Savage 11 Hog Hunter. სურათის წყარო www.shootingtimes.com

არც ისე დიდიხანია თბილისის მაღაზიებში გახდა შესაძლებელია ნამდვილად ხელმისაწვდომი უცხოური წარმოების შაშხანების შეძენა. რა თქმა უნდა ეს ხელმისაწვდომობა გარკვეულ წილად პირობითია მაგრამ თვქენ თვითონაც დაფიქრდით: ახალი, აშშ-ში წარმოების შაშხანა გათვლილი პოპულარულ კალიბრებზე (.223Rem, 30-06, .308Win, 300Win. Mag) თავისი ოპტიკური სამიზნით დაგიჯდებათ იმედნი რამდენსაც ითხოვენ მეორად “სკს”-ში ან მესამედი იმ ფასის რომელსაც ითხოვენ მაგალითად დრაგუნოვის ნახევრად-ავტომატურ შაშხანაში. ასევე მათი ფასი არ აღემატება გადაკეთებული მოსინის სისტემის იარაღების ფასს.  ამასთანავე ამერიკული შაშხანა იქნება უფრო ზუსტი (ჩემი აზრით შაშხანის ყველაზე მნიშვნელოვანი თვისება), ხოლო ნადირობისთვის ან ზუსტი სროლისთვის ვაზნების არჩევანი გაცილებით უფრო დიდიც არის. ხელმისაწვდომია უფრო იაფი ვაზნები, რომლებიც გამოდგება პრაქტიკისთვის. ამ სტატიის დაწერის მომენტისთვის .308 კალიბრის ვაზნა დამზადებული MKE-ს (თურქეთი) მიერ ღირს 2.5 ლარი, დამეთანხმებით ჩვენი რეალიებიდან გამომდინარე არ არის ძვირი. გასაგებია, რომ ასეთი ტიპის იარაღიდან ბერვს არ ისვრიან, მაგრამ ჩემი აზრით როდესაც .308 კალიბრის ვაზნა ღირს 50 თეთრით უფრო მეტი ვიდრე 9მმ-ნი პისტოლეტის ვაზნა, ეს რის დიდი შეღავათი. სამწუხაროდ იგივეს ვერ ვიტყვი სხვა ნახსენებ კლაიბრებზე, რომელთა ასორტიმენტი გაცილებით მწირია და ფასიც აღწევს 5-7 ლარს. ეს ჩემი აზრით არ უნდა იყოს პრობლემა, იმიტომ, რომ ძველი და გამოცდილი .308 ჩვენ პირობებში დააკმაყოფილებს შაშხანის მფლობელის ყველა მოთხოვნას.

რა თქმა უნდა საოცრებები ჩვენ დროს და მითუმეტეს ჩვენ ქვეყანაში არ ხდება. შესაბამისად არც ეს ხელმისაწვდომი შაშხანები არ არიან გარკვეული ნაკლოვანებების გარეშე. მათი დამზადების ხარისხი უკეთეს შემთხვევაში მისაღებია ხოლო ყველაზე იაფ მოდელებს აქვთ თხელი პროფილის ლულები და ამავე დროს არ აქვთ რკინის (მექანიკური) სამიზნე მოწყობილობები. ჩემი ღრმა რწმენით ტრენდი, რომ შაშხანას არ ჭირდება “რკინები” არის მცდარი! ოპტიკური სამიზნე არის კარგი და სასარგებლო მოწყობილობა მაგრამ ის საკმაოდ ფაქის მოპყრობას ითხოვს და ხანდახან გამოდის ხოლმე მწყობრიდან. მე მეეჭვება რომელიმე ვინც ეხლა ამ სტატიას კითხულობდეს გასვლებზე ატარებდეს  თან სარეზერვო სამიზნე მოწყობილობას. ტყვილა არ მოყვება თითქმის ყველა სამხედრო სნაიპერულ სისტემას სარეზერვო მექანიკური სამიზნე ან პატარა კოლიმატორი. თხელი ლულების და “რკინების” არ არსებობის გარდა მათ ასევე აერთიანებთ საკმაოდ დაბალი ხარისხის კონდახები, როგორც უკვე ავღნიშნე საშუალო შესრულება და ინტეგრირებული (დახურული) მჭიდები. ყველაფერი ეს რა თქმა უნდა განპირობებულია ფასის შემცირების მიზნით. ჩრდილო ამერიკის ბაზარზე ასეთი შაშხანების ფასი არ აღემატება 500 დოლარს (ქარხნულად დაყენებული საშუალო ხარისხის ოპტიკური სამიზნით). თბილისის მაღაზიებში მათი ფასი იწყება 1300 ლარიდან (Marlin XL7) და ადის 1800 ლარამდე (Remington 700 SPS), მაგრამ შაშხანები რატომღაც იყიდება ოპტიკის გარეშე.

ბუნებრივია ამ იარაღების გამოჩენამ ჩემში ინტერესი გამოიწვია, მაგრამ როდესაც უფრო დეტალურად გავეცანი გასაყიდ მოდელებს ნაწილის შესრულება უბრალოდ არ მომეწონა და ასევე მივხდი, რომ დაბალ ფასიანი შაშხანის შეძენა მოითხოვდა გაცილებით მეტ ინვესტიციას. შაშხანას არ მოყვება არაფერი, ქამრის გასაყრელებიც კი. ეს ყველაფერი საყიდელი იქნება. შაშხანის ფასს ასევე დაემატებოდა ავტომატურად ოპტიკური სამიზნის ფასი, რომელიც პრაქტიკულად შაშხანის ფასს უტოლდებოდა თუ ამ მოწყობილობის შეძენა მოგიწევდათ თბილისის მაღაზიებში. ოპტიკური სამიზნეების ასორტიმენტი თბილისში გაცილებით უფრო მწირია ვიდრე იარაღის. რა თქმა უნდა შესაძლებელია ოპტიკის ჩამოტანა საზღვარგარეთიდან მაგრამ ამას დრო უნდა, ხოლო იდეა სახლში მქონოდა იარაღი სამიზნე მოწყობილობების გარეშე მე არ მხიბლავდა. რა თქმა უნდა იყიდება მოდელები რკინის სამიზნეებითაც მაგრამ ეს არის სუფთა სანადირო იარაღები, რომლებიც ჩემში არანაირ ინტერესს არ იწვევდნენ. მე ვეძებდიი რამეს, რაც გამოდგებოდა მსუბუქი, კომპაქტური ტაქტიკური სნაიპერული შაშხანის ბაზად.

ძიების პროცესში ერთმა მოდელმა მიიპყრო ჩემი ყურადღება. ეს იყო ჩრდილო ამერიკული კომპანიის Savage Arms-ის მიერ წარმოებული შაშხანა მოდელი 11 “Hog Hunter” (ტახებზე მონადირე ან “ღორ ხანტერი”, როგორც მას ჩვენთან შეარქვეს).  იარაღს კი ქონდა “სანადირო” სახელი მაგრამ სურათებიდან სულ სხვა რამეს ვხედვადი.  შაშხანას აქვს მომმწვანო ფერის სინთეტუკური კონდახი, მოკლე სქელ-კედლიანი ლულა (სიგრძე 51სმ, რომელსაც “სევიჯი” ეძახის საშუალო კონტურიანს), ამავე კომპანიის საფირმო სასხლეტი Accu-trigger (რატომ არის ეს მნიშვნელოვანი ამაზე ცოტა მოგვიანებით). ლულა არის ხრახნილით (თუ დააპირებთ ამ იარაღისთვის კომპენსატორის/ლულის მუხრუჭის შეკვეთას გაითვალისწინეთ, რომ ხრახნილის კვეთა არის 5/8×24), საკეტის სახელური არის დიდი და მოსახერხებელი, როგორც ტაქტიკურ შაშხანებში და რაც მთავარია იარაღზე აყენია კომპაქტური “ექსპრეს” ტიპის სამიზნე მოწყობილობები!   და ეს ყველაფერი ღირს სულ რაღაც 1670 ლარი. იაფფასიანი შაშხანების სეგმენტისგან მას ერგო საკამოდ იაფი მე ვიტყოდი პრიმიტიული კონდახი და ასევე დახურული ტიპის მჭიდი, რომელიც იტევს ოთხ .308 Win კალიბრის ვაზნას. ტექნიკური აღწერილობა, რომ გავაგრძელოთ, შაშხანის წონა არის 3.3 კგ, სრული სიგრძე 103 სმ, ლულის ხრახნების ბიჯი -10. მოდელი 11 გულისხმობს ე.წ. მოკლე საკეტს და გამოდის კალიბრებში .223 და .308, მოდელი 111 არის გრძელი საკეტით და ხელმისაწვდომია კალიბრში .338 Winchester Magnum.

“ჰოგ ხანტერი” ეგრევე გახდა ჩემი ფავორიტი, ამიტომაც როდესაც მეორად ბაზარზე გამოჩნდა შესაბამისი შემოთავაზება მე ის ეგრევე შევიძინე. “ჰოგ ჰანტერმა” გადამიწყვიტა დილემა, რომელიც ამდენი ხანია მე მაიძულებდა თავი შემეკავებინა შაშხანის შეძენისაგან. ჩემ განკარგულებაშია სქელკედლიანი მოკლე ლულა, სინთეტიკური კონდახი და ამავე დროს “რკინის” სამიზნე მოწყობილობებიც. ოპტიკის ყიდვა მოგვიანებით შეიძლება და მანამდე რკინებითაც შესაძლებელია სროლა.

ადვილად ხილვადი “ექსპრეს” ტიპის სამიზნე მოწყობილობები განკუთვნილია სწრაფი და არა ზუსტი სროლისთვის. ჩვენ შემთხვევაში ისინი შესრულებულია მთლიანად ფოლადისგან, უკანა სამიზნე მოწყობილობა სრულად რეგულირებადია. იდეალური დამხმარე სარეზერვო სამიზნე მოწყობილობა, რომეელიც მუდმივად მზად არის გამოყენებისთვის. იარაღი ქარხნულად იყო მისროლილი.

ლულაზე ხრახნილის ყოფნა აიხსნება იმით, რომ ეს იარაღი შექმნილია სპეციალურად გარეულ ღორებზე სანადიროდ, რომლებიც ბევრ აშშ-ს შტატში განიხილება როგორც მავნე ცხოველი. შესაბამისად იქ სადაც კანონი ამას უშვებს შესაძლებელია მაყუჩის გამოყენება იმისთვის, რომ მავნებლებზე სროლისას არ შეწუხდნენ მეზობელი ფერმერები. გარდა ამისა ასეთ ლულაზე ყოველგვარი ხელოსნის ჩარეევის გარეშე შეასძლებელია კომპენსატორის/ლულის მუხრუჭის დაყენება.

“სევიჯის” წარმოებული იარაღი პრაქტიკულად უცნობია საქართველოში. კომპანია ატარებს თავისი შემქმნელის არტურ სევიჯის სახელს. ჩრდილო ამერიკაში ის პირველ რიგში ცნობილია თავისის კონსტრუქციის ძალიან პოპულარული 99-ე მოდელის შაშხანით, რომელიც წარმოებაში იყო არც მეტი არც ნაკლები 105 წელი. ეს იყო ბერკეტიანი შაშხანა, რომელიც იყენებდა დამრტყმელს, ჩახმახის ნაცვლად.  გარდა ამისა არტურ სავაჯს ეკუთვნის პირველი მოსახსნელი “სექტორული” მჭიდის კონსტრუქციის ავტორობა, რომელიც გახდა შემდგომ სტანდარტული, სამხედრო ცეცხლსასროლ იარაღში და ასევე მან გამოიგონა რადიალური საბურავების კონსტრუქცია. არტურ სავაჯმა სიცოცხლე დაასრულა თვითმკვლელობით, მძიმე ავადმყოფობის გამო, 1938 წელს. კომპანია მისი სახელით დღემდე არსებობს და ცნობილია, როგორც იაფი და კარგი ხარისხის პროდუქციის მწარმოებელი.

Savage Arms Company-ის მოდელი 99 იყო პირველი მასობრივად წარმოებული შაშხანა დამრტყმელით ნაცვლად დამალული ჩახმახისა.

სიმართლე გითხრათ, მე ყოველთვის ვთვლიდი რომ რემინგტონის მოდელი 700 იყო პირველი იაფი, ტექნოლოგიური, მასობრივი წარმოების შაშხანა. მაგრამ მე ვცდებოდი. სანამ რემინგტონის ხალხი დაიწყებდა ხელმისაწვდომი შაშხანის წარმოებას, მას 4 წლით დაასწრო სევიჯმა და გამოუშვა მათი აზრით ყველასთვის ხელმისაწვდომი, ‘სახალხო” შაშხანა, მოდელი 110 (რომლის კონსტრუქციაზე დაფუძნებულია მათ შორის მოდელი 11-იც, რომელიც ეხლა წარმოებაშია). დაზუსტებით ვერ ვიტყვი, მაგრამ ამბობენ რომ ინდექსი 110 მიენიჭა მას საცალო ფასის გამო, 1958 წელს მისი ფასი შეადგენდა 110 აშშ-ის დოლარს.  კონსტრუქციის ავტორი იყო ნიკოლას ბრიუერი, რომელმაც მიზნად დაისახა შეექმნას იაფი და ზუსტი იარაღი, რომელიც გაუწევდა კონკურენციას ვინჩესტერ 70-ს, შაშხანას, რომელიც ჩრდილო ამერიკაში დამსახურებლად სარგებლობდა ძალიან კარგი რეპუტაციით. 110-ე მოდელის კონსტრუქცია გამოვიდა მარტივი გამძლე და მისი წარმოება ძალიან იაფი ჯდებოდა. ამის გარდა მოდელი 110 იყო პირველი სერიული იარაღი, რომელიც მათ შორის გამოდიოდა ცაციებისთვის. ანუ საკეტის სახელური ქონდა მარცხნივ და მასრების ექსტრაქცია ასევე მარცხნიდან ხდებოდა.  Savage Arms Company ასევე იყო პრაქტიკულად პირველი ვინც შესთავაზა მყიდველს ცალკე ლულის კოლოფები საკეტით და ცალკე ლულები. ცალკე უნდა ავღნიშნო რომ კოლოფში ლულის დამაგრების მეთოდის და ადვილად ცვლადი საკეთის თავის გამო შაშხანის სხვა და სხვა კალიბრებზე გადაკეთება არის შედარებით ადვილი. თავისი დროისთვის 110-ე მოდელი იყო საკმაოდ ინოვაციური და ტექნოლოგიურად დახვეწილი. 1998 წელს, როდესაც კომპანია “სევიჯს” გაკოტრება ემუქრებოდა, წარმოება რადიკალურად შემცირდა და სწორედ 110-11 მოდელის შაშხანებმა გამოიყვანეს კომპანია კრიზისიდან.

ცაციებისთვის ასევე მოსახერხებელი იყო მცველის განლაგება, ლულის კოლოფის კუდში, ზევიდან. მოგვიანებით მცველი განალაგეს იგივე ადგილას რუგერის და ბრაუნინგის (X-bolt) შაშხანბეშიც. მოდელ 11-ში მცველი სამ პოზიციანია. 1)მცველი და საკეტი ჩაკეტილია. 2) მცველი ჩაკეტილია მაგრამ საკეტის მოძრაობა შესაძლებელია (განმუხტვისთვის) 3) მცველი გამორთულია, იარაღი მზად არის სროლისთვის.

გამოდის, რომ ჩვენთვის თითქოს უსახელო შაშხანის და კომპანიის უკან დგას საკმაოდ მდიდარი და საინტერესო ისტორია.  მოდელი 11 შედის ჩრდილო ამერიკული შაშხანების დიდ სამეულში, რომელიც შედიან სევიჯის გარდა, რემინგტონ 700 და ვინჩესტერ 70. ორი უკანასკნელი უფრო პოპულარული არის ამერიკაში და ამას თავისი მიზეზები აქვს. აქ უკვე გადავდივართ “სევიჯის” სუსტ მხარეებზე, იმიტომ, რომ მათი წყალობით მე-11 მოდელი უთმობს თავის პოზიციებს ორ ძლიერ კონკურენტს.  საქმე იმაშია, რომ როგორც წესი ასეთი ტიპის შაშხანას, ე.წ. “ბოლტებს” შემთხვევითი ხალხი არ ყიდულობს. ეს არ არის გლუვლულიანი თოფი, რომელიც შეიძლება ყველა ფერმერის და გლეხის სახლში ეგდოს, ეს არ არის რევოლვერი, რომელსაც ადამიანი იყიდის რომ საკუთარი თავი დაარწმუნოს იმაში, რომ ის დაცულია ბოროტი ადამიანებისგან და კარადის თავზე შემოდებს ხოლმე. შაშხანას მეტ წილად ყავს ბევრად უფრო გამოცდილი, დახვეწილი კლიენტურა, თავისი სპეციფიური მოთხოვნებით.  ამ პუბლიკას კიდე არ მოეწონა ის ფაქტი, რომ მაგალითად “სევეჯის” საკეტის გასახსნელად საკეტის მოძრაობის ბოლო მომენტებში საჭიროა ზედმეტი ძალის დატანება, რომ საკეტი ბოლომდე გაიხსნას. ასევე მათ არ მოეწონათ ამ მოდელის სასხლეტი, დეტალი, რომელიც არის ზუსტი შაშხანის გული. მიზეზი ამისა არის ბრიუერის კონსტრუქციის სასხლეტი მექანიზმი. წარმოების გაიაფების მიზნით მისი კონსტრუქცია ისეთია, რომ “შეპტალო” სასხლეტთან მიმართებაში განლაგებულია ოდნავ წინ ვიდრე სხვა შაშხანებში და ეს იწვევს სასხლეტის დამძიმებას და სვლა ხდება უფრო არათანაბარი. ამან განაპირობა ის ფაქტი, რომ ვინჩესტერის და რემინგტონის შაშხანები უკეთესად იყიდებოდა, მიუხედავად იმისა, რომ 110-ე მოდელი ამ სამიდან ყველაზე იაფი იყო.

ესთეტიური თვალსაზრისით ლულის კოლოფში დამაგრების მეთოდი მასზე წამოცმული ქანჩით, ასევე არ გამოიყურება კარგად. მაგრამ სწორედ ამის წყალობით სევიჯის შაშხანებს აქვთ კარგი თანდაყოლილი სიზუსტე. ესთეტიკა იყო და არის 110-11 მოდელის შაშხანების სუსტი მხარე და კარგი გაყიდვების ერთ-ერთი ხელშემშლელი ფაქტორი.

სიზუსტეს რაც შეეხება,იმ დროს, როდესაც მოდელი 110 გამოვიდა, ეტალონური სიზუსტე 1 MOA 100 მეტრზე მიიღწეოდა მხოლოდ კომპეტენტური იარაღების ოსტატის ჩარევის შემდეგ. ქარხნული “110″  უფრო ხშირად ამ რეზულტატს აღწევდა პირდაპირ ყუთიდან. ყოველგვარი გადაკეთებების და მოდიფიკაციების გარეშე.  ტახებზე მონადირის სიზუსტეს რაც შეეხება, 2012 წლის ჟურნალ Shooting Times-ის სექტემბრის ნომერში გამოქვეყნდა აღნიშნული იარაღის სიზუსტეზე ტესტირების შედეგები. 100 მეტრზე 5 არჩეული მუხტიდან, ოთხმა აჩვენა შედეგი, რომელიც 1 MOA-ზე ნაკლები იყო. საუკეთესო მუხტი იყო Black Hills Match 175 გრანიაი ტყვიით, რომელმაც აჩვენა საშუალო სიზუსტე 0.78 MOA!

სიტუაცია სასხლეტებთან 2003 წელს რადიკალურად გაუმჯობესდა, როდესაც კომპანიამ შესთავაზა კლიენტებს მათი აზრით უპირატესი კონსტრუქციის სასხლეტი მექანიმზი სახელით Accu-trigger. ის არის რეგულირებადი (0.68 to 2.7 კგ-მდე), რეგულირება შეუძლია იარაღის პატრონსაც. კონსტრუქცია გამორიცხავს ისეთ დონემდე სასხლეტის შემსუბუქებას, რომ შესაძლებელი ხდება იარაღის გასროლა დავარდნისას. ამავე დროს ის არის მოკლე და ერთგვაროვანი სვლით. ორი ნაწილისგან შემდგარი სასხლეტი დამატებით იცავს, სასხლეტს უნებლიე დაჭერისგან (როგროც გლოკის პისტოლეტების სასხლეტის კონსტრუქცია). ზოგადად შეიძლება ჩაითვალოსს, რომ სევეჯის Accu-trigger არის საუკეთესო ქარხნული რეგულირებადი სასხლეტი, იმიტომ რომ ის ერთის მხრიც დაცულია სულელებისგან და მეორეს მხრივ დაცულია ჭკვიანურად და არა უბრალოდ მისი დამძიმებით, რასაც ხშირად მიმართავენ მწარმოებლები, რომ დაიცვან საკუთარი თავი სულელების სარჩელებისგან, რომლბსაც იარაღი “შემთხვევით” უვარდებათ მას მერე რაც ისინი ცდილობენ სასხლეტები გააუმჯობესონ.ყველა იარაღს, რომელიც აღჭურვილია ასეთი სასხლეტით მოყვება ინსტრუქცია და ინსტრუმენტი, რომელიც მოგცემთ საშუალებას თავად დაარეგულიროთ სასხლეტი. Hog Hunter-ზე Accu-trigger სტანდარტულად ყენდება, რაც ძალიან კარგია.

Savage 11 Hog Hunter ავტორის მიერ კონდახის კამუფლირების შემდეგ. ასევე შაშხანაზე “დროებითად” დაყენდა მარტივი იაპონური 4X ოპტიკური სამიზნე. ოპტიკა დაყენებულია ალუმინის UTG-ის “რგოლებით”,  უივერის სამაგრებზე (Weaver 46 Detach Top Mount), რომლებსაც შუაში აქვთ ღარი, რის გამოც ოპტიკის მოხსნის შემდეგ უპრობლემოდ შესაძლებელია “რკინის” სამიზნე მოწყობილობების გამოყენება. შესაძლებელია ისეთი “რგოლების” შერჩევა, რომლებიც იძლევიან საშუალებას ერთდროულად გამოიყენოთ ოპტიკაც და რკინებიც.

რა შეიძლება ითქვას დამატებით ამ იარაღზე? შაშხანა კარგად გამოიყურება, ჩემი აზრით გაცილებით უფრო უკეთესად არის შესრულებული ვიდრე იაფი “მარლინები” და “რემები”.  ვაზნების მიწოდება კონტროლირებადი არ არის, და ეს კარგია თუ გავითვალისწინებთ დახურულ მჭიდს. მჭიდის დაცლის შემდეგ შესაძლებელია მომდევნო ვაზნის ჩაგდება და ზედვე საკეტის დახურვა. კონდახი ადეკვატური სიგრძის არის და აქვს ძალიან რბილი ქუსლი. დაფარვა არის მუქი, შავი არ ირეკლვას შუქს.   საკეტი მუშაობს რბილად, არაფერს არ ედება. ვაზნების მიწოდება ასეთივე უპრობლემოა. მთლიანოიბაში “ღორ ჰანტერი” დადებით შთაბეჭდილებას ტოვებს.

ამით პრინციპში პირველი ნაწილი სრულდება. შაშხანა გამზადებულია ტესტირებისთვის და შედეგებს მეორე ნაწილში შემოგთავაზებთ.