ამჟამად უბრალო ადამიანს შეუძლია იყიდოს პისტოლეტის კალიბრის კარაბინი, რომელიც არის საბრძოლო პისტოლეტ-ტყვიამფრქვევის სამოქალაქო ვარიანტი, სუფთა ფურცლიდან შექმნილი იარაღი და კონვერსიული იარაღი, რომელიც წარსულ ცხოვრებაში იყო საბრძოლო იარაღი, რომელიც ჩამოიწერა და გადაკეთდა სამოქალაქო ბაზარზე გასაყიდათ. პრინციპში სამივე ჩამოთვლილი ტიპის იარაღები იყიდება საქართველოში ისევე, როგოც ჩვენ ქვეყანაში იყიდება შაშხანის კალიბრის ზე-კომპაქტური კარაბინები და ამიტომაც ამ სტატიაში ჩვენ შევეცდებით განვიხილოთ, როგორც კონრეტული ასეთი იარაღები ასევე შევადაროთ ერთმანეთს პისტოლეტის და შაშხანის კალიბრის იარაღები, მათი გამოყენების ნიში და ტაქტიკური ასპექტები.  ეს თემა დამატებით აქტუალურია იმიტომ, რომ როგორც წესი პისტოლეტის და შაშხანის კალიბრზე გათვლილი კარაბინი ჩვენი კანონმდებლობით გადის სანადირო იარაღში და შესაბამისად ფორმდება ტარების უფლებით. ანუ ამ კლასში წარმოდგენილია იარაღები, რომლებიც ყველაზე კომპაქტურია იარაღებს შორის, რომლებიც ფორმდება ტარების უფლებით.

მიღებული კლასიფიკაციით, პისტოლეტ-ტყვიამფრქვევი არის იარაღი: აღჭურვლი კონდახით/დუგლუგით; აქვს ჯერებით სროლის წარმოების საშუალება; იყენებს პისტოლეტის კალიბრს. შეიარაღებულ ძალებში პიკი პისტოლეტ-ტყვიამფრქვევების გავრცელების მოდის  მეორე მსოფლიო ომზე, თუმცა თავისთავად ცხადია სამოქალაქო პისტოლეტის კალიბრის კარაბინები ბევრად უფრო ადრე გაჩდნენ მაგრამ მათი გამოყენება არმიებში იყო ძალიან ვიწრო რა ტქმა უნდა სუსტი კალიბრის გამო. სიტუაცია რადიკალურად შეიცვალა მეორე მსოფლიო ომის დროს, რა დროსაც იაფი, ტექნოლოგიური და თუ გნებავთ პრიმიტიული პისტოლეტ-ტყვიამფრქვევი იყო ერთადერთი გზა საბრძოლო ნაწილების ავტომატური იარაღით გაჯერების და ომში ჩართული ყველა მხარე ინტენსიურად იყენებდა ამ ტიპის იარაღს. ყველაფერი შეიცვლა მას მერე რაც გერმანელებმა 1943 წელს მიიღეს შიარაღებაში  რევოლუციური Stg44, რომელიც იყენებდა  ე.წ. შუალედური ვაზნას. ეს ვაზნა სიმძლავრით იდგა პისტოლეტის და საბრძოლო შაშხანის კალიბრებს შორის. გნსხვავებით საბრძოლო შაშხანებისგან ის იძლეოდა საშუალებას ზომიერი ეფექტურობით ავტომატური ცეცხლის წარმოების, იყო უფრო მსუბუქი ხოლო განსხვავებით პისტოლეტ-ტყვიამფრქვვეისგან მას ქონდა უფრო ძლიერი ვაზნა, რომელიც იძლეოდა საშუალებას ცეცხლის წარმოების მანძილებზე, რომელიც მიუწვდომელი იყო პისტოლეტის ვაზნაზე გათვლილი იარაღისთვის. საიერიშო შაშხანების გამოჩენამ და გავრცელებამ პრაქტიკულად ეგრევე გამოდევნა პისტოლეტ-ტყვიამფრქვევი საბრძოლო ნაწილების არსენალიდან.

ბრიტანული “სტენი” მეორე მსოფლიო ომის დროინდელი ტიპიური პისტოლეტ-ტყვიამფრქვევი, ნაშტამპი დეტალები, მასიური თავისუფალი საკეტი, ავტომატიკის სქემა იყენებს ღია საკეტიდან სროლის სქემას, მხოლოდ ავტომატური სროლის წამროების რეჟიმი, პრიმიტიული სამიზნე მოწყობილობები, ასეთივე პრიმიტიული დაცვის მექანიზმები, ცუდი ერგონომიკა.

დამხმარე იარაღის როლში (მძღოლების, საარტილერიო გათვლების, სადაზვერვო/სადესანტო ნაწილების შეიარაღება) პისტოლეტ-ტყვიამფრქვევმა დაიწყო ნელ-ნელა პოზიციების დათმობა, მას მერე რაც გაჩნდა კომპაქტური შაშხანები, რომლებიც არ ჩამოუვარდებოდნენ საიმედოობით სრული ზომის საბრძოლო შაშხანებს და მასებით და გაბარიტებით შესაბამისად ისინი მიუახლოვდნენ პისტოლეტ-ტყვიამფრქვევებს. თავის მხრივ ახალი მოდელის პისტოლეტ-ტყვიამფრქვევების მასა და გაბარიტები მათი ევოლუციის პარალელურად მხოლოდ იზრდებოდა. მასიური თავისუფალი საკეტები, პრიმიტიული დამრტყმელ-სასხლეტი მექანიზმები მხოლოდ ჯერებით სროლის რეჟიმებით და ასკეტური ლითონის დუგლუგები, რომლებიც ტიპიური იყო მეორე მსოფლიო ომის დროინდელ იარაღებზე ჩაბარდა წარსულს ხოლო 1966 წელს, ხეკლერ&კოხმა გამოუშვა ალბათ ყველა დროის საუკეთესო და ყველაზე წარმატებული 9მმ-ნი პისტოლეტ-ტყვიამფრქვევი MP5. მას გააჩნდა გორგოლაჭებიანი ნახევრად-თავისუფალი საკეტი, დამრტყმელ სასხლეტი მექანიზმი შიდა ჩახმახით, ის ისროდა დახურული საკეტით და გააჩნდა ცეცხლის რეჟიმების სელექტორი. ამასთან ერთად ის იყო ერგონომიული და მოსახერხებელი იარაღი, მას გააჩნდა სრულყოფილი სახელური, კონდახი, ტიბჟირი და სამიზნე მოწყობილობები. იარაღი გამოვიდა ზე-საიმედო, ერგონომიული და ძალიან ზუსტი, როგორც ჯერებით სროლისას ასევე ერთჯერადი გასროლების წარმოებისას. უკანასკნელი იყო თვისება, რომელიც აუცილებელი იყო იარაღისთვის, რომელსაც პოლიციური სამსახურები გამოიყენებდნენ და ეს თვისება აკლდა წინა თაობის პისტოლეტ-ტყვიამფრქვევებს. ცხადია ეს ყველაფერი MP-5-ში იყო მიღწეული მისი კოსნტრუქციის სირთულის და ფასის გაზრდის ხარჯზე. MP5-ის წონა 3.1-კგს აღწევს, შედარებისთვის ამდენივეს იწონის 5.45 კალიბრის АКС-74У, ხოლო მისი კონსტრუქცია 100-მდე დეტალისგან შედგება. ისევ შედარებისთვის, მისი წიანდმორბედი გერმანული MP-40 თავისუფალი საკეტით ორჯერ ნაკლები დეტალისგან შედგებოდა.  მას მერე რაც შუალედური ვაზნა და საიერიშო შაშხანამ სრულად დააკმაყოფილა ჯარების მოთხოვნა ავტომატურ იარაღზე. ზოგმა ქვეყანამ საერთოდ განაცხადა უარი პისტოლეტ-ტყვიამფრქვევების წარმოებაზე, მაგალითად ასე გააკეთა საბჭოთა კავშირმა სადაც 7.62 კალიბრის კალაშნიკოვმა სრულად  შეცვალა, საბრძოლო შაშხანა, კარაბინი და პისტოლეტ-ტყვიამფრქვევი. დასავლეთში, მეტ წილად 9მმ-ნი პისტოლეტ ტყვიამფრქვევები მასიურად გამოიყენებოდა პოლიციური და სპეც სამსახურების მიერ და 90-ან წლებამდე შეზღუდულად საბრძოლო ნაწილებში. 90-ნი წლებიდან იწყება პისტოლეტ-ტყვიამფრქვევების როლის და მნიშვნელობის მკვეთრი შემცირება მათ შორის ძალოვან სტრუქტურებში. პერსონალური დაცვის საშუალებების განვითარებამ და გავრცელებამ, ცვლილებებმა ეკიპირებაში და საბრძოლო მოქმედებების ტაქტიკაში განაპირობა 9მმ-ნი პისტოლეტ-ტყვიამფრქვევების სრული გაქრობა დასავლური ქვეყნების არმიების არსენალებიდან. ნაწილი ასეთი იარაღების ან განადგურდა, ან გადაეცა პოლიციურ სამსახურებს ან გადაკეთდა და გაიყიდა სამოქალაქო ბაზარზე.

კევლარის ჩაფხუტი, მსუბუქი ჯავშან-ჟილეტი ან თუნდაც განტვირთვის ჟილეტი სავსე მჭიდებით შიგნით, ხდება დაუძლეველი დაბრკოლება 9მმ-ნი ტყვიისთვის.

გარდა საბრძოლო თვისებებისა არსებობდა კიდე სერიოზული ეკონომიკური ფაქტორებიც, რომლებიც ასევე მუშაობდნენ  პისტოლეტ-ტყვიამფრქვევის წინააღმდეგ.  ლოგისიტიკური თვალსაზრისით და ეკონომიურობის პრინციპებიდან გამომდინარე, ჯობია გქონდეს ერთი კალიბრის ძირითადი საბრძოლო შაშხანა და კომპაქტური კარაბინი, რომელიც გარკვეულწილად ნაწილებით თავსებადია, იყენებენ ერთ ვაზნას, ერთ მჭიდს და ითხოვენ ერთნაირ მომზადებას ვიდრე გქონდეს განსხვავებული იარაღი საკმაოდ ვიწრო გამოყენების სპექტრით. ასეთი კომბინაცია არის მაგალითად АК-74 და АКС-74У, ამ ორმა იარაღმა სრულად თუმცა არასრლუყოფილად ბოლომდე გადაფარა უზარმაზარი ქვეყნის ჯარის და სამართალდამცავი სისტემის მოთხოვნები პირად ცეცხლსასროლ იარაღზე.

MP5 შედარებით ფაროთოდ იყო გავრცელებული აშშ-ის შეიარაღებული ძალების სხვადასხვა სახეობებში, მაგრამ დროთა განმავლობაში ის შეიცვალა M-4-ით და MK-18-ით. აშშ-ის საზღვაო ფეხოსანთა კორპუსის სადაზვერვო ქვედანაყოფის (Marine Recon) ვეტერანთან გასაუბრებისას მე გამოვკითხე ის MP-5-ის ექსპლუატაციის შესახებ და მისი თქმით იარაღი ზუსტი და საიმედოა, მაგრამ მისი გამოყენება ბოლო პერიოდში ხდებოდა (ისიც შეზღუდულად) მხოლოდ ამფიბიური ოპერაციების დროს. 

80-ნი წლების ბოლოს ნატო-ს ქვეყნებმა დაიწყეს მუშაობა ახალ თავდაცვით იარაღზე, რომელიც წონით და გაბარიტებით იქნებოდა პისტოლეტ-ტყვიამფრქვვეის ტოლი მაგრამ გამოიყენბდა ვაზნას, რომელიც დაამარცხებდა ინდივიდუალური დაცვის კომპლექტში გამოწყობილ სამიზნეს. მწარმოებლებმა შეძლეს შეექმნათ საიმედო და კომპაქტური იარაღი, რომლიდანაც ნასროლი ტყვია უზრუნველყოფა შეღწევის საჭირო მაჩვენებელებს მაგრამ მისი ტერმინალური ეფექტი იყო ძალიან უმნიშვნელო და ამ პროგრამის ფარგლებში რეალურად შეიქმნა ორი ახალი კალიბრი და ერთი ხელის თითებზე ჩამოსათვლელი იარაღი ამ კალიბრებზე გათვლილი, რომელიც დღემდე რჩება ეკზოტიკად. PDW-ს პროგრამა იყო თავისებური გედების სიმღერა პისტოლეტ-ტყვიამფრქვევებისთვის როგორც ჯარის და პოლიციის იარაღებისთვის. ხანმოკლე ინტერესი ასეთი იარაღების შეიცვალა სკეპტიციზმით წვრილი და ავი ტყვიების არადამაკმაყოფილებელი ტერმინალური ეფექტურობის გამო და ამ კლასის იარაღებს, რომლებიც პირობითად ასევე განეკუთვნებიან პისტოლეტ-ტყვამფრქვევის კლასს ძალიან მოკრძალებული წარმატება ხვდა წილად.

ძალოვანი სტრუქტურები ომის დასრულების შემდეგ წლები იყენებდნენ მათ შორის ყოფილ სამხედრო პისტოლეტ-ტყვიამფრქვევებს ისევე, როგორც უფრო თანამედროვე მოდელებს, მაგრამ ტენდენცია ძალოვნებშიც მეორდება. მაგალითად  აშშ-ში პისტოლეტ-ტყვიამფრქვევმა ასევე დაუთმო პოზიციები ტაქტიკურ კარაბინებს, იგივე მიზეზების გამო და გარდა ამისა პოლიციაში მიდის უამრავი ვეტერანი, რომელიც უკვე მომზადებულია გამოიყენოს AR-15-ის ტიპის კარაბინი და აქვს გამოცდილება ამ იარაღის რეალურ ბრძოლაში გამოყენების. ევროპაში და ამერიკაში ტერორისტული საფრთხის გათვალისწინებით, როდესაც ტერორისტები სულ უფრო ხშირად იყენებენ ავტოტრანსპორტს, პირადი ბალისტიკური  დაცვის საშუალებებს, უნდა ვივარაუდოთ, რომ პროცესი პისტოლეტ-ტყვიამფრქვევების ჩანაცვლების კომპაქტური კარაბინებით კვლავ გაგრძელედება. ნაწილობრივ ამას ხელს უწყობს ის ფაქტორიც, რომ ბევრი პოლიციური სამსახური ამერიკაშიც და ევროპაშიც კრძალავს იარაღების გამოყენებას ჯერებით სროლის საშუალებით და ამის გამო პისტოლეტ-ტყვიამფრქვვეის უპირატესობა, რომელიც გამოიხატება კონტროლირებადობაში ჯერებით სროლისას უბრალოდ ქრება. უნდა ითქვას, რომ იყო მცდელობები პისტოლეტ-ტყვიამფრქვევების საცეცხლე ძალის გაზრდის განსაკუთრებულად “ცხელი” მუხტების გამოყენებით. სამწუხაროდ ჯარში ასეთი მეთოდები ნაკლებად ეფექტური გამოდგა, ვინაიდან თუ რომელიმე ვაზნა მიდის რომელიმე იარაღში ვერანაირი ინსტრუქცია, სერჟანტი, გამაფრთხილებელი წარწერა ან აკრძალვა არ გამორიცხავს რომ ეს ვაზნები არ გაჩნდება მაგალითად იგივე კალიბრის პისტოლეტებში, რასაც მოყვება სავალალო შედეგები უკანასკნელისთვის (დაჩქარებული ცვეთა, რესურსის შემცირება, მწყობრიდან გამოსვლა).

ამჟამად ჯარში და პოლიციურ სამსახურებში მეტ ნაკლებად გავრცელებული რჩება და გამოიყენება მხოლოდ უკიდურესად კომპაქტური ე.წ. მიკრო პისტოლეტ-ტყვიამფრქვევები და უკვე ხსენებული PDW კლასის იარაღები, უკანასკნელი კლასი წარმოდგენილია პრაქტიკულად მხოლოდ ბელგიური FN P90-ის და გერმანული H&K MP-7-ის სახით, ანუ სულ ორი იარაღით.

მიკრო ისტოლეტ-ტყვიამფრქვები როგორიც სურათზე ნაჩვენები Brugger-Thomet გაჩნდა იმისთვის რომ მიეცათ ოპერატორებისთვის საშუალება ქონოდათ კომპაქტური იარაღი, რომელიც გარკვეული შეზღუდვებით, მაგრამ მაინც გამოდგებოდა ფარული ტარებისთვის და ამავე დროს მისცემდა მათ საშუალებას ახლო მანძილზე გამევითარებინად მაღალი ტემპის ცეცხლი. ეს კონცეფცია ფართოდ გამოიყენებოდა სტრუქტურებში, რომლებიც უზრუნველყოფდნენ პირად დაცვას. მას შემდეგ რაც გაჩნდა მიდგომა “მსროლელი პასუხს აგებს ყოველ გასროლილ ტყვიაზე” სამართალდამცავი სტრუქტურების და კერძო უსაფრთოხების კომპანიების ინტერესი ავტომატური იარაღის მიმართ მკვეთრად  შემცირდა.

რაც შეეხება მიკრო პისტოლეტ-ტყვიამფრქვევებს და მათ გამოყენებას, მე მქონდა შესაძლებლობა ახლოს გამეცნო MP5K და ამ იარაღმა შერეული შთაბეჭდილებები დამიტოვა. ერთის მხრივ ის არის საიმედო და ზუსტი იარაღი, მაგრამ კონდახის გარეშე თუნდაც ერთ-წერტილიანი ღვედის გამოყენებით ძალიან ძნელია სტაბილური პლატფორმის შენარჩუნება. ჯერებით სროლა არაეფეტქურია და არაკომფორტული. იარაღი მძიმეა და ხანგრძლივი გადაადგილება მზადყოფნის რეჟიმში ძალიან მალე გღლის. ამ იარაღის ოპერატორების აზრი ჩემსას ემთხვეოდა და როგორც ერთმა ამიხსნა, ეს იარაღი კარგია რომ ახლო მანძილზე დახურულ სივრცეში შექმნას „ცეცხლის კედელი“ და აიძულოს მოწინააღმდეგე გაიქცეს თავშესაფრის ძიებაში. უკონდახო პისტოლეტ-ტყვიამფრქვევის ეფექტური გამოყენება ითხოვს სერიოზულ მომზადებას, რომლის უზრუნველყოფაც ყველა სამსახურს არ შეუძლია. კიდევ ერთი საინტერესო მიკრო პისტოლეტ-ტყვიამფრქვევი ხელმისაწვდომი საქართველოში, როგორც სამოქალაქო იარაღი, არის ჩეხური Vz 61 “სკორპიონი”.  მიუხედავად იმისა, რომ ეს იარაღი იყენებს ძალიან სუსტ ვაზნას (7.65 Browning) ის გამოირჩევა კომპაქტურობით, პატარა წონით, აქვს 20 ვაზნიანი მჭიდები, დასაკეცი დუგლუგი რომელიც უმნიშვნელოდ ზრდის იარაღის გაბარიტებს და წონას და რომელიც ამავე დროს ადვილად იხსნება. ამ იარაღის სამოქალაქო ვარიანტები დიდი რაოდენობით და კარგ ფასად (800-1100ლარი) გაიყიდა საქართველოში, მაგრამ რატომღაც სახელმწიფომ ჩათვალა, რომ მიუხედავად კონდახისა და ტიპიური პისტოლეტ-ტყვიამფრქვევის კონსტრუციისა ის იყო პისტოლეტი და არა კარაბინი და ამიტომ ამ სტატიის ფორმატში ის ბოლომდე არ ჯდება, იმიტომ რომ ფორმდება შენახვის უფლებით. რატომ კლასიფიცირდება მაგალითად GSG 522 (რომლის მოკლე მოდელს არც აქვს კონდახი)  ან  და 9მმ-ნი “უზი”  როგორც კარაბინი და “სკორპიონი” როგორც პისტოლეტი ჩემთვის გაუგებარია. არა და მისი, როგორც კარაბინის კლასიფიკაციის შემთხვევაში ის იქნებოდა საკმაოდ საინტერესო ალტერნატივა ძვირადღიორებული ანალოგებსთვის. ჩვენთან ტესტირების დროს, “სკოპრიონმა” აჩვენა აბსოლუტური საიმედოობა, 50 მეტრზე ის იყო საკმაოდ ზუსტი, ხოლო ვაზნის მოკრძალებული სიმძლავრე კომპენსირდებოდა 20 ვაზნიანი მჭიდებით. გარდა ამისა იარაღს ქონდა უმნიშვნელო უკუცემა ხოლო კონდახის არსებობა ხელს უწყობდა ზუსტ და სწრაფ სროლას. სამწუხაროდ სახელმწიფომ

ავტორის კუთვნილი Vz 61, გახდებოდა საქართველოში ზე-პოპულარული რომ არა მისი აბსურდული კლასიფიკაცია პისტოლეტად. მის გვერძე დევს კარაბინად კლასიფიცირებული გერმანული GSG 522. 

რაც შეეხება კომპაქტურ კარაბინებს, ნებისმიერი ქვეყნის ჯარში ყოველთვის არსებობდა მოთხოვნა კომპაქტურ კარაბინზე. თავდაპირველად ასეთ მოკლე შაშხანებს ეძახდნენ კავალერიულ, დრაგუნულ ან კაზაკურ შაშხანებს. ცხენებზე ამხედრებულ მეომრებს ჭირდებოდათ მანევრირებადი, კომპაქტური და მსუბუქი იარაღი, რომელიც უნაგირზე დამაგრებულ ბუდეშიც ჩაეტეოდა და არ შეზღუდავდა ცხენს მოძრაობაში. ბუნებრივია ავტო-ტრანსპორტის და მოტორიზებული საბრძოლო ტექნიკის გამოჩენამ და გავრცელებამ ისევე, როგორც საბრძლო მოქმედებების გადანაცვლებამ ქალაქებში, მხოლოდ გაზარდა მოთხოვნა კომპაქტურ იარაღზე.

სპეციალიზირებული კომპაქტური საბრძოლო შაშხანის და დღევანდელი კომპაქტური საიერიშო შაშხანების და ზე-კომპაქტუი კარაბინების წინაპრის კარგი მაგალითია ბრიტანული Lee-Enfield N5 MK1.  იმ დროისთვის უჩვეულო მოკლე ლულით, სპეციალური ალმქრობით, რეზინის ამორტიზატორით ის გადაწყვეტილებებით, გამოყენების კონცეფციით წააგავს თანამედროვეეზე-კომპაქტური კარაბინებს და ასევე აქვს ბავშვური სენები, რომლებიც განპირობებულია იარაღის ექსტრემალური მოდიფიკაციებით და უჩვეულოდ მოკლე ლულის და კალიბრის კომბინაციით, რომელიც არ იყო გათვალისწინებული ასეთ მოკლე ლულიდან სასროლად. ბუნებრივია თუ პრობლემები გაჩნდა ისეთ მარტივ იარაღში როგორიც არის გრძივად მოძრავი საკეტიანი შაშხანა, იგივე სახის მოდიფიკაცია ავტომატურ იარაღში ბევრდ უფრო რთუ პრობლემებს წარმოშობდა. მაგალითად რომ ავიღოთ 10-ინჩიანი AR-15 და მისი სახმედრო ვარიანტები დაწყებული “კოლტ კომანდოდან” და დამთავრებული Mk18-ით. დაბალი ტერმინალური ეფექტურობა, შემცირებული ეფექტური სროლის მანძილი. ნაკლები საიმედოობა, რესურსის შემცირება,  და ყველა ამ პრობლემის გაუარესება მაყუჩის გამოყენების დროს.

მიუხედავად იმისა, რომ კომპაქტურობას შეეწირა საბრძოლო შაშხანის პრაქტიკულად ყველა თვისება, კომპაქტური კარაბინები კვლავ რჩებიან შეიარაღებაში და მათი PDW-ს კლასის იარაღით ჩანაცვლება ვერ მოხერხდა. სამხედროების ტრადიციული კონსერვატიზმის და სახელმწიფოს სიძუნწის გამო, ახლო მომავალში ნაკლებად სავარაუდოა ჯარში გაჩნდეს კომპაქტური იარაღი ადეკვატური სროლის მანძილით და ტერმინალური ეფექტურობით. ასე, რომ დიახ ზე-კომპაქტური შაშხანის კალიბრის კარაბინი ლამაზად გამოიყურება, ადვილია სათრევად და 30 ვაზნიანი მჭიდებიც აქვს, მაგრამ ამაში ძალიან დიდი ფასია გადახდილი.

საბოლოო მომხმარებლის თვალსაზრისით შაშხანის კალიბრის კარაბინის ერთ-ერთი თუ არა ყველაზე ძლიერი მხარე ცხადია არის კალიბრი. მე მახსოვს ადრე ჟურნალ “არსენალში” იყო მოთხრობილი სამაგრზე, რომელიც უზრუნველყოფდა კარაბინის ქვეშ 9მმ-ნი გლოკის დაყენებას. თავისთავად ეს უცნაური “სეტაპია” და მიჭირს წარმოვიდგინო ვის შეიძლება ის დაჭირდეს, სტატიის ავტომრა მხოლოდ ახსნა, რომ ახლო ამნძილებზე 9მმ-ან ტყვიას აქვს უკეთესი შემაჩერებელი ზალა ვიდრე 5.56 კალიბრის ტყვიას.  5.56 კალიბრის ტყვიის ენერგია შეადგენს 1700 – 1800 ჯოულს, ყველაზე ძლიერი პისტოლეტის კალიბრის, რომელიც გამოიყენება კარაბინში, 10mm Auto-ს ენერგია არ აღემატება 750 ჯოულს ხოლო ყველაზე პოპულარული 9მმ-ნი ტყვიის ენერგია – 450 ჯოულს. ცხადია ავტორი ცდებოდა.  როგორც ხედავთ სხვაობა შთამბეჭდავია და რა გასაკვირია ახლო მანძილიდან ნასროლი 5.56 კალიბრის ტყვია ძალიან სერიოზულ დაზიანებებს გამოიწვევს.  ასეთი კოლოსალური უპურატესობა ენერგიაში აისახება, როგორც უკეთეს ტერმინალურ ეფექტურობაში ასევე ტყვია მიფრინავს უფრო შორს და უფრო დიდხანს ინარჩუნებს ლეტალურობას. ბუნებრივია რომ რბილი ჯავშან-ჟილეტი, რკინის კარი ან მანქანის ძარის ელემენტები ადვილად იქნება დაძლეული. ასე, რომ ერთი შეხედვით უპირატესობა საცეცხლე ძალაში აშკარად შაშხანის კალიბრის კარაბინებს აქვთ. მაგრამ მოდით შევხედოთ ამ პრობლემას სხვა თვალსაზრისით, უფრო რეალისტურად. თუ ადამიანს ჭირდება კომპაქტური იარაღი, ტარების უფლებით იმისთვის რომ უზრუნველყოს პირადი უსაფრთხოება, მაშინ ეფექტური სროლის მანძილი და წინაღობებში გავლის შესაძლებლობა ხდება უმნიშვნელო და პირველ ადგილზე გამოდის საიმედოობა, სროლისუნარიანობა, და ადეკვატური ტერმინალური ეფექტურობა. არ დაგვავიწყდეს კიდე ფინანსური ასპექტი. ჩემი აზრიით სამოქალაქო მსროლელისთვის პისტოლეტის კალიბრის კარაბინს კვლავ აქვს გამოყენება და გრძელი იარაღის შეძენისას კაცი უნდა კარგად დაფიქრდეს, იქნებ პისტოლეტის კალიბრის კარაბინი მისთვის უმჯობესია ვიდრე დამოკლებული შაშხანა. სამოქალაქო პირისთვის გრძელი და მოკლე ლულიანი იარაღის ფლობა ერთ კალიბრში არ არის რაღაც ახალი. ჯერ კიდევ ველური დასავლეთის დროს ფერმერებს, კოვბოებს ქონდათ ერთი და იგივე კალიბრის რევოლვერი და კარაბინი. პისტოლეტის მუდამ თან ქონდა იყო ადვილი, ხოლო როდესაც საჭირო იყო ზუსტი გასროლის წარმოება შედარებით შორ დისტანციაზე ჰენრის სისტემის კარაბინი თავის საქმეს მშვენივრად ართმევდა თავს. შეიცვალა მას მერე რამე? ჩემი აზრით არა. განსხვავებით მოწინააღმდეგის ჯარისკაცებისგან მძარცველები, კვლავ ჩაცმულები არიან ჩვეულებრივ ტანსაცმელში, ყაჩაღები და მკვლელები არ იყენებნ კევლარის ჩაფხუტებს და ფილებიან ჯავშან-ჟილეტებს.  ერთადერთი რაც შეიცვალა ის არის, რომ დღეს მოსახლეობა აკუმულირებულია მჭიდროდ დასახლებულ ქალაქებში და განსხვავებით კოვბოებისგან, წვდომა აქვთ კარაბინებზე, რომლებიც ბევრად უფრო ეფექტური იარაღებია ვიდრე ჰენრის ბერკეტით გადასატენი კარაბინები.

გასაგებია, რომ შაშხანის თუნდაც ყველაზე სუსტი კალიბრი ბევრად უფრო ძლიერია ვიდრე ნებისმიერი პისტოლეტის კალიბრი, მაგრამ სამაგიეროდ პისტოლეტის ვაზნა ნასროლი მოდით ვთქვათ 200მმ სიგრძის ლულიდან გამოიყენებს თავისი პოტენციალის მაქსიმუმს და იმუშავებს ისე, როგორც საჭიროა, ანუ შეღწევა და ექსპანსია იქნება მაქსიმალური. მეორეს მხრივ 5.56 კალიბრის ტყვია ნასროლი 250-მმ-ნი ლულიდან პირიქით იმუშავებს თავისი ეფექტურობის ყველაზე დაბალ ზღვარზე.  რატომ? იმიტომ, რომ 5.56 კალიბრის ვაზნა იქმნებოდა 50სმ-ნი ლულიდან სასროლად და მისი ეფექტურობა მიიღწეოდა მაღალი საწყისი სიჩქარის წყალობით. ასეთი ტყვიის ძირითადი დაზიანების მექანიზმი არის ტყვიის ფეთქბეადი ხასიათის ფრაგმენტაცია, რომელიც ისევ და ისევ ხდება მას მერე რაც ტყვია აღწვეს სამიზნეში კონკრეტული (მაღალი სიჩქარით).  740-700 მ/წ სიჩქარის დაბლა 5.56 კალიბრის ტყვია არ ფრაგმენტირდება და მისი ეფექტურობა მცირდება რადიკალურად. გამოსავალი არის კონტროლირებადი ექსპანსიურობის მქონე ტყვიების გამოყენება მაგრამ აქაც, რაც უფრო ნაკლებია ტყვიის სიჩქარე მით უფრო ნაკლები იქნება ტყვიის გაშლის (სოკოს ფორმის მიღების) ხარისხი. პრაქტიკული მაგალითი რომ შემოგთავაზოთ, გამოვიყენებს 5,56 კალიბრის სტანდარტულ ვაზნას, “მწვანე თავიან” M855-ს და AR-15 ტიპის იარაღს. ნასროლი უკიდურესად კომპაქტური 7 ინჩიანი ლულიდან ასეთ ტყვიას ექნება საწყისი სიჩქარე სადღაც 640 მ.წ-ის ფარგლებში რაც ხდის მას არაეფეტურს. იგივე ტყვიას ნასროლს უკვე 10 ინჩიანი ლულიდან (ასეთ კონფიგურცია ჩვენთან პოპულარულია მისი კომპაქტურობის გამო) ექნება საწყისი სიჩქარე 740 მ.წ-ში რაც ნიშნავს, რომ ტიპიური თავდაცვის მანძილებზე ტყვია წესით უნდა იყოს ეფექტური, მაგრამ მანძილის ზრდასთან ერთად მისი ტერმინალური ეფექტურობა შემცირდება. ამასთანავე არ-15 ასეთი მოკლე ლულებით ითხოვს “დანასტროიკებას” იმისთვის, რომ იმუშაოს საიმედოთ. მე მინახია საკმაოდ ბევრი 10 ინჩიანი არ-15 აწყობილი საქართველოში, ნაწილების კომპლექტებისგან, რომლებიც არ მუშაობდნენ საიმედოთ. შაშხანის კალიბრები არ იქმნებოდა არასდროს ასეთი მოკლე ლულებიდან სასროლად და ამუნიციის მწარმოებლები იშვიათად ან საერთოდ არ ცდიან როგორ იმუშავებს ტყვია ტიპიურზე უფრო მოკლე ლულებიდან.  5.45 კალიბრი, რომ ავიღოთ, სამწუხაროდ იმის გამო რომ ეს კალიბრიც და იარაღიც ნაკლებად არის გავრცელებული, ცოტა რამ არის ცნობილი 5,45 კალიბრის ეფექტურობაზე ასეთი მოკლე იარაღიდან როგორიც არის АКС-74У თავისი 20სმ-ნი ლულით, მაგრამ ის ფაქტი რომ ამ იარაღს არ აქვს მაღალი რეპუტაცია რუსეთის საბრძოლო ნაწილებში და ასევე მას არ იყენებდნენ სროლებში ჩათვლების ჩაბარებისას უკვე მეტყველებს ამ იარაღის საწინააღმდეგოდ.

АКС-74У წლების განმავლობაში იყო საბჭოთა პისტოლეტ-ტყვიამფრქვევი. 90-ან წლებში როდესაც რუსეთში კრიმინალური ომი მიმდინარეობდა, სამართალდამცავებს დაჭირდათ კომპაქტური პისტოლეტ-ტყვიამფრქვევი, რომლის გამოყენბაც შესაძლებელი იქნებოდა მჭიდროდ დასახლებულ ან ხალხიან ადგილებში (მაგალითად მეტროს სადგურები) სადაც ფოლადის გულიანი 5,45 კალიბრის ვაზნის გამოყენბა იყო სახიფათო. გამომდიანრე იქიდან, რომ მწარმოებლები ვერ ახერხებდნენ საჭირო ხარისხის და რაოდენობის პისტოლეტ-ტყვიამფრქვევბის მიწოდებას, ერთი პერიოდი განიხილებოდა სამხედრო საწყობებიდან ნაალაფევი 9მმ-ნი გერმანული MP-40-ებით მილიციის შეიარაღება. 

მე მქონდა ორი 5.56 კალიბრის ბულგარული წარმოების ‘აკსუ-ს” კლონი (Arsenal SAR-SF) და ასევე მქონდა საშუალება დეტაურად შემესწავლა და გამომეცადა 5.45 კალიბრის АКС-74У. ყველა იარაღი იყო აბსოლუტურად საიმედო. საიმედოობა ტრადიციულად ძლიერი მხარეა “კალაშნიკოვის” სისტემის იარაღების. ქვევიდან და გვერდიდან დასაკეცი კონდახებით,  ისინი იყვნენ ძალიან კომპაქტურები. ჩემი აზრით 5.45 კალიბრის “აკსუ” უფრო ზუსტი იარაღია 100 მეტრზე და ზევით, ვიდრე 5.56 კალიბრის ‘აკსუ”, ხოლო ჯერებით სროლისას ადეკვატური სიზუსტე მიიღწეოდა მხოლოდ უკიდურესად ახლო მანძილებზე სროლისას. არც 5.56 და არც 5.45 არ იყო შექმნილი ასეთი მოკლე ლულებიდან სროლისთვის და ამიტომ  უპირატესობა უნდა მიენიჭოს “პრემიუმ კლასის”  მძიმე ექსპანსიურ ტყვიებს, რაც არ არის დიდი პრობლემა 5.56 კალიბრის შემთხვევაში და ნაკლებად სავარაუდოა ასეთი მუხტი იშოვოთ 5.45 კალიბრში. გამომდინარე იქიდან, რომ “აკსუ” უფრო კომპაქტურია და ისეთივე საიმედოა, როგორც “დიდი” “აკ” ზე-კომპაქტურ კარაბინებში ის შეიძლება იყოს უკეთესი არჩევანი ვიდრე იგივე 10 ინჩიანი AR-15. ვიცი ბევრს გაუკვირდება ასეთი შეფასება იმის გათვალისწინებით რამხელა ფანატები ვართ ჩვენ AR-15-ის პლატფორმის მაგრამ ნამდვილად ასე ვფიქრობთ. რაც ასევე შეიძლება ვთქვათ – 10 ინჩიანი AR-15 არის ყველაზე ზუსტი (თუმცა ამავე დროს ყველაზე გრძელი) იარაღიშაშხანის კალიბრების  ზე-კომპაქტურ კარაბინებში.

ჩეხური CSA 7.6 ინჩიანი ლულით გამოდის ორ კალიბრში 7.62×39 და 5.56×45. ასეთი იარაღები ითვლება უფრო “რენჯის სათამაშოებად” და ცეცხლსასროლ ეკზოტიკად და ამიტომ ამუნიციის მწარმოებლები არ ცდიან თავის ვაზნებს ასეთ მოკლე ლულებში, შესაბამისად არავინმა არ იცის როგორ მოიქცევა კონკრეტული ტყვია ასეთი იარაღიდან გასროლისას. 

მოკრძალებული სიზუსტის და საშუალო მანძილებზე საკითხავი ეფექტურობის გამო, ჩემი აზრით ასეთი მოკლე კარაბინები უნდა გამოყოფილი იყონ ცალკე კატეგორიაში მაგალითად “სუბ კარაბინები”.

კიდე რა საფრთხეები მოაქვს შაშხანის კალიბრის იარაღს ქალაქის პირობებში. ნომერ პირველი ფაქტორი, რომელზეც უნდა იფიქროთ არის ზედმეტი შეღწევა. ამიტომ ვაზნის არჩევას უნდა მიაქციოთ ყურადღება, სადაც უპირატესობა უნდა მიენიჭოს ექსპანსიურ ვაზნებს.  ჩვენ არ გვინდა, რომ ნასროლმა ტყვიამ გახვრიტოს სამიზნე, გავიდეს კედელში და დაჭრას ვინმე სხვა ოთახში ან ბინაში ან თუნდაც გარეთ მდგომი. ზოგი თვლის, რომ ზედმეტი შეღწევის პრობლემა ზედმეტად “გაბერილია” მაგრამ ფაქტები ადამიანის დაჭრის ან მოკვლის, ტყვიებით, რომლებმაც გახვრიტეს მძარცველი საკმაოდ ბევრია. ასეა თუ ისე, ჩემი აზრით, როგორც მინიმუმ, ფოლადის გულიანი ტყვიების გამოყენება არაგონივრულია.

კიდევ ერთი მნიშვნელოვანი ფაქტორი არის ხმა და ლულის ალი, რომელსაც ადგილი აქვს შაშხანის კალიბრის გასროლისას იარაღიდან მოკლე ლულით. გამოცდილი ტიპები იძახიან რომ სადაც დევს იარაღი იქვე უნდა იდოს ჯავშანჟილეტი და ყურსასმენები, მაგრამ რეალურად ძალიან ცოტა ადამიანი ყიდულობს პირველს და კკიდე უფრო ცოტა ინახავს თავდაცვის იარაღის მახლობლად ყურსასმენებს არა და დახურულ სივრცეში მოკლე კარაბინიდან ნასროლი ტყვია დიდი ალბათობის აკუსტიკურ ტრავმას მიაყენებს მსროლელს. სმენა არ აღდგება და კაცს მოუწევს ცხოვრების ბოლომდე შეეგუოს დაქვეითებულ სმენას. ლულის ალი მოკლე შაშხანის კალიბრის კარაბინიდან არის ძალიან დიდი და კარგად ჩანს თუნდაც მზიან ამინდში, დაბალი განათების პირობებში ლულის ალმა შეიძლება სერიოზულად ხელი შეგიშალოთ სროლაში.  ამის გათვალისწინებით შეიძლება ჩაითალოს, რომ იგივე ზომის 9მმ-ნი კარაბინი შეიძლება უფრო მოსახერხებელი გამოდგეს ვიდრე კარაბინი შაშხანის კალიბრზე “ექსტრემალურად” მოკლე ლულით.

მე არ ვთვლი, რომ 5.56, 5.45 ან თუნდაც 7.62×39-ს აქვს უკუცემა რომლის კონტროლიც ძნელია მაგრამ პისტოლეტის კალიბრის კარაბინებში უკუცემა თითქმის არ არის საერთოდ. ჯერებით სროლისას ცხადია პრაქტიკულად იგივე წონის მქონე პისტოლეტ-ტყვიამფრქვევი იქნება უფრო კონტროლირებადი, მაგრამ ერთჯერადი გასროლების რეჟიმში სხვაობა ორს შორის უმნიშვნელოა, ცხადია 7.62×39 “დაარტყმა” უფრო დიდია ვიდრე პისტოლეტის კალიბრის, ან 5.45 ან 5.56 კალიბრის და ითხოვს გარკვეულ მომზადებას. ზოგადად უკუცემა და მისი გავლენა სროლის სიზუსტეზე უნდა გაანალიზდეს ყოველი კონკრეტული იარაღის ჭრილში. მაგალითად 5.45 კალიბრის АКС-74У-დან ჯერებით სროლა ახლო მანძილებზეც არც ისე ეფექტურია, იმის გამო რომ მოძრავი ნაწილების დიდი მასა და სიჩქარე ხელს არ უწყობს სიზუსტეს. იგივე ეხება მაგალითად მიკრო-პისტოლეტ  ტყვიამფრქვევებს და განსაკუთრებით მოდელებს კონდახის გარეშე. მათი მასა არ არის საკმარისი რომ დაახშოს თუნდაც 9მმ ვაზნის გასროლით გამოწვეული უკუცემა. კონდახის გარეშე მიკრო პისტოლეტ-ტყვიამფრქვევის ჯერებით სროლა ეფექტურობით დიდად არ განსხვავდება ჯერებით მსროლელი პისტოლეტებისგან და თუნდაც ძალიან ახლო მანძილებზე ეფექტური სროლისთვის საჭიროა კარგი მომზადება. კონდახი მნიშვნელოვნად ზრდის სიზუსტეს და გაძლევთ საშუალებას აწარმოოთ ეფექტური და სწრაფი ცეცხლი. უკონდახო გრძელი იარაღი თუნდაც ისეთი კომპაქტური როგორც MP-5K არის დიდი, მძიმე და მოუხერხებელი პისტოლეტი და მეტი არაფერი.

ავტორის კუთვნილი მოკლე 11.3 ინჩიანი AR-15 აღჭურვილი მსხვილი კომპენსატორით. ასეთი იარაღიდან სროლა შესაძლებელია ერთი ხელით, როგორც პისტოლეტიდან უკუცემის არ არსებობის და მსუბუქი წონის გამო, მაგრამ ლულის ალის და გასროლის ხმით ის ჰაუბიცას გაუტოლდა. ასეთი იარაღიდან გასროლა დახურულ სივრცეში და სმენის დაცვის გარეშე გარანტირებულად გამოიწვევის სმენის სერიოზულ ტრავმას. 

საქართველოსთვის მართალია ნაკლებად აქტუალურია, მაგრამ ამინც უნდა აღვნიშნო, რომ პისტოლეტის კალიბრის კარაბინის დახშობა გაცილებით ადვილია. მარტივი და იაფი მაყუჩი იქნება ძალიან ეფექტური. დაახშო კომპაქტური შაშხანის კალიბრის კარაბინი გაცილებით უფრო რთულია, ითხოვს მაღალი კლასის (ძვირიან) და გამძლე მაყუჩს, მაგრამ უმეტესობა მწარმოებლების აუქმებს გარანტია მათ პროდუქტზე თუ მისი გამოყენება ხდება ძალიან მოკლე ლულიან კარაბინებზე.

ყველაფერი ზემოაღნიშნულის გარდა არის ასევე ასევე ფინანსური ასპექტი, რომელიც მნიშვნელოვანია იმათთვის ვინც თავის ჯიბიდან იხდის იარაღში და ტყვიაწამალში. აქ კონკრეტული მოდელების ფასების წერას დიდი აზრი არ აქვს, ვინაიდან თვიდან თვემდე შემოდის ახალი იარაღები და ძველები იყიდება, ამიტომ დროთა განმავლობაში აქ მოყვანილი ინფორმაცია აქტუალობას დაკარგავს, მაგრამ ჯერ ჯერობით ისეთი სიტუაცია გვაქვს, რომ პისტოლეტის კალიბრის კარაბინები ბევრად უფრო ძვირი ღირს ვიდრე შაშხანის კალიბრების კარაბინები. 2000 ლარამდე ფასის კატეგორიაში შესაძლებელია АКС-74У-ს ბულგარული კლონის შეძენა, რომელიც იყიდება ორ კალიბრში, 5.56 და 7.62. ასევე შესაძლებელია СSA-ს ზე-მოკლე Vz58-ის კლონის შეძენა რომელიც იგივე კალიბრებშია ხელმისაწვდომი რაც ბულგარული კარაბინი. ტელესკოპური კონდახის გამო 10 ინჩიანი AR-15 ხელმისაწვდომია მხოლოდ ადგილობრივად, ნაწილების კომპლექტებისგან აწყობილ ვარიანტში და ცხადია ასეთი იარაღი ძალიან ძვირი ღირს (1200-1500 დოლარი) და სიმართლე გითხრათ შეიძლება ვერც ამართლებდეს ასეთ მაღალ ფასს დაბალი ხარისხის ნაწილების გამოყენების გამო. რაც შეეხება პისტოლეტის კალიბრების კარაბინებს, ისინი უფრო მეტი ან ბევრად უფრო მეტი ღირს ვიდრე შაშხანის კალიბრის კარაბინები. როგორც წესი მათი ფასი მხოლოდ იწყება 2000 ლარიდან („უზი“ 2100 ლარი, რუსული საიგა-9 – 2500 ლარი,  სლოვაკური „სტრიბოგი“ 3200 ლარი და არარეალური 5000 ლარი ზიგ ზაუერის MPX-ში).

რაც შეეხება ვაზნების ღირებულებას ცხადია პისტოლეტის ვაზნა ღირს ნაკლები. 9მმ-ნი ვაზნის ყიდვა რეალურად შესაძლებელია 1 ლარის ფარგლებში. შაშხანის კალიბრები როგორც წესი ორჯერ მეტი ღირს. ასე, რომ ეს ნამდვილად არის განსახილველი ფაქტორი იმათთვის ვინც აპირებს რეგულარუ ვარჯიშს სროლაში.  გარდა ამისა არის კიდე ვაზნების თავსებადობის ფაქტორიც. თუ თქვენ გაქვთ 9მმ-ნი პისტოლეტი, გრძელი იარაღიც იქნება იგივე კალიბრზე და არ იქნება საჭირო სხვა ვაზნების მარაგის შექმნა. გარდა ამისა ბევრი თანამედროვე სამოქალაქო კარაბინი, როგორიც არის Kel-tec Sub 2ooo ან Beretta Cx4  Storm იყენებენ პისტოლეტის სტანდარტულ მჭიდებს (პირველი გლოკის, მეორე შესაბამისად ბერეტა 92-ის).

9მმ-ნი “უზი” არც ისე დიდიხანია, რაც გამოჩმდა ქართულ ბაზარზე. ის აწყობილია ჩეხეთში, IMI-ს წარმოების ნაწილებისგან. გარდა იმისა რომ მათი აწყობის ხარისხი და ძირითადი ნაწილების ცვეთის ხარისხი შეიძლება მკვეთრად განსხვავდებოდეს, ეს იარაღები აგებულია ღია საკეტიდან სროლის საშუალების შენარჩუნებით. ამის გამო გასროლისას იარაღს აქვს უცნაური უკუცემის იმპულსი და მცირე დრო რომელიც გადის იმ მომენტიდან სანამ მასიური საკეტი წავა წინ სახლეტზე დაჭერის შემდეგ და მოახდენს გასროლას. ეს ყველაფერი საჭიროებს მიჩვევას და ცხადია იარაღი ისეთი მოსახერხებელი არ არის, როგორც მოდელები, რომლებიც ისვრიან დახურული საკეტიდან. გარდა ამისა “უზი” არის დიდი და მძიმე, შედარებისთვის მის გვერძე დევს 5.56 კალიბრის ბულგარული SAR-SF. 

იარაღის და სროლის სამყაროში ძალიან არაერთგვაროვანმა ფიგურამ ჯეიმს იეგერმა გამოქვეყნა ვიდეო სადაც ის აცხადებდა, რომ პისტოლეტის კალიბრის კარაბინი არის სისულელე და ვინს მას ირჩევს არის შესაბამისად იდიოტი. ეს კაცი ცნობილია ასეთი ხმამაღალი განცხადებებით და ჩემი აზრით ის ცდება. არის გარემოებები, როდესაც უმჯობესია გქნოდეს უფრო მოკრძალებული შესაძლებლობების მქონე იარაღი, რომელსაც ეფექტურა დგამოიყენებ ვიდრე უფრო ძლიერი იარაღი, რომლის გამოყენებას შეიძლება მოყვეს ზედმეტი ზიანი/ზარალი ან მსროლელის ჯანმრთელობის მდგომარეობის გაუარესება, ვგულისხმობ პირველ რიგში სმენას. გარდა ამისა არის კიდევ ფინანსური და სამართლებრივი ასპექტები. რა უმჯობესია თქვენთვის, თავად გადაწყვიტეთ, ეს სტატია საკმარისია რომ წარმოდგენა მოგცეთ ამ საკითხზე ან გიბიძგოთ თავად გამოიკვლიოთ ეს საკითხი. რაზეც არ ღირს დავა არის ის, რომ ვერანანირ კალიბრი და გაზრდილი ტევადობის მჭიდი და ყველაზე გრძელი ლულა ვერ დაეხმარება კაცს ისროლოს უკეთესად თუ ის არ არის კარგი მსროლელი, ამიტომ რა იარაღიც და მათი კომბინაციაც არ უნდა აარჩიოთ, უნდა დეტალურად იცნობდეთ თქვენი იარაღის და კალიბრის შესაძლებლობებს და ივარჯიშოთ, ივარჯიშოთ, ივარჯიშოთ.

მსუბუქი და ზომიერდ კომპაქტური Beretta Cx4 Storm დატენილი პრემიუმ კლასის თავდაცვითი ვაზნებით, აღჭურვილი რედ დოტით, ბერეტა 92-თან ერთად იქნება კარგი კომბინაცია, ნებისმიერი ადამიანისთვის, რომელსაც არ აქვს საჭიროება ესროლოს სამიზნეებს 300 მეტრის დაშორებაზე. ასეთი კომბინაცია გამოიყენებს თავსებად კალიბრს და მჭიდებს. 

რაც შეეხება პისტოლეტის კარაბინის კონკრეტული მოდელის ან ტიპის არჩევას აქაც არის ნიუანსები, რომლებსაც უნდა მიაქციოთ ყუადღება. როგორც უკვე გითხარით პისტოლეტის კალიბრის კარაბინები შეიძლება დაიყოს სამ პირობით ჯგუფად, ყოფილი საბრძოლო იარაღები ადაპტირებული სამოქალაქო ბაზრისთვის, მოდელები გამოშვებული სპეციალურად სამოქალაქო ბაზრისთვის დაფუძნებული საბრძოლო/ტაქტიკურ მოდელებზე, სამოქალაქო მოდელები თავიდანვე შექმნილი მხოლოდ სამოქალაქო ბაზრისთვის.  ბუნებრვია ვიღაცამ შეიძლება იფიქროს რომ “ბაევოი” “ნზ”-ს იარაღი არის საუკეთესო არჩევანი, ჯარში ხომ მიდის მხოლოდ საიმედო, გამძლე იარაღი, რომელიც გადის შესაბამის “პრიომკას”. კი ნამდვილად ასეა, მაგრამ ჯერ დავიწყოთ იქით რომ ჯარში არ მიდის საუკეთესო იარაღი არამედ ყველაზე იაფი და მეორე ერთია იარაღი, რომელიც მოხდა არსენალში ქარხნიდან, შესაბამისი მირება-ჩაბარების პროცედურით და იარაღს შორის რომელიც აწყობილია ასეთი იარაღების ნარჩენებისგან სადაც აღმოსავლეთ ევროპული ქვეყნის რომელიღაცა პროვინციული ქალაქის სარდაფში.  მათ შორის ჩვენი პრაქტიკაც ადასტურებს. რომ ასეთი კონვერსიული იარაღი შეიძლება ღირდეს იაფი მაგრამ მათი კონდიცია განსხვავდება და ხშირად სამოქალაქო ბაზრისთვის ადაპტაციისას ზიანდება,  ნაწილების კომპლექტისგან აწყობილ იარაღებში დეტალების მორგება შეიძლება ცუდი იყოს. კონვერსიული იარაღის ყველაზე გავრცელებული მოდელი საქართველოში არის ჩეხური Vz 58. ტექნიკური პრობლემები ამ იარაღში ხშირად გვხვდება თუმცა უნდა აღინიშნოს რომ ასეთი პრობლემები ცოტაა და მათი აღმოფხვრა ძალიან ადვილია. მთლიანობაში ფასი-ხარისხით ჩვენი აზრით, Vz 58 არის საუკეთესო 7.62 კალიბრის კარაბინი.  იგივე ეხება ცხადია კონვერსიულ პისტილეტ ტყვიამფრქვევებს, როგორებიც არის ამჟამად გაყიდვაში არსებული, ჩეხეთში ისრაელის წარმოების ნაწილებისგან აწყობილი 9მმ ‘უზი” (2100 ლარი) ან ჩეხური Vz 61 “სკორპიონი” (800-1300 ლარი). მეორე ჯგუფს განეკუთვნება ალბათ ყველაზე ძვირად ღირებული იარაღები, ჩეხური “სკორპიონი ევო” რომელიც, თუ არ ვცდები 4000 ლარზე მეტი ღირს, ასევე უკიდურესად ძვირად ღირებული Sig-Sauer MPX და ასევე სლოვაკური “Stribog”, ამ ჯგუფში ასევე შედის რუსული “საიგა-9″, რომელიც ერთ-ერთი ყველაზე იაფია. ეს კარგი იარაღებია მაგრამ მათი მინუსებია მაღალი ფასი და მხოლოდ მათზე განკუთვნილი მჭიდები.  მესამე ჯგუფი ალბათ არის ყველაზე საინტერესო, რომელშიც თავმოყრილია შედარებით ხელმისაწვდომი კარაბინები და რომელიც ყველაზე ნაკლებად ან საერთოდ არ არის წარმოდგენილი საქართველოში. ამ ჯგუფში შედის მაგალითად Beretta Cx4, Kel-Tec SUB-2000 (400-500 დოლარი), Hi-point 995TS, რომელიც ბევრად უფრო უკეთესი და საიმედო იარაღია ვიდრე ამავე კომპანიის ავადსახსენებელი პისტოლეტი და იყიდება აშშ-ში სულ რაღაც 250 დოლარად და ბევრი სხვა მოდელი. მათი უმეტესობა გათვლილია ყველა პოპულარულ პისტოლეტის კალიბრზე და იყენებს ამავე კომპანიების წარმოების პისტოლეტების მჭიდებს ან გავრცელებული მოდელის პისტოლეტების მჭიდებს. ნებისმიერ შემთხვევაში ამ ჯგუფებზე საუბრისას მე მოგიყევით ზოგად ტენდენციებზე და ცხადია ყოველი კონკრეტული მოდელი ითოხვს ცალკეულ შესწავლას მის შეძენამდე. როგორც ხედავთ ფასებიდან გამომდინარე ასე გამოდის, რომ 5.56/7.62 კალიბრის Arsenal SAR-SF, “ქუჩის ფასით” 1400-1600 ლარი არის ყველაზე კარგი შენაძენი ზე-კომპაქტურ კარაბინებს შორის. აქიდან გამომდინარე იმპორტიორები უნდა კარგად დაფიქრდნენ და შეეცადონ შემოიტანონ პისტოლეტის კალიბრების კარაბინები ნორმლაურ ფასში, იმიტომ რომ ეს ნიში პრაქტიკულად ეხლა ცარიელოა.

ერთ-ერთი საუკეთესო პისტოლეტის კალიბრის კარაბინებს განეკუთვნებიან მოდელები, რომლებიც შექმნილია კოლტის მოდელ R6540-ის კონცეფციით, ანუ AR-15-ის ტიპის 9მმ-ნი კარაბინი, რომელსაც გააჩნია გარკვეული დეტალების თავსებადობა 5.56 კალიბრის AR-15-თან, ასევე ადვილად ადაპტირებადია და განსხვავებით კოლტის პირველი პისტოლეტ-ტყვიამფრქვევებისგან, რომლებიც იყენებდნენ “უზის” მჭიდებს, ახალი მოდელები მეტ წილად გათვლილია პოპულარული მოდელის პისტოლეტის მჭიდების გამოყენებაზე. სურათზე არის JP Enterprise-ის 9mm-ნი  GMR-12. რომელიც იკვებება ადვილად საშოვნელი, იაფი და ზეგამძლე გლოკის მჭიდებიდან. სამწუხაროდ ამ ტიპის კარაბინების ფასი აშშ-ში იშვიათად ჩამოდის 1000 დოლაზე დაბლა. 

ამერიკული Kel-Tec-ი შეიძლება არ არის ცნობილი იმით, რომ უშვებს მაღალი კლასის ზესაიმედო იარაღებს, მაგრამ ეს კომპანია წლიდან წლამდე მიდი ისეთი გზით, რომლითაც სიარულს ვერ ბედავენ სხვა მწარმოებლები და უშვებს უნიკალურ იარაღებს. ერთ-ერთი ასეთი იარაღი არის მათი ზე-პოპულარული 9მმ ნი დასაკეცი კარაბინი Sub 2000, რომელიც თან სულ რაღაც 400-500 დოლარად იყიდება და ასევე იყენებს გლოკის მჭიდებს.