მოკლედ “კოლიმატორების” შესახებ

მოგახსენებთ, რომ მე ძალიან ხშირად მიწევს იარაღზე და დაკავშირებულ თემებზე საუბარი, ბევრი ადამიანი მისვავს ბევრ კითხვას.  მე რა თქმა უნდა, მიყვარს ამ თემაზე საუბარი, იმ პირობით თუ მე მისმენენ და გებულობენ რასაც მე ვიძახი. არავითარ შემთხვევაში მე არ ვარ გურუ ან მეგა-ექსპერტი, უბრალოდ წლების განმავლობაში მე დიდ დროს, ენერგიას და ფულს ვხარჯავ ცოდნის მიღებაზე, ამაში მე ასევე ხელს მიწყობს რამოდენიმე უცხო ენის ცოდნაც. ბუნებრივია, რომ ჩემს მიერ დაგროვილი ცოდნა და გამოცდილება განსაკუთრებულ ინტერესს წარმოადგენს სხვებისთვის და მათი სურვილი ეს ცოდნა მათ გაუზიარო ჩემთვის გასაგები და მისაღებია.  ვინც მე მიცნობს, იცის რომ მე არ მიყვარს კატეგორიულად რამის მტკიცება, მე შემიძლია კატეგორიულად ვიმეორო ფაქტები, მაგრამ ეს სულ სხვა რამეა. ჩემი აზრით კატეგორიულობა ის თვისებაა, რომელიც საერთოდ არ არის კარგი საქმეში, რასაც ქვია იარაღი და სროლა. გარდა ამისა სხვებთან საუბარი ან მათი მოსმენა ჩემთვის საინტერესოა იმით, რომ მე ხანდახან ვგებულობს იმ არასწორ და მცდარ მოსაზრებების/დოგმების შესახებ, რომლებიც გავრცელებულია ჩვენ ქვეყანაში იარაღის მოყვარულთა და მფლობელთა შორის, რაც მაძლევს მორიგ თემას ახალი სტატიისთვის. როგორც წესი მე ვამზადებ სტატიებს, რომლებიც ცოტათი მაინც ნათელს მოფენენ ხოლმე ამა თუ იმ საკამათო და სადაო საკითხებს. ხანდახან, როგორც წესი საკამათო არაფერი არც არის და სწორედ ეს არის ასახსნელი. ხანდახან უბრალოდ ყველა დადებითი და უარყოფითი მხარეებია ჩამოსათვლელი, რომ მკითხველმა არჩევანი თავად გააკეთოს. ნებისმიერი კამათისას ძალიან მნიშვნელოვანია, თქვენი პოზიცია ყოველთვის ახსნათ შესაბამისი არგუმენტებით, იმიტომ, რომ ვინც გისმენთ შეიძლება სიტყვაზე გენდოთ და ამით შეექმნას არასწორი წარმოდგენა რაიმე საკითხზე. რა თქმა უნდა არგუმენტების ხარსხს აქვს მნიშვნელობა, ამიტომაც არგუმენტების შეფასების საშუალება მსმენელს უნდა მისცეთ ყოველთვის. ეს ყველაფერი აქტუალური უნდა იყოს თქვენთვის თუ გაქვთ სერიოზული საუბარი, თუ ადგილი აქვს უბრალო ბლა ბლა ბლა-ს, მაშინ გამოთქმას და ინტონაციას უფრო მეტი მნიშვნელობა აქვს ვიდრე კარგ არგუმენტს. ეს სტატიაც, რომელსაც ეხლა გთავაზობთ სწორედ ასეთ თემას ეხება, რომელზეც ბევრი კამათობს მაშინ, როდესაც საკამათო უბრალოდ არაფერია. სტატია ინსპიირირებულია ერთი კონკრეტული პიროვნების აზრით, რომელიც მე მოვისმინე და ერთი ორი თემით, რომელსაც მე შემთხვევით გადავაწყდი რამოდენიმე დღის წინ ინტერნეტში ფორუმებზე. სტატია ეხება “დაპირისპირებას”  კოლიმატორების და კონვენციონალური სამიზნე მოწყობილობების მომხრეებს შორის. მოკლე შინაარსი ყველაფერი მოსმენილის არის შემდეგი: კოლიმატორები არის სათამაშოები, რომლებიც ადვილად ფუჭდება, მიზნად ისახავს დაარწმუნოს მსროლელი იმაში, რომ რამე ჯადოსსნური სამიზნით ის რამეს მოარტყავს და მე უფრო მაგრად ვისვრი “მუშკა ცელიკით”! ვიღაცას ასეთ პრიმიტიულ არგუმენტებზე პასუხი შეიძლება დროის უქმ ხარჯვად მოეჩვენოს მაგრამ სტატია, რომელიც ეხება ზოგადად რეფლექტორულ სამიზნეებს ე.წ. კოლიმატორებს, მათ ისტორიას, ამ მოწყობილობების დადებით და უარყოფით მხარეებს ყველა შემთხვევაში საინეტერსო იქნება. სტატია არ არის მეცნიერული/ენციკლოპედიური ნაშრომი, მისი მიზანია პოპულარულ/გასაგებ ენაზე აგიხსნათ ძირითადი, რაც ეხება იმას რასაც ჩვენთან კოლიმატორს ეძახიან, მისი მოწყობილობა, დანიშნულება და გამოყენება.
შეიძლება გაგიკვირდეთ მაგრამ პირველი აღნიშნული ტიპის სამიზნე მოწყობილობა გაჩნდა არ მეტი არც ნაკლები 111 წლის წინ. როდესაც 1900 წელს ირლანდიელმა ოპტიკის ოსტატმა და ტელესკოპეპების მწარმოებელმა სერ ჰოვარდ გრაბიმ შექმნა პირველი ასეთი რეფლექტორული ტიპის სამიზნე მოწყობილობა (სირცხვილია ბატონებო მოწყობილობის დანიშნულების კითხვის ქვეშ დაყენება, რომელიც ჩვენთან უკვე 100 წელზე მეტია). სერ ჰოვარდ გრაბიმ ძალიან კარგად იცოდა რას ქმნიდა. ეს არ იყო რაღაც შემთხვევითი აღმოჩენა. თავის ნაშრომში სახელად „სამიზნე მოწყობილობები დიდი და მცირე იარაღისთვის“ მან ძალიან გარკვევით ჩამოაყალიბა თავისი იდეა: სამიზნე მოწყობილობა, რომელიც იქნება ალტერნატივა რთულად გამოსაყენებელი რკინის სამიზნე მოწყობილობებისათვის, არ ექნება ისეთი ვიწრო ხედვის კუთხე, როგორც გამადიდებელ ოპტიკურ სამიზნეს, არ ექნება პარალაქსის ეფექტი და ამავე დროს თვალი იქნება დაცული ოკულარის დარტყმისგან“.

სერ ჰოვარდ გრაბი (1844 – 1931) და ნახაზი მის პატენტიდან #12108, რომელიც ასახავს პირველ რეფლექტორული სამიზნის სქემას

1901 წელს დოკუემნტში, რომელიც მან წარუდგინა დუბლინის სამეფო ორგანიზაციას, მან შემდეგნაირად დაახასიათა თავისი გამოგონება: “არის შესაძლებელი, რომ შუქის სხივმა გაანათოს სამიზნე და ისე გასწორდეს სროლის ტრაექტორისთან, რომ ტყვია მოხვდება იმ ადგილს, რომელიც განათებულია სხვივით, მაგალითად სამძებრო ფანარით შექმნილი. ცხადია ასეთი დანადგარი იქნება გამოუყენებელი გასაგები მიზეზების გამო, მაგრამ ის ჩვენ გვიჩვენებს, რომ შუქი შეიძლება გამოყენებულ იქნას ჩვენი მიზნებისთვის. სამიზნე მოწყობილობა, რომელსაც ეხება ჩემი წერილი წარმოადგენს მოწყობილობას, რომელიც კი არ ანათებს უშუალოს სამიზნეს არამედ პროეცირებს მასზე იმას, რასაც ოპტიკურ მეცნიერებაში ქვია ვირტუალური გამოსახულების პროექცია”.

ასე გაჩნდა პირველი რეფლექტორული სამიზნე მოწყობილობა.  ”რეფლექტ” არის ინგლისური სიტყვა და ნიშნავს არეკვლას ან ანარეკლს. სავარაუდოთ პირველად ასეთი ტიპის სამიზნე მოწყობილობები გამოჩნდნენ 1918 წელს გერმანულ გამანადგურებლებზე. 1930 წლამდე რეფლექტორული სამიზნეები უკვე ეყენა პრაქტიკულად ყველა საბრძოლო თვითმფრინავზე და სხვა შეიარაღებაზე სადაც საჭირო იყო სწრაფი სროლა მოძრავ სამიზნეებზე (ჰაერსაწინააღმდეგო არტილერია, საბრძოლო გემების ქვემეხები და ასე შემდეგ).

რას წარმოადგენს რეფლექტორული სამიზნე მოწყობილობა? მიუხედავად არეული ტერმინოლოგიისა და სხვა და სხვა აღწერილობებისა მე შევეცდები, რაც შეიძლება მარტივად და მოკლედ ავხსნა მისი მოწყობილობა. რეფლექტორული სამიზნე მოწყობილობა წარმოადგესნ  ოპტიკურ სამიზნე მოწყობილობას გადიდების გარეშე, რომელშიც მსროლელი ხედავს სამიზნე ბადის განათებულ პროექციას. ანუ კოლიმატორი არის ოპტიკური სისტემა, რომელიც წარმოქმნის პარალელული სხივების ერთობლიობას, წერტილს (სამიზნე ბადეს), რომელიც პროეცირებულია უსასრულობაზე. არსებობს ბადის პროეცირების ორი მეთოდი, ამრეკლი დაფარვის ან დახრილი სარკის გამოყენებით.

რეფლექტორული სამიზნე მოწყობილობების ტიპები, ბადის პროეცირების მიხედვით.

 
მწარმოებლების განცხადებებით ბადის გამოსახულება ფოკუსირებულია უსაუსრულობაზე და შესაბამისად მსროლელი ხედავ სამიზნეს და მასზე „დადებულ“ სამიზნე ბადეს ერთ სიბრტყეში. ბადე არ იცვლის მდგომარეობას იარაღის მიმართ, რომელზეც ის არის დამაგრებული და ეს მიუხედავათ მასზე ხედვის კუთხისა.  პრინციპი რეფლექტორული სამიზნე მოწყობილობების მუშაობის არის ერთი და იგივე, თუმცა სხვა და სხვა მწარმოებლები სხვა და სხვა ტექნოლოგიებს იყენებენ, რომ წარმოებული სამიზნე მოწყობილობა აკმაყოფილებდეს კონკეტულ მოთხოვნებს.  როგოც წესი მწარმოებლის საიტზე ეს ტექნოლოგიები გასაგებად და მარტივად არის ახსნილი.

ტიპიური რეფლექტორული სამიზნე მოწყობილობის სქემა

 
შესწორებების შეტანა რეფლექტორული სამიზნე მოწყობილობაში,  ხდება დოლურების მეშვეობით, რომლებიც გადაადგილებენ კოლიმატორის შიგნით განლაგებული ელემენტს, რომელზეც დაყენებულია შუქის წყარო (LED/დიოდი). იცვლება არეკვლის კუთხე, იცვლება მოხვედრის წერტილი.
        მიუხედავად გავრცელებული მოსაზრებისა, რომ კოლიმატორებში არ არის პარალაქსის ეფექტი ეს ასე სინამდვილეში არ არის. პარალაქსის ეფექტი თავის თავად არსებობს, გამომდინარე ოპტიკური სამიზნის კონსტრუქქციიდან უბრალოდ ნაკლებად არის გამოხატული რეფლექტორულ სამიზნეებში, და გამომდინრე მათი გამოყენების ტიპიური მანძილებიდან და კონსტრუქციის თავისებურებებიდან ის ნაკლებად მოქმედებს სროლის შედეგებზე. სხვა და სხვა მწარმოებლების შემთხვევაში პარალაქსი სხვა და სხვა გვარად არის გამოხატული გამომდინარე მათი კონსტრუქციიდან  მაგრამ ეს ეფექტი არსებობს ნამდვილად.

ეს სურათი შესანიშნავი საიტიდან  The Encyclopedia of Bullseye Pistol არის დამოუკიდებელი და ზუსტი ექსპერიმენტის შედეგი, რომელიც გვიჩვენებს პარალაქსის ეფექტს და მის შესაძლო გავლენას სროლის შედეგებზე. სხვა და სხვა კუთხით ხედვისას მოხდა გადახრების დაფიქსირება და შედეგად ორ სხვა და სხვა კოლიმატორს ორი სხვა და სხვა პარალაქსისის ეფექტის შედეგად გამოწვეული გადახრები დაფიქსირდა.

მიუხედავად იმისა, რომ შეიძლება შეგექმნათ შთაბეჭდილება, რომ სამზინე მოწყობილობა არ არის რთული, მისი დამზადებისას საჭიროა უდიდესი სიზუსტე და ხარისხი, წინააღმდეგ შემთხვევაში თუ ეს სიზუსტე დაცული არ იქნება, შეუძლებელი გახდება ასეთი სამიზნით ზუსტი სროლა. გარდა ამისა სხვა და სხვა მწარმოებლები იყენებენ სხვა და სხვა მეთოდებს მათი ეფექტურობის გაზრდით, სპეციალიზირებულ მოდელებბში წერტილი ფოკუსირება ხდება ისე, რომ მაქსიმალური ეფექტურობა იყოს მიღწეული კონკრეტულ მანძილებზე, ე.წ „ტკბილი მონაკვეთები“, სადაც კოლიმატორის გამოყენება მაქსიმალურ ეფექტს იძლევა სიზუსტის მხრივ. გარდა ამისა საჭიროა, რომ სამიზნე მოწყობილობა იყოს საიმედოთ დაცული დაზიენებებისგან, ქონდეს ელემენტების ხანგრძლივი სიცოცხლის ციკლი და შესწორებების შეტანის მექანიზმი ზუსტად და საიმედოდ მუშაობდეს. სწორედ ეს განაპირობებს ფასის სხვაობას იაფი ჩინური და კარგი ხარისხის რეფლექტორული სამიზნეებს შორის.
დღევანდელი რეფლექტორული სამიზნე მოწყობილობები შეიძლება დაიყოს ორ ტიპად, დახურული მილებით და ღია ტიპის. კოლიმატორი განეკუთვნება ოპტიკური სამიზნეების ნაირსახეობას. ამას იმიტომ ვიძახი, რომ ჩვენთან მსროლელები კოლიმატორებს ოპტიკურ ხელსაწყოებათ რატომღაც არ თვლიან.

დახურული და ღია ტიპის რეფლექტორული სამიზნე მოწყობილობები. მარცხნივ Aimpoint CompM2, მარჯვნივ  ITL MARS.

არ უნდა აურიოთ ისინი ასე ვთვქათ „კლასიკურ“ კოლიმატორებთან და ჰოლოგრაფიულ სამიზნეებთან. კოლიმატორი ტრადიციული გაგებით არის სამიზნე მოწყობილობის ტიპი, რომელიც არ არის გამჭირვალე, და მის (მილის) შიგნით იმყოფება განათებული ბადე, რომელსაც ხედავს ერთი თვალი თვალი. დამიზნება ყოველთვის ხდება ორი თვალით. ხდება ერთდროულად ორივე თვალიდან გამოსახულების აღთქმა, ერთი თვალი ხედავს სამიზნე ბადეს გაუმჭირვალე კორპუსში, მეორე თვალი ხედავს სამიზნეს, ხოლო ტვინი აღითქვავს კომბინირებულ გამოსახულებას, ანუ სამიზნე ბადეს სამიზნეზე პროეცირებულს. ასეთი ტიპის სამიზნეები დიდიხანია აღარ გამოიყენება. ამის მიზეზი სავარაუდოთ არის ის, რომ სხვა და სხვა მხედველობის მქონე მსროლელი განსხვავებული ეფექტურობით გამოიყენებენ ასეთ სამიზნეს. მცირე დაღრვევები მხედველობაში (მაგალითად გეტეროფორიის თუნდაც ძალიან მსუბუქი ფორმა) და მათ შორის გადახრები მხედველობაში გამოწვეული სტრესით ან გადაღლილობით პირდაპირ აისახება სროლის შედეგებზე.
ჰოლოგრაფიული სამიზნე მეორეს მხრივ  არის ის სამიზნის ტიპი, რომელშიც სამიზნე ბადის პროეცირებისთვის გამოიყენება ჰოლოგრაფიული დამოსახულება, რომელიც იქმნება ლაზერული გამოსხივების შედეგად.
დღეს კოლიმატორის ქვეშ ავტომატურადიგულისხმება რეფლექტორული სამიზნე მოწყობილობა, მაგრამ ძირითადად რუსულ წყაროებში. დასავლეთში უფრო მიღებულია ტერმინი Reflex Sight, შემოკლებული Reflector sight-დან. ხშირად ამ სახელს უკავშირებენ რეფლექსურ სროლას, რომელსაც ხელს უწყობს ასეთი მოწყობილობა, რაც არასწორია. ასევე გავრცელებულია სახელი “Red Dot”/წითელი წერტილი, პოპულარული და მარტივი სამიზნე ბადის ტიპის მიხედვით. ჩვენ მას ჩვენთვის ჩვეული სახელით, კოლიმატორით მოვიხსენიებთ.   წითელი წერტილის – ერთ ერთი ყველაზე პოპულარული სამიზნე ბადის ტიპის ზომა იზომება კუთხის წუთებში (Minute of Angle). 5 MOA-ს ტოლი წერტილი და უფრო პატარა გაამოდგება ზუსტი სროლისთვის, ხოლო უფრო დიდი ზომის წერტილები გამოიყენება სწრაფის სროლისას ახლო მანძილებზე. რაც უფრო დიდია წერტილი მით უფრო სწრაფია ის დამიზნებაში მაგრამ შესაბამისად უფრო მეტად ფარავს სამიზნეს.
ეხლა, რაც შეეხება მსუბუქი ცეცხლსასროლი იარაღის კოლიმატორების განვითარების ისტორიას. 1970 წლამდე ასეთი ტიპის სამიზნე მოწყობილობეი შეზღუდულად ყენდებოდა მსუბუქ ცეცხლსასროლ იარაღზე. ცნობილია, რამოდენიმე ტიპის ასეტი სამიზნე მოწყობილობის მოდელი, რომელიც ყენდებოდა ცეცხლსასროლ იარაღზე გასული საუკუნის 40-ნი წლებიდან. 70-ნი წლების ბოლოს პირველად გაჩნდა ე.წ. „წითელი წერტილები“, სადაც სამიზნე ბადეს წარმოადგენდა მრგვალი წითელი წერტილი. პირველად ასეთი სამიზნის წარმოება დაიწყო შვედურმა კომპანია Aimpoint-მა. 1975 წელს მათ გამოუშვეს რეფლექტორული სამიზნე მოწყობილობა სახელით “Electronic”.  მას მერე რაც შესაძლებელია გახდა მსუბუი, მცირე ზომის და ელემენტების ხანგრძლივი სიცოცხლით კოლმატორების დამზადება, დაიწყო მათი ფართო გამოყენება, ტაქტიკურ, სამხედრო და სპოერტულ იარაღში.  ყველგან სადაც სროლა ხორციელდება ძალიან ახლო მანძიულებიდან 100-150 მეტრამდე და საჭიროა სიზუსტე და სისწრაფე სხვა და სხვა ტიპის კოლმატორები ფართოდ არის გავრცელებული.  საჯარისო სპეცრაზმებში კოლიმატორები გაჩნდა ასეთი დანაყოფების პერსონალის კერძო ინიციატივის წყალობით, ხოლო იქიდან გავრცელდა მთელს შეიარაღებულ ძალებში. დღეს კოლიმატორი წარმოადგენს ჯარისკაცის აუცილებელი  არჭუღვილობის ელემენტს პრაქტიკულად ყველა განვითარებულ ქვეყანაში . სამხედრო დანიშნულების ახალი იარაღის მოდელების ნაწილი თავიდანვე არის აღჭურვილი კოლიმატორებით, რომლებიც წარმოადგენენ  იარაღის განუყოფელ ნაწილს.

კამათის თემას რომ დაუბრუნდეთ, რომელი ჯობია კოლიმატორი თუ რკინის სამიზნე მოწყობილობები, მინდა პირდაპირ გითხრათ რომ საკამათო უბრალოდ არაფერია. რეფლექტორული სამიზნეები 100 წლის წინ იყო ჩაფიქრებული, როგორც უფრო სწრაფი და ადვილი დამიზნების საშუალება ვიდრე ტრადიციული “მუშკა/ცელიკი” და ასეთად შეიქმნენ. ეს არის თუ გნებავთ ფაქტი.

კოლმატორებს ბევრი დადებითი თვისება გააჩნია. ვინაიდან არ არსებობს ფოკუსირების საჭიროება ბადეზე, არ არის ასევე საჭირო თვალის დაშორება სამიზნე მოწყობილობისგან მის გამოსაყენებლად, როგორც ეს გამადიდებელ ოპტიკურ სამიზნეების გამოყენებისას ხდება. რეფლექტორული სამიზნე მოწყობილობის ხედვის კუთხე არის პრაქტიკულად შეუიარაღებელი თვალის ხედვის კუთხე, კიდევ ერთი ასეთი ტიპის სამიზნე მოწყობილობის უპირატესობა. სამიზნეზე და მასზე პროეცირებული წერტილზე/ბადეზე ფოკუსირებისას თავად სამიზნე მოწყობილობის კორპუსი რჩება ფოკუსის გარეთ (ამას ხელს უწყობს ასევე სამზერი ფანჯრის დიდი ფართი), ხოლო წითელი წერტილი/სამიზნე ბადე უკვე ფოკუსირებულია სამიზნეზე ანუ როგორც უკვე აღინიშნა პრაქტიკულად ერთ სიბრტყეში ჩანს. არ არის საჭირო ფოკუსირება სამ ერთმანეთისგან დაშორებულ ობიექტზე, როგორც ტრადიციული სამიზნე მოწყობილობების გამოყენებისას სადაც თვალს უხდება სამი ელემენტის ერთმანეთთან გასწორება, “მუშკის”, “ცელიკის” და სამიზნის. ერთმანეთისგან დაშორებულ სხვა და სხვა ობიექტზე თვალის ფოკუსირება შეუძლებელია, რის გამოც ორი, სამი ელემენტისგან ჩანს ბუნდოვნად, ხოლო თვალი ხანგრძლივი და მრავალჯერადი ფოკუსირების გამო ერთმანეთისგან დაშორებულ ობიექტებზე მალევე იღლება. თვალის აგებულობა და მხედველობის ასეთი შეზღუდვები საერთოდ არ ახდენენ გავლენას სროლაზე კოლიმატორის გამოყენების დროს.

რეფლექტორული სამიზნის გამოყენებით დამიზნება შესაძლებელია მისგან თვალის დაშორების ნებისმიერი მანძილით.  ასეთი სამიზნე ერთნაირად ეფექტურია კარგი და ცუდი განათების პირობებში. ბადის/წითელი წერტილის განათების სიმძლავრის ვარირებით მიიღწევა მისი ადეკვატური გამოსახულება, როგორც ღამით ასევე დღისით მზიან ამინდში.   რეფლექტორული სამიზნე მოწყობილობა ქმნის უფრო სრულ სამიზნე სურათს, იმიტომ რომ სამიზნე ბადე პრაქტიკულად დაკიდულია ჰაერში და რკინის სამიზნე მოწყობილობები და იარაღი პრაქტიკულად არ იკავებენ ადგილს სამიზნე სურათში. ეს კი განსაკუთრებით ზრდის მოძრავ სამიზნეებზე სროლის ეფექტურობას. დამიზნება შესაძლებელია პრაქტიკულად ნებისმიერი კუთხით სანამ ჩანს სამიზნე ბადე. სროლისას ორივე თვალი ღიად არის, რაც განაპირობებს უკეთეს ხედვას სამიზნესი და ირგვლის არსებული ვითარების. ადამიანის ტვინი პრიორიტეტულად აღითქვავს გამოსახულებას დომინანტი თვალიდან და მეორე ღია თვალი არ შეგიშლით ხელს დამიზნებისას. არანაირი მუშკა ცელიკის გასწორება, ფოკუსირება სამიზნეზე, თვალის დახუჭვა, ბუნდოვანი მუშკა, არანაირი იარაღის სწორი აგდება და ასე შემდეგ. თუ თქვენ ხედავთ სამიზნეს და ზედ წითელ წერტილს, შეგიძლიათ ისროლოთ. ბევრი ვინც აყენებს კოლომატორებს იარაღზე, ვერ ხვდება, რომ დამიზნება ხორციელდება ორი ღია თვალით, ცდილობს კოლიმატორი გამოიყენოს ისევე როგორც “მუშკა-ცელიკი” ან ოპტიკური სამიზნე, იწყებს კოლიმატორში ჭვრეტას, როგორც საკეტის გასაღების ხვრელში (გეგონება შიგნით შიშველ ქალის დანახვას ელოდება). მიჩვეული ტრადიციულ რკინის სამიზნე მოწობილობებს ან ოპტიკურ სამიზნეს ის უბრალოდ ვერ ხვდება თუ რამდენად ადვილია რეფლექტორული სამიზნის გამოყენებით სროლა. ასე, რომ სანამ ნაჩქარებ და არასწორ დასკვნების გამოტანას დაიწყებდით ისწავლეთ მოწყობილობების სწორი გამოყენება! მაგალითი ცხოვრებიდან: ერთი ადამიანი აგინებდა გადაცემათა ავტომატურ კოლოფს, რომელიც მის მანქანაზე მწყობრიდან გამოვიდა. ასეთი სწრაფადფუჭებადი ნაგავი ჯერ არ მინახავსო. რაში იყო საქმე? ადგილიდან სწრაფად დასაძრავად ის ჯერ აჭერდა ბოლომდე აქსელერატორს და შემდეგ აგდებდა გადაცემათა კოლოფის სელექტორს D პოზიციაში ……

რეფლექტორული სამიზნე მოწყობილობებს დამატებით უპირატესობებს განეკუთვნება ასევე: რეფლექტორული სამიზნე მოწყობილობების ადვილი და სწრაფი ათვისება მსროლელის მიერ; შესაძლებლობა გამოყენებულ იქნას ღამის ხედვის ხელსაწყოებთან ერთად (შესაბამის მოდელებს აქვთ დამატებითი რეჟიმი, როდისაც სამიზნე ბადე ჩანს მხოლოდ ღამის ხედვის ხელსაწყოში). თოფის შემთხვევაში კოლიმატორის გამოყენებისას ყოველგვარი მნიშვნელობა ეკარგება თოფის მორგებულობას, კონდახის სიგრძეს, პიტჩს და ბალანსს. კოლიმატორის გამოყენება ასევე კარგია იმათთვის ვისაც აქვთ სუსტი მხედველობა და უჭირთ ამის გამო ტრადიციული “მუშკა-ცელიკის” გამოყენება.

ამ სურათიდან ჩანს ის რასაც ხედავს მსროლელი ღამით სროლისას კოლიმატორის გარეშე და კოლიმატორით. სამიზნე: ბეტონის ვერტიკალური ბოძის ფრაგმენტი. ფოტოკამერას ერთი ობიექტივი აქვს, რის გამოც კოლიმატორი ფარავს ხედვას, მაგრამ ორი თვალით დამიზნებისას ფოკუსს გარეთ დარჩენილი კოლიმატორის კორპუსის მხოლოდ ნახევრად გაამჭირვალე ჩრდილი თუ გამოჩნდება. ამავე დროს წერტილი და სამიზნე ერთ სიბრტუყეშია, ირგვლივ ყველაფერი ასევე კარგად ჩანს.  კოლიმატორის გარეშე სამიზნის ირგვლივ სურათი ბუნდოვანია, ფოკუსს გარეთ არის ისევე, როგორც სამიზნე. ”მუშკა” ფოკუსშია მაგრამ არ ჩანს, შეუძლებელია “მუშკის” და “ცელიკის”  გასწორება, მათი კონტურები ფარავენ ხედვას სამიზნე საერთოდ არ ჩანს. კოლიმატორის შემთხვევაში მეორეს მხრივ შესაძლებელია დამიზნული გასროლის განხორციელება.   

 ყველაფრის გააზრების შემდეგ რეფლექტორული სამიზნის/კოლიმატორის აშკარა და დიდი უპირატესობის გასაჩივრება ალბათ მხოლოდ წარმოქნის სამართლიან ეჭვებს ერთი მხარის კომპეტენტურობაში ან საერთოდ ინტელექტუალურ შესაძლებლობებში. მეტი არაფერი. ლაპარაკი და თუ ძლიან გნებავთ კამათი შესაძლებელია სხვა რამეზე. მაგალითად კოლიმატორების ფასზე, ან იმაზე თუ რას ვთმობთ იმისთვის, რომ ვისარგებლოთ ყველა ჩამოთვლილი უპირატესობით. უარყოფით მხარეებს ალბათ განეკუთვნება: კვების წყაროს არსებობა ბადის გასანათებლად და ცხადია ზოგადად კონსტრუქციის სირთულე „რკინის“ სამიზნე მოწყობილობებთან შედარებით.  ასევე თავისთავად ცხადია, რომ სამიზნე რაღაცას იწონის, გააჩნია გარკვეული გაბარიტები და როგორც ყველა მოწყობილობა ესეც შეიძლება მწყობრიდან გამოვიდეს. მოკლედ განვიხილოთ ყველა შესაძლებელი ნეგაატიური ფაქტორი.

1. ზომა და წონა. დაწყებული პირველი „წითელი წერტილიდან“ დღემდე, ნორმალური მწარმოებლის კოლიმატორები არასდროს არ იყო დიდი და მძიმე. თუ რუსებს აქვთ კოლიმატორები აგურის წონის, სადაც წონის ნახევარს წარმოიქმნება საოცარი კონსტრუქციის კრონშტეინი, დანარჩენ პატიოსანი მწარმოებლები არაფერ შუაში არ არიან. დღევანდელი კოლიმატორების წონა მინიმალურია, ხოლო კვების წყაროდ მცირე ზომის პრაქტიკულად საათის ელემენტები გამოიყენება.
2. გამძლეობა. ამ მხრივ ჩემი აზრით კოლიმატორის გამძლეობა პრაქტიკულად უტოლდება თვითონ იარაღის გამძლეობას, რომელზეც ისინი ყენდება. ძალიან გამძლე რკინის ან ალუმინის “კაფსულებში” მოთავსებული მექანიზმები, სქელი მინები განაპირობებენ საოცარ გამძლეობას. სამუშაო ტემპერატურები – 50 გრადუსიდან + 70 გრადუსამდე. ჰერმეტიული წყალგაუმტარი კორპუსები. განსხვავებით ოპტიკური სამიზნეებისგან ლინზების დაზიანება არ იწვევს ავტომატურად კოლიმატორის მწყობრიდან გამოსვლას.
3. კვების ელემენტები. ეკონომიური ბადის განათება არის ის, რითიც გამოირჩევა კარგი მწარმოებლის ოპტიკური სამიზნეები მათი იაფფასიანი ანალოგებისგან. აქ საათებზე აღარ არის ლაპარაკი, აქ არის ლაპარაკი კოლიმატორის უწყვეტი მუშაობის წლებზე. მაგალითად უწყვეტი მუშაობის რეჟიმი წერტილის განათების მაქსიმალური სიმძლავრით, Aimpoint CompM3-ის სამიზნეში შეადგენს 50 000 საათს. ანუ ელემენტების მუშაობის დრო უკვე წმიდა თეორიული საკითხია და მას არანაირი პრაქტიკული მნიშვნელობა არ აქვს. თუ 5/6 წელის მუშაობის დრო კოლიმატორის გათიშვის გარეშე თქვენთვის საკმარისი არ არის, შეგახსენებთ, რომ  არსებობენ რეფლექტორული სამიზნეები, რომლებსაც საერთოდ არ ჭირდებათ კვების ელემენტები ან არსებობენ სამიზნე მოწყობილობები კომბინირებული/ჰიბრიდული ბადის განათებით.
4. საიმედოობა. რამე კონკრეტული მაჩვენებელი მე ვერ ვიპოვე, ისევე, როგორც ცნობები გაფუჭებულ კოლიმატორებზე ძალიან ძალიან იშვიათია. სანამ ვინმე მე არ გამომიგზავნის ლინკს სარწმუნო ისტორიებით მიზეზის გარეშე მწყობრიდან გამოსულ “ტრიჯიკონეზბე” ან “ეიმპოინტებზე”, ჩავთვალოთ, რომ კოლიმატორები უკიდურესი საიმედოობით გამოირჩევიან. წერტილი.

ძალიან დიდი სურვილის შემთხვევაში კოლიმატორის გაფუჭება ნამდვილად შესაძლებელია, მაგრამ ალბათ უდაოდ შეიძლება დავასკვნად, რომ კოლიმატორული სამიზნე დღეს იმდენად საიმედოა რამდენადაც ეს შესაძლებელია მისი კონსტრუქციიდან გამომდინარე. ასევე შეგახსენებთ, რომ არც ტრადიციული რკინის სამიზმე მოწყობილობები მაინც და მაინც კარგად არ იტანენ მაგალითად დარტყმებს და მათი არევა და დაზიანება ასევე შესაძლებელია. რაიმე დამატებით შეზღუდვებს რაც შეეხება, ცხადია შესაძლებელია, რომ ბრძოლის დროს კოლიმატორის ლინზები დაბინძურდეს, მაგრამ ეჭვი მაქვს საკმაოდ დიდი ლინზის თითით გაწმენდა უფრო ადვილია ვიდრე “მუშკასა” და დამცავ ფრთებს შორის მოხვედრილი ტალახის ან თოვლის ამოქექვა. გარეთ განლაგებული დიოდი შეიძლება დაბინძურდეს, მაგრამ ასეთ სქემას სერიოზული მწარმოებლები პრაქტიკულად არ გამოიყენებენ და ეს სქემა გვხვდება მარტო რუსული წარმოების ან იაფფასიან ჩინურ კოლიმატორებში.

  

ეს არის ოთხი სკრინშოტი Daniel Defense-ის სარეკლმაო ვიდეოდან. ვიდეო არ ეხება ოპტიკას, არამედ ამ კომპანიის წარმოებულ იარაღს და მის ექსტრემალურ პირობებში ტესტირებას. პირველი კადრი, ტესტირება აფეტქებით. იარაღი ზედ დაყენებული Aimpoint-ის „კოლიმატორით“ და ასაფეთქბელი მასალა. მეორე კადრი უჩვენებს აფეთქევის სიმძლავრეს. მესამე კადრი, დაზიანებული კოლიმატორი. გასკდა ლინზა თუმცა სამიზნე მოწყობილობა მაინც მუშაობს და წითელი წერტილი მაინც ჩანს.. მეოთხე კადრი, ასეთი ტესტირების  შემდეგაც ხელსაწყო არა თუ მუშაობს არამედ არც არეულია.

რა ხდება რეალურად, ადასტურებს თუ არა რეალობა იმას, რომ კოლიმატორები ამართლებენ თავის დანიშნულებას? მიუხედავად იმისა, რომ მაგალითად აშშ-ში კოლიმატორები შედარებით ადრე გაჩდნენ, მათი მასიური გამოყენება და ათვისება დაიწყო მას, მერე რაც აშშ-ბმა გამოუცხადეს ომი ტერორიზმს. გაცილებით ადრე 1997 წელს აშშ-ის შეიარაღებულმა ძალებმა გააფორმეს კონტრაქტი შვედურ Aimpoint-თან და შეიძინეს CompM2 ტიპის კოლიმატორები (საჯარისო ინდექსი CCO M68). ამას წინ უძღვოდა კომერციული მოდელების გამოყენების პრაქტიკა ცალკეულ სპეცდანიშნულების რაზმებში, სადაც მათი შეძენა ხდებოდა კერძო ინიციატივით და საკუთარი სახსრებით. კოლიმატორების ათვისება ნელი ტემპებით და არადამაკმაყოფეილბლად მიმდინარეობდა, მანამ სანამ ფეხოსნები არ დაუპირისპირდნენ ახლო ბრძოლებში ტალიბანის მებრძოლებს ავღანეთში. ინსტრუქტორებს, სერჟანტებს და ოფიცრებს უბრალოდ არ ესმოდათ არც კოლიმატორების დანიშნულება არც ის თუ, როგორ უნდა მომხდარიყო მათი გამოყენების სწავლება და არც ის საერთოდ, რა შესაძლებლობები ქონდათ მათ. ხანგრძლივმა და აქტიურმა საბრძოლო მოქმედებებმა ხელი შეუწყო კოლიმატორების გავრცელებას და დღეს ის შედის ამერიკელი ჯარისკაცის სტანდარტულ აღჭურვილობის კომპლექტში.  კოლიმატორების უცხოური მოდელების საკუთარი სახსრებით შეძენის პრაქტიკა ფართოდ არის გავრცელებული რუსეთის შეიარაღებული ძალების, პოლიციური და ანტიტერორისტული დანაყოფების მებრძოლებს შორის. როგორც ჩანს საბრძოლო გამოცდა კოლიმატორმა წარმატებით ჩააბარა. თუ ის მუშაობს ჯარისკაცის იარაღზე ქვიშიან გავარვარებულ ერაყში და გაყინულ მთიან ავღანეთში, დიდი ალბათობით ის ბოლომდე დააკმაყოფილებს ყველაზე პრეტენზიული სამოქალაქო მსროლელის მოთხოვნებსაც. დღეს მწარმოებლები უშვებენ კოლიმატორებს, რომლებსაც შეუძლიათ გაუძლონ ხანგრძლივ ექსპლუატაციას საბრძოლო მოქმედებების პირობებში, ხოლო კოლიმატორების კვების სისტემების სიცოხლის უნარიანობა და კონსტრუქციის შედარებითი სირთულე უკვე დიდიხანია გადავიდა თეორიულ სიბრტყეში და პრაქტიკული გამოყენების თვალსაზრისით არანაირ მნიშვნელობას არ წარმოადგენს. დღეს მე სრული პასუხისმგებლობით შემიძლია გამოვიტანო დასკვნა, რომ კოლიმატორი არის ინდივიდუალური ცეცხლსასროლი იარაღის გარკვეული სახეობების სტანდარტული და განუყოფელი ნაწილი, თუ გნებავთ ისეთივე ბუნებრივი, როგორც რკინის სამიზნე მოწყობილობა. დღეს მხოლოდ ერთი რამე თუ შეაჩერებს სამოქალაქო მსროლელს კოლიმატორის შეძენისგან. ეს არის ფასი. ის დღეს ვარირებს 400 დოლარიდან ეკონომიურ მოდელებბში 1000 დოლარამდე სრულყოფილ საბრძოლო მოდელებისთვის.

არგუმენტი: ”მე ისედაც კარაგ ვისვრი ყოველგვარი ოპტიკები გარეშე” არ დასტურდება პრაქტიკული სროლის სამყაროში, სადაც მათ შორის ექსტრა კლასის მსროლელები იყენებენ კოლიმატორებს მასიურად პისტოლეტებზე, მოკლე მანძილებზეც სწრაფი სროლისას ხოლო გრძელ იარაღზე პრაქტიკულად ყოველთვის, თუ ეს დაშვებულია იმ კლასის წესებით, რომელშიც ასპარეზობენ.  სურათზე  ჯესი აბატე, რომელმაც მოიგო  2011 წლის Bianchi Cup, შეჯიბრება რომელიც ითვლება პისტოლეტიდან სროლის უიმბილდონად. იარაღი: კასტომიზირებული M1911 აღჭურვილი კოლიმატორით.

ეს ყველაფერი რაც ეხლა ამ სტატიასი დაიწერა ცხადია არ ნიშნავს, რომ უნდა დარჩეთ მხოლოდ კოლიმატორის იმედზე.  უბრალოდ უნდა ისწავლოთ ეფექტური გამოყენება ყველაფრის, რაც თქვენ განკარგულებაში არის, იქნება ეს ოპტიკური სამიზნე გადიდებით, კოლიმატორი, ლაზერული სამიზნე, ტრადიციული “მუშკა-ცელიკი” თუ ობოლი ლატუნის ბურთულა თქვენი თოფის ლულის წვერზე. უბრალოდ, როგორც ერთ დროს თქვა ცნობილმა ექსპერტმა მასად აიუბმა: თუ არის რამე, რაც გააუმჯობესებს თქვენი სროლის შედეგებს, ვერ ვხედავ ვერაფერს საპირისპიროს რომ არ იქონიოთ ის თქვენ იარაღზე.

პს

სტატია საკმაოდ რთული გამოდგა მოსამზადებლად, და დიდი დრო წაიღო. სიმართლე გითხრათ არ ვარ კმაყოფილი შედეგით. იმედია ყველაფერი გარკვკევით და გასაგებად არის ახსნილი.  თუ გაქვთ შენიშვნები, კითხვები, პრეტენზიები და საჩივრები, მომწერეთ და გპირდებით არც ერთ წერილს უპასუხოდ არ დავტოვებ.



4 Responses to “მოკლედ “კოლიმატორების” შესახებ”

  1. giga says:

    ra ginda,mshvenieri statiaa.
    elementebis economiurobastan dakavshirebit isic unda itqvas,rom zogiert refleqtors da holografiuls aqvs avtomaturi gamortvis funqciac.magalitad Eotech shegidzlia ise charto,rom 6 saatshi tavisit gaitishos,chartuli ro ar dagrches da ar dasvas elementi.rac sheexeba saimedoobas,misi korpusi damatebit daculia rkinis charchoti,rac chemis azrit meqanikurebze ufro saimedoa.agretve linzis chatexvis shemtxvevashic mushaobs,sakmarisia patara linzis natexic ro darches.igive xdeba dabindzurebis shemtxvevashi (tovli,talaxi),sakmarisia dzalian patara sufta nacili,rom certili dainaxo.

  2. Jim says:

    კარგი სტატიაა, მომეწონა.

    ლევან ისე კარგი იქნება ოპტიკას ცოტა მეტ ყურადღებას თუ დაუთმობ, განსაკუთრებით ღამის ხედვის ოპტიკას

  3. dzalian kargi da saintereso statiaa,madloba avtors…maqvs stoeger m2000 da minda kolimatoris dayeneba (ixvze miyvars nadiroba) da minda 50 mwvanes farglefshi shevidzino kolimatori magram romeli viyido arvici da iqneb damexmaros am saqmeshi chaxeduli….

  4. Shooter says:

    50 დოლარად ხარისხიანი კოლიმატორის შეძენა შეუძლებელია. იაფებიდან კარგი იქნება Bushnell tps, მინიმალურად მისაღები Vortex Spark II ან Razor.

დატოვეთ კომენტარი