე გათვლილი, რომელიც უფრო უკეთესად უპასუხებდა თანამედროვე შეცვლილ რეალიებს. სამწუხაროდ რეალობაში ეს პროცესი გაცილებით გვიან დაიწყო. 2002-2003 წლებში დიდი ენთუზიაზმით აშშ-ში მიდიოდა მუშაობა კალიბრებზე, რომლებიც შუალედურ პოზიციას დაიკავებდნენ .308 ვინჩსტერს და 5.56 ნატო-ს შორის. ამის შედეგად გაჩნდა საკმაოდ საინტერესო ორი კალიბრი, რომელიც განიხილებოდა როგორც 5.56-ის ალტერნატივა, ესენია 6.8 Remington SPC და 6.5 Grendel. აქ საინტერესო ის არის, რომ გაცილებით ადრე, 50-ნი წლების დასაწყისში, ინგლისში შეიქმნა „ცეცხლსასროლი იარაღის იდეალური კალიბრის საბჭო“, რომელსაც უნდა შეემუშავებინა ახალი კალიბრი ბრიტანეთის არმიისთვის, რომელსაც ექნებოდა სროლის ეფექტური მანძილი 600 მეტრი ხოლო უკუცემა ექნებოდა .303 „ბრითიშზე“ ნაკლები (აღნიშნული კალიბრი იყო სტანდარტული იმ დროის ბრიტანეთის არმიაში). შესაბამისაც იარაღიც ასეთ კალიბრზე იქნებოდა მსუბუქი და იააფი. საბჭოს აზრით ასეთი ვაზნის კალიბრი უნდა ყოფილიყო .280. გადაწყვეტილების მიღებიდან სულ რაღაც 2 წელიწადში ბელგიური FN-ის დახმარებით ვაზნების საცდელი პარტია მზად იყო. საბოლოო პროდუქტის ტყვიის კალიბრი იყო 7.2 მმ ხოლო მასრის სიგრძე 47 მმ. შეიქმნა ახალ კალიბრზე გათვლილი ბულპაპის სქემის შაშხანის პროტოტიპიც. ახალი ბრიტანული ვაზნა აღჭურვილი იყო 9 გრამიანი ტყვიით რომლის საწყისი სიჩქარე იყო 776 მ/წ-ში ხოლო ენერგია შეადგენდა 2700 ჯოულს. შედარებისთვის  ორ „ახალ“ ამერიკული ვაზნას დაახლოებით იდენტური ბალისტიკური მონაცემები აქვთ ძველ ბრიტანულ კალიბრთან შედარებით, თუმცა ოდნავ ჩამორჩებიან, იმიტომ რომ ორივე იქმნებოდა AR-15-ში გამოყენებისთვის და მასრის სიგრძეც უნდა უოფილიყო მოკლე,  38 და 43 მმ რაც უფრო მოკლეა ვიდრე ბრიტანული ვაზნა მაგრამ კონცეპტუალური მსგავსების არ დანახვა მათ შორის უბრალოდ შეუძლებელია. სამწუხაროდ ბრიტანელებმა ჩათვალეს რომ ახალი ვაზნის შექმნა უპერსპექტივო იქნებოდა და საბოლოო ჯამში .303 ბრითიში ბრიტანეთის არმიაში ჩაანაცვლა 7.62 ნატო-მ (.308 ვინჩესტერი) და შემდგომ 80-ებში ბრიტანელებმა მიიღეს შეიარაღებაში 5.56×45.  ბევრი ბრიტანელის აზრით მათ სამ ასოზე უნდა გაეშვათ ამერიკელები და დამოუკიდებლად მიეღოდ შეიარაღებაში ახალი ვაზნა, მაგრამ ლეგენდის  თანახმად თვით უინსტონ ჩერჩილმა გადაწყვიტა გაყოლოდა ამერიკელებს და უარი ეთქვა ახალი კალიბრის დამოუკიდებლად შექმნაზე.

როგორც უკვე აღვნიშნე ინტერენტში დევს უამრავი სხვადასხვაგვარი ინფორმაცია, და 5.56 მოყვრაულების და კრიტიკოსების ბანაკებში საკმარისად არის ცნობადი სახეები დიდი ავტორიტეტით და გამოცდილებით. მაგრამ საჩივრები 5.56-ის ტერმინალური ეფექტურობის შესახებ არ წყდებოდა. შეუძლებელია იმ ფაქტის იგნორირება, რომ ინფორმაცია 5.56 არადამაკმაყოფილებელ ეფექტურობაზე არ წყდება და სულ პირველი ასეთი ოფიციალური ცნობა მოდის 1965 წლის 9 დეკემბერზე. მოხსენებაში “ლა დრანგის დაბლობში ოპერაციის შედეგების შესახებ” სადაც მოხსენების ავტორმა პოლკოვნიკმა ჰაროლდ მურმა აღინიშნა, რომ მიუხედავად რამდენიმე მორტყმისა მკერდში, მოწინააღმდეგეს ჯარისკაცები აგრძელებდნენ შეტევას და ახერხებდნენ რამდენიმე ნამბიჯის გადადგმას სანამ ვარდებოდნენ ძირს მკვდრები. აღნიშნული ოპერაცია საფუძვლად დაედო მხატვრულ ფილმს “ჩვენ ვიყავით ჯარისკაცები” ხოლო მურის როლს მელ გიბსონი შეასრულებს.

2003 წელს აშშ-ს საზღვაო ძალების სპეციალური დანიშნულენბის ნაწილების მეთაურმა კონტრ ადმირალმა ალბერტ ქალანდმა მიიღო მოხსენება სახელად “საზღვაო ფლოტის სპეციალური დანიშნულების ნაწილების შეიარაღებაში მყოფი კარაბინების და შაშხანების გაუმჯობესება”. მოხსენების თანახმად 5.56 კალიბრის ვაზნას არ გააჩნდა საკმარისი ეფექტურობა და საჭირო იყო ახალი უფრო ძლერი კალიბრზე, 6.8  Remington SPC-ზე გადასვლა.

ამის პასუხად 2008 წლის 1 იანვარს აშშ-ში შეიარაღების სისტემების ტექნოლოგიების ანალიზის ცენტრმა გამოსცა ანგარიში რომელიც ეხებოდა 5.56-ის ლეტალურობის შესწავვლას ახლო ბრძოლებში. სადაც მათ შორის აღინიშნა, რომ საბრძოლო ნაწილებიდან შერეული ინფორმაცია შემოდის M855-ის ეფექტურობაზე და ასევე აღინიშნა, რომ კრიტიკული გამოხმაურებები მოდის M4/M16-ით შეიარაღებული პერსონალისგან მაშინ როდესაც M249 ტიპის ტყვიამფრქვევი აღნიშნული კრიტიკის საგანი არ არის. აღნიშნული დოკუმენტის წაკითხვიდან ირკვევა, რომ ტესტირებიდან ტესტირებამდე თუნდაც ერთი და იგივე ტესტირების პროტოკოლის გამოყენებით შედეგები შეიძლება მნიშვნელოვნად განსხვავდებოდეს. დასკვნა მეორე: არც ერთი კომერციული ვაზნა არ სთავაზობს მნიშვნელოვან უპირატესობას არსებულ სამხედრო ვაზნებზე. ლეტალურობა მნიშვნელოვნად დამოკიდებულია მორტყმის ადგილებზე და კონტროლირებადი წყვილი გასროლებით სამიზნე გაცილებით სწრაფად გამოდის მწყობრიდან. შერეული გამოხმაურებები ახსნილი განსხვავებებით ტყვიის სამიზნეში მოხვედრის კუთხით. ცნობილია რომ ტყვია ბრუნავს არა მარტო საკუთარი ღერძის მიმართ არამედ მისი ცხვირი ასევე ასრულებს ბრუნვით მოძრაობებს და თუ ტყვია ხვდება იმ მომენტი როდესაც ის გადახრილია ის იწყებს სამიზნეში ბრუნვას და ფრაგმენტაციას უფრო სწრაფად, ხოლო თუ ის ხვდება შედარებით სწორი კუთხით აყირავება და ფრაგმენტაცია იწყეება ოდნავ გვიან. ქვედა სურათი არის ამ მოვლენის კარგი ილუსტრაცია. ბუნებრივია დიდი გადახრა მოხვედრისას ასევე ამცირებს შეღწევის უნარს და პირიქით, შედარებით სწორი კუთხით მოხვედრა ზრდის შეღწევის უნარს. აღსანიშნავია, რომ 5.56-ის შემთხვევაში ტყვიის ცხვირის გადახრა ხდება ახლო მანძილებზე 50 მეტრამდე რის შემდეგაც ტყვია “წყნარდება”. აღნიშნულმა შეიძლება ახსნას შერეული გამოხმაურებები მაგრამ არ ხსნის არასაკმარისი ლეტალურობის პრობლემას.

yaw1

აღნიშნულ ანგარიში ასევე მოყვანილია საკითხავი დასკვნა და გრაფიკი, რომელი იუწყება, რომ სხვადასხვა მასის და ტიპს ტყვიეების გამოყენებისას M4-დან და M16-დან ისევე როგორც შედარებისთვის M14-ის გამოცდისას, 0-დან 50 მეტრამდე ლეტალურობაში სხვაობა არ არის. სამწუხაროდ როგორ დადგინდა ეს არ არის ნათქვამი რაც ბუნებრივია ეჭვს იწვევს. ასევე არ არის ახსნილი რატომ არის ნაკლები კრიტიკა M249-ს მიმართ. 2009 წელს შვედეთის შეიარაღებულმა ძალებმა გამოსცეს ანალოგიური შინაარსის დოკუმენტი სადაც დაახლოებით იგივე დასკვნებამდე მივიდნენ რაც ამერიკელები.

ჯარს და ჯარისკაცს, ყოველთვის უნდა ჯადოსნური ტყვია რომელიც პირველივე გასროლით ააორთქლებს მტერს მაგრამ საქმე იმაშია რომ ყოველთვის უნდა იყოს დაცული ბალანსი სადაც ერთის მხრივ არის აბსოლუტურად ეფექტური ვაზნა და იარაღი და მეორს მხრივ არის, იარაღის და ვაზნის წონა, უკუცემა, ფასი. ჩემი აზრით ძალიან ხშირად ხდება პოპულარული ტერმინის “ერთი გასროლა ერთი მკვდარი” არასწორი ინტერპრეტირება. ეს გამოთქმა არ ნიშნავს რომ ერთ სასხლეტზე დაჭერას უნდა მოყვებოდეს ერთი დახოცილი მტრის ჯარისკაცი. თავისთსავად ცხადია ტყვიის ლეტალურიბის გარდა აქ როლს თამაშობს ძალინ ბევრი სხვა ფაქტორი, ზუსტი სროლის უნარი, სტრესი, პირობები სროლის დროს, სამიზნის ქცევა და ასე შემდეგ. შესაბამისად ეს ტერმინი არის ილუზია, შედეგი რომელიც ვერ იქნება მიღწეული ვერც ერთი თუნდაც ყველაზე ძლიერი ვაზნით.  სინამდვილეში მე ვთვლი რომ ამ გამოთქმას აქვს სულ სხვა მნიშვნელობა. ის გულისხმობს რომ როდესაც შენ გადალახავ ყველა სირთულეს და მოარტყავს სამიზნეს ტყვიას ის უნდა გამოეთიშოს ბრძოლას რაც შეიძლება მალე. ათვლა იწყება არა გასროლაზე გადაწყვეტილების მიღებიდან არამედ იმ მომენტიდან როდესაც ტყვია სამიზნეს ხვდება. ეს მშვენივრად ახსნა ცნობილმა ინსტრუქტორმა პოლ ჰოვემ სწორედაც რომ სომალიში კონფლიქტის და სპეცრაზმ დელტას ოპერატორისს რენდალ შუგარტის მაგალითზე, რომელიც ატარებდა .30 კალიბრის M14-ს, მათ შორის მაშინ როდესაც დიდი ალბათობა იყო ახლო მანძილზე შეტაკების. ის წერს რომ: მიუხედავად გაბარიტებისა და დიდი უკუცემისა ერთი  მოხვედრა ამ იარაღიდან აგდებდა  ძირს ადამიანს, ხოლო ბრძოლაში მხოლოდ ერთი გასროლა არის ის რაც შენ გაქვს და შენ გინდა იყო დარწმუნებული რომ  მოხვედრილი ტყვია გააკეთებს თავის საქმეს და არ გინდა იჯდე შემდეგი 5 საათი და იმარჩიელო დააგდო შენმა ტყვიამ მტერი ძირს თუ ის კიდე ზის სადღაც იქ და გელოდება შენ.

როგორც უკვე აღვნიშნე ბევრი მცდელობა იყო 5.56 ეფექტურობის გაზრდის მაგრამ ჩემი აზრით საქმე იმაშია, რომ 5.56×45-ს უკვე თავიდან პრაქტიკულად არ გააჩნდა მოდერნიზაციის პოტენციალი. ამის დადასტურებად შეიძლება ჩავთვალოთ ისტორია, რომელიც ეხება გაუმჯობესებულ “მწვანე თავიან” ვაზნას, ინდექსით M855A1. აღნიშნული ვაზნის შექმნაზე დახარჯულია ასტრონომიული თანხა 32 მილიონი დოლარი. და პროცესი მისი შექმნის მოიცავდა არასასიამოვნო აღმოჩენებს, როდესაც დადგინდა რომ მასალების რისგანაც მზადდება ვაზნა არის სენსიტიური მაღალი ტემპერატურის მიმართ და კარგავს თავის თვისებებს რაც ნეგატიურად აისახება სიზუსტეზე, ასევე იყო მრავალმილიონიანი სასამართლო დავა ამ დიზაინია ავტორთან. რას წარმოადგენს გაუმჯობესებული ვაზნა სინამდვილეში? პირველ რიგში შემქმნელები შეეცადნენ გაეზარდათ საწყისი სიჩქარე, რაც ლოგიკურია. სამწუხაროდ ბალისტიკაში მუქთად არაფერი არ იშოვება და ამისთვის საჭირო გახდა წნევის გაზრდა, რომელიც გაიზარდა 55 000-დან 63 000 psi-მდე რაც უახლოვდება უსაფრთხო მაჩვენებლის კრიტიკულ ზღვარს. აღნიშნული ამცირებს იარაღის რესურსს, რომელიც გაიცვითება უფრო მალე გაზრდილი დატვირთვის გამო, ლულის რესურსი მცირდება 50%, ხოლო სიზუსტის სტანდარტი არის 5.5 კუთხური წუთი 100 იარდზე რაც უბრალოდ არასერიოზულია. ისევე როგორც არასერიოზულია მოთხოვნა რომ ახალი ვაზნა იყოს “მწვანე” ანუ არ აყეენებდეს ზიანს გარემოს და ადამიანებს, ანუ ის არ უნდა შეიცავდეს ტყვიას, რომელიც ტოქსიკური მეტალია. ყველაფერთან ერთად ვაზნის დამზადება უფრო ძვირიც ჯდება. ჩემი რღმა რწმენით M855A1 არის შეცდომა.  ბოლოს კიდევ ერთი შეკითხვა მებადება. 5.56 იყო შექმნილი იმ დროს და იმ მოთხოვნებით, როდესაც მოწინააღმდეგეს ჯარისკაცი არ იყო აღჭურვილი ინდივიდუალური ჯავშანით და ატარებდნენ “ჟესტის” ჩაფხუტებს. დღეს ამერიკა იბრძვის მტრის წინააღმდეგ, რომელსაც თავზე პირსახოცები აქვთ შემოხვეული. რა მოხდება ხვალ? რამდენად ადეკვატური იქნება ეს ვაზნა 500 მეტრზე როდესაც მოწინააღმდეგეს ჯარისკაცები (რუსეთი, ჩინეთი) მასობრივად იქნება აღჭურვილი ინდივიდუალური დაცვის საშუალებებით? ააქვს 5.56 პოტნციალი განვითარდეს ისე რომ 300-500 მეტრზე ეფექტურად გამოიყვანოს მწყობრიდან ასეთი მოწინააღმდეგები? ფაქტია, რომ ეხლა პოპულარული მძიმე 77 გრანიანი ტყვიები (Mk262, Mk318) რბილი გულებით ამას ვერ შეძლებენ.

მე ეხლა მოგიყევით თქვენ ყველაზე საინტერესო და საკვანძო იპიზოდები 5.56×45 კალიბრის ისტორიიდან ეხლა კიდე გავაანალიზოთ ეს ინფორმაცია სამოქალაქო მსროლელის პოზიციიდან. ჩემი აზრით ყველა ის პრობლემა რომელიც გადაიჭრა 5.56 შეიარაღებაში მიღებით რბილად რომ ვთქვათ სამოქალაქო მსროლელს არ აწუხებს. ავტომატური ცეცხლის წარმოეება სამოქალაქო იარაღს არ შეუძლია, დიდი საბრძოლო კომპლექტის ტარება არ არის აუცილებელი, არც 400 მეტრზე ეფქტური სროლის წარმოება და ფოლადის ჩაფხუტების გახვრეტა საჭირო არ არის. ჯავშანჟილტების გახვრეტის საჭიროებაც ნაკლებად კრიტკულია. როგორც ცნობილმა ინსტრუქტორმა და ექსპერტმა კლინტ სმიტმა განაცხადა, სამოქალაქო პირობებში უმეტესობა შეტაკებების შაშხანების გამოყენებით ხდება პისტოლეტის მანძილებზე. ცხადია თუნდაც 10 ინჩიანი AR-15 ასეთ მანძილზე იქნება მრისხანე იარაღი, თუ იქნება გამოყენებული ადეკვატური, ეფექტური ვაზნები. მაგრამ არ მგონია ბევრს, მათ შორის მეც მოეწონოს ფაქტი, რომ  50-100 მეტრის იქით, ვაზნა ნასროლი მისი იარაღიდან კარგავს მისი ეფექტურობის უზრუნველყოფის ძირითად მექანიზმს, 5.56-ის შემთხვევაში ფრაგმენტაციას. ჩემი აზრით სამოქალაქო მსროლელი, რომელიც ყიდულობს შაშხანას (და არა ახლო ბრძოლის იარაღს) სურს მეტი უნივერსალურობა და მეტი შესაძლებლობა ეფექტური ცეცხლის წარმოების.  არსად არ წასულა ასევე შეზღუდვა რომელიც გამოიხატება არადამაკმაყოფილებელ ეფექტურობაში ბარიერებს ამოფარებული სამიზნეების წინააღმდეგ. გახსოვთ მე ვწერდი, რომ პოლიციამ აშშ-ში მოიწონა ეს თვისება იმის გამო რომ ზედმეტი შეღწევის საფრთხე არ არსებოდა? პოლიციას მოწონს 5.56, უყვარს 5.56. ახლო მანძილეზე ის ეფექტურია. ტყვიაწამალი იაფია. რეკრუტები ადვილად და სწრაფად ითვისებენ ამ კალიბრის იარაღს. თუ მომავალი პოლიციელი აქამდე ჯარში მსახურობდა მისი მომზადებაც საჭირო არ არის. ქალების რაოდენობა პროცენტულად პოლციაში იზრდება? არც ეს არის პრობლემა, ქალებს უყვართ AR-15 და 5.56, დაბალი უკუცემის და მცირე მასის გამო. ზუსტად იგივე მიზეზის გამო ეს კომბინაცია ასეთი პოპულარულია მსოფლიოში. ზუსტად მაგიტომ მიყვარს ეს იარაღი მეც. ერთადერთი რაც მე გადამიყვარდა არის ვაზნა 5.56X45. უმეტესობა სამოქალაქო მსროლელებისთვის ამ კალიბრის დადებითი თვისებები: დაბალი ფასი, ხელმისაწვდომობა ავზნის და იარაღის, დაბალი უკუცემა, მაღალი სიზუსტის პოტენციალი (გამორიცხეთ “მწვანე თავიანი” ვაზნები) გადაწონის უარყოფით მხარეებს: საკითხავი ტერმინალური ეფექტი საშუალო და გრძელ მანძილებზე (და ზოგ შემთხვევაში ახლო მანძილებზეც), არადამაკმაყოფილბელი ეფექტურობა ბარიერებს ამოფარებულ სამიზნეებზე და ამით აიხსნება არნახული პოპულარობა ამ კალიბრის. ჩემი აზრით, ადამიანი, რომელიც დიდი ალბათობით შეიძლება მოყვეს შეიარაღებულ შარში პირველ რიგში უნდა აღელვებდეს ორი რამე, იარაღის საიმედოობა და მისი იარაღიდან ნასროლი ტყვიის ლეტალურობა. ჩემი აზრით 5.56 არის მისაღები ვარიანტია მინიმუმ 16.5 -ანი ლულით აღჭურვილ იარაღში და ადეკვატური ვაზნით. ეს მოგვცემს ადეკვატურ ტერმინალურ ეფექტურობას მაგრამ წინაღობაში გავლის პრობლემა შენარჩუნდება. თუ ვინმეს აქვს სურვილი უფრო კომპაქტური იარაღის, მან უარი უნდა თქვას ამ კალიბრზე. 5.56 კალიბრის სრული პოტენციალი ჩემი აზრით შესაძლებელია ათვისებულ იქნას მხოლოდ 20 ინჩიანი ლულის პირობებში.

ჩნდება კითხვები, არის თუ არა 5.56 კალიბრის ვაზნები, ხელმისაწვდომი სამოქალაქო  მსროლელებისთვის, რომლებიც არ არიან ვალდებულები დაიცვან ჰააგის კონვენცია და რომლებიც უფრო ეფექტური იქნება ვიდრე სამხედრო დანიშნულების ვაზნები? საქმე იმაშია, რომ .223 რემინგტონი არის ვარმინტისთვის განკუთვნილი ვაზნა, ანუ ის გამოიყენება პატარა ცხოველების წინააღმდეგ და აბსოლუტური უმეტესობა კომერციული ვაზნების ამ როლისთვის არის განკუუთვნილი, სადაც საჭიროა სწრაფი, “ფეთქებადი” ექსპანსია. ეს კიდე არ არის სასურველი თავდაცვით სცენარებში ვინაიდან წინაღობებში გავლის უნარი კიდე უფრო მცირდება, სამიზნეშო გევრდიდან მოხვედრისას როდესაც ტყვიამ უუნდა გაიროს ვთქვათ ხელის გავლით, შეიძლება ამას მოყვეს ის რომ ნასროლი ტყვია უბრალოდ ვერ მიაღწევს სასიცოცხლო ორგანოებამდე.  გონივრული იქნება რას შეიძლება მძიმე ტყვიების გამოყენება, აქიდან ცნობილ რესურსზე AR15.com რეკომენდირებულია შემდეგი მუხტები: 64 gr Winchester PowerPoint (RA223T2); 68 gr Black Hills Match (Hornady bullet) (BTHP); 69 gr Sierra MatchKing; 75 gr Hornady Match (BTHP); 75 gr Hornady TAP (BTHP); 77 gr Black Hills Sierra MatchKing (BTHP). თუ მსროლელი ეძებს ტყვიას უკეთესი უნარით წინაღობებში გავლით მან უნდა გაითვალისწინოს რომ რრაც უფრო დიდია ფრაგმენტაციის უნარი მით უფრო ნააკლებია წინაღობებში გავლის უნარი. ამ მხრივ საუკეთესო ტყვია არის 55 და 62 გრანიანი Speer Trophy Bonded Bear Claw

ამჯერად მანამ სანამ მე და თქვენ ტვინი აგვიფეთქდა ამდენ რამეზე ფიქრით მე ვაპირებ შევადარო სხვადასხვა ტაქტიკურ სცენარებში ჩვენ რეალობაში არსებული ორი ძირითადი ტაქტიკური კარაბინის კალიბრი, 5.56 და ძველი გერმანული 7.62×39. თეორია საინტერესოა მაგრამ პრაქტიკა უფრო მნიშვნელოვანია. ადამიანი რომელიც დღეს გადაწყვიტავს შეიძინოს ტაქტიკური კარაბინი დადგება ორი არჩევნის წინაშე ეს არის AR-15 კალიბრში 5.56 რომელიც ძვირი ღირს და შედარებით უფრო ხელმისაწვდომი ჩეხური Vz58/Cz858 ან თუნდაც საბჭოთა CKC, ორივე კალიბრში 7.62. “საიგებში” 2000 დოლარის გადახდა მე მიმაჩნია სიმპტომად რომლის აღმოჩენის შემდეგ ადამიანმა ექიმს უნდა მიმართოს. ვნახოთ რამდენად ეფექტურია ეს იარაღები თავდაცვით სცენარებში, ვნახავთ სიზუსტეს როგორც ახლო ასევე საშუალო მანძილებზე, ჩავინიშნავთ დროებს რამდენად სწრაფად შეგვიძლია სროლა და ცეცხლის გადატანა. შევადარებთ არსებულ მონაცემებს მათი ტერმინალური ეფექტურობის შესახებ. თუ გვექნება შესაძლებლობა გავტესთავ ტაქტიკურ წინაღობებში გავლის შემდეგ სამიზნის დაზიანების უნარს და დავადებთ ამას იარაღის და ტყვიაწამლის ფასებს. შესაძლებელია, რომ ჩვენი რეალიებიდან გამომდინარე 7.62×39 იყოს უკეთესი ვიდრე 5.56 ტაქტიკური კარაბინისთვის? პასუხები და შედეგები მომავალ სტატიაში აისახება.

მე არ მინდა ვინმეს დარჩეს შთაბეჭდილება თითქოს მე ვაკრიტიკებ ან მით უფრო უარესი, ვთვლი რომ 5,56 არის ცუდი კალიბრი, უბრალდო ის არ არის საუკეთესო და მას გააჩნია მთელი რიგი  შეზღუდვები ისევე როგორც  რა თქმა უნდა ძლიერი მხარეები. როგორც ყოველთვის მე მინდა მოგცთ თქვენ ამომწურავი ინფორმაცია რომ თქვენ გადაწყვიტოთ თავად რა არის უკეთესი თქვენთვის.

გამოყენებული მასალები: 

Small Caliber Ammunition Program Support at US Army Research Laboratory

WSTIAC Quarterly, Vol. 8, No. 1 – Small Caliber Lethality: 5.56mm Performance in Close Quarters Battle

The Theory Of The Motion Of A Bullet About Its Center Of Gravity In Dense Media, With Applications To Bullet Design

Wound Ballistics Assessment of an Experimental .22-Caliber Lead Core High Velocity Rifle Ball: Comparison With the 7.62-mm NATO (.30-Caliber) Rifle Ball

Luke Haag AFTE Journal. Winter 2001

A 5.56 X 45mm “Timeline”. A Chronology of Development by Daniel Watters

Wounding patterns of military rifles. M. Fackler

Rifle Squad Armed With High Velocity Light Rifle. US Army Combat Development Experimentation Center

Operational Requirements For An Infantry Hand Weapon by Norman Hitchman

Special Purpose Individual Weapons. by Daniel E. Watters

Is there a problem with the lethality of the 5.56 NATO caliber? Per G. Arvidsson. NATO Weapons & Sensors Working Group.

Case Studies in Combat Failures of 5.56mm Ammunition. Bruce Jones.  



კომენტარები გათიშულია.