რუსეთის ადგილზე იარაღის ისტორიაში

აღნიშნული სტატია მთლიანად ჩემ დაკვირვებებზ არის დაფუძნებული და შესაძლებელია მე მაგრად ვცდებოდე მაგრამ მე შევეცდები ყოველი ჩემი მოსაზრება გავამყარო არგუმენტებით და ფაქტებით. ეს არ არის მეცნიერული ნაშრომი თუმცა ამ სტატიის დაწერისას მე ვიყენებდი სანდო და სარწმუნო წყაროებს. 

საქართველოში არსებობს იარაღის მოყვარულთა ჯგუფი, რომელიც უპირატესობას ანიჭებს რუსულ/საბჭოთა წარმოების იარაღს. ეს მიუხედავად იმისა, რომ უკანასკნელი 25 წლის განმავლობაში რუსი მწარმოებლები ვერ გაცდნენ “კალაშნიკოვის” კლონირებას და პრაქტიკულად მთელი მათი  პროდუქციის ნომენკლატურა საბჭოთა პერიოდში შექმნილ სისტემებზეა დაფუძნებული. მიუხედავად რუსული/საბჭოთა იარაღის დაბალი ხარისხის, ცუდი ერგონომიკისა და საშუალო შესრულებისა  ამ ხალხს აქვს რაღაც ირაციონალური სენტიმენტალური გრძნობები ამ ქვეყანაში დამზადებული იარაღისადმი. არის ხალხიც რომელსაც გულწრფელად ჯერა რომ რუსული ფოლადი “მაინც სხვაა” და ნაღდი რუსული (ოღონდ საექსპორტო და “შტუჩნი”) იარაღი იქმნება იგივე საიდუმლო მეტალებისგან და გასაიდუმლოებული ჯადოქრული ტექნოლოგიბით რაც “ლეგენდარული” რუსული სამხედრო იარაღი. სამხედრო მაკაროვი უფრო ძვირი უნდა ღირდეს ვიდრე “პრასტოი” და СВД უნდა ღირდეს როგორც სამი “რემინგტონ 700″ იმიტომ რომ ეს ხომ მსოფლიოში ყველაზე მაგარი სნაიპერული “ვინტოვკაა”!. არანაირი რაციონალური არგუმენტები რომლებიც საპირისპიროს ამტკიცებენ აქ არ ჭრის იმიტომ რომ ეს ლტოლვა რუსული იარაღისადმი არის ირაციონალური. როგორც იტყვიან გემოვნებაზე არ დაობენ, ადამიანი თავისუფალია უყვარდეს და მოწონდეს ის რაც მას უნდა რომ უყვარდეს და მოწონდეს. მე კიდე ჩემი მხრიდან გავაგრძელებ მითებთან და ზღაპრებთან ბრძოლას მათ შორის რუსული იარაღის გამორჩეულობის მითის მსხვრევას. გაგიმხელთ ერთ საიდუმლოებას: არც რუსეთი და არც საბჭოთა კავშირი არასდროს არ იყო მოწინავე “ცეცხლსასროლი” ქვეყანა, უფრო მეტიც რუსების წვლილი თანამედროვე იარაღის სახის ფორმირებაში და ზოგადად იარაღის წარმოების განვითარებაში არის არა თუ მიზერული, არამედ ჩემი აზრით საერთოდ არ არსებობს. რუსებმა უბრალოდ არ იციან ცეცხლსასროლი იარაღი. ფაქტია, რომ უკანასკნელი 300 წლის განმავლობაში რუსეთში არ მომხდარა არც ერთი პიონერული გამოგონება და ტექნოლოგიური გარღვევა, რომელიც გაავლენას იქონიებდა იარაღის და იარაღის წარმოების სახეზე, არაფერი რაც ფართო გავრცელებას ჰპოვებდა და ასახელებდა რუს იარაღის კონსტრუქტორებს და აიძულებდა სხვებს მიებაძათ მაგათთვის. ჩემი აზრით რუსეთი ყოველთვის მხოლოდ იპარავდა და ითვისებდა დასავლურ ტექნოლოგიებს და შემდგომ ტყუილების მასობრივი ტირაჟირებით აქცევდა მათ საკუთარ მიღწევებად. ამან შექმნა რუსეთში და მის მეზობელ ქვეყნებში მთელი მიმდინარეობა ფსევდო ექსპერტ-ჟურნალისტების, რომლებიც კარგად შეთამაშებული ხორივით ერთი და იგივე ტყუილებს იმეორებენ. ცალკეული რუსი ისტორიკოსები და ექსპერტების ხმა, რომლებიც ცდილობენ ობიექტურად შეაფასონ საკუთარი ქვეყნის ადგილი ამ სფეროში, ამ გრანდიოზული ილუზიის ფონზე უბრალოდ არ ისმის. ამ სტატიაშე მე  შევეცდები დავამტკიცო ჩემი მოსაზრება რუსეთის ადგილზე “ცეცხლსასროლ” ქვეყნებს შორის და ამისთვის გამოვიყენებ მყარ არგუმენტებს და უტყუარ ფაქტებს, რომ ერთხელ და სამუდამოდ მორჩეს ეს საუბრები ჯადოსნურ რუსულ იარაღზე. ვერანარ ჯადოს  და საოცრებას რუსები ვერ შექმნიდნენ და აი რატომ.

გადავხედოთ რუსეთში და შემდგომ საბჭოთა კავშირში იარაღის წარმოების ისტორიას. წლების განმავლოვაში მე უამრავი წიგნი, სტატია და დოკუმენტი წამიკითხავს რომელიც ეხებოდა ცეცხლსაროლი იარაღის. ყველა ამ წიგნს და დოკუმენტს ჩემ სამუშაო ოთახში სოლიდური ფართი უკავია. წლების განმავლობაში მე ვამჩნევდი რომ უცხოურ წყაროებში რუსეთის და საბჭოთა კავშირის ხსენება პრაქტიკულად არ მვხდებოდა ხოლო რაც უფრო ახლოს ვეცნობოდი იარაღის კონსტრუციას, მოწყობას, მუშაობის პრინციპებს ჩემთვის ცხადი ხდებოდა რომ განსხვავებით პოსტ საბჭოთა სივრცეში არსებული პოპულარული მოსაზრებისა რუსეთი არასდროს არ იყო მოწინავე “ცეცხლსასროლი ქვეყანა”. ეს სტატია მათ შორის არის ჩემი დაკვირვებების და ანალიზის შედეგიც.

სულ თავიდან რომ დავიწყოთ  შეიძლება ითქვას პეტრე პირველამდე იარაღის წარმოება რუსეთში იყო მოუწესრიგებელი და ძალიან განუვითარებელი. განსაკუთრებით ეს ეხება პერიოდს რომელიც რუსეთის ისტორიაში ცნობილია როგორც „великая смута“, რა დროსაც რუსეთმა დაკარგა მნიშვნელოვანი ტერიტორიები ხოლო მრეწველობა კატასტროფულად შემცირდა, იყო დეზორგანიზებული და ადგილი ქონდა ნედლეულის განსაკუთრებით ფერადი მეტალების სერიოზულ ნაკლებობას. ცნობილია რომ ნედლეულის დეფიციტს გამო პეტრე პირველი ართმევდა ზარებს ეკლესიებს რომ ისინი შემდეგ გადაედნოთ ზარბაზნებში, თუმცა სინამდვილეში რამდენადაც ჩემთვის ცნობილია მხოლოდ უმნიშვნელო ნაწილი ასეთი გზით მოპოვებული ლითონის მოხმარდა იარაღის წარმოებას, იმიტომ რომ თავისი თვისებებიდან გამომდინარე ის უვარგისი იყო ამისთვის. ისტორიული ფაქტია, რომ პეტრე პირველმა ითამაშა უდიდესი როლი იმაში, რომ რუსეთმა არ გაიზიარა წარსულში ძლიერი აღმოსავლეთის ქვეყნების ბედი, რომლებმაც ვერ გაუძლეს კონკურენციას სწრაფად განვითარებად დასავლეთთან. ბუნებრივია პეტრე პირველს ჰაერიდან არ გაუჩენია ოსტატები, მუშები და სპეციალისტები. ის მშვენივრად ხვდებოდა, რომ რუსეთს არ ქონდა პოტენციალი და არც დრო რომ საკუთარი ძალებით განევითარებინა იარაღის წარმოება და ამიტომაც ამისთვის მან უცხოელები დაიხმარა. ცხადია თანამედროვე იარაღს ვერ გამოუშვებ თუ არ გაქვს თანამედროვე წარმოება და იარაღის ევოლუცია ყოველთვის იყო დაკავშირებული რკინის დამუშავების მეთოდებთან. საკმარისია გადავავლოთ თვალი წიგნებს ან სტატიებს რკინის დამუშავების და გადადნობის ტექნოლოგიების განვითარების შესახებ და ადვილად შევამჩნევთ, რომ არც ერთი რუსულ გვარს ან რუსეთის ხსენებაც არსად არასდროს არ არის. თუ შენ აგვიანებ ლითონის დამუშავების ტექნოლოგიების დანერგვაში შენ აგვიანებ ახალი იარაღის შექმნა-წარმოებაშიში და რუსეთი მუდამ ამ პროცესის კუდში მიჩანჩალებდა.

 ზარბაზნების პირველი წარმოება რუსეთში დაიწყო 1475 წელს იტალიელმა არისტოტელ ფიორავანტიმ. 1555 წლამდე ზარბაზნების არმოებას რუსეთში ხელმძღვანელობდნენ უცხოელები, მეტ წილად გერმანელები. პირველი ზარბაზანი ჩამოსხმული რუსის მიერ გაჩნდა მხოლოდ 1555 წელს.  

გამომდინარე იქიდან რომ იყო ნედლეულის და სპეციალიტების დეფიციტი (ეს ჩემი მოსაზრება არ არის, ამას თავად რუსული წყაროებიც ადასტურებენ), რუსეთში იარაღის წარმოების მოწესრიგებაში უკვე თავიდანვე, პირველივე დღეებიდა, პეტრე პირველამდე,  დიდ როლს თამაშობდნენ უცხო ქვეყნები და ეს ტენდენცია დღემდე გრძელდება. თუ პეტრე პირველს უკავშირდება იარაღის წარმოების რეფორმირება, მოწესრიგება და სწრაფი განვითარება პირველი მცდელობა იარაღის წარმოების შექმნის ეკუთვნის მეფე ივანე მესამეს, რომელმაც თავისი ბრძანებით რუსეთში შეიქმნა მე-15 საუკუნის 70-ან წლებში „საზარბაზნე ქოხი“ და შემდეგ 94-წელს „დენთის ქოხი“. გამომდინარე იქიდან რომ მეცნიერება რუსეთში გაანვითარებული არ იყო და თავისი სპეციალისტები მას არ ყავდა ამ საქმეში ჩართულნი იყვნენ უცხოელი სპეციალისტები, იტალიიდან და გერმანიიდან რასაც არც რუსული წყაროები არ უარყოფენ. შედარებისთვის იგივე პროცესში ინგლისში ინიცირებული იყო ინგლისში ედვარდ მესამეს მიერ გაცილებით ადრე, 1345 წელს.

1537 წელს საარტილერიო მეცნიერება დაიბადა ევროპაში, როდესაც იტალიელ მათემატიკოსმა ნიკოლო ტარტალიამ დაწერა ნაშრომი “ახალი მეცნიერება” და ჩამოაყალიბა საარტილერიო ბალისტკის საფუძვლები. 1638 წელს გალილეიმ წარმოადგინა საარტილერიო ჭურვის პარაბოლური ფრენის თეორია. 1641 წელს ტორიჩელი ქმნის პირველ საარტილერიო სროლის ცხრილებს. 1687 წელს ნიუტონი უარყოფს პარაბოლის თეორიას და ამტკიცებს ჰაერის წინაღობის გავლენას ჭურვზე და ამავდროულად დენთის წვის თეორიას შეიმუშავებს. 1699 წელს ბლონდელი აუმჯობესებს ტორიჩელის ცხრილებს და პირველად იყენებს საარტილერიო კვადრანტს წყლის თარაზოთი. 1690 წლიდან 1788 ბერნულის ოჯახი მათემატიკურად ხსნის ბირთვის მოძრაობას სხვადასხვა გარემოში სხვადასხვა სიჩქარით და ამის წყვიტავს ბალისტიკის ძირითად გამოცანას. 1720 წელს ჟან ვოლიერი ქმნის პირველ საარტილერიო ლაბორატორია პოლიგონს პრაქტიკული ცდების ჩასატარებლად. 1751-1752 წლებში დ’არცი  წარმოადგენს დენთის წვის თეორას სადაც ვარაუდობს რომ დენთის წვის სიჩქარე დამოკიდებულია წნევაზე და ასევე ქმნის დენთის აალების ოპტიმალური ადგილის თეორიას. 1825 წელს პუასონი ქმნის ლაფეტების თეორიას და იკვლევს დედამიწის ბრუნვის და საკუთარი ბრუნვის გავლენას ჭურვზე. 1846 წელს დიდიონი ქმნის გარე ბალისტიკის კურს რომელიც საფუძვლად ედება ყველა შემდგომ კურსს. 1850 წელს ფრანგი პოლკოვნიკი შარლ ვიქტორ ტირო პირველად განიხილავს საარტილერიო ჭურვებში ბრიზანტული ასაფეთქებელი ნივთიერების გამოყენებას…. და ასე შემდეგ და ასე შემდეგ.  აღნიშნული ევოლუცია ან თუ გნებავთ რევოლუცია მიმდინარეობდა რუსეთის მონაწილეობის გარეშე, რომელსაც უბრალოდ არ ყავდა ანალოგიური დონის მეცნიერები.  

მე-15 საუკუნიდან ევროპაში ცეცლსასროლი იარაღის და არტილერიის წარმოებამ განიცადა რევოლუციური ცვლილებები, რამაც შემდგომში ძირეულად შეცვალა შეიარაღებული კონფლიქტების სახე და მსოფლიოში ძალათა ბალანსი. ევროპამ დაიკავა მოწინავე პოზიციები, მიაღწია სერიოზულ ტექნოლოგიურ უპირატესობას აღმოსავლეთის ქვეყნებთან მიმართებაში რამაც პრაქტიკულად შეცვალა მსოფლიო ისტორიის მსვლელობა და მრავალი საუკუნით განაპირობა დასავლეთის ქვეყნების კულტურულ-ეკონომიკური უპირატესობა აღმოსავლეთზე.  რუსეთი? რუსეთი კიდე ამ რევოლუციის პერიფერიაზე იმყოფებოდა და ეხლაც მანდ იმყოფება. გავიმეორებ რომ არა პეტრე პირველის რეფორმები, რუსეთი გაიზიარებდა აღმოსავლეთის ქვეყნების ბედს, რომლებიც დამარცხდა ევროპის წინააღმდეგ ბრძოლაში და დაკარგეს თავისი კულტურულ-ეკონომიკური მნიშვნელობა. სწორედ პეტრე პირველის წყალობით რუსეთი დაგვიანებით მაგრამ მაინც შეძლო ესარგებლა ევროპელების მიღწევებით და ჩამოყალიბდა როგორც „ცეცხლსასროლი იმპერია“ და თავად დაიწყო ტერიტორიულ ექსპანსია. პეტრე პირველი ასევე შეიძლება ჩაითვალოს რუსული არტილერიის მამად. იმ დროს რუსული არტილერია არაფრით არ ჩამორჩებოდა წამყვანი ევროპული არმიების არტილერიას იმ მარტივი მიზეზით რომ რუსეთი პირდაპირ აკოპირებდა (ყოველგვარი “გაუმჯობესებების” გარეშე) საუკეთესო დასავლურ საარტილერიო სისტემებს ისევე როგორც ჩამოყავდა უცხოელი სპეციალისტები და კარგადაც უხდიდა მათ.  პეტრე პირველს წყალობით რუსეთში პირველად მოხდა სამხედრო შეიარაღების წარმოების უნიფიკაციაც. ასევე მისი პირდაპირი განკარგულებით რუსულზე ითარგმნა საარტილერიო საქმეზე  უცხოელი მეცნიერების ნაშრომები (ბუხნერის, ბრაუნის, ბრინკის, რემის და ასე შემდეგ.)  რუსული არტილერია გაჩნდა უცხოელების ხელების და ტექნოლოგიების, უცხოელების სამეცნიერო ნაშრომების წყალობით. უცხოური საარტილერიო სისტემები მრავალი წლით გახდებიან რუსული არტილერიის მთავარ დამრტყმელ ძალა. სამწუხაროდ ამავე დროს ასეთმა მიდგომამ გამოიწვია ხელისუფალის დაკვეთ მუშაობის ტრადიცია რუსეთში რა დროსაც ხელსუფალი წყვიტავდა რა მიმართულებით უნდა ემუშავა მრეწველობას და მეცნიერებას რაც მომავალში დიდი პრობლემებს შეუქმნის ამ ქვეყანას.

1674 წელს რუსეთში შვედეთის საელჩოში მუშაობდა არტილერიის კაპიტანი ერიკ პალმკვისტი. თავის ჩანაწერებში ის აღწერს რუსეთის სამხედრო ინფრასტრუქტურას და ახსენებს, რომ რუსული არტილერია საგრძნობლად ჩამორჩენილია და ძალიან წააგავს გერმანულ არტილერიას. 

რა თქმა უნდა თავმოყვარე “ცეცხლსასროლმა” ქვეყანამ  უნდა აწარმოოს საკუთარი ძალებით დენთი. ამ მხრივ რუსეთი რა გასაკვირია ჩამორჩებოდა ევროპას. 1862 წლამდე რუსეთის არტილერია იყენებდა მხოლოდ შავ მარვცლოვან დენთს მაშინ როდესაც ევროპაში მასიურად ხდებოდა  ე.წ. პრიზმატული დენთის გამოყენება. დენთის გარდაქმნა დაპრესილ “პრიზმებად” ანელებდა წვის სიჩქარეს რაც საჭირო იყო საარტილერიო სისტემების  გრძელ ლულებში მაღალი წნევების და ენერგიის მისაღებად. 1878 წელს რუსეთმა შეძლო საკუთარი პრიზმატული დენთის წარმოება უცხოეთში ნაყიდი ჰიდრავლიკური დაზგების გამოყენებით და უცხოელი სპეციალსიტების დახმარებით.

სხვადასხვა პერიოდში რუსეთის აბჯრის და იარაღის წარმოებას ეტყობოდა აზიის გავლენა და შემდგომ ევროპის მაგრამ არასდროს არც აზიას და არც ევროპას არ ეტყობოდა რუსეთის გავლენა იმ მარტივი მიზეზის გამო რომ რუსებს უბრალოდ არაფერი არ ქონდა შესათავაზებლად. გადაშალეთ ნებისმიერი წიგნი იარაღის წარმოების ისტორიის შესახებ და არსად არ ნახავთ რუსეთის ხსენებას. ყოველი რევოლუციური აღმოჩენა/გამოგონება ეკუთვნის ევროპას ან ამერიკას (რა თქმა უნდა დენთის გარდა, რომელიც ჩინელებმა მოიგონეს. ამაალებელი, უკვამლო დენთი, უნიტარული ვაზნა, პირველი ავტომატური იარაღი, პირველი ტყვიამფრქვევი, პირველი ხრახნიანი ლულა, ეს ყველაფერი მოგონილია რუსეთის საზღვრებს გარეთ. მიზეზი პონერული გამოგონებების არ არსებობისა რუსეთში უკავსირდება გარემოს არ არსებობას, რომელიც მისცემდა საშუალებას ხალხს თავისუფლად ეშრომა ციხეში მოხვედრის რისკის გარეშე. რუსეთი არასდროს არ იყო თავისუფალი ქვეყანა. შესაბამისას რეჟიმები ყოველთვის ცდილობდნენ მოსახლეობის მაქსიმალურ კონტროლს და არ აძლევდნენ მას ისეთ უფლებებს რა უფლებებითაც სარგებლობდნენ დასავლეთის ქვეყნებში. იარაღის წარმოება ყოვლთვის იყო სახელმწიფო კონტროლის ქვეშ რაც ავტომატურად ნიშნავს რომ სისტემა იყო სავსე ბიუროკრატიული ბარიერებით და კორუფციით.

პირველი რუსული საარტილერიო სისტემა რომელიც სავაზნის მხრიდან იტენებოდა იყო გერმანული კრუპის 1867 წლის 8-დუიმიანი ზარბაზანი. 

ყველა იარაღის მოყვარულისთვის კარგად ცნობილია რუსეთში იარაღის წარმოების ორი ცენტრის, ტულას და იჟევსკის შესახებ. 1632 წელს ჰოლანდიელებმა დაარსეს ტულის მახლობლად რკინის საამქროები და დაიწყეს ბირთვების და ზარბაზნების წარმოება. მათ ჩამოიყვანეს სპეციალისტები უცხოეთიდან და რუსეთის იმ დროინდელ მეფესთან მიხაილ ფიოდოროვიჩთან დადებული შეთანხმების თანახმად ასევე ასწავლიდნენ რუსებს იარაღის წარმოებას. 1712 წელს ტულაში პეტრე პირველი ბრძანებით შეიქმნა მსხვილი იარაღის საწარმო. საინტერესო ციტატას მივაგენი ერთ-ერთ წყაროში, რომელიც იუწყება, რომ 1760 წელს „შეიარაღების კანცელარიამ“ სთხოვა განეხილა უცხოელ სპეციალისტებთან ხელშეკრულებების განახლების მიზანშეწონილობა და მიიღო უარი წარმოების ხელმძღვანელებისგან ვინაიდან ადგილობრივი სპეციალისტები უპრობლემოდ ამზადებნენ ალსებს როგორც ეტალონური მოდელის მიხედვით ასევე ნახაზებით. ანუ „კოპირების“ ოსტატობას რუსები როგორც იქნა დაეუფლნენ 130 წლის შემდეგ.

 საარტილერიო ამფეთქებლები, რომლის წყალობითაც ხდებოდა ჭურვის აფეთქების დროს გახანგრძლივება გაჩნდა ევროპაში მე-16 საუკუნის ბოლოსკენ და პირველად გამოყენებულ იქნა ნიდერლანდების დამოუკიდებლობის ომში. შემდგომ გაჩნდა ამფეთქებლები რომლებიც რეაგირებდნენ ჭურვის მოხვედრაზე მიწაში (კონტაქტური ამფეთქებლები). ისტორიას არ ახსოვს არც ერთი რუსული ამფეთქებლის კონსტრუქცია. ჭურვები კონტაქტური ამფეთქებლით გაჩნდა რუსეთში დიდი დაგვიანებით 1863 წელს როდესაც რუსებმა მიიღეს შეიარაღებაში “პრუსიული ტიპის” ამფეთქებელი. 

იჟევსკში იარაღის წარმოების დაარსება 1807 წლიდან დაიწყო. თავდაპირველად ტულამ უარი თქვა დაახლოებით 300 სპეციალისტის იჟევსკში გადაყვანაზე და რადგან მთელ რუსეთში არ მოიძებნა საკმარისი სპეციალისტი დახმარება კვლავ დასავლეთიდან მოვიდა ამჯერად გერმანიიდან. უნდა აღინიშნოს რომ რუსეთი მაქსიმუმს ცდილობდა სპეციალისტების მოსაწვევად. უქმნიდა მათ კარგ საცხოვრებელ პირობებს, სთავაზობდა დიდი ხელფასს, პენსიას, საჯარო სამსახურში კარიერის გაგრძელებას, მათ რუსეთში მყოფი შვილები თავისუფლდებოდნენ ჯარში სამსახურისგან, უფასოდ გადაეცემოდათ ბინები ან სამშენებლო მასალები სახლების აშენებისთვის. რუსეთის მხარე ასევე უზრუნველყოფდა მათ ჩამოყვანასაც იჟევსკში. გინდ დაიჯერედ გინდ არა უცხოელი სპეციალისტები შრომობდნენ იჯევსკში მე-20 საუკუნის 50-ან წლებამდე, მანამ სანამ წარმოების დაარსებიდან 150 წლის შემდეგ იჟევსკში როგორც იქნა ამუშავდნენ პროფესიული სასწავლებლები და დაიწყეს სპეციალისტების გამოშვება. ძალიან კარგად იჟევსკის ისტორია აღწერილი აქვს ისტორიკოსს სერგეი სელივანსკის, რომელიც დეტალებში აღწერს უცხოელების მოღვაწეობას  იჟევსკის ქარხნებში და მათ როლს იარაღის წარმოებაში.

მოდი განვავრცობ ჩემ მოსაზრებას და ვიტყვი, რომ ყველაფერი რამაც გადამწყვეტი როლი ითამაშა ცეცხლსასროლი იარაღის განვითარებაში პირველად მოგონილ იქნა ევროპაში, შემდგომ უკვე ამერიკაში. ქვეყნებში სადაც ნოყიერი ნიადაგი იყო სხვადასხვა კონსტრუქტორებისთვის და სადაც ბევრი შეძლებული მეწარმე მზად იყო ჩაედო ფული პერსპექტიულ იდეებში, სადაც არ იყო საჭირო მეფეების ადა იმპერატორების ბრძანება და უფლების მინიჭება რომ ადამაინს რამე გაეკეთებინა. მარცვლეული დენთი, ფიტილის ამაალებლები, მექანიკური საკეტები, კაჟიანი საკეტები, ზარბაზნების ჩამოსხმის ტექნოლოგიები, უნიტარული ვაზნები, უკვამლო დენთი,  იქმნებოდა, იხვეწებოდა დასავლეთში და უკვე შემდგომ დიდი დაგვიანებით ხვდებოდა რუსეთში. რუსული წყაროები გაკვრით აღნიშნავენ უცხოელების გავლენას საკუთარი იარაღის მრეწველობაზე მაგრამ თავს არიდებენ ფაქტის აღიარებას რომ რუსეთი იარაღის  წარმოებაში ყოველთვის ჩამორჩებოდა დასავლეთის ქვეყნებს.  ყველა შეიარაღების სისტემა, რომელიც მიღებული ყოფილა შეიარაღებაში რუსეთში და ასევე იწარმოებოდა რუსულ/საბჭოთა იარაღის ქარხნებში არასდროს არ მოიცავდა რუსულ პიონერულ გამოგონებას. იდეა, კონსტრუქცია, გამოყენებული ტექნოლოგია წარმოადგენდა დასავლეთში აპრობირებული მიდგომების გამეორებას. გასული საუკუნის 20-ან 30-ად წლებამდე იარაღის უცხოური სისტემები წარმოადგენდნენ საყრდენს რუსული არმიის. ჩამორჩენილობის კიდევ ერთი შედეგი ის არის, რომ ხშირად შეიარაღებაში მიღებული სისტემა მნიშვნელოვნად ჩამორჩებოდა საბრძოლო თვისებებით სხვა მოწინავე ქვეყნების შეიარარებაში მყოფ სისტემებს (მაგალითად ნაგანის რევოლვერი). როგორც აღვნიშნე ასეთი ჩამორჩენის კომპენსირებას რუსეთი ტრადიციულად ავსებდა ცოცხალი ძალით. ასე მაგალითად ოსმანების მიერ დაკავებული პლევნას აღებისას ერთ მოკლულ ოსმანზე მოდიოდა 4 მოკლული რუსი ჯარისკაცი მიუხედავად იმისა რომ ოსმანელების გარნიზონი 40 000 ჯარისკაცისგან შედგებოდა ხოლო რუსულ-რუმინული ჯარი 150 000 ჯარისკაცს ითვლიდა. ასეთი დანაკარგების მიზეზი იყო ის, რომ ოსმანელები  შეიარაღებულები იყვნენ თანამედროვე ვინჩესტერის შაშხანებით, ხოლო რუსები ბერდანის კონსტრუქციის ცალმუხტიანი შაშხანებით (ბერდანი ამ იარაღის კონსტრუქტორი იყო ამერიკელი). ოქტმომბრის რევოლუციამდე დეფიციტის შევსება სხვადასხვა სისტემის იარაღების ყიდვით ხდებოდა თან ყიდულობდნენ რუსები ყველაფერს. ასე აღმოჩნდა რუსეთში მადსენის, კოლტის, მაქსიმის, გოჩკისის, ვინჩესტერის სისტემის იარაღები. ცხადია ასეთი მრავალფეროვანი არსენალი საბრძოლო დმგომარეობაში შენარჩუნება რუსეთს დიდი ფული უჯდებოდა.იმის გამო რომ რუსეთი ყოველთვის განიცდიდა იარაღის დეფიციტს და აგვიანებდა თანამედროვე იარაღის შეიარაღებაში მიღებას, სისხლიან ომებში ამის კომპენსირება ხდებოდა ყველაზე იაფი მასალით რომელიც რუსეთში მოიპოვებოდა, ცოცხალი ძალით.

თვალსაჩინო ისტორია არის რევოლვერების ბედი რუსეთში. 1848 წელს რუსეთში მიიღეს შეიარაღებაში ლულიდან დასატენი ცალმუხტიანი პისტოლეტების რამდენიმე მოდელი აშკარად მოძველებული კონსტრუქციის.  როდესაც რუსეთში გაიაზრეს რომ ჯარს პრაქტიკულად არ ქონდა პისტოლეტები გადაწყდა დასავლეთიდან ყველაზე პერსპექტიული მოდელების შეძენა და მათგან მისაღები მოდელის არჩევა. ზუსტად ამ დროს დაიწყეს ტულაში კოლტის რევოლვერების კოპირება. ცნობილი ისტორიული ფაქტია, რომ რუსებმა მოპარეს კოლტს მისი ქმნილება.

უკვე 1842 წელს რუსი ოფიცრების ჯგუფი ჩავიდა ამერიკაში და გაეცნო კოლტის რევოლვერების კონსტრუქციას მაგრამ 10 წლის შემდეგ ყირიმის ომში რუსული არმია ისევ იყო  შეიარაღებული ამ მოძველებული ტიპის იარაღით.

ამ ისტორიულ ფაქტთან დაკავშირებით რუსული წყაროები იუწყებიან, რომ რუსი “ოსტატები” არ აკოპირებდნენ ბრმად  ამერიკულ რევოლვერებს, არამედ აუმჯობესებდნენ მათ. რეალურად ერთადერთი “გაუმჯობესება” რომელიც მათ განახორციელეს კოლტის რევოლვვერში იყო ხრახნების გადატანა მარცხენა მხრიდან რევოლვერის მარჯვენა მხარეს. შესრულების დონე ვარირებდა მაღალიდან ძალიან დაბალ დონემდე. სერიული წარმოება რევოლვერების არ არსებობდა და შეირაღებაში ეს რევოლვერი მიუხედავად მისი მაღალი შეფასებისა არ მოხვდა. ნახსენებია, რომ რევოლვერებს ოფიცრები ყიდულობდნენ საკუთარი სახსრებით და რევოლვერები მცირე რაოდენობით ასევე გადაეცა ცალკეულ სამართალდამცავ  სამსახურებს და რამდენიმე სამხედრო ნაწილს. რეალურად რუსეთმა პირველად მიიღო შეიარაღებაში თანამედროვე რევოლვერი დიდი დაგვიანებით 1871 წელს და ეს იყო ისევ ამერიკიდან ნაყიდი სმიტ&ვესონის რევოლვერები. რუსების მხრიდან კონტრაქტის დარღევას, რევოლვერების თვითნებურ კოპირებას  და უარის თქმას კონტრაქტით გათვალისწინებულ გადახდაზე კინაღამ მოყვა სმიტ&ვესონის კომპანიის გაკოტრება. როგორც ცნობილია სმიტ&ვესონები და ასევე მცირე რაოდენობით რუსეთში არსებული გალანის და ლეფოშეს სისტემების რევოლვერები ჩაანაცვლა ბელგიურმა ნაგანმა 1895 წელს, რომელიც იყო ბოლო რევოლვერი რუსეთის შეიარაღებაში. შეიარაღებაში მიღებიდან ხანმოკლე პერიოდში “ნაგანი” გახდა მორალურად მოძველებული, მაგრამ რუსეთში ის მსახურობდა 50-ან წლებამდე ხოლო ვაზნები მისთვის იწარმოებოდა 1985 წლამდე რაც ადასტურებს რომ რევოლვეირს ექსპლუატაცია გრძელდებოდა გარკვეულ უწყებებში 90-ან წლებამდე, მათ შორის გასამხედროებული დაცვის ნაწილებში.  იარაღები დოოლურათი, რომლებიც იყენებდნენ მხოლოდ ერთ ლულას ცნობილი იყო ევროპაში მე-16 საუკუნიდან. რევოლვერების კონსტრუქცია მუდდმივად იხვეწებოდა, კონსტრუქციები დაპატენტდა ამერიკაში, ინგლისში, საფრანგეთში და ა.შ. მე-19 საუკუნის დასაწყისში რევოლვერებმა პრაქტიკულად მიიღეს საბოლოო სახე თუმცა მანამდე ბევრი ორიგინალური, უჩვეულო და ეკზოტიკური კონსტრუქციის რევოლვერი შეიქმნა. რუსეთი ამ  მნიშვნელოვანი “სექტორული” რევოლუციის მიღმა დარჩა და ამ ქვეყნის როლი რევოლვერების განვითარების ისტორიაში არის ნულის ტოლი.  ჩამორჩენილი წარმოების, ბიუროკრატიის და კორუფციის გამო, ეს ქვეყანა ვერ ახერხებდა თანამედროვე სისტემის რევოლვერების დროულად და საკმარისი რაოდენობით წარმოებას, შესყიდვას და შეიარაღებაში მიღებას.

dog1

სურათზეა რევოლვერი “Дог-1″ შექმნილია 1993-1996 წლებში იჟევსკის მექანიკური ინსტიტუტის  ამჟამად  კალაშნიკოვის სახელობის იჟევსკის სახელმწიფო ტექნიკური უნივერსიტეტის მიერ, სადაც შრომობს 500 (!!!) ადამიანი. უშვებდა ამ რევოლვერს ვიატსკიე-პოლიანიში განლაგებული ქარხანა “მოლოტი”, რომელიც უშვებს საკმაოდ ხარისხიან სამოქალაქო კარაბინებს “ვეპრის” სავაჭრო ნიშნის ქვეშ. თუ კალაშნიკოვის კონვერსიული ვერსიების წარმოება მოლოტზე კარგად გამოსდით (ისწავლეს 50 წელიწადში) მარტივი კონსტრუქციის რევოლვერის შექმმნა და წარმოება მისაღები ხარისხის დაცვით რუსებს ისევ ვერ გამოუვიდათ. იმისთვის რომ  გადატენოთ იარაღი რევოლვერს უნდა მოხსნათ დოლურა (!!!) და მოსახსნელი დოლურას ღერძით უნდა ამოყაროთ გასროლილი ვაზნები (!!!). 

კიდევ ერთი საინტერესო ისტორია ადასტურებს რუსი ჩინოვნიკების და გენეერალიტეტის ახლომხედველობას.  აქამდე ითვლებოდა რომ მსოფლიოში ყველაზე ცნობილი და პროდუქტიული კონსტრუქტორი ჯონ ბრაუნინგი არასდროს არ იმყოფებოდა რუსეთში. მაგრამ, როგორც ჩანს ეს ასე არ ყოფილა. ვილნიუსის არქივებში აღმოჩენილი დოკუმენტების თანახმად 1897 წელს ბრაუნინგი ეწვია რუსეთს თავისი იარაღის ნიმუშებით მაგრამ იგი საზღვრის გადაკვეთისას დააკავეს ჟანდარმებმა, რომლებაც აცნობეს „ცენტრს“ რომ მათ ხელში ჩაიგდეს საეჭვო პიროვნება უნებართვოდ შემოტანილი იარაღებით და ვაზნებით. მათი აზრით აღნიშნულ პიროვნებას განზრახული ქონდა  საყვარელი მბრძანებლის მკვლელობა და ამბოხის მოწყობა. წერილი ბევრად უფრო ვრცელია და დაწვრილებით აღწერს რა საშინელებების ჩადენა სურდა ბრაუნინგს რუსეთში. კონსტრუქტორი 2 დღე იჯდა რუსეთის ციხეში და შემდგომ დაბრუნდა ევროპაში. დოკუმენტებიდან ირკვევა რომ ბრაუნინგი დაპატიჟა რუსეთში თავად იმპერატორმა ნიკოლაი მეორემ. მე ღრმად ვარ დარწმუნებული, რომ ბრაუნინგს მოუწყვეს პროვოკაცია რომ მას არ მიეღწია იმპერატორამდე და შესაბამისად არ მოეპოვებინა უპირატესი პოზიციები ადგილობრივ და მოშინაურებულ უცხოურ მწარმოებლებთან მიმართებაში. გამომდინარე იქიდან თუ რა თანხებს ხარჯავდა რუსეთი უცხოელების შენახვაზე, რომლებიც ზრუნავდნენ რუსეთის ჯარის შეიარაღებაზე უნდა ვივარაუდოთ რომ ამ თანხის სოლიდური ნაწილი რჩებოდა კორუმპირებული ჩინოვნიკების და შუამავლების ჯიბეში და ასეთი არაკეთილსინდისიერი თამაშები არ იყო რაღაც უჩვეულო არ მაშინ და არც ეხლა.  ზუსტად რა მოხდა ალბათ არასდროს არ გაირკვევა მაგრამ  ასე დარჩა რუსეთი ბრაუნინგის იდეების გარეშე. რა მოხდებოდა რომ ბრაუნინგი  ჩარჩენილიყო რუსეთში კაცმა არ იცის.  ფორმალურად შეიძლება ბრაუნინგმა დაარღვია რაღაც სულელური ამკრძალავაი კანონები, მაგრამ კანონები, ბიუროკრატია, კორუფცია, ნეპოტიზმი არის ის რაც ახრჩობს ეკონომიკას და მათ შორის ახრჩობს მრეწველობის და მეცნიერებების განვითარებას. ახრჩობდა რუსეთში, ახრჩობს საქართველოშიც.

ისტორიული ფაქტია, რომ რუსული გენერალიტეტი არ უჭერდა მხარს თანამედროვე სწრაფმსროლელი იარაღის მიღებას შეირაღებაში. მათ შორის მოსინ-ნაგანის შაშხანის და ნაგანის რევოლვერის. წარმოუდგენელია, მაგრამ მათ სურდათ ცალმუხტიანი შაშხანის მიღება, რომ “გამოერიცხათ ვაზნების ზედმეტი ხარჯი” ხოლო ნაგანის ისედაც მწირი საბრძოლო თვისებები კიდე უფრო შემცირებული იყო ე.წ. ჯარისკაცის მოდელის მიღებით, რომელსაც არ ქონდა ორმაგი რეჟიმში სროლის საშუალება და ყოველი გასროლის წინ მსროლელს ხელით უნდა შეეყენებინა ჩახმახი. 

კორუფციის და არაკომპეტენტურობის მაგალითი არის 1885 წელს რუსეთში ჩატარებული ტყვიამფრქვევების შედარება-კონკურსი. სამთავრობო კომისიამ დაასკვნა რომ ნორდენფელტის „კარტეჩნიცა“ მისაღები იყო შეიარაღებაში მისაღებად, მაშინ როდესაც ორი წლით ადრე ჰაირემ მაქსიმმა შექმნა თავისი რევოლუციური კონსტრუქციის ტყვიამფრქვევი. კონკურსზე არ იყო წარდგენილი არც ერთი რუსული იარაღი. ნორდენფელტი-ს იარაღს რუსები დიდი ენთუზიაზმით ცდიდნენ 1897 წლამდე მაშინ როდესაც მაქსიმი ტყვიამფრქვევის პროტოტიპი ინათლებოდა აფრიკაში ემინ პაშას გადასარჩენად ევროპელების მოწყობილ ექსპედიციაში.  ყველაზე საოცარი ის არის, რომ სამთავრობო კომისია ინფორმირებული იყო მაქსიმის იარაღის შესახებ მაგრამ იგნორირება გაუკეთა მას. მაქსიმის სისტემის ტყვიამფრქვევს რუსეთი შეიარაღებაზე შეზღუდულად მიიღებს მხოლოდ 1901 წელს.

nord maxim

მაქსიმის  და  ნორდენფელტის  იარაღები.

ხვისი მიღწევების მითვისების ტრადიცია რუსეთში არსებობს საუკუნეებია. ასე მაგალითად რუსები თვლიან რომ რადიო მოიგონა პოპოვმა, არც ისე დიდიხნის წინ რუსები თვლიდნენ რომ პირველი თვითმფრინავი შექმნეს არ ძმებმა რაიტებმა არამედ ვინმე მოჟაისკიმ. ასეთი მითების და ლეგენდების ავტორები იღებდნენ სახელმწიფო პრემიებს დიდი ხლფასებს და ითვლებოდნენ დამსახურებულ მეცნიერ-მუშაკებად. 

ვინ არ იცნობს მოსინის შაშხანას? რუსეთში ამ იარაღის სადიდებლად მთელი პოემები იწერებოდა არა და მოსინის შაშხანა შეიარაღებაში მიღებიდან პირველი დღიდან ჩამორჩებოიდა თავისი საბრძოლო თვისებებით სხვა პოპულარულ სისტემებს. ეს არ არის მოსინის ბრალი, თუმცა მანამდე ის ექსპერიმენტირებდა კონდახში განლაგებული მჭიდების კონსტრუქციებით, რომლებიც უკვე 30 წელი არსებობდნენ და მაგ პერიოდისთვის მოძველებულ გადაწყვეტილებად ითვლებოდნენ. იგი უბრალოდ მოქმედებდა რუსეთის გენერალიტეტის მითითებების მიხედვით, რომლებმაც ჯერ დაუკვეთეს მას ცალ-მუხტიანი შაშხანა (!!!), შემდეგ კი უბრძანეს მას მისი კონკურენტის ბელგიური ნაგანის შაშხანის დახურული მჭიდის კოსნტრუქციის გამოყენება. კონსტრუქციულად მოსინის შაშხანა უფრო მარტივი იყო ვიდრე ნაგანის, თუნდაც იმის წყალობით რომ შაშხანას არ ქონდა მექანიკური მცველი, რომელიც შეიცვალა კურიოზული გადაწყვეტილებით, როდესაც მსროლელი ქაჩავდა უკვე შეყენებულ (!!!) საკეტს უკან და აბრუნებდა მას რომ წამოედო ის სალულე კოლოფს. მიუხედავად იმისა რომ  ორივე სისტემის იარაღის პირველი საცდელ პარტიების ექპლუატაციამ რუსეთის ჯარში გამოავლინა გამარჯევბულად ნაგანი, გადაწყვეტილება მაინც მიიღეს მოსინის იარაღის სასარგებლოდ, იმტიომ რომ ის უბრალოდ უფრო იაფი ჯდებოდა. მოსინის შაშხანის გაუმჯობესება არასდროს არ მომხდარა ვინაიდან ითვლებოდა რომ ეს იარაღი მალე შეიცვლებოდ სხვა ავტომატური შაშხანით. შედეგად 40 წლის შემდეგ საბჭოთა კავშირმა დაასრულა მეორე მსოფლიო ომი მორალურად მოძველებული მოსინით.  ასეთივე შეცდომა იყო კაპიტან როგორვცევის შექმნილი ვაზნა – 7.62X54R, რომელიც მოსინ-ნაგანის შაშხანაში გამოიყენებოდა. პროტოტიპად მან გამოიყენა ფრანგული 8mm-ნი ლებელის ვაზნა და ისევე როგორც ლებელის ვაზნის შემთხვევაში “ახალი” რუსული ვაზნა იყენებდა მასრას  განიერი “ფლანეცით”. აღნიშნული გადაწყვეტილება განპირობებული იყო იმით რომ ასეთი ტიპის ვაზნის გამოყენებისთვის იარაღის და ასევე ვაზნების დამზადება შესაძლებელი იყო დიდი დაშვებებით, ანუ განუვითარებელი წარმოების პირობებში. აღნიშნული ვაზნა დღემდე არის რუსული ჯარის შეიარაღებაში რაც უბრალოდ სასაცილოა.

ოქტომბრის რევოლუციამდე უცხოელების გავლენა და უცხოური იარაღის სისტემების  როლი  რუსული ჯარში იყო ძალიან მნიშვნელოვანი. ძირითადი შეიარაღების მასას წარმოადგენდა უცხოური სისტემები მათ შორის ადგილობრივად წარმოებული. მაგალითად ამერიკელი ბერდანის კონსტრუქციის შაშხანა 25 წელი იყო რუსი ფეხოსნის ძირითადი შეიარაღება. ჟანდარმერია იყენებდა  სმიტ&ვესონის რევოლვერებს, რომელსაც ჩაენაცვლა ბელგიელი ძმები ნაგანების რევოლვერი, ყველა ტყვიამფრქვევი იყო უცხოური მოდელი. მოსინ-ნაგანის შაშხანის წარმოება ძალიან ნელი ტემპებით მიმდინარეობდა. დეფიციტი შეიარაღებაში და ტყვიაწამალში იყო მუდმივი. სხვადასხვა წყაროებზე დაყრდნობით რუსეთის იარაღის და ტყვიაწალის მრეწველობას შეეძლო დაეკმაყოფილებინა არმიის მოთხოვნების ერთიმესამედი. ამის გამო რუსეთი მნიშვნელოვნად იყო დამოკიდებული უცხოურ მომწოდებლებზე. მაგალითად პირველი მსოფლიო ომის დროს რუსეთი უკვეთავდა იარაღს და ტყვიაწამალს საზღვარგარეთ ან ყიდულობდა მოძველებულ სისტემებს (რომლებზეც სხვებმა უარი თქვეს) რომ რამენაირად დაეკმაყოფილებინა ჯარის მოთხოვნა იარაღზე. შედარებით მარტივი კონსტრუქციის მოსინ-ნაგანის შაშხანების წარმოების ათვისებაც შეფერხებით მიმდინარეობდა და რუსეთს მოუწია აღნიშნული კონსტრუქციის შაშხანის წარმობაზე შეკვეთის მიცემა ამერიკულ “რემინგტონს” და “ვესტინგხაუზს” 3 200 000 შაშხანაზე. იმისთვის რომ მიხვდეთ რამდნად კატასტროფული იყო რუსეთის მდგომარეობა გეტყვით, რომ პირველი მსოფლიო ომის დროს რუსეთი იძულებული იყო შეეძინა 2 461 000 უცხოური მოდელის შაშხანა.  მანამდეც და მრავალი წელის მას მერეც შეიარაღების და ტყვიაწამლის მწვავე დეფიციტი იყო დამახასიათებელი რუსეთის ყველა ომისთვის. რუსეთ-იაპონიის ომის დროს ტყვიამფრქვევების დეფიციტი ივსებოდა იმპროვიზირებული მიტრალიეზების გამოყენებით. კაპიტან იგნატი შმეტილოს „კონსტრუქციის“ „კვაზი-ტყვიამფრქვევი“, რომელიც წარმოადგენს ერთმანეთზე გადაბმულ 5 შაშხანას, არის ალბათ მსოფლიოში უკანასკნელი მაგალითი მიტრალიეზის ბრძოლაში გამოყენების. ტყვიამფრქვევბის ბედი რუსეთში და საბჭოთა კავშირში ისეთივე საცოდავი იყო, როგორც ბევრი სხვა თანამედროვე სისტემის. 40 წელზე მეტი რუსეთის ჯარის ძირითადი ტყვიამფრქვევი იყო ამერიკელი მაქსიმის კონსტრუქციის იარაღი, მანამ სანამ 1943 წელს მისი ჩანაცვლება შეზღუდუდლად არ დაიწყო გორიუნოვის ტყვიამფრქვევმა.  პირველი რუსული მსუბუქი ტყვიამფრქვევი გაჩნდა 1927 წელს (ანუ დასავლეთის ქვეყნებისგან 30 წლის დაგვიანებით)  და ეს იყო დიოგტიარევის კონსტრუქციის იარაღი, რომელსაც სამწუხაროდ  აკლდა მაშინდელი ტყვიამფრქვევების ძირითადი თვისება ხანგრძლივი უწყვეტი ცეცხლის წარმოების საშუალება. საბრძოლო სწრაფსროლა ამ იარაღის არ აღემატებოდა 80 გასროლას წუთში.

0_48ef1_419ef9e_orig1

1941 წელი. საბჭოთა ნაწილები მიდიან ფრონტზე ხოლო მხრებზე მათ აქვთ 1913 წლის ამერიკელი ლიუისის სისტემის მსუბუქი ტყვიამფრქვევები. მაქსიმის ტყვიამფრქვევებიც დიდი ხანი დარჩნენ შეიარაღებაში, მათი გამოყენება დაფიქსირდა 1969 წელს (!!!) დამანსკის ნახევრაკუნძულზე სასაზღვრო კონფლიქტში ჩინეთთან (!!!).

თვალსაჩინო მაგალითი რუსეთის ჩამორჩენის არის პისტოლეტ თყვიამფრქვევბის ბედი საბჭოთა არმიაში. ზამთრის ომში ფინელების წინააღმდეგ რუსეთი ჩაება პრაქტიკულად ავტომატური იარაღის გარეშე.  1939 წლამდე საბჭოთა კავშირში გამოშვებული იყო სულ 5000-მდე დიოგტიარევის კონსტრუქციის პისტოლეტ-ტყვიამფრქვევი მაშინ როდესაც ფინელები მასიურად იყვენ შეიარაღებული ლახტის კონსტრუქციის პისტოლეტ-ტყვიამფრქვევებით. შედეგად ფინელებმა დაკარგეს 25 000 ჯარისკაცი რუსებმა კი 126 000. პისტოლეტ-ტყვიამფრქვევი გაჩნდა გაცილებით ადრე იტალიაში, 1915 წელს. 1917 წელს ამ ტიპის იარაღის წარმოება დაიწყო გერმანიაში. რუსეთში ეს პროცესი დაიწყო 30 წლიანი დაგვიანებით. 

მეორე მსოფლიო ომის დასრულებისთანავე დასავლეთისთვის ცხადი გახდა, რომ საბჭოთა კავშირი და კომუნიზმი არანაკლებ საფრთხეს წარმოადგენდა დასავლეთისთვის ვიდრე მანამდე ნაცისტური გერმანია. ჩერჩილის გამოსვლამ ფულტონში გამოაცხადა საბჭოთა კავშირის დასავლეთის ძირითად მტრად და პრაქტიკულად გამოუცხადა მას ცივი ომი. ასეთ პირობებში ვერანაირ დახმარებაზე დასავლეთიდან საუბარი ვერ იქნებოდა. რუსეთს ან უნდა გაეგრძელებინა მუშაობა ახალ შეიარაღების სისტემებზე ან საკუთარი ძალებით ან ელემენტარულად მოეპარა დასავლური ტექნოლოგიები. ჩემი აზრით რაღაც მომენტი საბჭოთა კავშირში გაიაზრეს, რომ საკუთარი სამეცნიერო-ტექნიკური ბაზის განვითარება და ორიგინალური გადაწყვეტილებების ძიება იქნებოდა დაკავშირებული დიდ ხარჯებთან და რისკებთან ამიტომაც მათ აქცენტი გააკეთეს ქურდობაზე და შპიონაჟზე. ბირთვული იარაღის და რაკეტების ეპოქაში საბჭოთა კავშირს არ ქონდა ფუფუნება ეზრუნა ჯარისკაცის ინდივიდუალურ შეიარაღებაზე. სხვათაშორის ბირთვული იარაღის შექმნის ტექნოლოგიაც რუსეთის დაზვერვამ მოიპარა აშშ-დან. მოპარულ დოკუმენტებზე წვდომა ქონდა მხოლოდ იგორ კურჩატოვს, რომელიც ამის წყალობით გახდა რუსების ვერსიით “ატომური ბომბის მამა”. რაიმე სხვა კურჩატოვის აღმოჩენებებზე მე ინფორმაცია ვერ ვიპოვე. კლასიკური მაგალითი იმ ბედისა, რომელსაც იზიარებდნენ “გამომგონებლები”  საბჭოთა კავშირში არის არის გერმან კორობოვის ბედი, უდაოდ ნიჭიერი და საინტერესო კონსტრუქტორის, რომელიც ვერ გაცდა საცდელ მოდელებს. სახელმწიფოსგან ფულის მიღება არარეალური იყო, ფული ცოტა იყო (დრო კიდევ უფრო ცოტა) და იხარჯებოდა არაეფექტურად, ხოლო კერძო ინევსტიციის საშუალება საბჭოთა კავშირში არ იყო. კორობოვის საცდელლი იარაღები მართლაც ორიგინალური საინტერესო იყო და მათში იკითხებოდა კონსტრუქტორის ორიგგინალური ხედვა. რომ გადახედოთ საბჭოთა კავშირის “დამსახურებული” “კონსტრუქტორების” ქმნილებებს, რომლებსაც ისინი თავისუფალ დროს ქმნიდნენ შეიძლება გული გაგისკდეთ და ადვილად მიხვდებით რომ ამ ხალხს არ ესმოდა იარაღი და პირდაპირ ვიტყვი უნიჭო კონსტრუქტორები იყვნენ.  ასეთ მიდგომას იარაღის წარმოებისადმი მოყვა ის რომ რუსეთში ვერ ჩამოყალიბდა და არასდროს არ არსებობდა პიონერი-კონსტრუქტორების სკოლა. არსებობდენ პარტიის ყურადღებით განებივრებული კორუმპირებული ფსევდო-კონსტრუქტორები, რომლებიც სხვისი ნაშრომების წყალობით იცავდნენ დისერტაციებს, იღებდნენ სამეცნიერო ხარისხებს, პრემიებს, ჯილდოებს მაგრამ არაფერს არ ქმნიდნენ. მათი თავგანწირული შრომის შედეგი იყო ტექნოლოგიურად არაფრით გამორჩეული დასავლეთიდან მოპარული ტექნოლოგიებით კომპილაციის წესით შექმნილი სისტემები, რომლებიც  უმეტეს შემთხვევაში წარმოადგენდნენ კარგ მუშა იარაღებს, უბრალოდ მათში არ იყო არაფერი რუსული, არაფერი რაც დაამტკიცებდა რუსული ტექნოლოგიურ/ინტელექტუალურ უპირატესობას. ძალიან პატარა ქვეყნებმა, როგორებიცაა ავსტრია, ჩეხეთი, შვედეთი უფრო დიდი როლი ითამაშეს იარაღის ევოლუციაში ვიდრე უშველებელმა რუსეთმა. ეს არის ისტორიული ფაქტი.

“TT” არის კოლტ-ბრაუნინგის ავტომატიკის სქემაზე დაფუძნებული პისტოლეტი რომელიც იმეორებს 1903 წლის ბრაუნინგის პისტოლეტის ფორმებს. სწორედ ამიტომ პისტოლეტი გამოვიდა კარგი (გარდა ამისა ის იყენებდა გერმანულ ვაზნას 7.63×25) თუმცა ტოკარევმა შეცდომა დაუშვა და განათავსა საბრძოლო ზამბარა ჩახმახის შიგნით და ასევე დამრტყმელ-სასხლეტი მქანიზმი უშვებდა გასროლას პისტოლეტის ჩახმახზე დავარდნის შემთხვევაში. ქვედა სურათზე “ТТ”-ს ზევიდან და ქვევიდან არის ტოკარევის კიდევ ორი ქმნილება რომელიც მან “შექმნა” “TT”-მდე და მის შემდეგ და ორივე პისტოლეტი წარმოადგენს მის ხედვას იმაზე თუ როგორი უნდა ყოფილიყო წითელი არმიის ოფიცრის იარაღი. რომ არა ბრაუნინგის იდეების კოპირება ტოკარევის ვერასდროს ვერ შექმნიდა კარგ პისტოლეტს. სულ ქვედა პისტოლეტი დათარიღებულია 1938 წლით, როდესაც უკვე არსებობდა კოლტის M1911A1, ვალტერის P38, ბრაუნინგის P-35, პოლონელების wz. 35 Vis. რა გენიალურობაზე და ნიჭზე შეიძლება აქ საუბარი?

genius Tokarev

30-ნი წლებიდან იჟევსკი უშედეგოდ ცდილობდა ორლულიანი სანადირო თოფების გამოშვებას მაგრამ ყველა თოფი გამოდიოდა არასაიმედო და დაბალ რესურსიანი. იჟევსკის ქარხნის პირველი ნამდვილად წარმატებული თოფი იყო იჟ-49, რომელიც გერმანული ზაუერის მე-8 მოდელის ასლი იყო.

დიდ საქმეს რომელსაც ერქვა დასავლური ტექნოლოგიბის ქურდობა, საბჭოთა კავშირში სათავეში ჩაუდგა გენერალური შტაბის დაზვევრვის მთავარი სამმართველო (ГРУ), რომელიც თავის აგენტებს უხდიდა ფულს ნებისმიერ ინფორმაციაში დასავლურ შეიარაღებაზე მათ შორის მაგალითად ევროპის სამხდრო პოლიგონიდან მოპარულ ჯართშიც კი. შპიონაჟით მოპოვებული ინფორმაცია შემდგომ გადაეცემოდა მრავალრიცხოვან სამეცნიერო-კვლევით ინსტიტუტებს და “კონსტრუქტორულ ბიუროებს”. მოპარული დასავლური ტექნოლოგიების ადაპტირებაში და შემდგომ წარმოებაში მოღვაწეობდნენ  პროფესორების, დოცენტების და აკდემიკოსების “არმია”, რომელიც კარგ ხელფასს იღებდა ამისთვის. ეს ქურდობა/ადაპტაცია ატარებდა მასობრივ ხასიათს და არ ეხებოდა მარტო სამხედრო ტექნოლოგიებს. ძრავების მშენებლობა მაგალითად მთლიანად იყო დაფუძნებული მოპარულ ტექნოლოგიებზე (ეს ეხება რაკეტების, თვითმფრინავების და ავტოტრანსპორტის ძრავებს). ბუნებრივია საბჭოთა კავვშირის გაკოტრების შემდეგ მთელი რუსეთის მრეწველობა ჩავარდა ღრმა კრიზისში, რომლიდანაც დღემდე ვერ გამოვიდა. ასე მაგალითად  მაღალტექნოლოგიური წარმოების წილი რუსეთის მთლიან შიდა პროდუქტში შეადგენს 0.6%-ს მაშინ ორდესაც განვითარებულ ქვეყნებში ეს მაჩვენებელი არის 6-12%. რუსეთის წილი მსოფლიო მაღალ-ტექნოლოგიური წარმოებაში არის სულ რაღაც 0.3%. ამ თემაზე საუბარი შორს წაგვიყვანს, უბრალოდ იმის თქმა მინდა რომ თუ ვინმეს გონია, რომ რუსეთი ოდესმე იყო წამყვანი სამრეწველო ქვეყანა ის ძალიან ცდება. რა თქმა უნდა რუსეთს/დაბჭოთა კავშირს ქონდე მიღწევები მაგრამ მათი მასშტაბი არ შეესაბამება რუსეთის ზომებს და მის ამბიციებს.

ინტელექტუალური ქურდობის თვალსაჩინო და კარგად ცნობილი მაგალითია პირვლი საბჭოთა ჰაერო-ჰაერი ტიპის ახლო მოქმედების მართვადი რაკეტის P-13-ის შექმნის ისტორია. ჩინელებმა გადასცეს რუსებს ამერიკული რაკეტა AIM-9 “Sidewinder”, რომელიც გარჭობილი იყო ჩინურ თვითმფრინავში კორეულ გამანადგურებელთან საჰაერო ბრძოლის დროს. რუსებმა დაშალეს რაკეტა და ვინაიდან ელექტრონული სქემები რეზინით იყო დაფარული ამისთვის გამოიყენეს იაკუტები, რომლებიც ცნობილები იყვნენ ხეზე მუშაობის ხელობით და მათ ამოჭრეს სქემები და ბლოკები მათი შემდგომი შესწავლისთვის. დამატებითი ინფორმაცია ამ რაკეტაზე რუსებმა მიიღეს ГРУ-ს მიერ გადმობირებული ამერიკელი ოფიცრისგან სტიგ ვენერსტრიომისგან. შეთანხმების თანახმად P-13-ის გამოსაშვებად საჭირო დოკუმენტაცია საბჭოთა კავშირმა გადასცა ჩინეთს. P-13 რა თქმა უნდა იყო ამერიკული რაკეტის ზუსტი ასლი. გამომდინარე ჩამორცენილი წარმოებიდან რუსებმა თავის რაკეტაში გამოიყენეს უფრო მოძველებული ტიპის ძრავი  ნიტროგლიცერინული საწვავით ნაცვლად უფრო სრულყოფიული ამერიკული ძრავისა, რომელიც იყენებდა შერეული ტიპის საწვავს.  

მეორე მსოფლიო ომის შემდეგ რუსებმა დიდი საჩუქარი მიიღეს გერმანული ინტელექტუალური რესურსის სახით. ეს რესურსი იყო როგორც  გერმანელების ტექნიკური დოკუმენტაცია ასევე მთელი ქარხნები რომელიც რუსებმა გაზიდეს საბჭოთა კავშირში და ასევე ამასთან ერთად გერმანელი სპეციალისტები, რომლებსაც არ გაუმართლათ და საბჭოთა ოკუპაციის ზონაში მოხვდნენ. ამ ადამიანებს შორის ძალიან სახელგანთქმული გვარებიც მოხვდნენ, მაგალითად შმაისერი, გრუნერი, ხორნი, ბარნიცკე რომლებიც როგორც რამდენიმე საუკუნის წინ სხვა სპეციალისტები დასავლეთიდან გადაყვანილ იყვნენ იჟევსკში და იქ მუშაობდნენ ხანგრძლივი პერიოდის განმავლობაში. გერმანიიდან ქონების, ადამიანების და ინტელექტუალური საკუთრების ქურდობის საკითხებზე მუშაობდნენ მთელი კომისიები, რომლებიც ადგილზე წყვიტავდნენ რა და სად უნდა გაგზავნილიყო გერმანიიდან საბჭოთა კავშირში. ცხადია თუ ითველბოდა რომ რომელიმე გერმანელ სპეციალისტს შეეძლო სარგებლის მოტანა ის ასევე ნებაყოფლობით თუ დაძალებით მიყავდათ საბჭოთა კავშირში. საბოტაჟის გამორიცხვის მიზნით გერმანელები იღებდნენ საბჭოთაკავშირისგან სოლიდურ ხელფასს და სხვა შეღავათებს, ზუსტად ისე როგორც რამდენიმე საუკუნით ადრე. ეს მაროდიორობის ტრადიცია რუსეთში დღემდე შენარჩუნდა. ასე მაგალითად არც ისე დიდიხნის წინ რუსებმა გაზიდეს საწარმოო ხაზები აღმოსავლეთ უკრაინიდან მათ შორის ლუგანსკის ტყვიაწამლის მწარმოებელი ქარხანა და სხვა საწარმოების კუთვნილი ქონება. გერმანელების და გერმანიიდან გაზიდული ტექნიკური დოკუმენტაციის როლის შესწავლა ცდება ამ სტატიის ფორმატს, მაგრამ საბჭოთა კავშირმა კარგად იხეირა ამ პროცესიდან ისევე როგორც პრინციპში სხვა გამარჯვებულმა ქვეყნებმა.  საინტერესო ისტორიული ფაქტია, რომ შმაისერიც და მისი ქარხანაც სადაც ის მოღვაწეობდა მოხვდა ჯერ ამერიკელების ხელში, რომლებმაც არ მიიჩნიეს საინტერესოდ შმაისერის იდეები და როდესაც შეთანხმების თანახმად ზული (სადაც მდბარეობდა ბვრი იარაღის ქარხანა მათ შორის შმაისერის “ჰაენელი”)  მოექცა საბჭოთა დროებითი ოკუპაციის ზონაში იქ შევიდა საბჭოთა არმია და რუსებმა მთლიანად გაზიდეს დაზგა-დანადგარები, ინსტრუმენტები, ტექნიკური დოკუმენტაცია და შმაისერიც სხვა სპეციალისტებთან ერთად ზედ მიაყოლეს.

გერმანული წყაროების მიხედვით ფრონტზე ჭრილობის შემდეგ მიხაილ კალაშნიკოვი ხელმძღვანელობდა ტყვეების ბანაკის დაცვას. ბანაკის მკვიდრები იყვნენ იარაღის წარმოების სპეციალისტები ევროპიდან …..

ასევე მეორე მსოფლიო ომის დასრულების შემდეგ რეპარაციების სახით რუსეთი წლების განმავლობაში იღებდა მათ შორის გერმნაულ სანადირო თოფებს და შემდგომ წარმატებით აკოპირებდნენ მათ და არქმევდნენ რუსულ სახელებს. რუსეთში სამრეწველო ნადირობა და სანადირო ტურიზმი იყო ეკონომიკის მნიშვნელოვანი ნაწილი და შესაბამისად მონადირეებს და მეტყევეებს ჭირდებოდათ იაფი და საიმედო იარაღი. რევოლუციამდე ჭარბობდა უცხოური წარმოების თოფები, რომლებსაც პრაქტიკულად მთლიანად ქონდათ დაპყრობილი რუსული ბაზარი. რევოლუციის შემდეგ მოხდა ხალხის მასობრივი განიარაღება და მათ შორის კერძო  საკუთრებაში მყოფი სანადირო იარაღის ჩამორთმევა. სწორედ ამ მიზეზით დღეს იმ დროიდან შემორჩენილი თოფები მაღალი კლასისი მოდელებია იმიტომ, რომ მათი მაღალი ღირებულების გამო მფლობელი ცდილობდა მათ შენახვას/გადამალვას ხოლო მუშა და იაფი უცხოური თოფები ჩააბარეს სახელმწიფოს. არსებული ვაკუუმი შემდგომ ივსებოდა რუსული/საბჭოთა წარმოების სანადირო იარაღით, რომელიც ვერნაირად ვერ უძლებდა კონკურენციას უცხოურ იარაღთან. იარაღი გამოდიოდა კარგი თუ ის იყო ასლი უცხოური სისტემის, როგორიც მაგალითად არის იჟ-5, ამერიკული “ივერ ჯონსონის” ასლი რომელიც 1924-დან 1949 წლამდე გამოდიოდა. დეფიციტი ასევე ივსებოდა გადაკეთებული ძველი/ჩამოწერილი სამხედრო შაშხანების გადაკეთებით სანადირო თოფებად. საოცარია მაგრამ რუსეთი დღემდე უშვებს ადრინდელი “ფროლოვკეების” თანამედროვე ვარიანტებს. რეალურად პირველი საბჭოთა მუშა და გამძლე სანადირო თოფები გამოჩნდა მხოლოდ მას მერე რაც დამთავრდა მეორე მსოფლიო ომი და შესაძლებელი გახდა წარმოების სიმძლავრეების ნაწილის გადაყვანა სამოქალაქო იარაღის წარმოებაზე. აქ კიდე რუსებს გამოადგათ გერმანული თოფები რომლებიც რეპარაციის ან ნადავლის სახით მოხვდა საბჭოთა კავშირში. პრაქტიკულად ყველა რუსული თოფი დაფუძნებულია ან კონკრეტულ უცხოურ მოდელზე როგორც იჟ-54, მც-21 ან იყენებენ დასავლეთში მოგონილ სქემებს.  ავიღოთ მაგალითად იჟევსკის ორლულიანი თოფების ევოლუცია. პირველი ექსპლუატაციისთვის ვარგისი სანადირო თოფი გამოშვებული აღნიშნულ ქარხანაში იყო იჟ-49 გერმანული ზაუერის მე-8 მოდელის ასლი, რომელიც შემდგომ წლებს განმავლობაში მარტივდებოდა (ფუჭდებოდა) რომ გაადვილებულიყო მისი წარმოება დაბალკვალიფიციური ხელოსნების მიერ და შემცირებულიყო მისი წარმოების ფასი. ეს „ევოლუცია“ დასრულდა ჩიხით იჟ-43-ის სახით რომელსაც თვითონ რუსებიც არ განიხილავნე მისაღებ სანადირო იარაღად. პირველი თოფი ვერტიკალური ლულებით, რომელიც რუსებმა შეძლეს სერიულად ეწარმოებინათ იყო იჟ-59 რომელიც იყო ძალზედ არაპოპულარული საშინელი ბალისტიკის გამო. მის ბაზაზე შექმნილი ბევრად უკეთესი იჟ-12 მრავალი წელი იყო დეფიციტური პროდუქტი და ძნელად იშოვებოდა. რატომ? იმიტომ რომ ქარხნები ვერ უშვებდნენ სათანადო ხარისხის იარაღს საჭირო რაოდენობით. პრიორიტეტი იყო ჯარი და მთელი რესურსი მიდიოდა სწორედ ჯარის მომარაგებაზე. გარდა ამისა ორ ლულიანი თოფი ითხოვს ყოველთვის კვალიფიციური ოსტატის შრომას, იმისთვის რომ მოხდეს ლულების შედუღება და დამაკმაყოფილებელი ერთგვაროვანი სიზუსტის მიღება. ამის გამო დიდი პროცენტი რუსული ორლულიანი თოფების ამ მხრივ იყო არადამაკმაყოფილებელი და აქიდან წამოვიდა და გვერგო ჩვენ ეს ლტოლვა “შტუჩნი”, “სპცზაკაზი” და “საექსპორტო” რუსული თოფების მიმართ, რომლებიც ვითომ განსხვავდებოდნენ “შირპოტრებისგან” რომელიც შიდა ბაზარზე ხვდებოდა. რუსული ორ ლულიანი თოფების წარმოების მთელი ისტორია არის გაუთავებელი წვალება მასობრივ გამოშვებასა და ხარისხის მინიმალურად მისაღებ დონემდე შენარჩუნების.  1946 წელს რუსეთში შეიქმნა Центральное конструкторское исследовательское бюро спортивно-охотничьего оружия, რომლის მიზანი იყო საბჭოთა სპორტსმენების აღჭურვა თანამედროვე სპორტული იარაღით. ლეგენდის თანახმად ამ ორგანიზაციის შექმნას სათავეში ედგა ლავრენტი ბერია, რომლისთვისაც გახდა ცნობილი, რომ საბჭოთა სპორტსმენები შეჯიბრებებზე  წარმოადგენდნენ გამარჯვებული კომუნიზმის ქვეყანას ინგლისური თოფებით. ეს ორგანიზაცია ნამდვილად გახდა ცნობილი მაღალი კლასის სპორტული იარაღის მწარმოებელი, რომელიც გამოდიოდა ძალიან მცირე რაოდენობით, ღირდა ძალიან ძვირი. პირველი თოფი რომელიც ამ ორგანიზაციამ გამოუშვა იყო მერკელის თოფზე დაფუძნებული Mц-8. მიუხედავად ამისა საბჭოთა და რუსი სპორტსმენების მოთხოვნები ბოლომდე არასდროს არ დაკმაყოფილებულია და ტრადიციული დეფიციტი იარაღში კვლავ ივსებოდა უცხოური მოდელებით. დღეს რუსი სპორტსმენების აბსოლუტური უმეტესობა ასპარეზობს საერთაშორიო შეჯიბრებებზე უცხოური წარმოების იარაღით.

რუსები იბრალებენ როლს ბელგიური FN-FAL-ის შექმნაში, თითქოს დიდიე სევს აუღია ტოკარევის СВТ-ს ავტომატიკის სქემა, მაგრამ სევის უკვე ქონდა საცდელი შაშხანები იგივე ავტომატიკის სქემით 1937 წელს და ვერანაირად ვერ მოპარავდა ტოკარევს ვერაფერს, სამაგიეროდ ტოკარევი წარმატებით სარგებლობდა სხვისი  მიღწევებით და თავისი პისტოლეტის (TT) ავტომატიკის სქემა მოპარა ბრაუნინგს, რომლის სისტემის პისტოლეტები M1911 რუსეთმა  შეიძინა პირველი მსოფლიო ომის დროს ამ ტიპის იარაღის მწვავე დეფიციტის შესავსებათ.

ჩამორჩენილობას დაზგა-დანადგარების წარმოებაში და კვალიფიციური ოსტატების ნაკლებობას მოყვებოდა პრობლემები, როგორებიცაა ხარისხის არასათანადო კონტროლი და წარმოების კულტურის დაბალი დონე, რის გამო ხშირად დასავლური სისტემის კოპირებაც წარუმატებლობით მთავრდებოდა. ამის მაგალითი არის რუსული სანადირო თოფი Mц21. პირველი რუსული თვითდამტენი თოფი (შექმნილი ნახევარი საუკუნის შემდეგ რაც ასეთი ტიპის იარაღი პირველად გამოჩნდა ევროპაში) იყენებს ბრაუნინგის ავტომატიკის სქემას. მაგრამ საბრძოლო ბჯენის არასწორმა ფორმამ (როგორც ამომბენ მოარგეს არასრულყოფილ საბჭოთა წარმოებას) და მისმა უხარისხო თერმულმა დამუშავებამ  შესძინა ამ თოფს არასაიმედო იარაღის რეპუტაცია, თუმცა მისი წინაპარი 50 წლის წინ მშვენივრად მუშაობდა.

კიდევ ერთი თვლასაჩინო მაგალითი მითვისების. რუსული სპორტული შაშხანა МЦ-17-2, სინამდვილეში პრაქტიკულად კანადური 1910 წლის როსსის სისტემის შაშხანის ზუსტი ასლი. საბჭოთა “ემცეს” ასევე ერგო როსსის იარაღის თანდაყოლილი ნაკლი, შესაძლებლობა ააწყო საკეტი არასწორედ და გაისროლო გახსნილი საკეტით, რასაც მოყვება იარაღის განადგურება და მსროლელის დაზიანება.

ასე და ამრიგად უდიდესი ძალისხმევით იარაღის წარმოება რუსეთში განვითარდა იმ დონეზე რომ პირველად თავისი ისტორიის განმავლობაში ამ ქვეყანამ შეძლო მეტ წილად მთლიანად გადაეფარა საკუთარი შეიარაღებული ძალების მოთხოვნები მსუბუქ ცეცხლსასროლ იარაღში და აღარ ყოფილიყო დამოკიდებული დასავლურ მწარმოებლებზე. ამავე დროს მიუხედავად ურიცხვი კონსტრუქორების არმიისა, უამრავი კონსტრუქტორული ბიურიოებისა მე-20 საუკუნეში ცეცხლსასროლი იარაღის ევოლუცია კვლავ მიმდინარეობდა საბჭოთა კავშირის მონაწილეობის გარეშე. მიუხედავად მსხვილი სამრეწველო კომპლექსისა, რომელიც ზრუნავდა წითელი არმიის მომარაგებაზე, მთელი რიგი საკითხების დარჩა გადაუჭრელი. მაგალითად საბჭოთა კავვშირში ვერ შექმნეს  კონკურენტუნარიანი სნაიპერული სისტემა. 1968 წლისთვის დრაგუნოვის შაშხანა წარმოადგენდა მასობრივი წარმოების „მარქსმენის“ იარაღის კარგ ნიმუშს მაგრამ მისთვის სათანადო მონაცემების მქონე (სნაიპერული) ვაზნის საკმარისი რაოდენობით წარმოების დაწყება ვერ მოხდა დღემდე. ისევე როგორც დღემდე რუსეთის ჯარს არ გააჩნია ადეკვატური ავტომატური პისტოლეტი. ისევე როგორც დღემდე რუსეთი იყენებს მორალურად ჯერ კიდევ 100 წლის წინ  მოძველებული კონსტრუქციის “შაშხანის” ვაზნას. ისევე როგორც ყველა გარღვევა რომელიც მოხდა მეოცე საუკუნეში ისევ მოხდა დასავლეთში და არა საბჭოთა კავშირში.  ალუმინების და პოლიმერების ფართო გამოყენება, მცირე-იმპულსიანი ვაზნები, მოდულური იარაღის კონცეფცია, „პერიფერიული მოწყობილობების“ დასაყენებელი სამაგრების სტანდარტიზაცია, დეტალების ურთიერთ ცვლადობა მორგების გარეშე, ოპტიკური სამიზნეების ფართო გავრცელება, კალიბრის შემცრება და სხვა მნიშვნელოვანი მიღწევები მოხვდა ისევ მხოლოდ დასავლეთში. 90-ან წლებამდე როდესაც საბჭოთა კავშირი დაიშალა, მრეწველობა ამ ქვეყნაში კვლავ იყო 40-50-ნი წლების დონეზე ხოლო შეიარაღება წარმოადგენილი იყო სისტემებით, რომლების ასაკიც ნახევარ საუკუნეს შეადგენდა.

საბჭოთა კავშირი 70 წელი არსებობდა, 70 წლის განმავლობაში ეს პარაზიტირების სტრატეგია არ შეცვლილა ისევე, როგორც არ შეცვლილა მდგომარეობა ადამიანის თავისუფლების მიმართ. არ შეიცვალა ეს ყველაფერი საბჭოთა კავშირის დაშლის შემდეგაც სადაც სახელმწიფო კვლავ მკაცრად აკონტროლებდა კერძო სექტორს ხოლო პრივატიზირებული სახელმწიფო ქარხნები ძალებს არ უშურდნენ რომ რუსული ბაზარი და იარაღის კონსტრუირების და წარმოების სექტორი მაქსიმალურად დახურული ყოფილიყო.   მანამდე სახელმწიფოს მიერ მართული გეგმიური ეკონომიკა ჩამოიშალა, ჩამოიშალა სქემები, რომლების წყალობითაც იარაღის წაროების მასშტაბური სექტორი არსებობდა. მუქთა ფული აღარ იყო. რუსეთი უმძიმეს ეკონომიკურ კრიზისში აღმოჩნდა და მასთან ერთად კრიზისში აღმოჩდნენ აწი უკვე კერძო იარაღის მწარმობელი კომპანიები. მას მერე 25 წელი გავიდა და თუ ბოლო დრომდე რუსეთის ეკონომიკა მეტ ნაკლებად დასტაბილურდა იარაღის მწარმოებელი კომპანიები კიდე ვერ გადაეწყვენ საბაზრო ეკონომიკის წესებზე და კვლავ მძიმე მდგომარეობაში არიან.  დღეს მათი ექსპორტის ძირითად ნაწილს წარმოადგენს კალაშნიკოვის ბაზაზე შექმნილი ხრახნილლულიანი და გლუვლულიანი იარაღები, რომლებიც დიდი პოპულარობით სარგებლობენ დასავლეთში. გამომდინარე იქიდან, რომ ეს კომპანიები მოუქნელი სტრუქტურით გამოირჩევიან ხოლო მათი ხელმძღვანელობა არის არაკომპეტენტური, ეს კომპანიები ვერ ვითარდებიან და ვერ ქმნიან კონკურენტუნარიან პროდუქციას. ასე მაგალითად 25 წლის განმავლობაში რუსეთის იარაღის მწარმოებლებმა ვერ შესთავაზეს რუსეთის არმიას და პოლიციას მისაღები საბრძოლო თვისებების მქონე პისტოლეტი, პისტოლეტ-ტყვიამფრქვევი, კვლავ პრობლემად რჩება ზუსტი შაშხანების წარმოება. ვინაიდან დასავლეთი მტერი აღარ არის უცხოური შეიარაღება კვლავ გამოჩნდა ჯერ-ჯერობით მხოლოდ სპეცსამსახურების და პოლიციის შეიარაღებაში. ნორმალური პისტოლეტის არ არსებობის გამო რუსები იძულებულები იყვნენ შეეძინათ გლოკები, რომელსაც მათი ჯიბის გამოცემები ამდენი წელი ლანძღავდნენ. მერე გლოკებს დაემატა ბერეტა 92 და ჩზ75. სნაიპერულ სისტემებს რაც შეეხება, ვისაც აქვს ფული ყიდულობს უცხოურ სისტემებს. შეიარაღებული ძალებბის გადაიარაღება მოსკოვის მაღაზიაში ნაყიდი უცხოური შაშხანებით  შეუძლებელია ამიტომაც რუსული სამხედრო-სამრეწველო კომპლექსი გაიჭინთა და 1998 წელს  შვა პირველი ვიმეორებ პირველი ნამდვილი რუსული საარმიო სნაიპერული შაშხანა CB-98.  ეს „თანამედროვე“ რუსული იარაღი იყენებდა „მაღალტექნოლოგიური” “ფანერის“ (!!!) კონდახს და 1891 წელს “შექმნილ” ვაზნას. არასრულყოფილი ჩამორჩენილი წარმოების გამო ამ იარაღის ფასი აღემატებოდა იმ დროს ერთ-ერთი საუკეთესო სამხედრო სნაიპერული იარაღის Sako TRG-ს ღირებულებას, რამაც პრაქტიკულად გამორიცხა მისი მასობრივი შეიარაღებაში მიღება. მისი სამოქალაქო წინაპარიც, სპორტული შაშხანა „რეკორდი“ ძალიან მცირე რაოდენობით გამოდიოდა და ძალიან ძვირიც ღირდა. როგორც ყოველთვის როდესაც საჭირო იყო საუკეთესო იარაღის გამოშვება, რომელიც კონკურენციას გაუწევდა უცხოურ მოდელებს, დიდი ძალისხმევით მცირე რაოდენობით ქარხნები აკმაყოფილებდნენ მოთხოვნას. ასეთი იარაღი თითქმის ყოველთვის უფრო ძვირი ღირდა ვიდრე მისი უცხოური ანალოგები. მაგალითად საბჭოთა ოლიმპიელებისთვის, ქარხნები პრაქტიკულად ცალობით ინდივიდუალურად დამზადებულ იარაღებს უშვებდნენ. დაბალ-კვალიფიციური მუშა ხელის და მოძველებული დაზგა-დანადაგრების გამო მაღალი კლასის სერიული იარაღის წარმოება მისაღებ ფასად დღემდე რჩება დაუძლეველ ბარიერად რუსული იარაღის წარმოებისთვის. ჟურნალისტების ვიზიტისას იჟევსკის ქარხანაში მათ აღმოაჩინეს მოქმედი მე-19 საუკუნის დაზგა, რომელსაც ეს წარმოება დღემდე იყენებს (!!!). ფასს რაც შეეხება  ასე მაგალითად  ნახსენები CB-98 2007 წელს ღირდა 6000 დოლარი (ოპტიკის გარეშე) რაც წარმოუდგენლად მაღალი ფასია ამ დონის იარაღისთვის. СВ-98 უნდა დაკომპლექტეებულიყო საშტატო რუსული წარმოების ოპტიკური სამიზნით 1П59 “ГИПЕРОН”, რომლის ფასი შეადგენდა 2500-3000 დოლარს! 

რამდენად ზრუნავენ რუსული იარაღის მწარმოებლები თავის კლიენტებზე ცალკე სტატიის თემაა მაგრამ მაგალითისთვის ისევ СВ-98 გამოვიყენებ. მიუხედავად მისი დიდი ფასისა ის მოხდა გარკვეული სპეციალური დანიშნულების ნაწილების შეიარაღებაში მცირე რაოდენობით. ლულების რესურსის ამოწურვის შემდეგ, ფედერალური უსაფრთხოების სამსახურის სპეცრაზმებმა მიმართეს მწარმოებლეს თხოვნით შეეცვალათ ლულები მათ შაშხანებზე. რაზეც მიიღეს უარი. მიზეზი: კომპანიას არ უღირს ასეთი მცირე შეკვეთის მიღება. გასაგებია წლების განმავლობაში რატომ არაერთხელ კოტრდებოდა, იცვლიდა სახელებს და მფლობელებს ტულის, იჟევსკის და კოვროვის იარაღის წარმოებები. ფლაგმანური პროდუქტი რუსული სამოქალაქო იარაღის წარმოების: თვითდამტენი კარაბინი “საიგას” საგარანტიო რესურსი არის სულ რაღაც 2000 გასროლა. ეს სამარცხვინო რესურსი მეტყველებს იმაზე თუ რამდენად არიან დარწმუნებულები რუსები თავიანთი პროდუქციის ხარისხში. ჟურნალებში და ფორუმებზე სპორტსმენები არაერთხელ აღნიშნავდნენ, რომ რუსული კომპანიის წარმომადგენლები აიგნორებენ სასროლოსნო შეჯიბრებებს და არ აქვთ პირდაპირი კონტაქტი საბოლოო მომხმარებლებთან.

რუსული იარაღის წარმოების ისტორია და ზოგადად მთელი მათი მეცნიეერების და მრეწველობის ისტორია დაფუძნებულია საბჭოთა კავშირის დროს შეთხზულ მითებზე, რომლებიც მიზნად ისახავდა აემაღლებინა საბჭოთა ხალხის თვითშეფასება და მოესპო რწმენა იმაში, რომ დასავლური ტექნოლოგიები უფრო უპირატესი იყო. ასეთი პოლიიკის შედეგად რუსებს ჯერათ რომ ლომონოსოვმა რომელმაც არ იცოდა მათემატიკა შეიმუშავა აირების მოლეკულურ-კინეტიკური თეორია, კალაშნიკოვმა რომელმაც არ იცოდა ხაზვა შექმნა ავტომატი და მახის რიცხვი შექმნა არა ერნესტ მახმა არამედ ნიკოლაი მეიევსკიმ. 

საინტერესოა ისიც რომ უკანასკნელი 25 წლის განმავლობაში, რუსეთში პრაქტიკულად არ გამოჩდნენ  იარაღის მწარმოებელი ახალი/კერძო კომპანიები, და ეს არ მოხდა მათ შორის წარსულში სახლემწიფო კომპანიების დიდი ძალისხმევის წყალობით, რომლებსაც არ სურდათ კონკურენტები. ბიუროკრატიული სისტემაც არ შეცვლილა ისევე როგორც სახელმწიფოს წნეხი კერძო იარაღის წარმოებაზე არ შემსუბუქდა. შედეგად უკანასკნელი 25 წლის განმავლობაში რუსეთს კვლავ არ შეუქმნია არაფერი საინტერესო და რევოლუციური, უფრო მეტიც ამ პერიოდის განმავლობაში რუსეთმა შექმნა ერთი ხელის თითებზე ჩამოსათვლელი კომერციულად წარმატებული სამოქალაქო იარაღის მოდელი. თავდაცვითი, პოლიციური და სამხედრო იარაღის მოდელებს, რომლებსაც ქმნიდნენ იჟევსკი, ტულა და კოვროვი ერთმანეთს ეჯიბრებოდნე კონსტრუქციის აბსურდულობაში.

წარმატების კარგი მაგალითია რუსული სანადირო თოფი MP-153, რომლის კომერციულ წარმატებაში წვლილი ისევ უცხოელს, ამერიკელ  კიტ ბერკრანტს მიუძღვის. EEA inс.-ის პრეზიდენტს (უმსხვილესი იარაღის იმპორტიორი ამერიკული კომპანია), კარგად ესმოდა რა მოთხოვნებს უნდა აკმაყოფილებდეს იარაღი რომ კარგად გაიყიდოს. მისი წყალობით “იჟმეხის” ხელმძღვანელობამ უარი თქვა MP-133-ის გადაკეთებაზე ავტომატურ თოფად და სწორი გზით წავიდა, რომლის შედეგადაც გაჩნდა MP-153. აღნიშნული თოფი კონსტრუქციულად კარგი გამოვიდა მაგრამ ცუდი ხარისხის კონტროლის გამო ამ თოფების დიდი პროცენტი ქარხნული წუნებით გამოირჩევა.

მიზეზი ასეთი წარუმატებლობის იქნება იგივე რაც მეფის რუსეთში. კორუფცია, შეზღუდვები სახელმწიფოს მხრიდან, კვალიფიციური სპეციალისტების არ არსებობა. მე მახსენდება მხოლოდ ორი რუსული კერძო კომპანია/ ერთი არის  “царь пушка”, რომელიც დაარსა იური ლობაევმა. კომპანია სპეციალიზირდება ზუსტ იარაღზე და იყენებს ამისთვის მასალებს და დაზგა-დანადგარებს დასავლეთიდან. 2010 წელს ლობაევმდა იჟმაშის ზეწოლის შედეგად დატოვა რუსეთი, იმიტომ რომ მას არ გაუხანგრძლივეს ლიცენზია, რომელსაც ის სხვათაშორის 3 წელი ელოდებოდა. ორი წელია რაც მას მისცეს რუსეთში დაბრუნების და იარაღის წარმოების განახლების უფლება. ასე ლობაევი რომელსაც ასწავლეს ყველაფერი მიამიტმა ამერიკელებმა და რომელმაც იყიდა დანადგარები და ნედლეული დასავლეთიდან ამაყად იუწყება რომ უშვებს თურმე რუსულ იარაღს. უშვებს ეს კიდე ხმამაღალი გამოთქმაა, რამდენადაც ცნობილია წელიწადში ეს კომპანია აწყობს 80-100 შაშხანას.  არის კიდევ ერთი კომპანია, OOO „Промтехнологии“, რომელიც უშვებს შაშხანებს ზუსტი სროლისთვის (“Oрсис” სავაჭრო ნიშნის ქვეშ) და ასევე გლოკის პისტოლეტებს აწყობილს ორიგინალური და ადგილობრივი წარმოების ნაწილებისგან. ამის გარდა ასევე აღნიშნული კომპანია აწყობს იტალიურ თოფებს (“მაროკი”) და “არმალაიტის” ნახევრად-ავტომატურ შაშხანებს. კომპანია როგორც ჩანს გადააკეთა დეაქტივირებული გლოკის მაკეტები საბრძოლო იარაღად და ვიზუალური დეფექტების გამო გახდა დაცინვის ობიექტი. კომპანიის დირექტორის მოადგილე არის ვიქტორ როგოზინის შვილი, მოგეხსენებათ ვიქტორ როგოზინი კურირებს მთავრობაში რუსეთის სამხედრო-სამრეწვეელო კომპლექსს. კორუფცია და ნეპოტიზმი არსად არ წასულა რუსეთიდან. 2012 წელს გაიჟღერა ინფორმაციამ რომ ორსისი შაშხანები შეცვლიდნენ მოძველებულ CВД-ს რუსეთის არმიაში მაგრამ ეს გეგმა არ განხორციელდა. კომპანიბის გვერდზე რომ შეხვიდეთ წაიკითხავთ რომ კომპანია უსწრებს და ასწრებს ყველას და ყველაფერს მაგრამ ამ კომპანიების პროდუქციას არ იცნობენ საზღვარგარეთ და რუსეთის ბაზარზე მათ უმნიშვნელო წილი უჭირავთ. ორივე კომპანია პრაქტიკულად აგრძელებს საუკუნოვან რუსულ ტრადიციას, მოპარე, დააკოპირე, განაცხადე რომ გააუმჯობესე. პრაქტიკული კუთხით, რომ შევხედოთ რუსეთში სხვაგვარი მოვლემების განვითარება ვერც იქნებოდა შესაძლებელი. არაფერი არ შეცვლილა თავისუფლებების მხრივ, კორუფცია და ბიუროკრატიაც არსად არ გამქრალა ხოლო დასავლური ტექნოლოგიები, ისევე როგორც ოქტომბრის რევოლუციამდე ისევ არის ხელმისაწვდომი. გამომდინარე ბოლო მოვლენებიდან უნდა ვიუარაუდოთ, რომ ორვიე კომპანიას გაურთულდება ნედლეულის და ნაწილების მიღება სსაზღვარგარეთიდან და არ არის გამორიცხული უახლოეს მომავალში ამ კომპანიებს დიდი პრობლმები შეექმნათ სანქციების გამო. ასეა თუ ისე ორი კერძო წარმოება არაფერი არ არის 170 მილიონიან ქვეყნისთვის, რომელსაც პრეტენზია აქვს რომ არის ინტელექტუალურად და სულიერად უპირატესი ერი.

არც ერთი მეტ ნაკლებად პოპულარული კალიბრი, რომელიც დღეს გამოიყენება კომერციულ იარაღებში არ არის რუსული, მაშინ როდესაც უკლებრივ ყველა რუსულ ვაზნაში იკვეთება დასავლური კვალი.

რუსეთი თავის დღევანდელ მდგომარეობაში ცხადია არ არის მარტო. ქვეყნები სადაც იარაღის კერძო წარმოება არ არსებობდა მაგრამ არსებობდა განვითარებული  სამხედრო მრეწველობა და სპეციალისტების საკმარისი რაოდენობა, როგორც წესი იყენებენ უფრო განვითარებული ქვეყნების მიღწევებს იარაღის კონსტრუირების საქმეში უბრალოდ ამას აკეთებმ ცივილიზებულად და სამართლის ნორმების დაცვით, იძენენენ წარმოების უფლებებს და ასე იწყებენ წარმოებას. სამწუხაროდ რუსები არასდრო არ იტკივებდნენ თავს ასეთი “უმნიშვნელო” საკითხებით, ჩვენ უკვე დავრწმუნდით რომ ამ ტრადიციას ღრმა ფესვები აქვს.  ასე კლასიკური მაგალითებია ასეთი წარმოებების ჩინეთი, სამხრეთ კორეა, ინდოეთი და პაკისტანი და თურქეთი. მთელი თურქეთი მაგალითად უშვებს თოფებს რომლებიც იტალიური თოფების ასლებია, ისევე, როგორც რუსეთის ყველა კლასიკური ორ ლულიანი სანადირო თოფი პრაქტიკულად არის მეტ წილად გერმანული თოფების ასლები, ჩინეთი პრაქტიკულად წარმოადგენა საბჭოთა იარაღის წარმოების ასლს და არც ისე დიდიხანია დაიწყო ორიგინალური მოდელების იარაღის წარმოება, რომელიც არ გამოირჩევა კონსტრუქციული ორიგინალურობით მაგრამ საინტერესო კომპილაციებია. ინდოეთის და პაკისტანის სამხედრო ქარხნები ასევე უშვებენ დასავლური სისტემების ასლებს ისევე როგორც უცხოური სისტემები მათი ჯარის შეიარაღებაში არც ისე ცოტა არის. ხანდახან ამ ქვეყნებში იბადება საინტერესო სისტემები, კომპილაციები მაგრამ ფაქტი რჩება ფაქტად, იარაღის ევოლუცია მჭიდროდ უკავშირდება მხოლოდ დასავლეთის ქვეყნებს და მათ მიღწევებს და პიონერულ აღმოჩენებს. მე-15 საუკუნიდან დასავლეთი იყო და რჩება ლიდერად იარაღის ევოლუციის პროცესის.  სხვაგვარად ეს ვერც იქნება. იარაღის ევოლუცია უკავშირდება მხოლოდ იმ ქვეყნებს  სადაც იარაღის ფლობა და წარმოება არ იყო მკაცრი სახელმწიფო კონტროლის ქვეშ, სადაც მოქალაქეები სარგებლობდნენ თავისუფლების მაღალი ხარისხით და სადაც იყო კაპიტალისტური წყობა და შესაბამისად თავისუფალი კონკურენცია, რაც ნიშნავდა რომ ადამიანმა იცოდა რომ მისი შრომა არ დარჩებოდა ანაზღაურების გარეშე და შედეგი დაფასებულ იქნებოდა, ხოლო წარმატება შეხვდებოდა ყველაზე ნიჭიერს და შრომისუნარიანს, გაიყიდებოდა მხოლოდ კონკურენტუნარიანი პროდუქცია. ყველაფერი ეს იყო ძლიერი სტიმული იარაღის ენთუზიასტებისთვის, ნიჭიერი გამომგონებლებისთვის და ფულიანი მეწარმეებისათვის, იმათთვის ვისი წყალობითაც საერთოდ მოხდა “ცეცხლსასროლი რევოლუცია”.

ვერავინ ვერ იტყვის რომ იპონია არის ჩამორჩენილი ქვეყანა, რომლსაც არ გააჩნია თანამედროვე მრეწველობა, მაგრამ იაპონიის სამხედრო მრეწველობა ისტორიით და განვითარებით ძალიან გავს რუსეთს. დღეს მაგალითად იაპონიის შეიარაღებული ძალების ძირითადი შაშხანა არის Type 89, რომლის კონსტრუქციას საფუძვლად უდევს AR-15-ის ავტორის იუჯინ სტოუნერის სხვა კონსტრუქციის შაშხანა AR-180, რომელიც ერთ დროს უშვებდა იაპონური კომპანია Howa. იგივე კომპანიამ ამ იარაღზე დაყრდნობით შექმნა Type 89.

ეს მითი რუსული იარაღის უძლეველობაზე და გამორჩეულობაზე წლების გნამვლობაში იქმნებოდა საბჭოთა კავშირში და ხშირად ამ მითს როგორც აბსოლუტურ სიმართლეს აღითქვავენ საქართველოშიც (რაც გახდა ამ სტატიის დაწერის მიზეზიც). ერთმა ჩემმა კარგმა მეგობარმა მაჩუქა მე წიგნი „Меткие Стрелки“ სადაც საკმაოდ ვრცლად არის მოთხრობილი ცეცხლსასროლი იარაღის ევოლუციაზე. ყველა მნიშვნელოვანი მომენტი ამ ისტორიაში იწყება სიტყვებით, რომ რაღაცა მოიგონეს სადღაც რუსეთს გარეთ, მაგრამ გაკვრით სახელების ხსენების გარეშე და შემდგომ ამას მოყვება ვრცელი ისტორია როგორ იგივე „მოიგონეს“ რუსეთში გვარების და სახელების ვრცელი ჩამონათვალით, ისე რომ მკითხველს რჩება შთაბეჭდილება რომ რუსეთი უდიდეს როლს თამაშობდა ცეცხლსასროლ რევოლუციაში რაც არის მცდარი მოსაზრება. რუსთი არასდროს არანაირ როლს არ თამაშობდა აღნიშნულ პროცესში. ის ყოველთვის იყო მომხმარებლი მაგრამ არასდროს არ იყო შემქმნელი. წაიკითხეთ ნებისმიერი უცხოური ნაშრომი, იქ არც ერთ რუსულ გვარს არ იპოვით. ეს მითვისების, საკუთარის ამაღლების და სხვისი ღვაწლის მიჩქმალვის ტრადიცია გრძელდება დღემდე. მხოლოდ ასე გიგანტური არასრულყოფილების კომპლექსით შეპყრობილი ერი ცდილობს დაარწმუნოს საკუთარი თავი, რომ რამეს წარმოადგენს. ერთ-ერთ ჟურნალში, რომელიც რუსეთში ითვლება სერიოზულ და ავტორიტეტულ გამოცემად მე წავაწყდი ესეთ ფრაზას: HS Precision-ი (ამერიკული იარაღის და იარაღის კომპონენტების მწარმოებელი კომპანია) წავიდა სხვა გზით და საკუთარი სნაიპერული შაშხანა გადაწყვიტეს შეესრულებინათ გრძივად მოძრავი საკეტით როგორც ეს თავის დროზე განხორციელდა მოსინის შაშხანაში. ანუ ავტორის აზრით მოსინის  შაშხანა იყო პირველი ასეთი იარაღი და HS Precision-ის გურუები თურმე მოსინის იდეების გამტარებლები ყოფილან. მე მხოლოდ ორ მაგალითი გაგაცანით მაგრამ ასეთი მაგალითებისგან შეიძლება ერთი წიგნის დაწერა. ეს არ არის ცალკეული შემთხვევები, ეს არის ის ტენდენცია ან თუ გნებავთ რუსული ტრადიცია. სწორედ ასეთი ტყუილებით მმართველი კლანი იმორჩილებდა იმ ბნელ მასას, რომელიც სიხარულით ამ ტყუილებს მიირთმევდა. დღეს ეს განსაკუთრებულად გასაკვირია, იმიტომ რომ ყველაფერი ეს ხდება ინტერნეტის ეპოქაში სადაც ინფორმაცია და ცოდნა თავისუფლად, უფასოდ ვრცელდება. რა თქმა უნდა დამოუკიდებელი რუსი სპეციალისტები (მაგალითად მაქსიმ პოპენკერი, მარინ მილჩევი და სხვები) ცდილობენ მიაქციონ ყურადღება რუსეთის ჩამორჩენას და დაამსხვრიონ ეს მითები მაგრამ როგორც ჩანს მოსახლეობის უმეტესობას ხელების განძრევას ურჩევნია იცხოვროს ლამაზ ილუზიაში სადაც კალაშნიკოვმა ძილში მოიგონა ავტომატი, მაკაროვი ერთი ტყვიით ძირს აგდებს ადამიანს, ნივაზე უკეთესი “ჯიპი” არ არსებობს და ასე შემდეგ. ასეთი უაზრო ქვეყნიდან არც იარაღი მინდა მე, არც მაგათი კინო და მუსიკა, და საერთოდ არაფერი.

სამწუხაროა, რომ საქართველოში არსებული მდგომარეობა იმეორებს რუსეთს, იმ სხვაობით რომ მასშტაბები რა თქმა უნდა ბევრად მცირეა. გაპარტახებული და გაძარცვული ინფრასტრუქტურის გამო ყველაფერი რაც შეძლო საქართველომ უკანასკნელი 25 წლის განმავლობაში არის უხოური იარაღის გადაკეთება “გრიმირება” რომ გაასაღონ საკუთრ ქმნილებად, საბჭოთა იარაღების კუსტარული  მოდიფიკაციები და ერთი ხელის თითებზე ჩამოსათვლელი საკუთარი ძალებით შექმნილი იარაღები, რომლებიც მორალურად მოძველებული, არა ტექნოლოგიური არა ორიგინალური და შესაბამისად აბსოლუტურად არა კონკურენტუნარიანი იარაღები გამოვიდა. 2004 – 2012 წლებში როდესაც საქართველო ეკონომიკური რეფორმების წყალობით შედარებით სწრაფი ტემპებით განვითარდა, ბოლო წლებში აქტიურად “პიარდებოდა” საქართველოს, როგორც იარაღის მწარმოებელი ქვეყნის იმიჯი. სამწუხაროდ რეალური შედეგი არ დაიდო და ჩვენ ვიხილეთ 80 წლის ბარუნინგის “ჰაი პაუერი” კუსრტარულად გადაკეთებული/გალამაზებული პისტოლეტი და ასევე ამერიკული 60 წლის ასაკის AR-15-ის რამდენიმე ვერსია აწყობილი სხვადასხვა ქვეყანაში დამზადებული დეტალებისგან და Adams Arms-ის დგუშიან სისტემაზე გადასაკეთებელი ნაკრებით როგორც “ამერიკული M4-ის გაუმჯობესება (სინამდვილეში ეს “გაუმჯობესება” ცნობილია დაახლოებით იმდენივე ხანი რაც თვითონ AR-15). ცხადია ეს ყველაფერი “პიარდებოდა” რუსული პროპაგანდის სკოლის საუკეთესო ტრადიციებში, “გაუმჯობესბებული ის” “გაუმჯობესებული ეს”, უფრო უკეთესად ისვრის, უფრო ზუსტად არტყავს მაგრამ ლაპარაკს და ერთი ორ სიუჟეტს ტელევიზიაში ეს პროექტი არ გაცდა. გამომდინარე იქიდან, რომ საქართველოში მოქმედებს იგივე სისტემა რაც რუსეთშის ადაც შენ არ გაქვს უფლებები ხოლო მათ მოსაპოვებლად უნდა უმტკიცო სახელმწიფოს რომ აქლემი არ ხარ საქართველოში არაფერი საინტერესო იარაღის კონსტრუირების და წარმოების დარგში არ ხდება და ასეთი მიდგომით  არასდროს არ მოხდება.

გამოყენებული ლიტერატურა 

Parker G. The Military Revolution. Military innovation and the Rise of the West

Герберштейн С. Записки о московитских делах

История огнестрельного оружия с древнейших времен до 20 века. Карман Уильям

История русских пушек. В. Ледягин

Ambassaden till Tzaren i Muscou giorde Observationer ofver Ruszland des Wager Pasz meds Fastningar des Grantzer.  ERIK PALMQUIST

Grim Reaper: Machine-Guns and Machine-Gunners in Action.  Roger Ford



7 Responses to “რუსეთის ადგილზე იარაღის ისტორიაში”

  1. jurkha says:

    მშვენიერი სტატიაა, მაგრამ მეეჭვება რუსო მანებმა რამე გაიგონ ან დაიჯერონ. დიდი მადლობა ბატონო ლევან.

  2. ლევანი says:

    ღმერთს მადლობა ჩატარდა და კვლავაც ჩატარდება შეჯიბრები ზუსტ სროლაში
    სადაც SVD-ს და მოსინის აპოლოგეტებსაც შეეძლებათ მონაწილეობის მიღება და ნებისიერი ჭ კლასის ევროპული ან ამერიკული კარაბინი რომ ამოიჩრის ხო გამოჩნდება ვისი ტაკო რა ფერია
    მადლობა სტატიისთვის როგორც ყოველთვის ამომწურავი და საინტერესოა

  3. Welrod says:

    დიდი მადლობა, ბატონო ლევან, საინტერესო სტატიისთვის. ბოდიშის მოხდით მიგითითებთ რომ სიტყვა “ტყვილი” არამართებული ფორმაა, მართებულია ტყუილი. გთხოვთ ცუდად ნუ გამიგებთ, ჩემთვის არცა აქვს პრონციპული მნიშვნელობა ასეთ გრამატიკულ ხარვეზებეს, უბრალოდ ათასი ინტრიგანი ხალხია და სჯობს სწორად ეწეროს.

  4. ბიძინა says:

    ყველაფერში ვეთანხმები 100%, გარდა იმისა რომ P13 არ ყოფილა პირველი რუსული ჰაერი-ჰაერი კლასის მართვადი რაკეტა. ეს იყო K9, რომელიც იმართებოდა ლაზერის სხივით და ის არ იქნა მიღებული შეიარაღებაზე. ამერიკული საიდვინდერის ხელში ჩაგდებას და უკუინჟინერიას ქრონოლოგიურად უკავშირდება რუსული K13 (იგივე P3) რომელიც ფიზიკურად არის საიდვინდერის ანალოგიური და მისი შეიარაღებაში მიღება მოხდა საიდვინდერის ხელში ჩაგდებიდან რამდენიმე წელიწადში.

  5. Shooter says:

    სამწუხაროდ ქართული ენა არის ჩემი სუსტი წერტილი რაც აქამდე არაერთხელ მიღიარებია. სტატიების წერა მე რუსულად ან ინგლისურად უფრო უკეთესად შემიძლია. ქართულად წერა მე მესამე კლასში ვისწავლე, სახლში მეტწილად რუსულად ვსაუბრობდით და სკოლაში სწავლა მაშინ იყო თუ ძალიან არ ციოდა ან ქუჩაში არ ისროდნენ. ვცდილობ დავხვეწო გრამატიკა როგორც შემიძლია. შეცდომას ჩავასწორებ. დიდი მადლობა.

  6. nodari says:

    საინტერესო სტატიაა, ფაქტებით და წყაროებით. ეს ვიდეო რუსებს არ ეხებათ, მაგრამ იაპონელების იარაღისადმი უცნაურ დამოკიდებულებას ხსნის – https://www.youtube.com/watch?v=W6peJ0ur4jY

  7. ლადი says:

    თელავში არის იარაღის ოსტატი აკაკი ხითარიშვილი, (ჩარხსეინა) რომელიც ამზადებს რამდენიმე სახეობის კარაბინს. მისივე თქმით ყველა დეტალი მზადდება ადგილზე, მხოლოდ მზა ლულის მასალა შემოაქვს პოლონეთიდან. ეს იარაღები არის ძალიან ზუსტი და იყენებს ვაზნის შესაძლებლობის 100 %-ს. მაინტერესებს თუ იცნობთ მის დამზადებულ იარაღს და რამდენად ხარისხიანია?

დატოვეთ კომენტარი