Archive for April 1st, 2023

დავიწყებული .41 Action Express

Saturday, April 1st, 2023

ერთი საინტერესო ისტორია გამახსენდა, რომელიც მინდა გიამბოთ. სადღაც 80-ნი წლების ბოლოს, გამოჩნდა კალიბრი, რომელსაც ერთი შეხედვით ქონდა საკმაოდ დიდი პოტენციალი. ეს კალიბრი იყო .41 Action Express. ის განკუთვნილი იყო ავტომატური პისტოლეტებისთვის და მისი იდეის ავტორის, ამერიკელი ევან უილდინის აზრით, ამ კალიბრს უნდა ქონოდა .41 მაგნუმის იდენტური მაჩვენებლები, მაგრამ ავტომატურ პისტოლეტში და არა რევოლვერში. კონცეფცია იდეაში უნდა გეცნოთ, იმიტომ რომ კიდევ ერთი კალიბრი შეიქმნა მსგავსი ჩანაფიქრით, ვგულისხმობ .357 SIG-ს, რომელიც თავის მხრივ იმეორებდა .357 მაგნუმის ბალისტიკას, მაგრამ ასევე განკუთვნილი იყო ავტომატური პისტოლეტებისთვის. .357 SIG გაჩნდა .41AE-ზე თითქმის 10 წლით გვიან და განსხვავებით უკანასკნელისგან, დღემდე ცოცხალი კალიბრია, მაშინ როდესაც .41AE პრაქტიკულად აღარავის ახსოვს, თუმცა ამის მიზეზებზე ცოტა გვიან მოგიყვებით, ეხლა კიდე დავუბრუნდეთ თავდაპირველ იდეას და ტექნიკურ დეტალებს. ახალი კალიბრის პირველი პროტოტიპები, დამზადდა პირდაპირ .41 მაგნუმის მასრებისგან. .41AE-ს მასრის  სიგრძე იყო 22მმ, ტყვიის დიამტერი 10მმ.  180 გრანიან ტყვიას გააჩნდა საწყისი სიჩქარე სადღაც 300 მ/წ-ში და ენერგია 500 ჯოულზე მეტი, რაც ფრიად შთამბეჭდავი მაჩვენებლებია, მაგრამ სულ ეს არ იყო. მასრას გააჩნდა თავისებურება, მისი ძირის ან ტექნიკურად უფრო სწორად, თავის (case head) დიამეტრი იყო მასრის ნომინალურ დიამეტრზე მცირე და იყო 9×19 ლუგერის მასრის თავის იდენტური, რაც თავის მხრივ ნიშნავდა, რომ იმისთვის, რომ 9მმ პისტოლეტი გამხდარიყო .41 კალიბრის საკმარისი იყო მხოლოდ ლულის გამოცვლა. საკეტის და არც მჭიდის გამოცვლა საჭირო არ იყო, რაც დამეთანხმებით ძალიან მოსახერხებელი და იაფი უნდა ყოფილიყო. ყოველ შემთხვევაში ასე იყო ჩაფიქრებუყლი.

ივან უილდინი იმ დროს მუშაობდა Action Arms-ში, ეს კომპანია კი თანამშრომლობდა Israel Military Industries-თან, ამიტომ ამ კომპანიამ დაიწყო როგორც ამ კალიბრის ამუნიციის წარმოება ასევე მოგვიანებით გარკვეული მოდელების იარაღების. მე შემიძლია დავიფიცო რომ 2005-ში როდესაც ვიყიდე ჩემი Jericho 941, ინსტრუქციაში ჯერ კიდევ იყო მითითებული, რომ ეს პისტოლეტი ასევე ხელმისაწვდომია კალიბრში .41AE.  მოპოვებული IMI-ს წარმოებული მუხტის მონაცემებით, 170 გრანიანი ტყვიის საწყისი სიჩქარე იყო 380 მ/წ-ში ხოლო ენერგია 790 ჯოული, რაც ძალიან მაღალი მაჩვენებლებია, ალბათ ცოტა საეჭვოც. მიუხედავად ამისა, დღეს .41AE აღარ ახსოვს არავის. რატომ?

 სახელდება ორი მიზეზი, რის გამოც .41AE გამოდგა წარუმატებელუი. პირველი არის ბალკისტიკურად .41AE-სთან ახლოს მყოფი .40 S&W, რომელიც გამოჩნდა .41-ზე რამდენიმე წლით გვიან, მაგრამ ეგრევე  იყო მხარდაჭერილი მწარმოებლებით, რომლებიც უშვებდნენ როგორც ვაზნებს ასევე პისტოლეტებს გათვლილს ამ კალიბრზე.  FBI მიხვდა რომ მიქარა ზედმეტად ძლიერი “10მმ აუტოს” შეიარაღებაში მიღებით და ამიტომ გადაიარაღდა .40S&W-ზე და ანალოგიურად მოიქცა უამრავი სხვა პლიციური სამსახური, იმიტომ რომ “ბიურო” კარნახობდა და კარნახობს მოდას ამ სფეროში.  დიდი ნაწილი სამოქალაქო მსროლელებისთვის, სახელმწიფო ბიუროკრატია ავტორიტეტია, რაც მათ არჩევანზეც აისახება.

41ae

.41AE კალიბრის ვაზნები. კარგად ჩანს შედარებით მცირე დიამეტრის მასრის თავი. 

მიზეზი მეორე, ჩვენ ვსაუბრობთ 80-ნი წლების ბოლოზე. აბსოლუტური უმეტეესობა პისტოლეტების იქმნება კონკრეტულ კალიბრებზე და .41 იყო ცოტა მეტი 9მმ-ნი პისტოლეტისთვის. პისტოლეტები გათვლილები უფრო ძლიერ ვაზნებზე და შესაბამისად გამძლეობის დიდი რესურსით უფრო სუსტ 9მმ-ან ვერსიაში ჯერ მგონი საერთოდ არ არსებობდნენ. ამის გარდა დაპირებების დიდმა ნაწილმა, რეალურ სამყაროში უბრალოდ არ იმუშავა. 9მმ-ნი მჭიდების გამოყენება გამოიხატებოდა დაბალ საიმედოობაში, იმიტომ რომ მასრის თავი იჯდა უფრო დაბლა მჭიდში საკეტთან მიმართებაში, რაც ნიშნავდა, რომ საკეტს “უჭირდა” ასეთი ვაზნის მიწოდება მჭიდიდან სავაზნეში. ცალსახად ცხადი იყო რომ არც 9მმ-ზე გათვლილი დამაბრუნებელი ზამბარა არ გამოდგებოდა და საჭირო იყო უფრო ძლიერი დამაბრუნებელი ზამბარის გამოყენება.

41_AE-1

 მოკლე ბრტყელცხვირიანი ტყვიის წყალობით, .41AE საერთო სიგრძე არ აღემატება 9×19 კალიბრის ვაზნის სიგრძეს.

გარკვეული პოპულარობით სარგებლობდა 9მმ-ნი 1911-ების კონვერტაცია .41 კალიბრზე, მაგრამ ეს კომბინაცია არ გამოდგა ბოლომდე წარმატებული, საიმედოობასთან დაკავშირებული პრობლემების გამო, რაც უკავშირდებოდა ისევ და ისევ მჭიდებს, საჭირო იყო 45 კალიბრის მჭიდების გადაკეთება. Olympic Arms-ი უშვებდა ნაკრებს, რომელსაც გადაყავდა ბრაუნინგ “ჰაი პაუერი”  .41 კალიბრზე. ნაკრები შედგებოდა ლულისგან, დამაბრუნებელი ზამბარისგან და მჭიდებისგან, რომლის წაროება შეწყდა 99-ში. მაგრამ თუ გნებავთ ისტორიულა, ასეთი საკონვერტაციო ნაკრებები არასდროს არ სარგებლობდნენ დიდი პოპულარობით, არც მოკლე და არც გრძელ ლულიან იარაღში. ასეთი პროდუქტები, ყოველთვის იყო მცირე ჯგუფებში პოპულარული, სადაც უფრო სხვა ტიპის მსროლელები არიან, ვიდრე ტიპიური საშუალო სტატისტიკური იარაღის მფლობელები, რომლებიც ახალი კალიბრის საჭიროებას თარგმნიან ახალი იარაღის შეძენის გამართლებაში.

კონვერტაციების გარდა,  მხოლოდ რამდენიმე მწარმოებელმა დაიწყო .41 კლიბრის იარაღების წარმოება, მაგრამ ეს იყო დაგვიანებული და არა საკმარისი, რომ ახალ კალიბრს ფეხი მოეკიდა და გაეწია კონკურენცია .40S&W-თვის. სადღაც ასე, 2000-ნი წლების დასაწყისიდან .41 პრაქტიკულად საერთოდ გაქრა.

sams41

Tanfoglio TZ-75 კალიბრში .41AE. სურათი Combat Handguns-ის 1990 წლის იანვარ/თებერვლის გამოცემიდან. 

ეხლა ჩნდება კითხვა, დღეს როდესაც უმეტესობა 9მმ-ან პისტოლეტებს აქვთ საკამოდ დიდი გამძლეობის რესურსი, მოხდება თუ არა .41AE-ის მკვდრედით აღდგომა? პასუხი ამ კითხვაზე მე ნამდვილად არ მაქვს და პროგნოზის გაკეთებაც გამიჭირდება. შემიძლია მხოლოდ აღვნიშნო, რომ იდეა შემცირებული დიამეტრის მასრის თავის არსად არ გამქრალა. AE-ს სახელს ატარებს ზე-მძლავრი .50AE, რომელიც ამ გადაწყვეტილების წაყლობით თავსებადია .44 მაგნუმთან, ორივე ეს კალიბრი გამოიყენება IMI-ს და Magnum Research-ის წარმოებულ Desert Eagle-ში. აქ უილდინისი იდეამ გაამართლა და “დეზერტ იგლი” .50 კალიბრში კომერციულად წარმატებული და ძალიან პოპულარულია, ლამის აკულტო სტატუსით.  ანალოგიური კონცეფციით ასევე შექმნილია .450 ბუშმასტერი, რაც შესაძლებელს ხდის მის გამოყენებას AR-15 ტიპის შაშხანაში.

გაცილებით პატარა კვალი დატოვა 9mm AE-მ (.41AE შევიწროებული მასრის ყელით, 9მმ-ნი ტყვიისტვის), რომელმაც ვერ მიაღწია წარმოებამდე. ნებისმიერ შემთხვევაში “AE” კალიბრების ოჯახი, წარმოადგენს ვაზნების ევოლუციის ისტორიის საინტერესო და მნიშვნელოვან ნაწილს.